Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2022 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

w W.

przeciwko K. S. i M. S.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 13 października 2021 r. sygn. akt XV C 808/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanych K. S. i M. S. na rzecz powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Zbigniew Merchel

I ACa 38/22

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z o.o. z siedzibą w W. wniosła przeciwko K. S. i M. S. pozew o uznanie za bezskuteczną wobec siebie umowy sprzedaży pojazdu marki T. (...) o nr rejestracyjnym (...) : (...) dokonanej w dniu 9 września 2014 roku pomiędzy J. S. (1) a pozwanymi, w celu zaspokojenia wierzytelności strony powodowej w kwocie 90.000,00 zł wynikającej z ugody sądowej zawartej w dniu 15 maja 2014 roku przez Sądem Rejonowym w Gdyni I Wydziałem Cywilnym (w sprawie o sygn. akt I Co 178/14), zaopatrzonej w klauzulę wykonalności w dniu 3 października 2014 roku. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanych na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na pozew z dnia 12 listopada 2019 roku pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz każdego z pozwanych zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z uwzględnieniem opłat skarbowych od udzielonych pełnomocnictw w łącznej kwocie 34 zł.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwani przyznali, że na podstawie umowy z dnia 9 września 2014 roku nabyli od J. S. (1) pojazd marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...), numerze VIN (...) za cenę 50.000 zł, jednakże w ich ocenie w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki uzasadniające objęcie wierzytelności powoda ochroną ze skargi pauliańskiej. Zdaniem pozwanych w przedmiotowej sprawie nie występuje żadna z przesłanek z art. 527 k.c.

Wyrokiem z dnia 13 października 2021r. w sprawie XV C808/19 Sąd Okręgowy w Gdańsku:

- uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. - w zakresie udziału ½ przysługującego dłużnikowi J. S. (1) w prawie własności pojazdu - umowę sprzedaży pojazdu marki T. (...) zawartej w dniu 9 września 2014 roku pomiędzy J. S. (1) a K. S. i M. S., na mocy której pozwani K. S. i M. S. nabyli od J. S. (1) prawo własności pojazdu marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i numerze VIN (...) - w celu zaspokojenia wierzytelności strony powodowej w kwocie 90.000,00 zł wynikającej z ugody sądowej zawartej w dniu 15 maja 2014 roku przed Sądem Rejonowym w Gdyni w sprawie o sygn. akt I Co 178/14, zaopatrzonej w klauzulę wykonalności w dniu 3 października 2014 roku (pkt I),

- w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt II),

- zasądził od pozwanych K. S. i M. S. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 2905,55 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych (pkt III),

- koszty zastępstwa procesowego wzajemnie zniósł.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód (...) spółka z o.o. w W. jest wierzycielem dłużnika J. S. (1). Na mocy ugody zawartej w dniu 15 maja 2014 roku przed Sądem Rejonowym w Gdyni w sprawie o sygn. akt I Co 178/14 toczącej się pomiędzy (...) spółka z o.o. w W. a J. S. (1) ustalono, iż zadłużenie J. S. (1) w stosunku do (...) spółka z o.o. w W. na dzień zawarcia ugody wynosi 959.172,97 zł oraz odsetki ustawowe liczone od oznaczonych faktur i dat ich wymagalności. W przedmiotowej ugodzie dłużnik zobowiązał się zapłacić na rzecz wierzyciela powyższą kwotę w 32 ratach, a tym 31 rat po 30.000,00 oraz 32 rata w kwocie 29.172,97 zł. Raty miały być płatne miesięcznie. W dniu 3 października 2014 roku przedmiotowej ugodzie została nadana klauzula wykonalności. Z kolei na mocy ugody zawartej w dnu 10 lipca 2014 roku przed Sądem Rejonowym w Gdyni w sprawie o sygn. akt VI G Co 334/14 ustalono, iż zadłużenie J. S. (1) w stosunku do (...) spółka z o.o. w W. wynosi 425.142,25 zł. W przedmiotowej ugodzie dłużnik zobowiązał się do zapłaty powyższej kwoty na rzecz wierzyciela w 22 ratach, w tym 21 rat po 20.000,00 zł oraz dwudziesta druga rata w kwocie 5.142,25 zł. Raty miały być płatne miesięcznie. W dniu 30 września 2014 roku przedmiotowej ugodzie została nadana klauzula wykonalności.

Na podstawie zawartych ugód toczyły się postępowania egzekucyjne: Km (...) oraz Km (...)

-

w sprawie Km (...) toku egzekucji ustalono, iż nieruchomości dłużnika J. S. (1) stanowią przedmiot zabezpieczenia wierzytelności przysługujących (...) Bank S.A., Bankowi (...) S.A. oraz Agencji Nieruchomości Rolnych. Przedmiotowe postępowanie zostało umorzone w zakresie przekraczającym egzekucję z nieruchomości wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji postanowieniem z dnia 21 stycznia 2016 roku,

-

w sprawie Km (...) ustalono, iż dłużnik J. S. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą: (...). W przedmiotowej sprawie bezskuteczne okazało się zajęcie wierzytelności w (...) spółka z o.o., albowiem dłużnik nie był pracownikiem firmy. Bezskuteczne było także zajęcie rachunku bankowego w Banku Spółdzielczym w K., albowiem dłużnik nie posiadał rachunku w ww. banku, z tego samego powoda bezskuteczne okazało się zajęcie rachunku bankowego w Banku (...) S.A. Zajęcia rachunków bankowych w następujących bankach: (...) S.A., Banku (...) S.A., (...) Bank S.A., (...) Bank S.A. oraz Banku (...) S.A. okazały się bezskuteczne z uwagi na brak środków. Zajęcie wierzytelności w (...) S.A. I (...) S.A. okazało się bezskuteczne, zaś w związku z zajęciem wierzytelności wobec (...) S.A. odnotowano wpłatę w wysokości 228,80 zł. Na podstawie odpowiedzi Centralnej Ewidencji Pojazdów i kierowców ustalono, iż dłużnik nie figuruje jako właściciel lub współwłaściciel pojazdu mechanicznego.

W toku postępowania Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wejherowie A. G. ustalił, że w stosunku do J. S. (1) w jego kancelarii prowadzonych jest 14 czynnych postępowań, a łączna suma zadłużenia na dzień 18 maja 2018 roku wynosi 5.594.720,00 zł.

Bezspornym było, że pozwana K. S. jest żoną J. S. (1).

W dniu 13 stycznia 2012 roku doszło do zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej, którą małżonkowie J. S. (1) i K. S. ustanowili w swoim małżeństwie rozdzielność majątkową. Od momentu zawarcia przedmiotowej umowy każdy z małżonków samodzielnie zarządzał swoim majątkiem oraz każdy z małżonków zachował zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy jak i nabyty później.

W dniu 1 czerwca 2012 roku pomiędzy J. S. (1) a K. S. doszło do zawarcia umowy o częściowy podział majątku wspólnego. W umowie ustalono, że:

-

nieruchomość objęta księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Wejherowie oraz nieruchomości objęte księgami wieczystymi nr (...) Sądu Rejonowego w Wejherowie Zamiejscowego Wydziału Ksiąg Wieczystych w P. – przypadają na wyłączną własność J. S. (1),

-

nieruchomość objęta księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w Wejherowie przypada na wyłączną własność K. S.,

-

prawa i roszczenia wynikające z umowy zobowiązującej z dnia 7 września 2011 roku rep. A nr 160586/2011 przysługiwać będą wyłącznie J. S. (1).

W przedmiotowej umowie J. S. (1) zobowiązał się także do zwolnienia K. S. od obowiązku spłaty oznaczonych kredytów i pożyczek, a ponadto małżonkowie ustalili między sobą obowiązek współdziałania w określonych okolicznościach. W dniu 24 lipca 2013 roku pomiędzy J. S. (1) a K. S. doszło do zawarcia umowy dzierżawy gruntów rolnych położonych w:

-

L., gmina (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) o łącznej powierzchni 4,5200 ha,

-

Ż., gmina (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), o łącznej powierzchni 1,1000 ha,

-

S., gm. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), o łącznej powierzchni 15,7800 ha,

-

M., gm. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), o łącznej powierzchni 0,3500 ha,

-

K., gm. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...), o łącznej powierzchni 0,7300 ha.

Bezspornym było, że pozwany M. S. jest mężem siostry J. A. S..

Według stanu na dzień 27 sierpnia 2020 roku pozwany M. S. prowadził własną działalność gospodarczą zakresie robót budowlanych: wykopy, zagęszczenia gruntu, rozbiórki. Pozwany M. S. był wspólnikiem w spółce (...) spółka z o.o., a ponadto przez pewien czas pełnił także funkcję Prezesa Zarządu przedmiotowej spółki. Na mocy umowy sprzedaży zawartej pomiędzy J. S. (1) a M. S. M. S. nabył 90 udziałów w kapitale zakładowym (...) – Serwis spółka z o.o. za cenę 9.000 zł.

