Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII GNc 306/22

Uzasadnienie (postanowienia Sądu z dnia 27 października 2022 r.) Powód w uzasadnieniu pozwu wskazał, że właściwość Sądu Okręgowego w Bydgoszczy uzasadnia przepis art. 46 k.p.c. W potwierdzeniu zamówienia z dnia 28 czerwca 2022 r. ( załącznik nr 5) strony w ostatnim punkcie potwierdzenia zawarły klauzulę zgodnie z którą „Sądem właściwym do rozstrzygania wszelkich sporów jest właściwy rzeczowo sąd powszechny dla miasta B.”. Za powoda potwierdzenie podpisała M. S., która była umocowana do podpisania zamówienia, za pozwanego potwierdzenie zamówienia podpisał W. B., który był umocowany do jej podpisania, co wynika z faktu, iż pozwany towar odebrał a następnie uznał roszczenie.

Sąd zważył, co następuje:

Prima facie należy zauważyć, że w sprawie znajdują zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, która zasadniczo weszła w życie w dniu 7 listopada 2019 r. ( vide art. 9 ust. 2 wskazanej ustawy). W myśl art. 200§ 11 i 12 k.p.c. swoją właściwość sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy, a niewłaściwość dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę z urzędu tylko do czasu doręczenia pozwu, po doręczeniu pozwu sąd bierze tę niewłaściwość pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Zgodnie zaś z art. 200 § 14 k.p.c. sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu.

Norma wyrażona w art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c. wskazuje z kolei, że pozew powinien zawierać wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie, a w miarę potrzeby zawierać uzasadniających również właściwość sądu.

