Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 listopada 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Matusiak

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 listopada 2022 roku w Sieradzu

odwołania K. D.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w Ł.

z dnia 29.06.2022 r. (...)

w sprawie K. D.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w Ł.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym rolników

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i stwierdza, że w okresie od 1 lipca 1993 roku do 1 stycznia 2010 roku nie ustało ubezpieczenie społeczne rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla K. D.;

2.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w Ł. na rzecz K. D. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn.akt IV U 402/22

UZASADNIENIE

Decyzją, wydaną w dniu 29.06.2022r. z upoważnienia Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, stwierdzono ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla K. D. od 01.07.1993 r. do 01.01.2010 r. Wskazując na treść przepisów art. 7 i 16 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników organ zaznaczył, że m.in. w okresie od 01.03.1993 r. do 01.01.2010 r. K. D. podlegał ubezpieczeniu z tytułu zatrudnienia, co skutkuje wyłączeniem go z ubezpieczenia społecznego rolników we wskazanym okresie.

W odwołaniu od decyzji organu K. D. podniósł, iż w spornym okresie pracował na podstawie umów zlecenia jako kierowca konserwator samochodu pożarniczego, uzyskując z tego tytułu wynagrodzenie, które nie przekraczało połowy najniższego wynagrodzenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

W uzupełnieniu odwołania pełnomocnik odwołującego zwrócił uwagę na możliwość zastosowania w niniejszej sprawie art. 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 2 stycznia 1993 r. między K. D. i Wójtem Gminy W. została zawarta umowa zlecenie na okres od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 1993 r.; na mocy zawartej umowy K. D. zobowiązywał się do wykonywania zadań kierowcy konserwatora wozu bojowego będącego na wyposażeniu OSP K.. Za wykonywane czynności zleceniobiorca miał otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 4.900 zł za 1 godzinę pracy; przy ustaleniu czasu pracy na 70 godzin miesięczne wynagrodzenie miało wynosić 343.000 zł. Na mocy aneksu z dnia 31 maja 1993 r., od dnia 1 czerwca 1993 r. ustalono wynagrodzenie w postaci ryczałtu miesięcznego wysokości 480.000 zł; zaznaczono przy tym, że wobec faktu, iż zleceniobiorca jest płatnikiem składki ubezpieczeniowej na FUSR, od wynagrodzenia określonego w umowie nie będzie odprowadzana składka ZUS, gdyż wynagrodzenie nie przekracza połowy najniższego wynagrodzenia. Analogiczne umowy między tymi samymi stronami były zawierane na kolejne lata, obejmujące okresy: od 1 stycznia do 31 grudnia 1994r. z wynagrodzeniem 480.000 zł miesięcznie, od 1 stycznia do 31 grudnia 1995 r. z wynagrodzeniem 58 zł miesięcznie (w tych umowach zaznaczono, iż od wynagrodzeń w nich określonych nie będzie odprowadzana składka ZUS), od 1 stycznia do 31 grudnia 1996 r. z wynagrodzeniem 58 zł miesięcznie, od 1 stycznia do 31 grudnia 1997 r. z wynagrodzeniem 80 zł miesięcznie, od 1 stycznia do 31 grudnia 1998 r. z wynagrodzeniem 90 zł miesięcznie.

(umowy zlecenia w aktach osobowych UG W.)

K. D., ur. (...), w okresie od 01.07.1993 r. do 19.11.2021 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Decyzją z dnia 19.11.2021 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przyznał K. D. prawo do emerytury rolniczej od dnia 19.02.2021 r. Z informacji z dnia 29.03.2022r. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. wynika, że do okresów stażowych uwzględnionych przy ustalaniu emerytury K. D. zaliczono m.in. okres zatrudnienia od 01.03.1993 r. do 31.12.1998 r. oraz okres podlegania ubezpieczeniom społecznym jako osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług od 01.01.1999 r. do 01.01.2010 r. W okresie od 01.01.1999 r. do 31. 09. 2009 r. K. D. podlegał zgłoszeniu do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego przez Urząd Gminy w W. z podstawą wymiaru składek wynoszącą: od stycznia 1999 r. do grudnia 1999 r. po 100 zł, od stycznia do grudnia 2000 r. po 110 zł, od stycznia do grudnia 2001 r. po 120 zł, od stycznia do grudnia 2002 r. po 120 zł, od stycznia do grudnia 2003 r. po 125 zł, od stycznia do grudnia 2004 r. po 150 zł, od stycznia do grudnia 2005 r. po 155 zł, od stycznia do grudnia 2006 r. po 160 zł, od stycznia do grudnia 2007 r. po 160 zł, od stycznia do grudnia 2008 r. po 170 zł, od stycznia do grudnia 2009 r. po 190 zł.