W dniu 31 października 2014 roku w W. pomiędzy J. S. (1) a M. S. doszło do zawarcia umowy sprzedaży (...) udziałów w kapitale zakładowym (...) spółka z o.o., za cenę 8.000 zł. Według stanu na dzień 15 lipca 2019 roku (...) spółka z o.o. byli: J. S. (1), P. Ł., M. S., K. S. i F. S.. Funkcję Prezesa Zarządu pełnił wówczas J. S. (1), zaś M. S. figurował jako jeden z byłych Prezesów Zarządu. Według stanu na dzień 27 sierpnia 2020 roku Prezesem Zarządu S. (...) pozostaje J. S. (1), działalność spółki jest jednak zawieszona, a właścicielami udziałów są żona i syn J. S. (1).

W dniu 31 grudnia 2009 roku (...) Przedsiębiorstwo (...) nabyło od (...) spółka z o.o. samochód osobowy marki T. (...), rok produkcji 2006, o numerze rejestracyjnym (...) i numerze nadwozia (VIN) (...). Wartość pojazdu ustalono na 31.927,69 zł. Przedmiotowy pojazd został następnie nabyty wspólnie przez małżeństwo J. S. (1) i K. S.. Od tej pory pojazd był składnikiem majątku wspólnego małżonków. Rejestracja pojazdu nastąpiła na oboje małżonków jako jego współwłaścicieli, podobnie w polisie – oboje małżonkowie zostali oznaczeni jako właściciele pojazdu. Samochód osobowy marki T. (...), rok produkcji 2006, o numerze nadwozia (VIN) (...) był przedmiotem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, zawartej pomiędzy (...) Bank S.A. w W. a J. S. (1) i K. S.. W przedmiotowej umowie wskazano, iż Bank udzielił (...) Przedsiębiorstwu (...) kredytu na warunkach i terminach określonych w umowie kredytu nr (...). W celu zabezpieczenia wierzytelności Banku wobec kredytobiorcy z tytułu powyższego kredytu przeniesiono na Bank udział w prawie własności pojazdu w części 49/100, w wyniku czego Bank stał się współwłaścicielem pojazdu w 49/100 części, zaś przewłaszczający stali się współwłaścicielem pojazdu w 51/100 części. Na skutek zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie dokonano cesji praw wynikających z umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy J. S. (1) i K. S. a (...) S.A. w W., potwierdzonej polisą nr (...). Przedmiotowe ubezpieczenie zostało obciążone cesją w do wysokości 99.100 zł. Kolejnym skutkiem zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie było dopisanie w dowodzie rejestracyjnym pojazdu współwłaściciela (...) Bank S.A. w W.. Od tej pory współwłaścicielami przedmiotowego pojazdu byli: J. S. (1), (...) Bank S.A. w W..

Na skutek spłaty całości należności wynikającej z umowy kredytu w dniu 15 września 2014 roku pomiędzy (...) Bank S.A. w W. a J. S. (1) doszło do zawarcia umowy przeniesienia własności rzeczy ruchomej – zwrotnej. Od momentu zawarcia umowy Bank przestał być współwłaścicielem pojazdu marki T. (...).

Na mocy umowy zawartej w dniu 26 marca 2014 roku dłużnik J. S. (1) w celu zwolnienia siebie oraz spółki pod firmą (...) spółka z o.o. z siedzibą w W. z solidarnego obowiązku zwrotu części długu (którego całkowita wysokość w dniu podpisania umowy wynosiła 1.668.079,95 zł), to jest kwoty 700.000,00 zł w miejsce tej spłaty przeniósł na rzecz wierzyciela – spółki pod firmą (...) spółka z o.o. z siedzibą w W. w trybie art. 453 k.c. prawo własności następujących nieruchomości:

-

nieruchomości stanowiącej działkę gruntu (...), o powierzchni 0,1169 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie V Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...)

-

nieruchomości stanowiącej działkę gruntu (...) o powierzchni 0,1183 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie V Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...),

-

nieruchomości stanowiącej działkę gruntu (...) o powierzchni 0,1108 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie V Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...),

-

nieruchomości stanowiącej działkę gruntu (...) o powierzchni 0,0434 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie V Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...),

-

nieruchomości stanowiącej działkę gruntu (...) o powierzchni 0,0434 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie V Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...)

-

nieruchomości stanowiącej działkę gruntu (...) o powierzchni 0,1109 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie V Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powyższe nieruchomości położone są w miejscowości C., w gminie (...), powiecie (...), województwie (...).

Na mocy umowy kupna – sprzedaży z dnia 9 września 2014 roku zawartej pomiędzy J. S. (1) a M. S. i K. S. doszło do przeniesienia należącego do J. S. (1) udziału wynoszącego 50 % w prawie własności samochodu osobowego marki T. (...), rok produkcji 2006 o numerze rejestracyjnym (...) i numerze VIN (...), mimo że jako jedyny sprzedający występował dłużnik J. S. (1). Strony ustaliły wartość przedmiotu umowy na kwotę 50.000 zł. Każdy z kupujących pozwani K. S. i M. S. uiścili po połowie oznaczonej ceny. Przedmiotem umowy był udział we własności przedmiotowego pojazdu należący do J. S. (1), który wynosił 50%. Powyższa kwestia nie została ujawniona w umowie sprzedaży, albowiem strony umowy posługiwały się gotowym wzorem pobranym ze strony internetowej. Wskazana w umowie kwota 50.000 zł stanowi wartość udziału, a nie całego pojazdu. Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. deklaracja dla podatku od czynności cywilnoprawnych (...)3 dotycząca samochodu T. (...) została złożona przez M. S. i K. S.. Na skutek zawarcia powyższej umowy pozwani K. S. i M. S. korzystają wspólnie z przedmiotowego pojazdu – dzielą się nim w celu zaspokojenia potrzeb każdego ze współwłaścicieli. Obecnie, w dowodzie rejestracyjnym pojazdu jako jego właściciel wpisany jest wyłącznie M. S..

Pismami z dnia 19 marca 2018 roku pełnomocnik powoda (...) spółka z o.o. w W. wezwał pozwanego M. S. i pozwaną K. S. do zapłaty kwoty 25.000 zł w związku z pokrzywdzeniem wierzyciela (...) spółka z o.o. w W. na skutek zawarcia przez M. S. oraz K. S. z J. S. (1) w dniu 9 września 2014 roku umowy kupna – sprzedaży samochodu osobowego marki T. (...), nr rej. (...). Wartość rynkowa samochodu T. (...) o numerze rejestracyjnym, G0 KINA na dzień 9 września 2014 roku wynosiła 60.100 zł, zaś na dzień 22 stycznia 2021 roku 40.300 zł.

W oparciu o takie ustalenia Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności wnioskując w oparciu o przedłożone przez obie strony postępowania dokumenty prywatne i dokumenty urzędowe.

Wśród dokumentów mających kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wymienić należy przede wszystkim umowę kupna – sprzedaży pojazdu, której analiza była zasadniczym przedmiotem rozważań Sądu. Jednakże znaczenie miały także umowa o ustanowieniu rozdzielności majątkowej (rep. A nr (...)) oraz umowa o częściowym podziale majątku (rep. A nr (...) zawarte pomiędzy J. S. (1), będącym dłużnikiem powoda i K. S., która występuje w niniejszej sprawie w charakterze pozwanej, albowiem ich analiza pomogła Sądowi ustalić zakres majątku wspólnego i majątków osobistych małżonków S., oraz ustalić, czy sporny pojazd stanowił w momencie zawarcia umowy sprzedaży współwłasność małżonków S., czy też był składnikiem majątku osobistego jednego z nich. Na szczególną uwagę zasługują także ugody zawarte między powodową spółką a dłużnikiem J. S. (1) przed Sądem Rejonowym w Gdyni (z dnia 15 maja 2014 roku w sprawie o sygn. akt I Co 178/14 i z dnia 10 lipca 2014 roku w sprawie o sygn. akt VI GCo 334/14) i umowa o świadczenie w miejsce wykonania (rep. A nr 26096/2014), które pozwoliły na ustalenie istnienia i zakresu wierzytelności przysługującej powodowi względem dłużnika J. S. (1).

Dokumenty dotyczące pojazdu marki T. (...), w tym faktury VAT, karty i dowód rejestracyjny pojazdu, decyzje dotyczące rejestracji pojazdu, polisy, podania i oświadczenia pozwoliły przede wszystkim na ustalenie kręgu właścicieli pojazdu. W tym miejscu należy także wskazać na istotne znaczenie znajdującej się w aktach sprawy umowy o przewłaszczenie na zabezpieczenie i innych dokumentów związanych z umową kredytu zawartą przez przedsiębiorstwo należące do J. S. (1) z (...) Bankiem S.A. w W., albowiem pozwoliły one na uznanie (...) Banku S.A. w W. za tymczasowego współwłaściciela pojazdu marki T. (...).

