Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Anna Niemyjska - Bocian

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 września 2022 r. w B.

sprawy z odwołania (...) Sp. z o.o. w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wydanie indywidualnej interpretacji w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 22 października 2021 r. sygn. akt III U 396/21

I.  prostuje oznaczenie strony odwołującej się w wyroku i w uzasadnieniu Sądu

pierwszej instancji w ten sposób, że w miejsce „ (...) Sp. z o.o.” wpisuje „ (...) Sp. z o.o. w S.”.

II.  zmienia zaskarżony wyrok w całości, w ten sposób, że:

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) Sp. z o.o. w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia 21 września 2022 r. do dnia zapłaty.

III.  zasądza od (...) Sp. z o.o. w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt III AUa 1736/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 16 kwietnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G., powołując się na art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162 zm.), uznał za nieprawidłowe stanowisko przedsiębiorcy (...) Sp. z o.o. zwarte we wniosku z 30 marca 2021 r. w przedmiocie braku obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców zatrudnionych przez polskiego przedsiębiorcę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w ramach prowadzonej działalności gospodarczej t.j.:

1. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii na podstawie § 2 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2349) w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia
o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, na okres pracy wynoszący łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy;

2. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii na podstawie § 2 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2017 r. (Dz.U. 2017 r. poz. 2349) w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia
o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, na okres pracy wynoszący łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce;

3. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, które uzyskały zezwolenie typu A na pobyt czasowy i pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej - na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 i 88 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20.04.2004 r. oraz art. 104 k.p.a.;

4. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, które uzyskały zezwolenie typu A na pobyt czasowy i pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej - na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 i art. 88 pkt 1 ustawy z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz art. 104 k.p.a., a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce,

5. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, które uzyskały zezwolenie na pracę
i pobyt czasowy do trzech lat - na podstawie art. 114, art. 98 ust 1 i 2, art. 104,
art. 118 ust. 1, art. 240 pkt 1 i art. 242 ustawy z 12 .12.2013 r. o cudzoziemcach,

6. zleceniobiorców spoza UĘ, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, które uzyskały zezwolenie na pracę
i pobyt czasowy do trzech lat - na podstawie art. 114 , art. 98 ust 1 i 2, art. 104, art. 118 ust. 1, art. 240 pkt 1 i art. 242 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach,
a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce

oraz w przedmiocie braku obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców, których przedsiębiorca polski zamierza zatrudnić na podstawie umowy zlecenia na terenie Rzeczypospolitej Polskiej tj.:

7. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii na podstawie § 2 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2017 r. (Dz.U. 2017r. poz. 2349) w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące świadczenia
o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, na okres pracy wynoszący łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy,

8. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii na podstawie § 2 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2017 r. (Dz.U. 2017 poz. 2349) w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia
o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, na okres pracy wynoszący łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce,

9. zleceniobiorców spoza UE, osoby z osoby z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, które uzyskały zezwolenie typu A na pobyt czasowy i pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej - na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 i art. 88 pkt 1 ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20.04.2004 r. oraz art. 104 k.p.a.,

10. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu,, które uzyskały zezwolenie typu A na pobyt czasowy i pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej - na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 i art. 88 pkt 1 ustawy z 20.04.2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy u oraz art. 104 k.p.a., a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce,

11. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, które uzyskały zezwolenie na pracę i pobyt czasowy do trzech lat - na podstawie art. 114, art. 98 ust 1 i 2, art. 104, art. 118 ust. 1, art. 240 pkt 1 i art. 242 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach,

12. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, które uzyskały zezwolenie na pracę i pobyt czasowy do trzech lat - na podstawie art. 114, art. 98 ust 1 i 2, art. 104, art. 118 ust. 1, art. 240 pkt 1, art. 242 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach,
a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce.

W uzasadnieniu decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych podał, że we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, w trybie art. 34 ustawy Prawo przedsiębiorców, (...) sp. z o.o. wskazała, że jest pracodawcą, działającym jako spółka prawa handlowego i posiada czynny wpis do Rejestru Przedsiębiorców. Na podstawie umów zleceń zatrudnia obywateli Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii i ma zamiar zatrudniać
w ramach umowy zlecenia obywateli z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, którzy nie posiadają i nie będą posiadać kart stałego pobytu na terytorium RP, w sposób opisany w pkt 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 wniosku, z pobytem czasowym od 1 miesiąca do 3 lat. Pobyt zleceniobiorców nie będzie miał charakteru stałego i nie są oni rezydentami podatkowymi na terytorium Polski. W zależności od legalizacji pobytu cudzoziemcy przebywać będą na podstawie stosownych wiz lub na podstawie tzw. ruchu bezwizowego lub innych podstaw legalnego pobytu wymaganych przepisami prawa. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawca ma zawarte oraz zawiera umowy handlowe oraz świadczenia usług pracowniczych z partnerami biznesowymi, których siedziba znajduje się na terytorium RP. Jego zleceniobiorcy wykonują oraz będą wykonywać czynności zlecenia zgodnie z zawartymi umowami
z partnerami biznesowymi Spółki. Zawierając umowy zlecenia z cudzoziemcami zatrudnionymi w sposób opisany powyżej, a zatem z pobytem mającym charakter tymczasowy, dokonuje zgłoszenia tych osób do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
i odprowadza składki, o których mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych tj. składki zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy.

