Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Dorota Załęska

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Wawrzyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 listopada 2022 roku w Sieradzu

odwołania B. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z 28 kwietnia 2022 r. Nr (...)

w sprawie B. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o rekompensatę

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje B. S. prawo do rekompensaty od 27 marca 2022 roku.

Sygn. akt IVU 284/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 28.04.2022r., ZUS odmówił B. S. prawa do emerytury z rekompensatą z uwagi na nieudokumentowanie co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Nie podzielając powyższej decyzji, B. S. złożył odwołanie, wnosząc o przyznanie prawa do rekompensaty. Wskazywał, że udokumentował około 18 lat pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wnosił o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. S., ur. (...), wykształcenie średnie techniczne, emeryt.

W okresie od 9.08.1989 - 31.03.2006, był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w Z. z tym, że od 2.09.1996 – 12.10.1996, 4.10.2005 – 21.10.2005, korzystał z urlopów bezpłatnych.

W dniu 9.08.1989r., została zawarta umowa o pracę na okres próbny do 22.08.1989r., a następnie na czas nieokreślony, mocą której powierzono w-cy obowiązki mechanika maszyn na Oddziale Przygotowawczym Tkalni(...). Praca wnioskodawcy polegała na naprawie maszyn snowalniczych, jak: krosna, osnowarki, przewijarki, maszyny do końcówek osnów, maszyny parowej, klejarki obsługiwanej przez klejarza osnów na wydziale przygotowawczym tkalni. Klejarka to maszyna do parowania surowych nitek bawełnianych, czyli przędzy. Nitka snowalnicza była zamaczana w krochmalu i nawijana na bębny maszyny parowej, po czym wychodziła sucha. Maszyny były stare, często się psuły. W maszynach były sprzęgła, przekładnie. Jeśli części pękały, wnioskodawca wykonywał ich spawanie, nadspawanie, szlifowanie, aby zamontować do maszyny. Był specyficzny hałas od zębatek. W zakładzie nie było konserwatora maszyn.

W dniu 2.03.1993r., odwołujący uzyskał uprawnienia w zakresie obsługi 5 – cieplnych urządzeń odbiorczych parowych i wodnych; ważne do 1.03.1998r.

Dnia 9.03.1993r., pomiędzy (...), a B. S., została zawarta umowa dotycząca skierowania wnioskodawcy na kurs z zakresu spawania elektrycznego. Po ukończeniu kursu, 8.06.1993r., odwołujący otrzymał książkę spawacza.

W dniu 12.10.1994r., wnioskodawca wystąpił z prośbą o wyrażenie zgody na przejście z dniem 17.10.1994r. ze stanowiska mechanika maszyn Oddziału Przygotowawczego Tkalni na stanowisko ślusarza maszyn BW Oddziału Przędzalni.

Z dniem 19.10.1994r., powierzono wnioskodawcy obowiązki ślusarza w Wydziale Przędzalni. Było tam 2 mechaników na zmianie. Każdy mechanik miał po 8 maszyn długich do obsługi. Na każdej maszynie było 200 głowic. Każda głowica robiła nitkę. Wnioskodawca zajmował się naprawą, wymianą głowic i nastawianiem maszyn . Jeśli kolega zachorował, to oprócz swojej pracy, wykonywał także jego pracę. Przez niedługi czas był 4-brygadowy system pracy.

Po zakończeniu urlopu bezpłatnego, z dniem 27.09.1996r., B. S. został zatrudniony ponownie jako ślusarz maszyn BW w Wydziale Przędzalni i nadal wykonywał pracę mechanika maszyn przędzalniczych , tj. ich naprawą, wymianą głowic, nastawieniem maszyn.

W związku z uzasadnionymi potrzebami zakładu, od 1.03.2000 – 31.05.2000, powierzono wnioskodawcy obowiązki pomocy w SW Wydział Wykończalni – składacz frotte. Praca odwołującego polegała na składaniu ręczników, koców, prześcieradeł. Składanie odbywało się w hali wykańczalni, na której była maszyna parowa rozciągająca prześcieradła. Odwołujący obsługiwał nieraz tę maszynę w czasie nieobecności pracowników do jej obsługi. Podczas pracy na rozciągarce był hałas.

