Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IX U 391/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 maja 2021 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił P. M. prawa do zasiłku chorobowego za okresy od 8 kwietnia do 9 czerwca 2016 r., od 22 czerwca do 30 czerwca 2017 r., od 18 lipca do 28 lipca 2017 r., od 4 sierpnia do 2 września 2017 r., od 11października 2017 r. do 9 marca 2018 r., od 12 marca do 13 marca 2018 r., od 8 października 2018 r. do 7 kwietnia 2019 r., prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres 10 czerwca 2016 r. do 8 czerwca 2017 r., zasiłku opiekuńczego za okresy od 6 czerwca do 18 czerwca 2017 r., od 10 lipca do 14 lipca 2017 r., od 27 września do 8 października 2017 r., od 13 maja do 18 maja 2018 r., od 18 lipca do 25 lipca 2018 r., od 25 czerwca do 30 czerwca 2019 r. oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 14 marca do 12 maja 2018 r.

Jednocześnie, organ rentowy zobowiązał P. M. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego od 12 marca 2018 r. do 13 marca 2018 r., od 8 października 2018 r. do 7 kwietnia 2019 r., zasiłku opiekuńczego za okresy od 9 maja do 18 maja 2018 r., od 18 lipca do 25 lipca 2018 r. oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 14 marca do 12 maja 2018 r. w łącznej kwocie 57.107,04 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia przedmiotowej decyzji do dnia zwrotu kwoty nienależnie pobranego świadczenia.

W uzasadnieniu tej decyzji organ powołał się na treść art. 6, 18,19, 29 i 66 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz wskazał, że wyłączył P. M. z ubezpieczeń społecznych decyzją nr (...) z dnia 15 października 2020 r. i ustalił, że nie podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w okresach od 28 marca 2014 r. do 30 września 2019 r. oraz od 3 stycznia 2020 r., co w konsekwencji czyni wypłacone świadczenia nienależnymi i uzasadnia ich zwrot jako bezpodstawnie pobranych.

Organ wskazał, że nie dochodzi zwrotu świadczeń za okresy 8 kwietnia do 9 czerwca 2016 r., od 22 czerwca do 30 czerwca 2017 r., od 18 lipca do 28 lipca 2017 r., od 4 sierpnia do 2 września 2017 r. oraz od 11 października 2017 r. do 9 marca 2018 r. z powodu ich przedawnienia.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła P. M., domagając się jej zmiany poprzez ustalenie, iż przysługuje jej prawo do zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego oraz do świadczenia rehabilitacyjnego za okresy wskazane w decyzji, a także ustalenie, że nie jest ona zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazała, że organ zaskarżoną decyzją odmówił ubezpieczonej prawa do świadczeń oraz zobowiązał ją do zwrotu pobranych kwot w oparciu o nieprawomocną decyzję wyłączającą ją z ubezpieczeń. Argumentowała, że przez wiele lat organ nie kwestionował jej polegania obowiązkowym oraz dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym, przyznając jej świadczenia i utwierdzając ją w przekonaniu o prawidłowości jej działania oraz istnieniu tytułu do pobierania przyznanych świadczeń, przez co nie sposób doszukać się w postępowaniu ubezpieczonej działania w złej wierze.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc jak w uzasadnieniu skarżonej decyzji.

Każda ze stron wystąpiła o zasądzenie od przeciwnika na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 21 lipca 2021 r. Sąd(...)w (...), na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie mając na względzie, że od rozstrzygnięcia sprawy prowadzonej przez Sąd (...)w S. pod sygn.(...), zależeć będzie prawo P. M. do wypłaconych jej zasiłków (chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego) oraz świadczenia rehabilitacyjnego oraz obowiązek ich zwrotu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. M., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i chorobowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego od 28 marca 2014 r. deklarując jako podstawę wymiaru składek za marzec 2014 r. i kwiecień 2014 r. kwotę w wysokości 9365.00 zł miesięcznie, czyli kwotę odpowiadającą najwyższej możliwej do zadeklarowania podstawie wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Następnie, P. M. rozpoczęła korzystanie ze zwolnień lekarskich związanych z ciążą oraz kolejnych następujących po sobie niemal nieprzerwanie świadczeń. P. M. pobrała następujące świadczenia za okresy:

-

od 01.05.2014 r. do 01.11.2014 r. - zasiłek chorobowy,

-

od 02.11.2014 r. do 31.10.2015 r. - zasiłek macierzyński,

-

od 01.11.2015 r. do 09.06.2016 r. - zasiłek chorobowy,

-

od 10.06.2016 r. do 08.06.2017 r. - zasiłek macierzyński.