Wnioskodawca wniósł o wydanie interpretacji czy obecnie zatrudniani oraz zatrudnieni w przyszłości przez niego obywatele osoby z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, w sposób opisany
w punkcie 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, z którymi ma zawarte umowy zlecenia oraz ma zamiar zawrzeć umowy zlecenia, których to pobyt w Polsce ma charakter czasowy (tj. pobyt nie ma charakteru stałego) podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w Polsce w świetle ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W tym zakresie wskazał na art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Zdaniem wnioskodawcy zakresem przedmiotowym art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są objęci zarówno obywatele państw obcych zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej), jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile tylko ich pobyt na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej nie ma i będzie miał charakteru stałego. We wniosku powołał się na ugruntowaną linię orzeczniczą sądów polskich, w szczególności Sądu Najwyższego, który wielokrotnie podejmował to zagadnienie, za każdym razem orzekając w sposób zgodny ze stanowiskiem u wnioskodawcy (wyroki Sądu Najwyższego z 06.09.2011 r. sygn. I UK 60/11, z 16.06.2011 r. sygn. III UK 215/10).

Organ rentowy nie podzielił tych konkluzji. Wskazał, że na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców wprawdzie przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia, co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). Natomiast stosownie do art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje interpretacje indywidualne, wyłącznie w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. W niniejszym jednak przypadku stanowisko wnioskodawcy nie było uzasadnione. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym nie posługuje się też kryterium obywatelstwa czy miejsca zamieszkania lub pobytu, co oznacza, że obowiązkiem ubezpieczeń społecznych są objęci także cudzoziemcy, o ile spełniają warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym, a tak jest, gdy z cudzoziemcem zostaje zawarta umowa o pracę czy też umowa zlecenia. Nie ma również znaczenia przez jaki czas praca jest świadczona. Istotny jest fakt zawarcia z polskim podmiotem umowy rodzącej obowiązek ubezpieczeń społecznych zgodnie z przepisami oraz wykonywanie pracy w ramach takiej umowy na obszarze Polski. Cudzoziemiec zatrudniony w Polsce nie będzie podlegał ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych jeśli obowiązek taki wyklucza umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną, lub prawo wspólnotowe. Natomiast z treści wniosku Spółki (...) o wydanie interpretacji nie wynika, aby taka sytuacja miała miejsce.

Organ rentowy podkreślił, że taki stan rzeczy wynika z art. 5 ust. 2 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w tej ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Powołał się w tym względzie m.in. na wyrok Sądu Najwyższego z 1.10.2019 r. sygn. I UK 194/18, w którym Sąd ten wskazał, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego opartym na wykładni art. 5 ust. 2 ustawy systemowej wyjaśniono, że o podleganiu albo niepodleganiu cudzoziemca ubezpieczeniom społecznym w Polsce z tytułu aktywności rodzącej taki obowiązek nie decyduje charakter dokumentu pobytowego, jakim legitymuje się cudzoziemiec ani nawet długość pobytu cudzoziemca, lecz okoliczność, czy w okresie prowadzenia działalności stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym faktyczny pobyt na terytorium Rzeczypospolitej miał charakter stały czy też czasowy. O zastosowaniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej winno decydować to gdzie w okresie wykonywania czynności stanowiących tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym znajduje się centrum interesów życiowych i zawodowych danej osoby, co z kolei należy analizować z perspektywy sposobu realizacji działalności, z której wynika ustawowy obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym. W tym ujęciu stały pobyt, o którym mowa w art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, to pobyt niezmienny w okresie realizacji tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Zatem formalny status pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest nieistotny. Z takiej wykładni art. 5 ust. 2 ustawy wynika, że zarówno w przypadku pracowniczego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jak i tytułu wynikającego z wykonywania umowy zlecenia sam zamiar czasowego przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, czy też legitymowanie się jedynie zezwoleniem na pobyt czasowy nie mają rozstrzygającego znaczenia. Istotne jest jedynie, czy podczas wykonywania wyżej wymienionych działalności można mówić o stałym przebywaniu danej osoby na terytorium Polski. W konsekwencji przyjazd, choćby i cykliczny (regularny), do Polski celem wykonywania pewnych aktywności zawodowych jak np. prowadzenie wykładów, czy świadczenie usług doradczych na podstawie umowy zlecenia albo umowy o pracę nie będzie powodował objęcia obywatela państwa trzeciego polskim systemem ubezpieczenia społecznego. Natomiast stałe przebywanie w Polsce w okresie wykonywania tych czynności (np. zamieszkanie w Polsce i prowadzenie wykładów lub badań przez jeden semestr), chociażby przez krótki (sumarycznie) okres czasu determinowany- czasowym zezwoleniem na pobyt, będą prowadzić do objęcia polskim systemem ubezpieczeń społecznych. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego o tym, czy dany pobyt ma charakter stały nie decyduje stały pobyt w sensie długotrwałości i stałości pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, albowiem w takim wypadku wyłączeniu z ubezpieczeń społecznych podlegaliby ci cudzoziemcy, których pobyt nie ma takich cech, choć spełnialiby warunki podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Natomiast zleceniobiorcy wnioskodawcy świadczą swoją pracę w Polsce i dopiero po wykonaniu konkretnych zamówień czy nawet całej pracy powracają do swojej ojczyzny.