Jako przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy należy uznał sąd I instancji także pisemne informacje od Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wejherowie, które pozwoliły na ustalenie stanu majątku dłużnika J. S. (1), liczby postępowań egzekucyjnych toczących się przeciwko dłużnikowi oraz przebiegu egzekucji prowadzonych na wniosek wierzyciela (...) spółka z o.o. w W.. Przedstawione przez stronę powodową pisma skierowane przez powoda do pozwanych obejmujące wezwanie do zapłaty stanowiły potwierdzenie, że strony podjęły próbę pozasądowego rozwiązania sporu. Odpisy aktów małżeństwa były przydatne dla ustalenia relacji łączących dłużnika J. S. (1) z pozwanymi. Tabele zawierające informacje odpowiadające odpisowi pełnemu z Rejestru Przedsiębiorców, mimo że aktualne na dzień 26 listopada 2018 roku, pomogły w ustaleniu składu osobowego spółek (...) spółka z o.o. oraz (...) spółka z o.o. oraz osób, które wchodziły w skład Zarządu tych spółek. Umowy sprzedaży udziałów we wskazanych wyżej spółkach zawieranie pomiędzy J. S. (1) a M. S. pozwoliły na ustalenie istnienia i zakresu stosunków gospodarczych i handlowych pomiędzy tymi osobami.

Sąd dokonał także rekonstrukcji stanu faktycznego w sprawie w oparciu o osobowe źródła dowodowe – zeznania świadka J. S. (1), będącego dłużnikiem powoda (...) spółka z o.o. w W. na następujące fakty: zawarcia umowy sprzedaży przedmiotowego samochodu między J. S. (1) a pozwanymi, relacji pomiędzy świadkiem J. S. (1) a pozwanymi, składników majątku świadka i pozwanej K. S., istniejących zobowiązań i ich spłaty oraz ustalenia, czy przedmiotowy samochód wchodził do majątku wspólnego świadka i pozwanej K. S.. Sąd uznał zeznania świadka za wiarygodne, logiczne i spójne. Przeprowadzenie niniejszego dowodu pozwoliło między innymi na ustalenie istnienia wierzytelności powoda w stosunku do J. S. (1) oraz zakresu świadczenia spełnionego dotychczas przez dłużnika na rzecz powoda. Zeznania świadka potwierdziły fakt zawarcia z pozwaną K. S. umów w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej i częściowego podziału majątku. Świadek wyjaśnił także aktualną sytuację (...) spółki (...), której jest prezesem oraz opisał aktualny stan swojego majątku. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kluczowe znaczenie miało potwierdzenie przez świadka, iż samochód marki T. (...), który był przedmiotem kwestionowanej umowy sprzedaży, był składnikiem majątku wspólnego małżonków i mimo dokonania podziału majątku wspólnego samochód nie trafił do majątku osobistego żadnego z małżonków. Świadek jednoznacznie wskazał, iż przedmiotem spornej umowy sprzedaży był udział J. S. (1) w prawie własności przedmiotowego pojazdu wynoszący 50%.

Sąd przesłuchał informacyjnie pozwanych oraz przeprowadził dowód z przesłuchania pozwanych w charakterze stron na okoliczność ustalenia, czy istnieją podstawy do zastosowania art. 527 k.c. w stosunku do umowy sprzedaży samochodu T. (...) zawartej w dniu 9 września 2014 roku. Zeznania pozwanej K. S. Sąd uznał za wiarygodne jedynie w części, albowiem pozwana twierdziła, iż nie pamięta, czy zawierała z mężem (J. S. (1)) umowę o dzierżawę gruntów rolnych, nie zna okoliczności nabycia samochodu marki T. (...), nie zna przyczyn zawarcia umowy sprzedaży z dnia 9 września 2014 roku a ponadto nie są jej znane powody, dla których zawarła z małżonkiem umowę o ustanowieniu rozdzielności majątkowej czy o podział majątku wspólnego. Ponadto pozwana wskazywała, iż nie wie nic o zadłużeniach męża wobec powodowej spółki (...). W ocenie Sądu zeznania pozwanej stanowiły jedynie przyjętą taktykę procesową, w celu osiągnięcia pozytywnego dla niej rozstrzygnięcia. Jednakże ostatecznie, wobec treści art. 527 § 3 k.p.c. okoliczność ta nie miała większego znaczenia. Przeprowadzenie niniejszego dowodu pozwoliło, jednakże na ustalenie ceny, jaką każdy z pozwanych miał zapłacić za udział w prawie własności pojazdu marki T. (...). Zeznania pozwanego M. S. Sąd uznał za wiarygodne. Przeprowadzenie niniejszego dowodu pozwoliło na ustalenie motywów pozwanego przy zawarciu przedmiotowej umowy sprzedaży samochodu, udziału pozwanego w spółkach (...)-Serwis oraz ceny, jaką pozwany zapłacił za udział w samochodzie T. (...).

Sąd I instancji wskazał, że na wniosek powoda dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu techniki motoryzacyjnej i wyceny pojazdów celem ustalenia wartości przedmiotowego samochodu T. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i numerze VIN (...) według stanu na dzień 9 września 2014 roku i stanu na dzień wyceny. Z opinii biegłego wynikało, że wartość rynkowa samochodu T. (...), o numerze rejestracyjnym (...) na dzień 9 września 2014 roku w systemie (...) Ekspert wynosiła 60.100,00 zł, zaś na dzień sporządzenia opinii (czyli 22 stycznia 2021 roku) wartość rynkowa tego samego pojazdu w systemie (...) Ekspert wynosiła 40.300,00 zł.

Zdaniem sądu opinia została wykonana w sposób rzetelny i obiektywny, zgodnie z zasadami wiedzy fachowej i wymogami przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego przez osobę posiadającą wiadomości specjalne z zakresu techniki motoryzacyjnej i wyceny pojazdów, a zatem uprawnioną do przeprowadzania badań i sporządzania opinii tego rodzaju. Zdaniem Sądu wnioski zawarte w opinii są należycie umotywowane i nie budzą zastrzeżeń.

W ocenie Sądu powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Mając na uwadze, że po stronie pozwanej występowali K. S. i M. S. pierwszą kwestią, jaką należało ustalić w niniejszej sprawie był rodzaj współuczestnictwa występującego po ich stronie. Sąd I instancji w tym zakresie dokonał analizy art. 72 k.p.c. Mając na uwadze okoliczności niniejszej sprawy, cytowany wyżej przepis i przytoczone orzecznictwo uznał, że po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne.

Dalej sąd I instancji omówił instytucję tzw. skargi pauliańskiej, na czy opierało się powództwo. Wskazał, że do przesłanek skargi pauliańskiej należy zaliczyć: istnienie wierzytelności, dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią, osiągnięcie przez osobę trzecią korzyści majątkowej na skutek tej czynności, pokrzywdzenie wierzyciela na skutek czynności, dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, istnienie świadomości działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela po stronie osoby trzeciej. W orzecznictwie wskazuje się, że powództwo ze skargi pauliańskiej może odnieść skutek tylko wówczas, gdy wszystkie jej przesłanki zostaną spełnione łącznie.

W zakresie pierwszej z wymienionych przesłanek, a więc istnienia wierzytelności przedmiotem ochrony skargą pauliańską jest konkretna wierzytelność pieniężna przysługująca wierzycielowi wobec dłużnika. Chroniona wierzytelność musi zatem istnieć, a nadto być zaskarżalna. Brak wierzytelności oznaczałby brak przedmiotu ochrony, natomiast gdyby nie miała ona cechy zaskarżalności, to wierzyciel nie mógłby zrealizować swojego uprawnienia do zaspokojenia się z przedmiotów majątkowych, które przeszły z majątku dłużnika do majątku osoby trzeciej. Wierzyciel, który nie może prowadzić egzekucji z majątku dłużnika tym bardziej nie powinien mieć możliwości prowadzenia egzekucji z majątku osoby trzeciej.

W niniejszej sprawie pozwani kwestionowali istnienie wierzytelności powoda (...) spółka z o.o. w W. w stosunku do dłużnika J. S. (1). Sąd nie przychylił się jednak do argumentacji pozwanych, albowiem powód, przedstawiając między innymi odpisy ugód zawieranych z J. S. (1) przed Sądem Rejonowym w Gdyni wykazał, że przysługuje mu wierzytelność względem tego dłużnika. Powyższe znajduje ponadto potwierdzenie w treści zeznań J. S. (1) oraz w umowie zawartej pomiędzy J. S. (1) a (...) spółka z o.o. w W., której przedmiotem było przeniesienie prawa własności oznaczonych nieruchomości w celu częściowego spełnienie świadczenia przez dłużnika na rzecz wierzyciela. Powyższe okoliczności pozwoliły Sądowi na ustalenie, że powodowi – (...) spółka z o.o. w W. niewątpliwie przysługuje wierzytelność względem J. S. (1), będącego dłużnikiem. Jak zostało wskazane w protokole posiedzenia Sądu Rejonowego w Gdyni z 15 maja 2014 roku w sprawie o sygn. akt I Co 178/14 na dzień zawarcia ugody wysokość zadłużenia wynosiła 959.172,97 zł.

Odnosząc się do kolejnej przesłanki, a więc dokonania przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią wskazał sąd I instancji, że zaskarżona może być tylko czynność prawna, której skutkiem jest zmniejszenie majątku dłużnika – bądź poprzez dokonanie przeniesienia składników tego majątku, bądź poprzez brak przysporzenia na rzecz dłużnika mimo istnienia podstawy do takiego przysporzenia.