W uzasadnieniu pozwu powód przywołał zapis ustępu 18 potwierdzenia zamówienia z 28 czerwca 2022 r. W myśl art. 46 k.p.c. strony mogą umówić się o poddanie sporu z oznaczonego stosunku prawnego sądowi I instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy (prorefatio fori), ale jednym z wymagań ważności takiej umowy jest zawarcie jej na piśmie. Wobec braku odmiennego oznaczenia w ustawie skutków niezachowania tego wymagania, niezachowanie go powoduje nieważność umowy o właściwość umowną (zob. post. SN z 17.12.1971 r., I CZ 166/71, Biul. SN 1972, Nr 4, poz. 71). Nie spełnia warunku formy pisemnej zamieszczenie postanowienia o właściwości sądu w treści drukowanych regulaminów i innych tego typu dokumentów wydanych przez jedną ze stron i nieakceptowanych wyraźnie na piśmie przez drugą stronę. Skoro porozumienie stron w kwestii właściwości miejscowej sądu jest w świetle art. 46 k.p.c. umową stron, wymaga ona – zgodnie z art. 78 k.c., jak każda umowa – stwierdzenia akceptacji jej treści własnoręcznymi podpisami stron (por. J. Jodłowski, Kodeks, 1989, s. 112). Prima facie należy wskazać, że w sprawie powód dochodzi roszczeń z dwóch umów sprzedaży – zamówienie z 22 czerwca 2022 r i z 28 czerwca 2022 r. Co do umowy w oparciu o zamówienie z 22 czerwca 2022 r. ( roszczenie o zapłatę kwoty 202 087,89 zł) strony nie zawarły umowy o której mowa w art. 46 k.p.c. Przede wszystkim zaś przywołana podstawa właściwości w oparciu o regulację z art. 46 k.p.c. ad casum nie może znaleźć zastosowania gdyż umowa z art. 46 k.p.c. musi zostać sporządzona na piśmie i podpisana przez strony. Za pozwaną potwierdzenie zamówienia zostało opatrzone podpisem W. B., nie jest to – jak wynika z odpisu KRS pozwanej- osoba uprawniona do reprezentacji spółki. Powód nie przedłożył też żadnego dokumentu z którego wynikałoby umocowanie do reprezentacji przy zawarciu tej umowy dla wskazanej osoby. Z faktu zaś, że pozwany towar odebrał i miał uznać roszczenie nie wynika, że W. B. był umocowany do reprezentacji pozwanej. Jak już wskazano dla skuteczności przyjęcia umowy z art. 46 k.p.c. konieczne jest jej zawarcie na piśmie, skoro umowa nie została podpisana przez pozwaną zgodnie z zasadami reprezentacji nie zachodzi możliwość przyjęcia, że strony umówiły się na właściwość sądu w ramach prorogatio fori, a tym samym zastosowania właściwości sądu w oparciu o wskazaną normę. Samo podpisanie umowy przez powódkę również budzić musi wątpliwości. Co prawda przedłożono następcze oświadczenie prokurenta powodowej spółki z 19.10.22 r. (k.36) co do tego, że M. S. była upoważniona w 2022 r. do podpisywania potwierdzeń zamówień z pozwaną spółką jednak z przedłożonego potwierdzenia zamówienia budzi wątpliwość czy osoba ta występowała w imieniu powódki gdy dokument ten został opatrzony zapisem „Przygotował(a) S. M.” co może wskazywać, że osoba ta nie była wyznaczona do reprezentacji powoda i podpisaniu w jego imieniu umowy a jedynie do jej przygotowania, opracowania. Jeszcze raz należy podkreślić, że poddanie przez strony w ramach prorogatio fori rozstrzygania sporów wymaga stosownego umówienia się na piśmie przez strony, a dla skuteczności umowy prorogacyjnej wymagane jest przy tym zachowanie zwykłej formy pisemnej. Może być ona zawarta jako odrębna umowa albo klauzula w umowie kreującej dany stosunek prawny. Jak słusznie wskazuje się przy tym w judykaturze ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 26 lipca 2019 r. , sygn. akt I ACa 274/19, Legalis) obowiązujące przepisy prawa nie przewidują procedury przekazania sprawy do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu z uwagi na samą tylko wolę strony powodowej rozpoznania sprawy przez sąd, w którego okręgu ta aktualnie zamieszkuje. Z pola widzenia nie można tracić, że co do zasady, powód nie ma swobody wyboru sądu, przed którym może wytoczyć powództwo. Co prawda, w oparciu o przepis art. 46 k.p.c., możliwym jest umowne kształtowanie przez strony procesu właściwości miejscowej (z wyłączeniem jednak właściwości wyłącznej), a zatem możliwym jest – co do zasady – orzekanie przez sąd niewłaściwy miejscowo. Tym niemniej, o takiej sytuacji decydują obie strony postępowania, nie zaś sam tylko powód. Nie sposób jednocześnie nie zauważyć, że umowa prorogacyjna może polegać bądź na poddaniu sprawy sądowi, który ustawowo nie jest miejscowo właściwy (prorogacja właściwa), bądź też na ograniczeniu prawa wyboru powoda pomiędzy kilkoma sądami właściwymi (prorogacja pozorna), a więc pomiędzy wskazanymi w przepisach o właściwości przemiennej (art. 32–37 k.p.c.) oraz w przypadku wielości pozwanych (art. 43 k.p.c.). Innymi słowy ustawodawca dopuścił możliwość zawarcia przez strony umowy o poddanie sprawy do rozpoznania i rozstrzygnięcia innemu sądowi niż sąd właściwy miejscowo na podstawie ustawy, w braku rozróżnienia nie można odrzucić przyjęcia, że dotyczy to obu stron. W zaistniałej ad casum sytuacji powód przyjął niewłaściwie podstawę właściwości Sądu w oparciu o jedną z umów sprzedaży, co do której sporządzono „potwierdzenie zamówienia”. Jednocześnie podkreślić należy, że właściwość przemienna (jak i wyłączna) stanowi odstępstwo od reguły actor sequitur forum rei, a w przypadku wszystkich odstępstw od reguły zasadą winna być zawężająca a nie rozszerzającą interpretacja przepisów, co dodatkowo uzasadnia ad casum przyjęcie w niniejszej sprawie właściwości sądu według miejsca siedziby pozwanego (art. 30 k.p.c.). Nie ma podstaw do przyjęcia, że pozwany zaakceptował jako właściwy sąd w istocie według siedziby powoda dla roszczeń dochodzonych z umów sprzedaży. W tym stanie nie ma podstaw do odstępstwa od wskazanej ogólnej zasady w zakresie właściwości sądu. Mając powyższe na uwadze należało orzec jak w formule sentencji postanowienia na podstawie art. 200 §1 ⁴ k.p.c.