W odwołaniu od tej decyzji Spółka domagała się jej zmiany i uznania za prawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 30.03.2021r. i uznanie, że brak jest obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców - obywateli z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, których pobyt w Polsce nie ma charakteru stałego, z którymi wnioskodawca zawarł oraz będzie zawierał umowy zlecenia, zgodnie
z pkt 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,12 wniosku o wydanie interpretacji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa adwokackiego.

Spółka wskazała, iż w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawiera umowy handlowe outsourcingu pracowniczego oraz świadczenia usług pracowniczych z partnerami biznesowymi, których siedziba znajduje się na terytorium RP, przytoczyła argumentację zawartą w wniosku o wydanie interpretacji. Podtrzymała stanowisko, iż zakresem przedmiotowym art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są objęci zarówno obywatele państw obcych, zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej), jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile tylko ich pobyt na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej nie będzie miał charakteru stałego. Natomiast argumentacja przedstawiona przez organ rentowy jest w istocie polemiką z ugruntowaną linią orzeczniczą sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego. Podnoszony zarzut posłużenia się przez ustawodawcę kwantyfikatora „i”, oznaczającym koniunkcje, został wielokrotnie już rozpoznany przez Sądy. Co więcej organ rentowy nie wskazał na jakiekolwiek prawomocny wyrok Sądu, który byłby zbieżny z argumentacją zaprezentowaną przez Zakład.

Za bezzasadny uznała zarzut organu rentowego dotyczący błędnej wykładni art. 6 ust. 1 punkt 1 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, albowiem nie był wymieniony jako ten, który miał podlegać wnioskowi o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa. Gdyby nawet uznać, iż wymieniony przepis powinien być przedmiotem rozważań łącznie z artykułem 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, to stanowisko organu rentowego było nadal chybione. Obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlegają m.in. osoby fizyczne, które na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej są pracownikami bądź zleceniobiorcami (art. 6 ust. 1 pkt 4 tej ustawy). Bez znaczenia prawnego, w świetle wskazanego przepisu, pozostaje kwestia posiadanego obywatelstwa przez zleceniobiorcę czy też charakteru jego pobytu na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Powyższe uregulowanie ma charakter generalnej zasady i ewentualne wyjątki muszą podlegać ścisłej wykładni. Wyjątek przewiduje przepis art. 5 ust. 2 ustawy, wedle którego nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w tej ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Natomiast organ rentowy utrzymuje, że zakresem podmiotowym art. 5 ust. 2 ustawy systemowej objęci są wyłącznie obywatele państw obcych zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie, których pobyt na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego, uzasadniając to użyciem przez ustawodawcę koniunkcji "i", która zakłada konieczność łącznego spełnienia obu przesłanek określonych tym przepisem.

Odwołująca się wskazała również, że nie można uzależniać wykładni pojęcia pobytu stałego od warunku, że cudzoziemiec po określonym czasie nie opuści Polski, gdyż warunek taki nie występuje nawet w ustawie o cudzoziemcach przy zezwoleniu na pobyt na czas nieoznaczony. Zaakceptowanie stanowiska organu rentowego prowadziłoby do sytuacji, w której cudzoziemiec nie mógłby w ogóle opuścić terytorium Polski, albowiem przerwałoby to okres niezmienności pobytu stałego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podtrzymując podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Suwałkach w wyroku z 22 października 2021 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uznał za prawidłowe stanowisko (...) Sp. z o. o. w S. przedstawione we wniosku z dnia 30 marca 2021 r. złożonym 2 kwietnia 2021 r. i stwierdził, że brak jest obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców: obywateli Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin i Republiki Kazachstanu, których pobyt w Polsce nie ma charakteru stałego, z którymi (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. zawarła oraz będzie zawierała umowy zlecenia zgodnie z pkt 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 i 12 złożonego wniosku (pkt 1) oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz (...) Sp. z o.o. w S. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego 180 zł, z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się wyroku, do dnia zapłaty (pkt 2).

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie było uzasadnione.

Wskazał, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (...) Sp. z o.o. w S. zatrudnia oraz zamierza zatrudniać na umowy zlecenia osoby, które nie są obywatelami Polski ani innych państw członkowskich Unii Europejskiej,
tj. zatrudnia na mocy umów zlecenia obywateli z Ukrainy i ma zamiar zatrudniać na podstawie umów zlecenia w zakresie usług outsourcingu obywateli z Ukrainy, Republiki Armenii. Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii. Federacji Rosyjskiej. Uzbekistanu, Republiki Azerbejdżanu, Republiki Tadżykistanu, Republiki Kazachstanu, Federalnej Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Bangladeszu, Republiki Pakistanu, które to osoby na terenie Polski wykonują pracę w oparciu o rzeczone umowy zlecenia, nie posiadając przy tym formalnego zezwolenia na pobyt stały, a jedynie wizy na czas określony i karty tymczasowego pobytu. Wskazani wyżej zleceniobiorcy wnioskodawcy wykonują oraz będą wykonywać różne czynności zlecenia zgodnie z ustaleniami wynikającymi z umów z partnerami biznesowymi wnioskodawcy.