-

od 09.06.2017 r. do 18.06.2017 r. - zasiłek opiekuńczy,

-

od 22.06.2017 r. do 30.06.2017 r. - zasiłek chorobowy.

-

od 10.07.2017 r. do 14.07.2017 r. - zasiłek opiekuńczy,

-

od 18.07.2017 r. do 28.07.2017 r. - zasiłek chorobowy,

-

od 04.08.2017 r. do 02.09.2017 r. - zasiłek chorobowy,

-

od 27.09.2017 r. do 08.10.2017 r. - zasiłek opiekuńczy,

-

od 11.10.2017 r. do 09.03.2018 r. - zasiłek chorobowy,

-

od 12.03.2018 r. do 13.03.2018 r. - zasiłek chorobowy,

-

od 14.03.2018 r. do 12.05.2018 r. - świadczenie rehabilitacyjne,

-

od 13.05.2018 r. do 18.05.2018 r. - zasiłek opiekuńczy,

-

od 18.07.2018 r. do 25.07.2018 r. - zasiłek opiekuńczy,

-

od 08.10.2018 r. do 07.04.2019 r. - zasiłek chorobowy,

-

od 25.06.2019 r. do 30.06.2019 r. - zasiłek chorobowy.

Niesporne, a nadto dowód: decyzja nr (...) z dnia 10 października 2020 r. – k. 1-5 akt rentowych.

Świadczenia wypłacone P. M. tytułem zasiłków chorobowych, macierzyńskich i opiekuńczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych za ww. okresy wyniosły łącznie 372.460,50 zł.

Niesporne , a nadto dowód: decyzja nr (...) z dnia 10 października 2020 r. – k. 1-5 akt rentowych.

W dniu 15 października 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydał decyzję, w której stwierdził, iż P. M., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 28 marca 2014 r. do 30 września 2019 r. oraz od dnia 3 stycznia 2020 r.

Niesporne, a nadto dowód: decyzja nr(...) z dnia 10 października 2020 r. – k. 1-5 akt rentowych.

Wyrokiem z dnia 24 września 2021 r. Sąd (...) w (...), (...) Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w sprawie prowadzonej pod sygn. akt (...), oddalił odwołanie P. M. od wskazanej decyzji i zasądził od odwołującej na rzecz organu 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wyroku wskazano, iż w okresie od 28 marca 2014 roku do 30 września 2019 r. oraz od 3 stycznia 2020 r. P. M. nie prowadziła działalności gospodarczej, która to działalność spełniałaby ustawowe kryteria pozwalające na uznanie jej za taką. Ubezpieczona zarówno współpracując z (...) spółką jawną w S. na podstawie umowy managerskiej, jak i wykonując tatuaże, nie prowadziła działalności gospodarczej, ponieważ podejmowane przez nią działania nie miały charakteru zorganizowanego, zarobkowego i ciągłego. W konsekwencji, Sąd uznał, że w spornych okresach ubezpieczona nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Niesporne, a nadto dowód: odpis wyroku Sądu (...) w (...) z dnia 24 września 2021 r. wydanego w sprawie o sygn.(...)wraz z odpisem uzasadnienia – k. 217 oraz k. 226-252 akt Sądu (...).

Wyrokiem z dnia 20 stycznia 2022 r. sygn. akt (...) Sąd (...) w (...) oddalił apelację ubezpieczonej od powyższego wyroku Sądu (...) podzielając stanowisko wskazanego sądu.