Jak wynika z zaświadczenia o zatrudnieniu na podstawie umowy zlecenie, wystawionego przez Urząd Gminy W. w dniu 09.09.2021r. , K. D. w okresie od dnia 01.01.1991 r. do 31.12.2009r. był zatrudniony na podstawie umów zleceń na stanowisku kierowca – konserwator wozu bojowego OSP w K., otrzymując z tego tytułu następujące sumy brutto: od 1 lipca do 31 grudnia 1993 r. – po 480.000 zł miesięcznie (łącznie 2.880.000 zł), w 1994 r. po 480.000 zł miesięcznie (łącznie 5.760.000 zł), w 1995 r. po 58 zł miesięcznie (łącznie 796 zł), w 1996 r. po 70 zł miesięcznie (łącznie 840 zł), w 1997 r. po 80 zł miesięcznie (łącznie 960 zł), w 1998 r. po 90 zł miesięcznie (łącznie 1.080 zł), w 1999 r. po 100 zł miesięcznie (łącznie 1.200 zł), w 2000 r. po 110 zł miesięcznie (łącznie 1.320 zł), w 2001 r. po 120 zł miesięcznie (łącznie 1.440 zł), w 2002 r. po 120 zł miesięcznie (łącznie 1.440 zł), w 2003r. po 125 zł miesięcznie (łącznie 1.500 zł), w 2004 r. po 150 zł miesięcznie (łącznie 1.800 zł), w 2005 r. po 155 zł miesięcznie (łącznie 1.860 zł), w 2006 r. po 160 zł miesięcznie (łącznie 1.920 zł), w 2007 r. po 160 zł miesięcznie (łącznie 1.920 zł), w 2008 r. po 170 zł miesięcznie (łącznie 2.040 zł), w 2009 r. po 190 zł miesięcznie (łącznie 2.280 zł).

Minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło w poszczególnych okresach: od 1 lipca 1993 r. 1.650.000 zł (Monitor Polski z 1993 r. Nr 33, poz. 340), od 1 października 1993 r. 1.750.000 zł (Monitor Polski z 1993 r. Nr 51, poz. 479), od 1 stycznia 1994 r. 1.950.000 zł (Monitor Polski z 1993 r. Nr 69, poz. 615), od 1 kwietnia 1994 r. 2.050.000 zł (Monitor Polski z 1994 r. Nr 20, poz. 159), od 1 lipca 1994 r. 2.200.000 zł (Monitor Polski z 1994 r. Nr 36, poz. 312), od 1 października 1994 r. 2.400.000 zł (Monitor Polski z 1994 r. Nr 53, poz. 451); po denominacji: od 1 stycznia 1995 r. 260 zł (Monitor Polski z 1994 r. Nr 68, poz. 604), od 1 kwietnia 1995 r. 280 zł (Monitor Polski z 1995 r. Nr 16, poz. 199), od 1 lipca 1995 r. 295 zł (Monitor Polski z 1995 r. Nr 32, poz. 375), od 1 października 1995 r. 305 zł (Monitor Polski z 1995 r. Nr 48, poz. 550), od 1 stycznia 1996 r. 325 zł (Monitor Polski z 1995 r. Nr 68, poz. 768), od 1 kwietnia 1996 r. 350 zł (Monitor Polski z 1996 r. Nr 23, poz. 248), od 1 lipca 1996 r. 370 zł (Monitor Polski z 1996 r. Nr 39, poz. 388), od 1 stycznia 1997 r. 391 zł (Monitor Polski z 1996 r. Nr 84, poz. 747), od 1 lutego 1997 r. 406 zł (Monitor Polski z 1997 r. Nr 1, poz. 7), od 1 lipca 1997 r. 450 zł (Monitor Polski z 1997 r. Nr 38, poz. 379), od 1 lutego 1998 r. 500 zł (Dziennik Ustaw z 1998 r. Nr 16, poz. 74), od 1 stycznia 1999 r. 528 zł (Dziennik Ustaw z 1998 r. Nr 164, poz. 1189); po wliczeniu składki na ubezpieczenie społeczne 650 zł (Monitor Polski z 1998 r. Nr 46, poz. 657), od 1 listopada 1999 r. 670 zł (Dziennik Ustaw z 1999 r. Nr 91, poz. 1037), od 1 marca 2000 r. 700 zł (Dziennik Ustaw z 2000 r .Nr 13, poz. 174), od 1 stycznia 2001 r. 760 zł (Dziennik Ustaw z 2000 r. Nr 121, poz. 1308), od 1 stycznia 2003 r. 800 zł (Dziennik Ustaw z 2002 r. Nr 200, poz. 1679), od 1 stycznia 2004 r. 824 zł (Dziennik Ustaw z 2003 r. Nr 167, poz. 1623), od 1 stycznia 2005 r. 849 zł (Dziennik Ustaw z 2004 r. Nr 201, poz. 2062), od 1 stycznia 2006 r. 899,10 zł (Dziennik Ustaw z 2005 r. Nr 177, poz. 1469), od 1 stycznia 2007 r. 936 zł (Dziennik Ustaw z 2006r. Nr 171, poz.1227), od 1 stycznia 2008 r. 1.126 zł (Dziennik Ustaw z 2007 r. Nr 171, poz. 1209), od 1 stycznia 2009 r. 1.276 zł (Monitor Polski z 2008 r. Nr 55, poz. 499), od 1 stycznia 2010 r. 1.317 zł (Monitor Polski z 2009 r. Nr 48, poz. 709).

Decyzją z dnia 29.06.2022r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz ubezpieczenia emerytalno-rentowego dla K. D. od 01.07.1993 r. do 01.01.2010 r.

( decyzje, informacje ZUS, zaświadczenie dotyczące okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w aktach KRUS, zaświadczenie o zatrudnieniu w aktach emerytalnych ZUS).

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów, zawartych w aktach rentowych KRUS i ZUS oraz aktach osobowych K. D.. W oparciu o powyższe dokumenty ustalono, że mimo wykazania w informacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. z dnia 29.03.2022r. za okres od 1 marca 1993 r. do 31.12.1998 r. pracowniczego tytułu do ubezpieczeń, to w rzeczywistości w tym okresie odwołujący nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako pracownik. O tym, że we wskazanym okresie tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych K. D. były umowy zlecenia, zawierane z Urzędem Gminy w W., jednoznacznie świadczą przedmiotowe umowy, znajdujące się w dyspozycji Urzędu Gminy w W. jak też zaświadczenie o zatrudnieniu na podstawie umowy zlecenie, wystawione przez Urząd Gminy W. w dniu 09.09.2021 r. Jednocześnie w dostępnej dokumentacji brak jest ewentualnych umów o pracę, których stroną byłby ubezpieczony. W realiach rozpoznawanej sprawy nie występują także żadne okoliczności mogące wskazywać, że ww. umowy miałyby mieć inny charakter, aniżeli wynikający z ich nazwy i brzmienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle niespornego stanu faktycznego, odwołanie K. D. zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie organu rentowego, K. D. nie spełnił w spornym okresie warunków do objęcia go z mocy ustawy ubezpieczeniom: wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu oraz emerytalno-rentowemu rolników, ponieważ w tym czasie podlegał innemu ubezpieczeniu społecznemu. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, (Dz.U.2022.933 t.j. - dalej u.s.r.), ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy podlega rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny oraz małżonek rolnika i domownik stale pracujący w gospodarstwie rolnym, jeśli osoby te nie podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie mają ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Zgodnie zaś z art. 3a ust.1 tej ustawy ubezpieczenie ustaje od dnia następującego po dniu, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem ust. 3. Z art. 16 ust. 3 u.s.r. wynika, że ubezpieczeniu społecznemu rolników nie podlega osoba, która podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty. Zgodnie z treścią art. 6 ust 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423, z późn. zm.), wśród osób objętych obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi wymienia się osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osoby z nimi współpracujące.