Zgodnie z art. 34 ust. 1-3 ustawy z 6.03.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 162) przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). Wniosek
o wydanie interpretacji indywidualnej może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przedstawia zaistniały stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie.

Art. 83d ust. 1 i 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2020r., poz. 266) stanowi, że Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy Prawo przedsiębiorców, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej. Nie wydaje się interpretacji indywidualnych w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które
w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania wyjaśniającego lub kontroli albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji Zakładu.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego przedstawionym w postanowieniu z 18.04.2011 r. sygn. III UK 117/10 zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść wniosku wszczynającego postępowanie, a rolą organu prowadzącego to postępowanie jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii, nie zaś przedstawianie poglądów i wykładni przepisów odnoszących się do różnych sytuacji faktycznych. Istotą tego postępowania jest bowiem uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku. Organ rentowy wydający decyzję, a następnie sąd orzekający na skutek odwołania, nie mogą więc w żadnym razie ingerować w stan faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać w oparciu o inne źródła lub wiedzę znaną im z urzędu. Oznacza to, że brak jest podstaw prawnych do przeprowadzania jakiegokolwiek postępowania wyjaśniającego lub kontrolnego odnośnie stanu faktycznego przedstawionego przez przedsiębiorcę we wniosku. W postępowaniu w sprawie urzędowej interpretacji organ, jak i sąd, nie mogą prowadzić żadnego postępowania dowodowego, bowiem przedmiotem tego postępowania nie jest ustalenie stanu faktycznego - stan ten jest stanem hipotetycznym, określonym przez wnioskującego o interpretację. Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawie o wydanie interpretacji nie dokonuje żadnych ustaleń faktycznych, a jedynie kontroluje, czy dokonana interpretacja przepisów w odniesieniu do wskazanego we wniosku stanu faktycznego jest prawidłowa.

Zdaniem Sądu Okręgowego, odwołująca Spółka w sposób jasny i kategoryczny podała we wniosku, iż w ramach umów zlecenia zatrudnia i nadal będzie zatrudniać obywateli Ukrainy, Republiki Armenii. Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii. Federacji Rosyjskiej. Uzbekistanu, Republiki Azerbejdżanu, Republiki Tadżykistanu, Republiki Kazachstanu, Federalnej Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Bangladeszu, Republiki Pakistanu, którzy nie posiadają i nie będą posiadali kart stałego pobytu na terytorium RP, w sposób pisany w punktach 1-12 wniosku. Zleceniobiorcy wykonują oraz będą wykonywać czynności zlecone zgodnie z zawartymi umowami z partnerami biznesowymi odwołującej Spółki oraz że płatnik w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ma zawarte oraz zawiera umowy handlowe outsourcingu pracowniczego z partnerami biznesowymi, których siedziba znajduje się na terytorium RP.

W swoim wniosku Spółka wskazała, iż jest spółką prawa handlowego, posiada czynny wpis do rejestru przedsiębiorców i jako pracodawca, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zatrudnia cudzoziemców, który będą przebywać w Polsce na podstawie stosownych wiz lub w ramach tzw. ruchu bezwizowego lub innych podstaw legalnego pobytu wymaganych przepisami prawa. Wskazała, iż zatrudniani cudzoziemcy nie posiadają i nie będą posiadać kart stałego pobytu na terytorium Polski. W związku z powyższym powzięła wątpliwość, czy dotychczas zatrudnieni na tych warunkach, jak i mający zostać zatrudnieni w przyszłości obywatele państw spoza Unii Europejskiej, w tym obywatele Ukrainy, Republiki Armenii. Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Republiki Białorusi, Uzbekistanu, Republiki Azerbejdżanu, Republiki Tadżykistanu, Republiki Kazachstanu, Federalnej Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Bangladeszu, Federacji Rosyjskiej, powinni podlegać obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w Polsce w oparciu o przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem Sądu Okręgowego - wbrew stanowisku organu rentowego – spór w sprawie sprowadził się do wykładni i możliwości zastosowania tylko art. 5 ust 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. W tym względzie stwierdzić więc należy, że zakresem podmiotowym tego przepisu są objęci zarówno obywatele państw obcych zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze RP), jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile ich pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego, na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach. Przede wszystkim jednoznacznie w tym względzie wskazał w wyroku z 6.01.2009 r.
II UK 116/08. Wskazał, że przepis art. 5 ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. t.j z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) powinien być odczytywany w ten sposób, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie po pierwsze - obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i po drugie - obywatele państw obcych, którzy są zatrudnieni w placówkach wymienionych w drugim członie tego przepisu. W konsekwencji oznacza to, że zakresem podmiotowym art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są objęci zarówno obywatele państw obcych zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej) jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile tylko ich pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie miał charakteru stałego.