Na gruncie niniejszej sprawy bezsporną okolicznością pozostawało dokonanie przez dłużnika J. S. (1) czynności prawnej z osobami trzecimi, które pozostają w bliskim z nim stosunku jako żona i szwagier, który przy zawarciu małżeństwa przyjął nazwisko żony i zarazem dłużnika.

W tym zakresie wskazał Sąd Okręgowy na zasadność w części zarzutów pozwanych w kwestii zakresu przedmiotowej umowy kupna – sprzedaży samochodu marki T. (...). W ocenie powoda przedmiotowa umowa dotyczyła całego pojazdu i na skutek jej zawarcia pozwani – K. S. i M. S. zostali współwłaścicielami pojazdu posiadającymi udziały po 50% każdy.

Natomiast w toku niniejszej sprawy Sąd Okręgowy ustalił, że pojazd marki T. (...) został początkowo nabyty przez (...) Przedsiębiorstwo (...) od (...) spółka z o.o. z siedzibą w W. oddział G.. Następnie, przedmiotowy pojazd stał się elementem majątku wspólnego małżonków J. S. (1) i K. S., o czym świadczy między innymi fakt, iż decyzja w przedmiocie rejestracji pojazdu dotyczy obojga małżonków. Aby zakupić przedmiotowy samochód małżonkowie zawarli umowę kredytu z bankiem (...) S.A. w W.. Dla zabezpieczenia przedmiotowej umowy kredytu J. S. (1) i K. S. zawarli z bankiem umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, na mocy której Bank tymczasowo stał się współwłaścicielem pojazdu w 49/100 części. Poza tym ustalone zostało w toku niniejszej sprawy, że mimo zawarcia umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej i umowy o częściowym podziale majątku wspólnego, małżonkowie J. S. (1) i K. S. nie postanowili, że przedmiotowy pojazd staje się składnikiem majątku osobistego jednego z małżonków. Oznacza to, że mimo zmiany ustroju majątkowego między małżonkami przedmiotowy pojazd pozostawał współwłasnością małżonków w częściach równych – albowiem każdemu z małżonków przysługiwał uprzednio w majtku wspólnym udział w wysokości 50%. Zatem mimo odmiennej treści pisemnej umowy sprzedaży uznać należało, że w rzeczywistości nie obejmuje ona 100% prawa własności samochodu osobowego marki T. (...), a tylko udziału J. S. (1) w prawie własności tego pojazdu wynoszącym 50%. Sąd nie podzielił stanowiska powoda, iż wobec treści umowy K. S. i M. S. są jedynymi współwłaścicielami przedmiotowego pojazdu w częściach równych.

Sąd Okręgowy odniósł się też do twierdzenia podniesionego przez pozwanych w odpowiedzi na pozew, zgodnie z którym udział dłużnika J. S. (1) we współwłasności przedmiotowego pojazdu został już zajęty przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Lęborku w ramach postępowania egzekucyjnego prowadzonego na rzecz innego wierzyciela. Sąd nie podzielił stanowiska pozwanych, albowiem oprócz przytoczonego twierdzenia pozwani nie wykazali, aby faktycznie doszło do zajęcia udziału dłużnika J. S. (1) w prawie własności pojazdu.

Nadto dodał sąd I instancji, że dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie miał znaczenia fakt, czy w momencie zawierania kwestionowanej umowy sprzedaży samochodu marki T. (...) pomiędzy J. S. (1) a K. S. i M. G. (...) Bank pozostawał nadal współwłaścicielem pojazdu, albowiem umowa obejmowała jedynie 50% udziałów w pojeździe i nie przenosiła prawa własności całego pojazdu, co więcej kilka dni po dacie kwestionowanej umowy dokonano przewłaszczenia zwrotnego.

Ostatecznie sąd I instancji uznał, że doszło do spełnienia przesłanki dokonania przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią i wskazał, że zakres czynności prawnej został ustalony odmiennie od wskazanego przez powoda będącego wierzycielem.

Kolejną z przesłanek skargi pauliańskiej jest osiągnięcie przez osobę trzecią korzyści majątkowej na skutek dokonania czynności prawnej z dłużnikiem. Zdaniem Sądu Okręgowego korzyść majątkowa w rozumieniu powołanego przepisu obejmuje więc przedmioty majątkowe, rzeczy oraz prawa majątkowe zbywalne. Dla przyjęcia, że osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, wystarczy wykazanie, że na podstawie czynności prawnej dłużnika nabyła ona rzecz lub prawo albo została zwolniona z obowiązku, co spowodowało zmianę w majątku dłużnika prowadzącą do pokrzywdzenia wierzycieli. Na gruncie niniejszej sprawy korzyścią majątkową było nabycie udziału w prawie własności pojazdu marki T. (...). Jak zostało ustalone w toku niniejszego postępowania na podstawie opinii biegłego wartość przedmiotowego pojazdu w momencie zawierania kwestionowanej umowy, a więc na dzień 9 września 2014 roku wynosiła 60.100 zł. Zdaniem Sądu Okręgowego posiadanie udziałów w prawie własności pojazdu o takiej wartości jest niewątpliwie korzyścią majątkową, a zatem Sąd uznał, iż pozwani taką korzyść uzyskali. Odnosząc się do kwestii odpłatności tej czynności należy wskazać, że w toku niniejszej sprawy pozwani nie przedstawili żadnego dokumentu pozwalającego na ustalenie, iż faktycznie dokonali zapłaty ceny na rzecz dłużnika. Okoliczności te zostały wskazane jedynie w zeznaniach świadka i pozwanych, jednakże zdaniem Sądu Okręgowego nie było wiarygodnych podstaw dla przyjęcia, że czynność prawna została dokonana odpłatnie. Mając na uwadze powyższe okoliczności sąd I instancji ustalił, że przesłanka osiągnięcia korzyści majątkowej przez osobę trzecią została w niniejszej sprawie spełniona.

Charakteryzując przesłankę pokrzywdzenia wierzyciela należy sąd I instancji odwołał się do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 17 lipca 2020 roku (sygn. IV CSK 565/19), zgodnie z którym wystąpienie przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela nie wyczerpuje się w ustaleniu, że w przypadku niedokonania kwestionowanej czynności prawnej zostałby on zaspokojony z majątku dłużnika. Spełnienie przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela następuje już w razie ustalenia, że doszło do pogorszenia sytuacji wierzyciela z perspektywy przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego z danego składnika, będącego korzyścią majątkową uzyskaną przez osobę trzecią, tzn. dłużnik stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności. Dalej przywołał kolejne postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2020 roku (sygn. II CZ 9/20), w którym wskazano, że dla stwierdzenia istnienia przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela konieczne jest także stwierdzenie istnienia związku przyczynowego między kwestionowaną czynnością prawną dłużnika a powstaniem (lub powiększeniem) stanu niewypłacalności. Nie chodzi tu jednak o adekwatny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c., lecz o zwykłe wykazanie tego, że zaskarżona czynność spowodowała rezultat w postaci niewypłacalności dłużnika lub też, że powiększyła stan niewypłacalności. W przytoczonym postanowieniu podkreślono także, że stosownie do treści art. 316 § 1 k.p.c. stan niewypłacalności dłużnika musi istnieć w chwili zamknięcia rozprawy.

Wskazał sąd I instancji, że zostało ustalone w toku niniejszej sprawy, iż powód (...) spółka z o.o. w W. nie jest jedynym wierzycielem J. S. (1), albowiem zgodnie z informacjami przekazanymi przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wejherowie wierzyciele J. S. (1) dokonali zajęcia wszystkich nieruchomości dłużnika, a sam Komornik A. G. na dzień 18 maja 2018 roku prowadził 14 czynnych postępowań egzekucyjnych przeciwko J. S. (1). Postępowania egzekucyjne toczące się na wniosek wierzyciela – powoda (...) spółka z o.o. w W. zostały umorzone, albowiem nie znaleziono składników majątku dłużnika, z których możliwe byłoby przeprowadzenie egzekucji. W świetle powyższych okoliczności fakt, iż dłużnik wyzbywa się składnika majątku w postaci udziału w prawie własności samochodu osobowego przedstawiającego znaczącą wartość pozwala na uznanie, iż przedmiotowa czynność dłużnika doprowadziła do pokrzywdzenia wierzyciela, ponieważ dłużnik wybył się składnika majątku, z którego możliwe było przeprowadzenie egzekucji. Powyższe okoliczności pozwoliły Sądowi na uznanie, iż poprzez zawarcie kwestionowanej umowy sprzedaży udziału w prawie własności samochodu osobowego marki T. (...) - doszło do pokrzywdzenia wierzyciela.

Odnosząc się do przesłanki dokonania przez dłużnika czynności prawnej działając ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli sąd przytoczył stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2020 roku (sygn. V CSK 487/18). W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że przez czynność zdziałaną ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela w rozumieniu art. 527 § 1 k.c. należy rozumieć czynność podjętą w takiej sytuacji, w której dłużnik mógł przewidzieć, że w wyniku jej dokonania stanie się niewypłacalny lub niewypłacalny w większym stopniu. Nie jest konieczne istnienie po stronie dłużnika złego zamiaru; wystarczające jest, aby dłużnik miał świadomość konsekwencji dokonywanej czynności, tj., że czynność prawna przez niego dokonana może spowodować dla wierzycieli niemożność zaspokojenia się. Dlatego dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, jeżeli ma rozeznanie co do tego, że w następstwie wyzbycia się przez niego w całości lub w części majątku nadającego się do egzekucji ucierpi materialny interes wierzyciela.

Nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego spełnienie tej przesłanki, albowiem dłużnik J. S. (1) w toku zeznań na rozprawie w dniu 27 sierpnia 2020 roku przyznał, iż ma zadłużenie względem powoda (...) spółka z o.o. w W.. Powyższą okoliczność potwierdzają także dokumenty złożone do akt sprawy przez strony, jak również odpisy protokołów posiedzeń, na których zawarto ugody sądowe pomiędzy wierzycielem (...) spółka z o.o. w W. a dłużnikiem J. S. (1), a także umowa z dnia 16 marca 2014 roku, której przedmiotem było przeniesienie prawa własności kilku nieruchomości przez dłużnika na rzecz wierzyciela, co miało zapewnić częściowe zaspokojenie wierzyciela. Nie budził wątpliwości Sądu także fakt, że dłużnik miał wiedzę, iż jego majątek został zajęty w toku postępowań egzekucyjnych. Sąd stanął na stanowisku, iż dłużnik działał z pełną świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (...) spółka z o.o. w W., albowiem znając stan swojego majątku nieruchomego i skierowane do niego egzekucje był świadomy, iż nie ma innych składników majątku, z których zaspokojenia mógłby dochodzić wierzyciel. Tym samym, dłużnik wyzbywając się składnika majątku w postaci udziału w prawie własności ruchomości wiedział, iż jest to działanie na niekorzyść wierzyciela.

Co do przesłanki istnienia po stronie osoby trzeciej świadomości, że dłużnik działa z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli podkreślenia wymaga stanowisko wyrażone w orzecznictwie, zgodnie z którym stan wiedzy osób dokonujących transakcji z dłużnikiem oraz dokonujących dalszych czynności rozporządzających należy oceniać przez pryzmat okoliczności obiektywnych. Mimo więc, że kwestia stanu świadomości jak i stanu wiedzy osoby fizycznej to element wewnętrznej sfery dotyczącej umysłu, to jednak weryfikacja tego stanu następuje na podstawie okoliczności wskazujących na sposób działania ujawniony na zewnątrz. Ponadto ocena stanu świadomości w chwili dokonania transakcji może być weryfikowana nie tylko poprzez zachowanie przed i w chwili dokonania transakcji, ale także i poprzez późniejsze działania wskazujące, że wcześniej dokonane stanowiły tylko element szerszego planu mającego uchylić możliwość zaspokojenia. W niniejszej sprawie osobami trzecimi, z którymi dłużnik zawarł kwestionowaną umowę, byli K. S. i M. S.. K. S. jest żoną dłużnika – J. S. (1), a zatem nie budzi wątpliwości, iż w tym przypadku znajduje zastosowanie domniemanie z art. 527 § 3 k.c., zgodnie z którym „jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli”. Zawarcie związku małżeńskiego prowadzi do powstania między małżonkami więzi emocjonalnej, rodzinnej i gospodarczej. Mimo, iż przepisy nie wyjaśniają kim jest „osoba pozostająca w bliskim stosunku z dłużnikiem” nie budzi wątpliwości Sądu, iż małżonka będzie się znajdowała w tej grupie osób. Jako osoba, z którą dłużnik prowadzi wspólne gospodarstwo domowe i wychowuje dzieci, powinna mieć wiedzę na temat istniejących zobowiązań męża. Dlatego też Sąd jednoznacznie ustalił, iż w odniesieniu do pozwanej K. S. domniemanie z art. 527 § 3 k.c. znajduje zastosowanie. M. S. jest mężem siostry dłużnika – A. S., a zatem z J. S. (1) łączy go stosunek powinowactwa. Na szczególną uwagę zasługuje jednak fakt, iż pozwany M. S. był (...) spółka z o.o. w czasie, gdy prezesem tej spółki był dłużnik J. S. (1). Co więcej, M. S. nabywał od J. S. (1) udziały w kapitale zakładowym spółek: (...) spółka z o.o. oraz (...) -Serwis spółka z o.o., a zatem pomiędzy nimi istniała niewątpliwie więź wynikająca ze wspólnego udziału w spółce i więź handlowa.

Mając na uwadze stosunki łączące pozwanego M. S. z dłużnikiem J. S. (1) oraz przytoczone wyżej orzecznictwo zasadne wydało się stwierdzenie, że istnieje pomiędzy nimi stosunek bliskości wynikający z więzów rodzinnych, interesów majątkowych, stosunków handlowych, stosunków współpracy gospodarczej czy wspólnego funkcjonowania w ramach spółki prawa handlowego. Wydaje się, że charakter stosunków łączących pozwanego M. S. z dłużnikiem J. S. (1) pozwana na przyjęcie, iż domniemanie określone w art. 527 § 3 k.c. ma zastosowanie a pozwany M. S. wiedział, że dłużnik J. S. (1) działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd uznał, że w przedmiotowej sprawie doszło do spełnienia wszystkich przesłanek pauliańskiej, które zostały określone w art. 527 k.c.

Stosownie do treści art. 534 k.c. „uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności”. W niniejszej sprawie kwestionowana czynność została dokonana w dniu 9 września 2014 roku, zaś pozew datowany na 5 sierpnia 2019 roku został wniesiony do Sądu w dniu 6 sierpnia 2019 roku (koperta k. 80). Oznaczało to, że w przedmiotowej sprawie zachowano termin do wniesienia skargi pauliańskiej.

Jak zostało już wyżej wskazane, wobec zgłoszonego zarzutu pozwanych wątpliwości Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie budził zakres umowy kupna – sprzedaży z dnia 9 września 2014 roku. W toku postępowania dowodowego ustalono, że małżonkowie J. i K. S. nabyli pojazd marki T. (...) od (...) Przedsiębiorstwa (...), które nabyło je wcześniej na podstawie umowy leasingu. Stosownie do art. 31§ 1 k.r.o. „z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków”. Małżonkowie S. nabyli przedmiotowy pojazd w trakcie trwania małżeństwa, a zatem nie budził wątpliwości fakt, że wchodził on w skład majątku wspólnego małżonków. Bez wątpienia w dniu 13 stycznia 2012 roku pomiędzy małżonkami K. S. i J. S. (1) została zawarta umowa majątkowa małżeńska, w drodze której małżonkowie ustanowili ustrój rozdzielności majątkowej. Stosownie do art. 51 k.r.o. „w razie umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później”. Zgodnie z art. 511 k.r.o. „każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem”. Ponadto, w dniu 1 czerwca 2012 roku małżonkowie K. S. i J. S. (1) zawarli umową o częściowy podział majątku wspólnego, w której dokonali podziału oznaczonych nieruchomości oraz praw i roszczeń wynikających z umowy, ponadto J. S. (1) zobowiązał się do zwolnienia K. S. od obowiązków spłaty kredytów i pożyczek a ponadto oboje małżonkowie zobowiązali się do współdziałania w oznaczonych sprawach. Analiza powyższych umów pozwoliła Sądowi na ustalenie, iż samochód marki T. (...) nie był objęty przedmiotowymi umowami, a zatem pozostawał nadal współwłasnością małżonków K. i J. S. (1).

Nie przedstawiono jakichkolwiek dowodów, że w terminie późniejszym K. S. przeniosła na J. S. (1) swój udział w prawie własności pojazdu marki T. (...). Zatem należało przyjąć, że w momencie zawierania umowy pomiędzy J. S. (1) a K. S. i M. S. współwłaścicielami przedmiotowego pojazdu byli K. S. i J. S. (1) w częściach równych. Skoro jako „sprzedający” w umowie z dnia 9 września 2014 roku występował wyłącznie J. S. (1), zatem należało przyjąć, że przedmiotem umowy sprzedaży był 50% udział J. S. (1) w prawie własności samochodu marki T. (...). Dalej podkreślił sąd I instancji, że w treści umowy kupna sprzedaży z dnia 9 września 2014 roku pozwana K. S. została oznaczona jako „współwłaściciel – kupujący”, zaś pozwany M. S. jedynie jako „kupujący”. Co więcej, w toku zeznań dłużnik J. S. (1) potwierdził, że przedmiotem umowy był jedynie jego udział w prawie własności przedmiotowego pojazdu, co nie jednak zostało ujawnione w umowie, albowiem strony umowy posługiwały się gotowym wzorem umowy pobranym z internetu.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy stwierdził, że przedmiotem kwestionowanej umowy kupna – sprzedaży był jedynie udział dłużnika J. S. (1) wynoszący 50% w prawie własności pojazdu marki T. (...), rok produkcji 2006, numer rejestracyjny (...) i nr VIN (...). Na skutek dokonania przedmiotowego ustalenia Sąd uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda (...) spółka z o.o. z siedzibą w W. umowę sprzedaży pojazdu marki T. (...) zawartej w dniu 9 września 2014 roku pomiędzy J. S. (1) a K. S. i M. S., na mocy której pozwani K. S. i M. S. nabyli od J. S. (1) przysługujący mu udział wynoszący 50% w prawie własności pojazdu marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i numerze VIN (...), w celu zaspokojenia wierzytelności powoda w kwocie 90.000,00 zł wynikającej z ugody sądowej zawartej w dniu 15 maja 2014 roku przed Sądem Rejonowym w Gdyni w sprawie o sygn. akt I Co 178/14, zaopatrzonej w klauzulę wykonalności w dniu 3 października 2014 roku. W pozostałym zakresie powództwo oddalił.