Niesporne , a nadto apelacja – k. 278-284v. akt (...)Sądu (...) w S., wyrok Sądu (...) w (...)z uzasadnieniem wydany w sprawie o sygn. (...) – k. 293 oraz 300-337 tych akt.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

W myśl art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. – Dz. U. z 2017 r., poz. 1368, ze zm.), zwanej dalej „ustawą zasiłkową” zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. W myśl natomiast art. 29 ust. 1 pkt 1 tej ustawy zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka przysługuje ubezpieczonej, gdy zdarzenie to nastąpiło w okresie ubezpieczenia chorobowego lub urlopu wychowawczego. Następnie, świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy (art. 18 ust 1 ustawy). Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2022 r. poz. 1324 i 1383), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,

b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

c) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

2a) chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat;

2b) dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat w przypadku:

a) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

b) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

3) innym chorym członkiem rodziny (art. 32 ust. 1 ustawy).

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu unormowane są w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 423), zwanej dalej „ustawą systemową”. Zgodnie z art. 11 ust. 1 i 2 ustawy systemowej, w brzmieniu obowiązującym w okresach objętym decyzjami, ubezpieczeniu chorobowemu podlegają obowiązkowo ubezpieczeni wymienieni w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12 tej ustawy tj. pracownicy z wyłączeniem prokuratorów, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osoby odbywające służbę zastępczą, a dobrowolnie ubezpieczeni wymienieni w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10 czyli wykonujący pracę nakładczą, wykonujący pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia, umowy o świadczenie usług, prowadzący działalność pozarolniczą i osoby z nimi współpracujące, wykonujący pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania oraz duchowni.

Treść odwołania oraz dokumentacja zgromadzona w aktach zasiłkowych jednoznacznie wskazują, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego P. M. wywodziła z prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Podleganie przez ubezpieczoną ubezpieczeniu społecznemu, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, stanowiło przedmiot postępowania toczącego się przed Sądem (...) w (...) (...) Wydziałem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pod sygn. akt (...), zainicjowanego odwołaniem P. M. od decyzji organu rentowego z dnia 15 października 2020 r. ustalającej, że zgłoszona jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w istocie im nie podlega od dnia 28 marca 2014 r. do 30 września 2019 r. oraz od dnia 3 stycznia 2020 r. Prawomocnym wyrokiem Sądu (...) w S.z dnia 20 stycznia 2022 r. oddalona została apelacja ubezpieczonej od wyroku Sądu (...) oddalającego odwołanie. Prawomocny wyrok sądu korzysta z powagi rzeczy osądzonej, co oznacza niemożność poczynienia w innym toczącym się postępowaniu ustaleń pozostających z nim w sprzeczności. Zgodnie bowiem z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i organy państwowe. Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd (...) związany był przytoczonym wyrokiem Sądu (...) w S. i nie mógł dokonywać samodzielnie ustaleń w zakresie podlegania P. M. ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, co czyniło zbytecznym prowadzenie postępowania dowodowego w tym zakresie.

Brak prawa P. M. do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie przesądzał jeszcze samodzielnie o konieczności zwrotu pobranych już z tego tytułu kwot. Należało zatem rozważyć czy zachodzą warunkujące taki zwrot przesłanki określone w ustawie systemowej.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy systemowej osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania oraz świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy systemowej).

W myśl art. 84 ust. 6 ustawy systemowej jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

Kwestię zwrotu świadczeń z ubezpieczenia chorobowego normuje art. 66 ust. 2 powołanej wcześniej ustawy zasiłkowej. W myśl wymienionego przepisu, jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy (wykonywania pracy zarobkowej, spowodowania niezdolności do pracy przez samego ubezpieczonego w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądu albo nadużycia alkoholu, niestawienia się u lekarza orzecznika ZUS lub ustalenia przez tego lekarza wcześniejszej daty ustania niezdolności badanego do pracy) wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięte w drodze egzekucji administracyjnej.