Sąd Najwyższy w wyroku z 28.05.2008 r. I UK 303/07 również uznał, że z art. 5 ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.) nie wynikało przed dniem 1.05.2004 r. wymaganie łącznego spełnienia przez obywatela państwa obcego przesłanki braku stałego charakteru pobytu na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej i warunku zatrudnienia w placówkach wymienionych w tym przepisie. Ostatecznie potwierdził to też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 16.06.2020 r. I UK 219/19.

Sąd Okręgowy podkreślił, że Sąd Najwyższy konsekwentnie przyjmuje, iż termin „nie podlegają ubezpieczeniom społecznym obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze RP nie ma charakteru stałego”, zawarty w treści art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, należy interpretować w powiązaniu z systemem ubezpieczenia społecznego, bez łączenia ich z przepisami np. o charakterze meldunkowym. Uzyskanie przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt na czas oznaczony wcale bowiem nie przeczy stałemu pobytowi w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, ponieważ nawet taki pobyt jest również stały w sensie „niezmienny w danym okresie” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 17.09.2009r. sygn. II UK 11/09).

Zdaniem Sądu, skoro Spółka we wniosku wskazała, iż pobyt zleceniobiorców - cudzoziemców ma charakter tymczasowy, to organ rentowy nie był uprawniony do dokonywania ustaleń przeciwnych i twierdzenia, że pobyt tych osób ma jednak lub będzie miał charakter stały. Wnioskodawca nie wniósł o interpretację pojęcia pobytu osób w Polsce w stałym charakterze.

W związku z tym przepis art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej, z którego wynika, że obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym osoby wykonujące pracę na podstawie m.in. umowy zlecenia, nie mógł mieć w sprawie zastosowania, gdyż odwołujący się na te okoliczności we wniosku nie wskazywał, a zasada podlegania ubezpieczeniom społecznym z mocy tego przepisu została wyłączona właśnie przez ustęp 2 art. 5 ustawy systemowej.

Dodatkowo Sąd wskazał, iż w przypadku obywateli Ukrainy ich sytuacja została uregulowana umową międzynarodową zawartą między Rzeczpospolitą Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym z 18.05.2012 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 1373) obowiązującą od 1.01.2014 r., której art. 3 stanowi, że ma ona zastosowanie do osób, które podlegały lub podlegają ustawodawstwu jednej lub obu umawiających się stron, przy czym ogólna zasada z art. 6 wskazuje, że osoba, do której stosuje się niniejsza umowa, podlega ustawodawstwu tej umawiającej się strony, na której terytorium wykonuje pracę. Z przedstawionego we wniosku o interpretację stanu faktycznego wynikało, że obywatele Ukrainy są zatrudnieniu lub mają być zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia i wykonywać zleconą im pracę na terytorium Polski, tym samym zleceniobiorcy będący obywatelami Ukrainy podlegać będą polskiemu ustawodawstwu, a zatem także ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie zaś z art. 5 ust. 2 powołanej ustawy, nie będą podlegać ubezpieczeniom społecznym, jeżeli ich pobyt na terenie Polski nie będzie miał charakteru stałego.

Dlatego też, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., decyzja podlegała zmianie.

O kosztach zastępstwa procesowego rozstrzygnięto, na podstawie art. 98 § 1, §1 ¹, art. 99 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 ze zm.).

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił mu naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego - a w szczególności przepisów art. 34 ustawy Prawo przedsiębiorców w zw. z art. 83d ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędną wykładnię i zmianę zaskarżonej decyzji i stwierdzenie braku obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców czyli uznanie, że pozwany w przedmiotowym stanie faktycznym i prawnym wydał nieprawidłową interpretację. Nadto, w ocenie organu rentowego, wyrok narusza art. 233 k.p.c. i art. 321 k.p.c. w ten sposób, że Sąd nie odniósł się merytorycznie do przedmiotowej sprawy i dokonał nieprawidłowej oceny zgromadzonego materiału dowodowego.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez oddalenie odwołania we wskazanym zakresie;

ewentualnie

o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od wnioskodawcy na rzecz pozwanego za obie instancje według norm prawem przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że zaskarżona decyzja została wydana w sprawie (...) sp. z o. o. Odwołanie wniosła (...) sp. z o. o. i postępowanie sądowe toczyło się z udziałem tej spółki. Sąd pierwszej instancji błędnie oznaczył w wyroku jako stronę tę spółkę. W miejsce (...) sp. z o. o. wpisał (...) sp. z o. o. (...), na podstawie art. 350 § 1 i 3 k.p.c., wyrok Sądu pierwszej instancji podlegał sprostowaniu – pkt I sentencji wyroku.