O kosztach procesu sąd I instancji orzekł na postawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98, 99 k.p.c. oraz art. 100 k.p.c., zgodnie z którym „w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu”. Z uwagi na wynik procesu uznać należy, że każda ze stron utrzymała się ze swoim stanowiskiem w sprawie po połowie.

Wskazał, że powód poniósł następujące koszty : opłatę sądową od pozwu w wysokości 4.500 zł, 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, koszty wynagrodzenia biegłego w wysokości 1311,10 zł pokryte z zaliczki w wysokości 3000 zł, zastępstwo procesowe podstawie § 2 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych w wysokości 5.400 zł. Koszty procesu poniesione przez pozwanych to : łącznie 34 zł z tytułu opłat skarbowych od pełnomocnictwa, zastępstwo procesowe na podstawie § 2 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych w wysokości 5.400 zł. Skoro pozwani występowali w niniejszej sprawie jako współuczestnicy konieczni to należało przyjąć, że kwota odpowiadająca kosztom zastępstwa procesowego w postaci wynagrodzenia pełnomocnika pozwanych powinna być zasądzona dla pozwanych łącznie, a nie dla każdego z osobna Mając na uwadze, że pomiędzy stronami powstał obowiązek wzajemnego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego po połowie Sąd Okręgowy postanowił znieść wzajemnie koszty zastępstwa procesowego, o czym orzeczono w pkt IV wyroku. W pkt III wyroku rozstrzygnięto o zwrocie połowy kosztów sądowych poniesionych przez powoda w postaci opłaty od pozwu 4500 zł + koszty wynagrodzenia biegłych w kwocie 1311,10 zł = 5811,10 zł: 2 = 2905,55 zł – z uwagi na wynik procesu.

Wskazał sąd I instancji, że do zwrotu na rzecz powoda pozostaje część zaliczki w wysokości 1.688,90 zł, która nie została wykorzystana w niniejszym postępowaniu, co zostało zarządzone w dniu 13.10.2021r.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiedli pozwani zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 13 października 2021 r. w sprawie XV C 808/19, w części, tj.: co do punktu I - w części, tj. powyżej rzeczywiście przysługującego dłużnikowi w dacie dokonania kwestionowanej czynności udziału wynoszącego 0,255, co do punktów: III i IV.

Zaskarżonemu wyrokowi apelujący zarzucali:

1)  Naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez wybiórczą i dowolną ocenę materiału dowodowego, w szczególności: umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie (k. 137-138), polisy nr (...) (k. 140-141), zawiadomienia o cesji (k. 142), pisma (...) Banku SA w W. - rozliczenie spłaty kredytu (k. 143), umowy przeniesienia własności rzeczy ruchomej - zwrotnej z dnia 15 września 2014 r. (k. 144), skutkujące błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegającym na przyjęciu, iż przysługujący dłużnikowi J. S. (1) w dacie kwestionowanej czynności i faktycznie przeniesiony na pozwanych udział w pojeździe marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i numerze (...). (...) wynosił !4, czyli 0,500, podczas gdy w rzeczywistości, wskutek przewłaszczenia na zabezpieczenie pojazdu na rzecz (...) Banku SA w tej dacie udział J. S. (1) wynosił jedynie 0,255 i wyłącznie w tym zakresie dokonano przeniesienia własności pojazdu na pozwanych poprzez kwestionowaną czynność;

2)  Naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez wybiórczą i dowolną ocenę materiału dowodowego, w szczególności opinii biegłego z zakresu techniki motoryzacyjnej, kosztorysowania napraw pojazdu, korelacji uszkodzeń pojazdów oraz wyceny wartości pojazdów z dnia 18 lutego 2021 r. oraz dowodów opisanych w punkcie 1 powyżej, skutkujące błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia w punkcie I wyroku wierzytelności powoda wobec dłużnika J. S. (1) podlegającej zaspokojeniu ze składnika majątku dłużnika stanowiącego przedmiot kwestionowanej czynności na kwotę 90.000,00 zł, tak jak wskazał to powód w treści pozwu - podczas gdy z treści opinii biegłego, który ustalił wartość pojazdu w dacie kwestionowanej czynności na kwotę 60.100,00 zł oraz z dowodów opisanych w punkcie 1 powyżej wynika, że zaspokojenie powoda jako wierzyciela z pojazdu marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i numerze VIN (...) mogło wynieść maksymalnie 15.325,50 zł (0,255 udziału * 60.100 zł);

3)  Naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 227 k.p.c., art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. oraz art. 205 ¹² § 2 k.p.c. poprzez oddalenie, postanowieniem z dnia 13 października 2021 r. na posiedzeniu niejawnym, jako spóźnionych i zmierzających jedynie do przedłużenia postępowania wniosków dowodowych pozwanych zawartych w piśmie z dnia 12 maja 2021 r. o dopuszczenie dowodu z dokumentu oraz zobowiązania biegłego do sporządzenia pisemnej opinii uzupełniającej - pomimo iż wnioski te złożono w zakreślonym przez Sąd terminie do ustosunkowania się do opinii biegłego, co skutkowało błędnym ustaleniem faktycznym w zakresie wartości pojazdu stanowiącego przedmiot kwestionowanej czynności polegającym na zawyżeniu tej wartości;

4) Naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 100 k.p.c., poprzez wzajemne zniesienie kosztów zastępstwa procesowego pomiędzy stronami oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda połowy poniesionych przez powoda kosztów sądowych w konsekwencji przyjęcia przez Sąd I instancji, iż każda ze stron utrzymała się ze swoim stanowiskiem w sprawie po połowie - w sytuacji, gdy wobec ustalenia wartości pojazdu marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i numerze VIN (...) w wysokości niższej niż w pozwie pozwani wygrali proces przynajmniej w 67%, zatem koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego winny zostać stosunkowo rozdzielone.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty, na podstawie art. 368 § 1 pkt 4 i 5 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1 k.p.c. skarżący wnosili o:

1)  W pierwszej kolejności, na podstawie art 368 § 1 pkt 4 k.p.c. - dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów stanowiących przedmiot wniosków z pisma pozwanych z dnia 12 maja 2021 r., tj.:

a)  dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z załączonego do pisma pozwanych z dnia 12 maja 2021 r. dokumentu w postaci wspólnego oświadczenia o zdarzeniu drogowym z dnia 12.02.2009 r. - na potwierdzenie faktów mających znaczenie dla wyceny pojazdu, a tym samym dla rozstrzygnięcia, tj.: uczestniczenia wycenianego pojazdu w kolizji w dniu 12.02.2009 r., zakresu uszkodzeń przedmiotowego pojazdu wskutek w. kolizji, spadku wartości pojazdu,

b)  zobowiązanie biegłego z zakresu techniki motoryzacyjnej, kosztorysowania napraw pojazdu, korelacji uszkodzeń pojazdów oraz wyceny wartości pojazdów do sporządzenia pisemnej opinii uzupełniającej celem ustosunkowania się do treści zarzutów zawartych w piśmie pozwanych z dnia 12 maja 2021 r.;

2)  Przeprowadzenie rozprawy zgodnie z art. 374 k.p.c.;

3)  Zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

a) ustalenie, że czynność prawna w postaci umowy sprzedaży pojazdu marki T. (...) zawartej w dniu 9 września 2014 roku pomiędzy J. S. (1) a K. S. i M. S., na mocy której pozwani K. S. i M. S. nabyli od J. S. (1) prawo własności pojazdu marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i numerze VIN (...). którą udaremniono zaspokojenie wierzytelności strony powodowej do kwoty 15.325,50 zł (lub mniej, w zależności od ustaleń opinii uzupełniającej biegłego) jest bezskuteczna wobec powoda w zakresie przysługującego dłużnikowi J. S. (1) udziału w pojeździe wynoszącego 0,255,

b)  stosunkowe rozliczenie, na podstawie art. 100 k.p.c., kosztów procesu w I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, z uwzględnieniem opłat skarbowych od udzielonych pełnomocnictw w łącznej kwocie 34 zł.

c)  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu w II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, ewentualnie

4) Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu w I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie była zasadna.