Art. 66 ustawy zasiłkowej reguluje jedynie sposób dochodzenia wskazanych w nim świadczeń, zaś zawarte w nim sformułowanie „świadczenie pobrane nienależnie”, nakazuje odnieść się do definicji określonej w art. 84 ust. 2 ustawy systemowej. O nienależnie pobranych świadczeniach można więc mówić w dwóch sytuacjach: gdy zostały one wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania lub gdy zostały one przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. Analogiczne stanowisko zostało zawarte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. (I UK 194/11), gdzie wskazano, że art. 66 ust. 2 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ust. 2 ustawy systemowej - w tym znaczeniu, że wyłącza stosowanie tego ostatniego przepisu do nienależnie pobranych zasiłków chorobowych. Przepis art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej określa w szczególny sposób zasady potrącenia oraz egzekucji, nie wyłącza natomiast stosowania definicji nienależnie pobranych świadczeń, wynikającej z art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, do nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w tym zasiłków chorobowych i macierzyńskich. W prawie ubezpieczeń społecznych „świadczenie nienależnie pobrane” w rozumieniu art. 84 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, to nie tylko „świadczenie nienależne” (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej), ale także „nienależnie pobrane”, a więc pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). Zasiłek chorobowy wypłacony w sytuacji świadomego wprowadzenia organu rentowego w błąd co do istnienia podstawy wypłaty tego zasiłku jest zaś świadczeniem nienależnie pobranym. (por. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 marca 2021 r. (...) 79/21, Legalis nr 2580236).

Wobec prawomocnego wyroku Sądu (...) w S.nie ulega wątpliwości, iż P. M., począwszy od dnia, od którego ubezpieczona zgłosiła się do ubezpieczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, tj. od dnia 28 marca 2014 r. do 30 września 2019 r. oraz od dnia 3 stycznia 2020 r. nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu. Tym samym nie nabyła prawa do zasiłku chorobowego, opiekuńczego oraz zasiłku macierzyńskiego i świadczenia rehabilitacyjnego za okresy wskazane w zaskarżonej decyzji, a wypłacone jej zasiłki były nienależne w rozumieniu art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej. Podkreślenia wymaga, że wskazane ustalenia sądów w sprawie o podleganie P. M. ubezpieczeniom społecznym wiążą Sąd w niniejszej sprawie. Związanie sądu prawomocnym wyrokiem w sprawie niepodlegania ubezpieczeniom społecznym, dotyczy nie tylko rozstrzygnięcia sądu, ale i ustaleń, którego legły u jego podstaw. Z prawomocnością orzeczenia sądowego związana jest powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.). Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Chociaż powagą rzeczy osądzonej objęta jest w zasadzie jedynie sentencja wyroku, a nie jego uzasadnienie, to w orzecznictwie trafnie zwraca się uwagę, że powaga ta rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu. W szczególności, powagą rzeczy osądzonej mogą być objęte ustalenia faktyczne w takim zakresie, w jakim indywidualizują one sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu i w jakim określają one istotę danego stosunku prawnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2011r. II PK 4/11, OSNP 2012/15 -16/192 i powołane tam orzeczenia). W kolejnym postępowaniu, takie okoliczności faktyczne nie mogą być już ponownie badane.

Związanie orzeczeniem oznacza bowiem zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych z uprzednio osądzoną kwestią. Skoro płatniczka składek nie wykonywała de facto działalności gospodarczej w okresie objętym sporem, a tworzyła jedynie pozory jej wykonywania, to działanie to należy bezsprzecznie ocenić jako świadome wprowadzenie organu w błąd.

Stąd też wszystko powyższe nakazywało uznanie zaskarżonej przez P. M. decyzji za odpowiadającą prawu również w części dotyczącej obowiązku zwrotu świadczeń. Należy podkreślić, że wysokość wypłaconych świadczeń nie była przez odwołującą kwestionowana. W niniejszej sprawie nie budzi także wątpliwości sposób sformułowania przez organ rentowy żądania odsetkowego. Organ prawidłowo przyjął, iż dopiero od dnia następującego po dniu otrzymania decyzji w tym zakresie jej adresat, jeśli zostaje zobowiązany do zwrotu świadczenia, pozostaje w opóźnieniu skutkującym możliwością żądania odsetek. Z datą otrzymania decyzji uzyskuje bowiem wiedzę o tym, że świadczenie jest nienależne (wezwanie do jego zwrotu).