Apelacja organu rentowego jest zasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. z 16 kwietnia 2021 r., wydana na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z 6.03. (...). Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292 ze zm.), była prawidłowa. Uznać bowiem należało za niewłaściwe stanowisko przedsiębiorcy (...) Sp. z o.o. zwarte we wniosku z 30 marca 2021 r. 9złozonym 2 kwietnia 2021 r.) w przedmiocie braku obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców, zatrudnionych przez polskiego przedsiębiorcę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Zgodnie z treścią art. 34 ust. 1 i 5 ustawy z 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021r., poz. 162) przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). W ust. 2 tego przepisu wskazano, że wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Z kolei w ust. 3, zaznaczono, iż przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przedstawia zaistniały stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie. Istotą decyzji organu rentowego wydanej w oparciu o powyższe przepisy jest stwierdzenie czy stanowisko wnioskodawcy w przedstawionym przez niego stanie faktycznym jest prawidłowe. W sprawie takiej organ rentowy i sąd nie dokonują ustaleń stanu faktycznego na podstawie dowodów, ale przyjmują stan faktyczny przedstawiony przez wnioskodawcę.

Zgodnie z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (obowiązującym od 1 stycznia 2013 r.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz Pracy, Solidarnościowy Fundusz (...), Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru składek.

Wzajemna relacja art. 83d ustawy i art. 34 ustawy Prawo przedsiębiorców polega na doprecyzowaniu przez ustawodawcę zwrotu użytego w art. 34: "zakres i sposób stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne". Chodzi zatem o interpretację tych wszystkich przepisów, z których wynika obowiązek opłacania przez płatnika składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, wymienione wyżej Fundusze oraz ich wysokość.

Wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa wiąże organ wydający decyzję w aspekcie zakresu i przedmiotu sprawy. Rolą właściwego organu jest ocena stanowiska strony występującej z wnioskiem o udzielenie interpretacji. W tym zakresie obowiązkiem organu staje się dokonanie wykładni treści przepisów prawa, które znajdują zastosowanie w sprawie oraz sposób ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sprawy (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z 16 lipca 2009 r., II SAB/Go 8/09, LEX nr 523446/.

Składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Stan faktyczny należy rozumieć jako pewien zbiór faktów
składających się na sprawę interpretacyjną, faktem zaś jest "to co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości; zdarzenie, zjawisko; określony stan rzeczy". (...) to "przedstawiający jakieś zagadnienie wszechstronnie, dogłębnie, szczegółowo; gruntowny, dokładny", a zatem w taki sposób, by wnioskodawca mógł zająć stanowisko w stosunku do prezentowanego stanu rzeczy, zaś organ wydający interpretację na tej podstawie udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Stanowisko wnioskodawcy w sprawie winno być sformułowane w taki sposób, by organ interpretacyjny mógł w sposób jednoznaczny zidentyfikować obszar prawny, którego dotyczy zapytanie. Natomiast odpowiedź organu ma być tak sformułowana, ażeby wnioskodawca uzyskał informację co do trafności jego stanowiska, a ewentualna interpretacja organów ma wyjaśnić, jaki przepis znajdzie zastosowanie w jego indywidualnej sprawie. Organ nie ma obowiązku ustosunkowywania się do wszystkich wymienionych we wniosku przepisów. Jego zadaniem jest udzielenie odpowiedzi, która pozwoli wnioskodawcy na wypełnienie spoczywających na nim obowiązków nałożonych przez przepisy prawa.

We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym Spółka wskazała, iż jest pracodawcą działającym jako spółka prawa handlowego, posiada czynny wpis do Rejestru Przedsiębiorców. Na podstawie umów zleceń zatrudnia obywateli Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii i ma zamiar zatrudniać w ramach umowy zlecenia obywateli z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, którzy nie posiadają i nie będą posiadać kart stałego pobytu na terytorium RP w sposób opisany w pkt 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 wniosku

t.j.:

1. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii na podstawie § 2 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2017 r. (Dz.U. z 2017r. poz. 2349) w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, na okres pracy wynoszący łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy;

2. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii na podstawie § 2 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2017 r. (Dz.U. 2017r. poz. 2349) w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, na okres pracy wynoszący łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce;

3. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, które uzyskały zezwolenie typu A na pobyt czasowy i pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej - na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 i 88 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20.04.2004r. oraz art. 104 kpa;

4. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, które uzyskały zezwolenie typu A na pobyt czasowy i pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej - na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 i art. 88 pkt 1 ustawy z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz art. 104 kpa, a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce,

5. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, które uzyskały zezwolenie na pracę i pobyt czasowy do trzech lat - na podstawie art. 114, art. 98 ust 1 i 2, art. 104, art. 118 ust. 1, art. 240 pkt 1 art. 242 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach,

6. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, które uzyskały zezwolenie na pracę i pobyt czasowy do trzech lat - na podstawie art. 114 , art. 98 ust 1 i 2, art. 104, art. 118 ust. 1, art. 240 pkt 1, art. 242 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach, a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce.

oraz w ramach prowadzonej działalności zamierza zatrudniać, na podstawie umowy zlecenia na terenie Rzeczypospolitej Polskiej:

7. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii na podstawie § 2 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2017 r. (Dz.U. 2017 r. poz. 2349) w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, na okres pracy wynoszący łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy,

8. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Białorusi, Federacji Rosyjskiej, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii na podstawie § 2 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8.12.2017 r. (Dz.U. 2017 poz. 2349) w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, na okres pracy wynoszący łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce,

9. zleceniobiorców spoza UE, osoby z osoby z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, które uzyskały zezwolenie typu A na pobyt czasowy i pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej - na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 i art. 88 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20.04.2004 r. oraz art. 104 kpa,

10. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu,, które uzyskały zezwolenie typu A na pobyt czasowy i pracę cudzoziemca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej - na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 3 i art. 88 pkt 1 ustawy z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy u oraz art. 104 kpa, a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce,

11. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, które uzyskały zezwolenie na pracę i pobyt czasowy do trzech lat - na podstawie art. 114, art. 98 ust 1 i 2, art. 104, art. 118 ust. 1, art. 240 pkt 1 i art. 242 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach,

12. zleceniobiorców spoza UE, osoby z Ukrainy, Republiki Gruzji, Republiki Białorusi, Republiki Indonezji, Federacji Rosyjskiej, Republiki Mołdawii, Demokratycznej Republiki Nepalu, Ludowej Republiki Wietnamu, Republiki Indii, Republiki Uzbekistanu, Republiki Filipin, Republiki Kazachstanu, które uzyskały zezwolenie na pracę i pobyt czasowy do trzech lat - na podstawie art. 114, art. 98 ust 1 i 2, art. 104, art. 118 ust. 1, art. 240 pkt 1, art. 242 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach, a którzy nie są rezydentami podatkowymi w Polsce.

Tym samym Spółka w złożonym wniosku dąży aby Zakład Ubezpieczeń Społecznych w interpretacji indywidualnej odniósł się czy dana forma administracyjnego pobytu cudzoziemca na terytorium RP stanowi pobyt stały w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie można z "góry" przewidzieć który przyjazd obcokrajowca do Polski w celu świadczenia pracy będzie uznany za podlegający ubezpieczeniom społecznym a jaki nie będzie do tego wniosku prowadził. Bowiem o konieczności lub jej braku w objęciu ubezpieczeniem społecznym będą decydowały ściśle dokonane ustalenia faktyczne.

Dlatego charakter pobytu (stały albo niestały) należy odnosić w relacji do powszechnego obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, czyli do podstawy ubezpieczenia. Ten charakter nie zależy w konsekwencji od tego, jaki zamiar, co do okresu przebywania w Polsce, przejawia cudzoziemiec (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 września 2009 r., II UK 11/09, OSNP 2011 nr 9-10, poz. 134).

Zasadniczą argumentację odwołania w tej sprawie wnioskodawca łączył z brakiem zezwolenia na pobyt stały w Polsce uznając, że w spornym okresie nie mógł podlegać ubezpieczeniom społecznym. Tego stanowiska nie podzielił Sąd Najwyższy stwierdzając m.in., że uzyskanie przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt na czas oznaczony wcale nie przeczy stałemu pobytowi w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, jako że nawet taki pobyt jest również stały w sensie niezmienny w danym okresie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 z późn. zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy oświadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

W myśl art. 2a ust. 1 i ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawa stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, stan cywilny oraz stan rodzinny. Zasada równego traktowania dotyczy w szczególności: warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych; obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na ubezpieczenie społeczne; obliczania wysokości świadczeń; okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.

Uwadze Sądu pierwszej instancji umknęło bowiem, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego opartym na wykładni art. 5 ust. 2 ustawy systemowej wyjaśniono, że o podleganiu albo niepodleganiu cudzoziemca ubezpieczeniom społecznym w Polsce z tytułu aktywności rodzącej taki obowiązek nie decyduje charakter dokumentu pobytowego, jakim legitymuje się cudzoziemiec ani nawet długość pobytu cudzoziemca, lecz okoliczność, czy w okresie prowadzenia działalności stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym faktyczny pobyt na terytorium Rzeczypospolitej miał charakter stały czy też czasowy.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 17.11.2021 r. (...) 77/21, LEX nr 3333778, wyłączenie z ubezpieczeń społecznych cudzoziemców, którzy zatrudnieni są na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy zlecenia tylko z tego powodu, że owe osoby nie mają tutaj miejsca stałego pobytu nie realizowałoby zasady równego traktowania ubezpieczonych oraz postulatu powszechności ubezpieczeń społecznych, nie mówiąc już o relacji w tym zakresie z zasadą demokratycznego państwa prawnego. Prowadziłoby to raczej do dyskryminacji cudzoziemskich zleceniobiorców, w szczególności w przypadku faktycznego wystąpienia ryzyk ubezpieczeniowych.