Przed wywodami formalnymi i merytorycznymi sąd II instancji pragnie wskazać, że sprawę niniejszą rozpoznał na rozprawie w trybie zdalnym. Przyczynkiem do takiego sposobu procedowania było to, że apelacja w niniejszej sprawie wpłynęła po zmianach wynikających z ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. (Dz.U. poz. 1469) zmieniającej Kodeks postępowania cywilnego z dniem 7 listopada 2019 r., gdzie też doszło do zmiany art. 374 k.p.c. W aktualnym stanie prawnym w zasadzie doszło do odwrócenia zasady rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji na rozprawie (art. 375 k.p.c.). W stosunku do poprzedniego stanu prawnego rozszerzono w znaczący sposób możliwość rozpoznania sprawy – tj. wydania rozstrzygnięcia merytorycznego – przez sąd ad quem na posiedzeniu niejawnym tak daleko, że można mówić, że zasadą stało się rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym. Obecnie przeprowadzenia rozprawy przez sąd drugiej instancji jest obligatoryjne, gdy strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy. Sąd związany jest wnioskiem strony. W niniejszej sprawie strona apelująca złożyła takowy wniosek. W tym stanie sprawy sąd uznał, że zachodziły przesłanki do rozpoznania sprawy na rozprawie, która odbył w trybie zdalnym.

Dalej sąd II instancji wskazuje, że orzekał w oparciu o art. 15zzs ¹ pkt 1 i 4 zd. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (T.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1842 ze zm. – szczególnie uwzględniwszy zmianę art. 15zzs ¹ wynikającą z art. 4 pkt 1 i art. 6 ustawy z dnia 28 marca 2021r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw - Dz. U. poz. 1090. Stąd orzeczenie wydano w sprawie w składzie jednego sędziego.

Przechodząc do oceny apelacji, na wstępie należy wskazać, że Sąd II instancji jest sądem meriti. Przy czym zgodnie z art. 378 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. ma obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji. Rozpoznanie „sprawy” w granicach apelacji oznacza, że sąd drugiej instancji nie koncentruje się jedynie na ocenie zasadności zarzutów apelacyjnych, lecz rozstrzyga merytorycznie o zasadności zgłoszonych roszczeń procesowych, chyba że chodziło o nieważność postępowania, którą bierze pod uwagę z urzędu. W niniejszej sprawie tej ostatniej okoliczności sąd II instancji nie dopatrzył się.

Rozpoznanie sprawy w granicach apelacji oznacza też z jednej strony zakaz wykraczania przez sąd drugiej instancji poza te granice, z drugiej zaś nakaz wzięcia pod uwagę i rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków. W konsekwencji, sąd drugiej instancji może - a jeżeli je dostrzeże, powinien - naprawić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia prawa materialnego przez sąd pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego. Tak więc, rozpoznawanie apelacji sprowadza się do tego, że sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę ponownie, czyli w sposób w zasadzie nieograniczony. Jeszcze raz bada sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji w granicach zaskarżenia (w rozpoznawanej sprawie w zakresie w jakim w części uwzględniono powództwo - tj. powyżej rzeczywiście przysługującego dłużnikowi w dacie dokonania kwestionowanej czynności udziału wynoszącego 0,255 oraz co do punktów: III i IV. - rozstrzygnięcia o kosztach). Ma zatem obowiązek ocenić ustalony stan faktyczny oraz prawidłowość zastosowania właściwych przepisów prawa materialnego (nawet, gdyby to nie było przedmiotem zarzutów apelacji). Tym samym postępowanie apelacyjne - choć odwoławcze - ma charakter rozpoznawczy (merytoryczny), a z punktu widzenia metodologicznego stanowi dalszy ciąg postępowania przeprowadzonego w pierwszej instancji. Skoro postępowanie apelacyjne polega na merytorycznym rozpoznaniu sprawy, to wydane orzeczenie musi opierać się na własnych ustaleniach faktycznych i prawnych sądu II instancji (art. 382 k.p.c.), według stanu z chwili orzekania przez ten sąd (art. 316 k.p.c.). Ten ostatni przepis wyraża jedną z podstawowych zasad orzekania, nakazując sądowi uwzględnienie stanu faktycznego i prawnego (stanu rzeczy) istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, a zatem także ewentualnych zmian, do których doszło w tej mierze w toku postępowania, włącznie z postępowaniem apelacyjnym, jednak takich w tej sprawie sąd II instancji nie stwierdził.

Uzasadniając zapadłe rozstrzygnięcie Sąd Apelacyjny w tym miejscu pragnie wskazać na zmieniony art. 387 § 2 ¹ k.p.c. ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. (Dz.U. poz. 1469) zmieniającej Kodeks postępowania cywilnego z dniem 7 listopada 2019 r., który wskazuje, że w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wymagane jest:

1) wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, które może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia sądu pierwszej instancji, chyba że sąd drugiej instancji zmienił lub uzupełnił te ustalenia; jeżeli sąd drugiej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe lub odmiennie ocenił dowody przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji, uzasadnienie powinno także zawierać ustalenie faktów, które sąd drugiej instancji uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej (co w niniejszej sprawie nie miało miejsca) oraz

2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, przy czym może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne oceny sądu pierwszej instancji.

Mając na uwadze, że ostatecznie sąd II instancji nie uzupełniał postępowania dowodowego oraz mając na uwadze ekonomikę procesową Sąd Apelacyjny wskazuje, że wydane przez siebie orzeczenie oparł na dokonanych ustaleniach faktycznych sądu I instancji, które to ustalenia aprobuje i przyjmuje za własne z pewną korektą o czym w dalszej części uzasadnienia. Sąd II instancji podzielił też rozważania prawne Sądu Okręgowego co do podstaw zarówno uwzględnienia w części powództwa, częściowego oddalenia, jak i orzeczenia o kosztach.

Przechodząc z kolei do oceny zarzutów apelacji, to wskazać należy, że w apelacji postawiono zarzuty naruszenia prawa procesowego. Mimo, że niektóre z nich były zasadne to nie zachodziła potrzeba korekty zaskarżonego orzeczenia.

Zasadny był zarzut naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 227 k.p.c., art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. oraz art. 205 ¹² § 2 k.p.c. poprzez oddalenie, postanowieniem z dnia 13 października 2021 r. na posiedzeniu niejawnym, jako spóźnionych i zmierzających jedynie do przedłużenia postępowania wniosków dowodowych pozwanych zawartych w piśmie z dnia 12 maja 2021 r. o dopuszczenie dowodu z dokumentu oraz zobowiązania biegłego do sporządzenia pisemnej opinii uzupełniającej.

Jak wynika z akt sprawy biegły sporządził opinię nr (...) z dnia 18 lutego 2021 r. Opinię tę doręczono pełnomocnikowi pozwanych dnia 31 marca 2021 r. wraz z zobowiązaniem do ustosunkowania się do niej oraz złożenia pisma zawierającego ostateczne stanowisko w sprawie w terminie 6 tygodni. Pełnomocnik pozwanych pismem datowanym i nadanym 12 maja 2021 r. ustosunkował się do treści opinii, kwestionując jej wnioski oraz złożył wnioski dowodowe w tym wniósł o sporządzenie opinii uzupełniającej. Złożenie takiego pisma 12 maja 2021r. nastąpiło w ostatnim dniu terminu, a więc nie było spóźnione w rozumieniu art. 205 ² § 2 k.p.c., a więc oddalenie tego wniosku przez sąd I instancji z tego powodu było wadliwe, albowiem brak było podstaw do oceny, że dowody te zgłoszone zostały dla przewlekłości postepowania - (...) § 1 pkt 2 k.p.c. Strona skarżąca po oddaleniu tego wniosku nie miała możliwości złożenia zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. stąd wywodząc apelacja podniosła powyższy zarzut oraz wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów w postępowaniu apelacyjnym jak swoim piśmie z dnia 12 maja 2021r.

Sąd Apelacyjny, jednakże mimo uznania zasadności zarzutu co do naruszenia przez sąd I instancji art. 205 ² § 2 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 2 pkt 5 k.p.c. nie uwzględnił zgłoszonych wniosków dowodowych. Postanowieniem wydanym na rozprawie apelacyjnej oddalił je na podstawie art. 235 ² § 2 pkt 2 k.p.c., uznając je jako nieistotne dla sprawy. Jak wynikało z pisma pozwanych z dnia 12 marca (...). zgłoszone dowody miały na celu wykazanie uczestniczenia wycenianego pojazdu w kolizji w dniu 12.02.2009 r., zakresu uszkodzeń przedmiotowego pojazdu wskutek w. kolizji, spadku wartości pojazdu oraz zobowiązanie biegłego do sporządzenia pisemnej opinii uzupełniającej celem ustosunkowania się do treści zarzutów zawartych w piśmie z dnia 12.05.2021r., a więc co przyjętych przez biegłego wartości wycenianego samochodu (ich zawyżeniu).