Niezależnie od powyższego, należy zauważyć, że zaskarżona w niniejszym postępowaniu przez P. M. decyzja stanowi konsekwencję decyzji nr (...) z dnia 15 października 2020 r. w przedmiocie wyłączenia jej z ubezpieczenia chorobowego. Decyzja ta, w wyniku poddania jej kontroli sądowej, jest ostateczna i obowiązuje wraz ze swym uzasadnieniem faktycznym i pranym (art. 107 § 1 k.p.a.). Ostateczność decyzji ZUS nie jest prawomocnością zastrzeżoną dla wyroków sądowych, korzystających z powagi rzeczy osądzonej, co oznacza bezwzględną niemożność czynienia w innym toczącym się postępowaniu ustaleń pozostających z nim w sprzeczności. Prawomocna decyzja organu rentowego nie stanowi formalnie prejudykatu w sprawie w rozumieniu art. 365 § 1 k.p.c. Niemniej jednak stanowi istotny fakt prawotwórczy w ramach łączącego strony stosunku ubezpieczenia społecznego i z tego względu jest miarodajna dla ustalenia stanu faktycznego tworząc ustalony stan prawny. Pomimo, iż ostateczna decyzja organu rentowego nie posiada cechy prawomocności przypisywanej wyrokom w myśl przepisu art. 365 § 1 k.p.c., tworzy pewien faktyczny stan prawny, który w postępowaniu odnoszącym się do innej decyzji nie może zostać podważony. Jeśli ostateczna decyzja nie zostanie wzruszona w trybie prawem przewidzianym i funkcjonuje w obrocie prawnym, winna być bez żadnych wyjątków uwzględniana przez wszystkie podmioty. Tym samym sąd rozpoznający niniejszą sprawę uznał za miarodajne dla rozstrzygnięcia okoliczności przytoczone w decyzji ZUS nr (...) z dnia 15 października 2020 r. oddalając odwołanie P. M. co do odmowy prawa do spornych zasiłków, jak i co do zobowiązania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

Odnosząc się do podnoszonych przez ubezpieczoną zarzutów, jakoby wydanie zaskarżonej decyzji wobec nieprawomocności (a ściślej nieostateczności) decyzji w przedmiocie niepodlegania ubezpieczeniom społecznym, uznać należy za niemające oparcia w obowiązującym stanie prawnym. Organ rentowy decyzją z dnia 15 października 2020 r. rozstrzygnął o wyłączeniu P. M. z ubezpieczeń społecznych w okresie obejmującym okres sporny. W myśl obowiązującej w prawie administracyjnym zasady ogólnej trwałości decyzji administracyjnej, którą wywieść można z treści art. 110 k.p.a. i która to w przeciwieństwie do zasady domniemania prawdziwości decyzji administracyjnych (art. 16 §1 k.p.a.), dotyczy zarówno decyzji ostatecznych, jak i nieostatecznych, organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej. Oznacza to, że z chwilą doręczenia jej stronie decyzja administracyjna wiąże organ i wchodzi do obrotu prawnego. Zaskarżona decyzja, będąca przedmiotem niniejszego postępowania, została wydana przez organ 13 maja 2021 r., czyli w dacie w której w obrocie prawnym funkcjonowała już decyzja o wyłączeniu ubezpieczonej z ubezpieczeń społecznych (15 października 2020 r.). Zważywszy na to, że organ administracji związany jest własną decyzją, aż do ustania jej mocy obowiązującej, uprawnionym było wydanie zaskarżonej decyzji określającej obowiązek zwrotu świadczeń przed uprawomocnieniem się decyzji wyłączającej ubezpieczoną z ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji, Sąd nie podzielił prezentowanej przez wnoszącą odwołanie argumentacji, iż nieprawomocność decyzji wyłączającej ją z ubezpieczeń pozbawia organ prawa rozstrzygania o przysługujących jej świadczeniach oraz o obowiązku ich zwrotu.

Mając na uwadze wszystko powyższe, Sąd na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c.; zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), do których zalicza się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Sąd uznał odwołującą się za przegrywającą proces w całości. Zasądzona na rzecz organu rentowego kwota 180 zł odpowiada stawce przewidzianej w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265). Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w punkcie II wyroku.

sędzia Klaudyna Książek – Stasiak

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

sędzia Klaudyna Książek – Stasiak