Zatem z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że o podleganiu albo niepodleganiu cudzoziemca ubezpieczeniom społecznym w Polsce z tytułu aktywności rodzącej taki obowiązek nie decyduje charakter dokumentu pobytowego, jakim legitymuje się cudzoziemiec ani nawet długość pobytu cudzoziemca, lecz okoliczność, czy w okresie prowadzenia działalności stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym faktyczny pobyt na terytorium Rzeczypospolitej miał charakter stały czy też czasowy. Sąd Najwyższy opowiedział się bowiem wyraźnie za tym, by o zastosowaniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej decydowało to, gdzie w okresie wykonywania czynności stanowiących tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym znajduje się centrum interesów życiowych i zawodowych danej osoby, co z kolei należy analizować z perspektywy sposobu realizacji działalności, z której wynika ustawowy obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 6 września 2011 r., I UK 60/11, LEX nr 1102994; z 17 września 2009 r., II UK 11/09, OSNP 2011 nr 9-10, poz. 134). W tym ujęciu stały pobyt, o którym mowa w art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, to pobyt niezmienny w okresie realizacji tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Formalny status pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest zatem nieistotny.

W wyroku z 1 października 2019 r. I UK 194/18, OSNP 2020, nr 12, poz. 137 Sąd Najwyższy wskazał, że z wykładni art. 5 ust. 2 u.s.u.s. wynika, że zarówno w przypadku pracowniczego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jak i tytułu wynikającego z wykonywania umowy zlecenia sam zamiar czasowego przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, czy też legitymowanie się jedynie zezwoleniem na pobyt czasowy nie mają rozstrzygającego znaczenia. Istotne jest jedynie, czy podczas wykonywania wyżej wymienionych działalności można mówić o stałym przebywaniu danej osoby na terytorium Polski. W konsekwencji przyjazd, choćby i cykliczny (regularny), do Polski celem wykonywania pewnych aktywności zawodowych jak np. prowadzenie wykładów, czy świadczenie usług doradczych na podstawie umowy zlecenia albo umowy o pracę nie będzie powodował objęcia obywatela państwa trzeciego polskim systemem ubezpieczenia społecznego. Natomiast stałe przebywanie w Polsce w okresie wykonywania tych czynności (np. zamieszkanie w Polsce i prowadzenie wykładów lub badań przez jeden semestr), chociażby przez krótki (sumarycznie) okres czasu determinowany czasowym zezwoleniem na pobyt, będą prowadzić do objęcia polskim systemem ubezpieczeń społecznych Stały pobyt w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podlega ocenie w zależności od realizowanej działalności, z której wynika ustawowy obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Stały pobyt to pobyt niezmienny w danym okresie, czyli w okresie realizacji podstawy ubezpieczenia, przy czym nie ma większego znaczenia okoliczność dotycząca tego, jaką administracyjną gwarancję prowadzenia działalności lub zapewnienie pobytu miał w Polsce obywatel państwa obcego. O tym, czy dany pobyt ma charakter stały, nie decyduje więc stały pobyt w sensie "długotrwałości i stałości pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej", albowiem w takim wypadku wyłączeniu z ubezpieczeń społecznych podlegaliby ci cudzoziemcy, których pobyt nie ma "takich cech", choć spełnialiby warunki podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako wspólnicy jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2017 r., II UK 295/16, LEX nr 2347776).

W myśl art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w tej ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Z treści wniosku o wydanie interpretacji nie wynika, aby taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy błędnie odniósł przepisy prawa do ustalonego stanu faktycznego sprawy. Sąd stwierdził, że „skoro Spółka we wniosku wskazała, iż pobyt zleceniobiorców - cudzoziemców ma charakter tymczasowy, to organ rentowy nie był uprawniony do dokonywania ustaleń przeciwnych i twierdzenia, że pobyt tych osób ma jednak lub będzie miał charakter stały”. Z treści przytoczonych wyżej orzeczeń Sądu Najwyższego jednoznacznie wynika, że aby można było mówić o pobycie stałym, w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie jest istotne, że pracownik czy też zleceniobiorca nie posiada czy nie będzie posiadał karty stałego pobytu na terytorium Polski. O podleganiu albo niepodleganiu cudzoziemca ubezpieczeniom społecznym w Polsce z tytułu aktywności rodzącej taki obowiązek nie decyduje charakter dokumentu pobytowego, jakim legitymuje się cudzoziemiec ani nawet długość pobytu cudzoziemca. Podkreślenia wymaga, że skoro zleceniobiorcy pochodzący z państw obcych w ramach wykonywanych zleceń i w czasie ich realizacji będą przebywać na terenie Polski, to objęci zostaną ubezpieczeniom społecznym za ten okres.

Z przedstawionego we wniosku do organu rentowego stanu faktycznego wynika, że pobyt cudzoziemców, których zatrudnia lub zamierza zatrudnić Spółka nie ma charakteru przypadkowego, okazjonalnego, ale jest ściśle związany z podjęciem działalności w ramach umów zlecenia, a zatem rodzącej obowiązek ubezpieczenia społecznego, w świetle przepisów art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Mając na uwadze powyższe, uznać należało apelację organu rentowego za uzasadnioną. Dlatego też, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie (pkt II ppkt 1 sentencji wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego za I i II instancję orzekł, stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 k.p.c.). Wysokość tych kosztów ustalił na podstawie § 9 ust. 2 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265) - pkt II ppkt 2 i pkt III sentencji wyroku.

Od zasądzonego wynagrodzenia Sąd przyznał odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.