Należy wskazać, że sąd (też II instancji) uprawniony jest do selekcji zgłoszonych dowodów, na skutek przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Oznacza to, że nie każde fakty przedstawiane przez stronę powinny być przedmiotem dowodu, gdyż sąd nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego ponad potrzebę procesową. Istotność faktów wiąże się zaś z podstawą faktyczną powództwa przez co istotne znaczenie mają tylko te fakty, które odpowiadają hipotezom tych przepisów prawa materialnego, które mają zastosowanie w sprawie. Istotność faktów wiąże się zaś z podstawą faktyczną powództwa przez co istotne znaczenie mają tylko te fakty, które odpowiadają hipotezom tych przepisów prawa materialnego, które mają zastosowanie w sprawie. W tym kontekście, Sąd Apelacyjny oddalił wniosek dowodowy ponowiony w apelacji a odnoszący się do dowodów zgłoszonych w piśmie pozwanych z 12 maja 2021r., albowiem były one nieistotne w sprawie. Przy skardze pauliańskiej istotna jest uszczuplenie w majątku dłużnika z czym wiąże się jednocześnie uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią. Korzyść ta może polegać na nabyciu prawa do rzeczy (tak jak w niniejszej sprawie) albo na zwolnieniu z obowiązku. Na gruncie art. 527 § 1 k.c. przez uzyskanie korzyści majątkowej rozumie się uzyskanie przez osobę trzecią jakiejkolwiek wartości materialnej (nabycie rzeczy lub prawa, albo zwolnienie z obowiązku, nawet jeśli obiektywnie nie prowadzi to do zwiększenia jej majątku), które spowodowało zmianę w majątku dłużnika prowadzącą do pokrzywdzenia wierzyciela. Osoba trzecia uzyskuje korzyść majątkową także wtedy, gdy płaci dłużnikowi za nabywaną rzecz cenę odpowiadającą rynkowej wartości tej rzeczy. Ekwiwalentność ceny uiszczanej za nabywane rzeczy czy prawa, mogłaby mieć znaczenie jedynie przy ocenie przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela wskutek zaskarżonej czynności, a mianowicie przyjmuje się, że czynność prawna, gdy dłużnik otrzymał świadczenie ekwiwalentne nie powoduje pokrzywdzenia wierzyciela, jeżeli uzyskany ekwiwalent znajduje się w majątku dłużnika lub został wykorzystany do zaspokojenia wierzycieli, co w sprawie nie miało miejsca. W tych okolicznościach nie było potrzeby dalszego wyceniania zbywanego samochodu.

Niezasadny był zarzut naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez wybiórczą i dowolną ocenę materiału dowodowego, w szczególności opinii biegłego z zakresu techniki motoryzacyjnej, kosztorysowania napraw pojazdu, korelacji uszkodzeń pojazdów oraz wyceny wartości pojazdów z dnia 18 lutego 2021 r. oraz innych też przywołanych dowodów, skutkujące błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia w punkcie I wyroku wierzytelności powoda wobec dłużnika J. S. (1) podlegającej zaspokojeniu ze składnika majątku dłużnika stanowiącego przedmiot kwestionowanej czynności na kwotę 90.000 zł, tak jak wskazał to powód w treści pozwu - podczas gdy z treści opinii biegłego, który ustalił wartość pojazdu w dacie kwestionowanej czynności na kwotę 60.100 zł wynika, że zaspokojenie powoda jako wierzyciela z pojazdu marki T. (...) o numerze rejestracyjnym (...) i numerze VIN (...) mogło wynieść maksymalnie 15.325,50 zł (0,255 udziału X 60.100 zł). Co do kwestii udziału w prawie własności przedmiotowego samochodu jaki J. S. (1) przeniósł umową z dnia 15 maja 2014r. sąd II instancji wypowie się w dalszej części. Abstrahując od tej kwestii w tym zarzucie apelant myli kwestię uszczuplenia majątkowego jaka wynikała z zawartej umowy w majątku J. S. (1) od wartości wierzytelności, której ochrony domagała się strona powodowa.

Skarga pauliańska ma umożliwić zaspokojenia się wierzyciela z majątku innych osób niż dłużnik, który rozporządził swoim majątkiem na ich rzecz z pokrzywdzeniem wierzyciela. Ta możliwość nie ogranicza do rozmiarów prawa do zaskarżenia do części odpowiadającej wierzytelności niepokrytej majątkiem dłużnika, lecz wierzyciel ma prawo domagać się uznania czynności za bezskuteczną ze względu na całą swoją wierzytelność. Oczywiście wierzyciel może ograniczyć rozmiar prawa do zaskarżenia tak ja uczynił to w tej sprawie. Stąd istotna była wartość wierzytelności, która miała zostać pokryta z majątku dłużnika, a ta w niniejszej sprawie została określona przez powoda w niniejszej sprawie na kwotę 90.000 zł i co do zasady miała swoje potwierdzenie w treści ugody sądowej zawartej w dniu 15 maja 2014 roku przez Sądem Rejonowym w Gdyni I Wydziałem Cywilnym (w sprawie o sygn. akt I Co 178/14), zaopatrzonej w klauzulę wykonalności w dniu 3 października 2014 roku, która przez J. S. (1) nie została zrealizowana, ani też kwota z niej wynikająca nie została wyegzekwowana przez komornika sądowego.

Niezasadny był także zarzut naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez wybiórczą i dowolną ocenę materiału dowodowego, w szczególności: umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, polisy nr (...), zawiadomienia o cesji, pisma (...) Banku SA w W. - rozliczenie spłaty kredytu, umowy przeniesienia własności rzeczy ruchomej - zwrotnej z dnia 15 września 2014 r., skutkujące błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegającym na przyjęciu, że przysługujący dłużnikowi J. S. (1) w dacie kwestionowanej czynności i faktycznie przeniesiony na pozwanych udział w pojeździe marki T. (...) wynosił 1/2, podczas gdy w rzeczywistości, wskutek przewłaszczenia na zabezpieczenie pojazdu na rzecz (...) Banku SA w tej dacie udział J. S. (1) wynosił jedynie 0,255 i wyłącznie w tym zakresie dokonano przeniesienia własności pojazdu na pozwanych poprzez kwestionowaną czynność.

Zdaniem sądu II instancji wątpliwości budzi faktyczna data zawartej umowy sprzedaży samochodu pozwanym określona w jej treści na 9 września 2014r. Szczególną uwagę zwrócił Sąd Apelacyjny w tym zakresie (poza adnotacjami urzędowymi dokonanymi na niej po ok. 2 miesiącach od jej zawarcia) na jej § 2, gdzie sprzedający zapewnia, że pojazd „stanowi jego własność, jest wolny od wad prawnych oraz praw osób trzecich, że nie stanowi on także przedmiotu zabezpieczenia.” Gdyby to oświadczenie miałoby być zgodne z prawdą to umowa musiałaby być zawarta po uzyskaniu przez J. S. umowy z bankiem o zwrotnym przeniesieniu własności, co nastąpiło 15.09.2014r.

Dokonując oceny materiału dowodowego pod tym kątem należy zwrócić uwagę, ma umowę przewłaszczenia zawartą przez J. S. z Bankiem, a dotyczą przedmiotowego samochodu. Zgodnie z jej treścią (k. 137) w § 3 pkt 3 własność powrotna przechodzi na przewłaszczającego nie z datą oświadczenia banku o powrotnym przejściu własności, jak w tej sprawie 15.09.2014r., ale z datą spłaty kredytu. Wprawdzie zgodnie z harmonogramem spłaty kredytu miał on być spłacany do 25 stycznia 2015r. (dowód harmonogram k. 211 i 212), to jednakże jak wynika z zaświadczenia Banku (k. 215 i 216) spłaty kredytu, który był zabezpieczony przewłaszczeniem przedmiotowego samochodu w roku 2014 odbywały się nieregularnie i poza limitami spłat (w kwotach wyższych). Przedostatnia wpłata nastąpiła 5.09.2014 zł, która nie do końca pokryła wszystkie należności. Stąd 10.09.2014r. dopłacono kwotę 1200 zł, która już spowodowała zaistnienie nadpłaty. Z tą też datą kredyt został spłacony, co skutkowało przejściem wszelkich praw banku na przewłaszczającego J. S. (1).

Zdaniem sądu II instancji w tych okolicznościach za faktyczną datę zawarcia umowy sprzedaży samochodu pozwanym przez J. S. należało przyjąć datę 15 września 2014r., albowiem po otrzymaniu informacji z banku o spłaceniu kredytu i dokumentu umowy zwrotnego przeniesienia własności ruchomości (k. 143 i 144), działając racjonalnie i logicznie mógł on złożyć oświadczenie jak w § 2 umowy sprzedaży datowanej na 9.09.2014r.

Reasumując sąd II instancji w tych okolicznościach przyjął, że w dacie zbywania przedmiotowego samochodu – 15.09.2014r. bank nie posiadał w nim już udziałów, a zgodnie z ustaleniami sądu I instancji posiadał w nim je J. S. w ½ i pozwana K. S. w ½ oraz że J. S. zbył swój udział w ½ na rzecz K. S. i M. S..

Niezasadny był także zarzut naruszenia art. 100 k.p.c. Wynik postępowania apelacyjnego potwierdza rozstrzygnięcie sądu I instancji, gdzie przyjął, ze strony wygrały sprawę po ½. Stąd wzajemne zniesienie kosztów zastępstwa procesowego pomiędzy pozwanymi a powodową spółką. Zasadne było też w takiej sytuacji rozliczenie kosztów sądowych po połowie, co w związku z poniesieniem ich do tej pory w całości przez powodową spółkę uzasadniało zasądzenie połowy z nich od pozwanych na jej rzecz.

W tych okolicznościach, apelację pozwanych należało uznać za bezzasadną, co skutkowało jej oddaleniem na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania II instancyjnego Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 k.p.c. Wobec tego, na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265) w zw. z art. 109 § 2 zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, mając na uwadze wartość zaskarżenia w wysokości 14.725 zł.

SSA Z. Merchel