Stanowisko organu pomija jednak uregulowanie, określone w obowiązującym od 1 stycznia 2015 r. przepisie art. 5b ust.1 u.s.r., wprowadzonym ustawą z dnia 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1831), zgodnie z którym rolnicy lub domownicy podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie, pomimo objęcia ubezpieczeniem społecznym w ZUS z tytułu wykonywania umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia lub powołania do rady nadzorczej. Jednym z warunków wykluczających możliwość skorzystania przez rolników (domowników) z prawa do kontynuowania ubezpieczenia społecznego rolników po rozpoczęciu aktywności zawodowych wymienionych w art. 5b u.s.r. jest przekroczenie w rozliczeniu miesięcznym kwoty przychodu osiąganego z tych tytułów, odpowiadającej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w danym okresie. Powołany przepis art. 5b ust. 1 u.s.r. znajduje zastosowanie także do stanów istniejących przed dniem 1 stycznia 2015 r. W myśl przepisu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 23 października 2014 r. o zmianie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1831), obowiązującego od dnia 1 stycznia 2015 r., Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego nie wydaje decyzji o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników za okresy podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, przypadające przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy osobom, które spełniały warunki określone w art. 5b ustawy zmienianej w art. 2. Przepis ten umożliwia zatem zastosowanie przepisu art. 5b ust. 1 u.s.r. do stanu istniejącego przed dniem 1 stycznia 2015 r. Jak wynika z niekwestionowanych ustaleń faktycznych, wysokości wynagrodzenia jakie uzyskiwał skarżący w poszczególnych miesiącach na przestrzeni spornego okresu nie przekraczały kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę a co za tym idzie, do sytuacji ubezpieczonego miał zastosowanie art. 5b ust. 1 u.s.r.

Dodatkowo należy podnieść, iż zastosowaniu wobec skrzącego dyspozycji art. 5b ust.1 u.s.r. nie stoi na przeszkodzie brak okresów podlegania ubezpieczaniu społecznemu rolników przed dniem 1 lipca 1993 r., to jest przed objęciem go powszechnym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 marca 2017 r. III UK 90/161,przepis art. 5b ust. 1 u.s.r. dotyczy rolnika (domownika), który podlegając ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie z mocy ustawy, został objęty innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 u.s.u.s. Chodzi zatem o osobę, która spełniała wszystkie warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy, wobec czego podlegałaby temu ubezpieczeniu, gdyby nie przeszkoda w postaci podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu wykonywania umowy cywilnoprawnej z określonym przez ustawodawcę przychodem. Inaczej rzecz ujmując, możliwość pozostania w ubezpieczeniu rolniczym została przewidziana dla osób, które równolegle z prowadzeniem działalności rolniczej uzasadniającej objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy wykonują, jako dodatkową, pracę na podstawie umowy zlecenia (lub odpowiednio umowy agencyjnej albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia). Warunkiem podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy nie jest więc posiadanie okresu ubezpieczenia rolniczego bezpośrednio przed zawarciem umowy zlecenia.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono jak w pkt. 1 wyroku. W oparciu o art. 98 k.p.c. na rzecz odwołującego zasądzono koszty zastępstwa procesowego w wysokości, określonej w § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 t.j.).

Sławomir Matusiak

Zarządzenie: 1 .odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu,. 2. wypożyczyć organowi akta rentowe na 14 dni.

Sławomir Matusiak