W dniu 23.04.2001r., zostało zawarte porozumienie w sprawie zmiany warunków umowy o pracę od 1.05.2001r. Kolejne zawarto 27.05.2003r., z mocą od 1 .06.2003r., powierzając B. S. obowiązki pomocy w Wydziale Wykończalni - robotnika transportu. Na wydziale tym była wywózka wyrobów gotowych, składanie wyrobów w paczki, wiązanie, foliowanie. Wyroby dużymi wózkami przechodziły pod pakowarkę, a później były foliowane. Na pakowarce, na której pracował w-ca pracowały 3 osoby, potem dwie, a 2 lata przed końcem zatrudnienia w-ca sam pracował na pakowarce. Podczas pracy na pakowarkach było gorąco. Pakowanie polegało na tym, że wyrób gotowy, zapakowany i przewiązany sznurkiem, odwołujący zawoził wózkiem, pchając go ręcznie do foliowania, po czym podkładał pod foliowarkę. Foliowanie odbywało się na gorąco. Następnie na rolkach było przenoszone do chłodzenia, a potem ponownie były układane prze wnioskodawcę na wózek i wywożone do specyfikacji . Na końcu przychodziła specyfikatorka, która opisywała gatunek wyrobów (zeznania wnioskodawcy na nagraniu CD – 00:27:55 – 00:29:36 k. 40/akta sprawy; podanie o pracę, umowy o pracę, umowa dot. skierowania na kurs w zakresie spawania elektrycznego, angaże, podania o urlopy bezpłatne, podanie o wyrażenie zgody na przejście z dniem 17.10.1994r. ze stanowiska mechanik maszyn Oddziału Przygotowawczego Tkalni na stanowisko ślusarza maszyn BW Oddziału Przędzalni, wypowiedzenie warunków umowy o pracę z 24.02.2000r., porozumienia w sprawie zmiany warunków umowy o pracę, zaświadczenia lekarskie, kserokopie: zaświadczenia kwalifikacyjnego E w zakresie eksploatacji urządzeń energetycznych Nr (...), książki spawacza Nr (...)/akta osobowe w-cy).

W dniu 3.03.2022r., B. S. złożył wniosek o emeryturę (wniosek/akta ZUS).

Do pracy w szczególnych warunkach uwzględniono 1 rok, 7 m-cy i 2 dni, tj. od 1.09.1976 – 16.10.1976, 30.10.1978 – 31.08.1979, 1.09.1978 – 14.04.1980; nie uwzględniono okresu zasadniczej służby wojskowej od 17.10.1976 – 29.10.1978 (k. 24/akta ZUS; odpowiedź na odwołania k. 4v/akta sprawy).

Decyzją z 31.03.2022r., ZUS przyznał B. S. emeryturę od 27.03.2022r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego (decyzja k. 18-19/akta ZUS).

Decyzją z 28.04.2022r., ZUS odmówił B. S. prawa do emerytury z rekompensatą z uwagi na nieudokumentowanie co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Nie uwzględniono zatrudnienia w (...) w Z., ponieważ nie wszystkie stanowiska wykazane w świadectwie pracy z 31.03.2006r., są zgodne z zarządzeniem resortowym (decyzja k. 25/akta ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w postępowaniu przed organem rentowym. Fakty dotyczące zatrudnienia i charakterystyki pracy wnioskodawcy w (...) w okresie od 9.08.1989 – 31.03.2006, Sąd ustalił na podstawie zeznań wnioskodawcy, którym dał wiarę. W poczet materiału dowodowego Sąd przyjął także akta osobowe wnioskodawcy, zawierające m.in. podanie o pracę, umowy o pracę, umowa dot. skierowania na kurs w zakresie spawania elektrycznego, angaże, podania o urlopy bezpłatne, podanie o wyrażenie zgody na przejście z dniem 17.10.1994r. ze stanowiska mechanik maszyn Oddziału Przygotowawczego Tkalni na stanowisko ślusarza maszyn BW Oddziału Przędzalni, wypowiedzenie warunków umowy o pracę z 24.02.2000r., porozumienia w sprawie zmiany warunków umowy o pracę, zaświadczenia lekarskie, kserokopie: zaświadczenia kwalifikacyjnego E w zakresie eksploatacji urządzeń energetycznych Nr (...), książki spawacza Nr (...). W ocenie Sądu, okres zatrudnienia wnioskodawcy w (...), nieuwzględniony przez ZUS do szczególnych warunków, z wyłączeniem okresów urlopów bezpłatnych, kwalifikuje się do uzupełnienia stażu pracy w szczególnych warunkach, uprawniającego do nabycia prawa do rekompensaty. W okresie zatrudnienia w (...), wnioskodawca zajmował stanowiska pracy, tj.: mechanik maszyn na Oddziale Przygotowawczym Tkalni (...), ślusarz w Wydziale Przędzalni, pomoc w wydziale – składacz frotte SW Wydział Wykończalni, pomoc w Wydziale Wykończalni, pomoc w wydziale, robotnik transportu na Wydziale Wykończalni. Biorąc pod uwagę specyfikę zakładu pracy (...), zdaniem Sądu, zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska, należy uznać jako zaliczane do szczególnych warunków. Celem skonkretyzowania stanowisk, na których praca może być uznana za pracę w szczególnych warunkach posiłkowo należy odwołać się do przepisów resortowych. W przypadku odwołującego - załącznik Nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego Nr 7 z 7.07.1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz.U. z 1987, nr 4 poz. 7), w którym w dziale VII dot. przemysłu lekkiego: poz. 1 – obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie, w pkt 13 wymienia się stanowisko nastawiacza maszyn, , Pod poz. 4 – prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych w pkt 46 wymienia się stanowisko pomocnika w oddziale produkcyjnym, a w pkt 50 robotnika transportu wewnętrznego, w dziale XIV – prace różne, pod poz. 25 pkt 1 wymienia się stanowiska pracy, na których prace wykonywane są stale i bezpośrednio przy stanowiskach wymienionych w wykazie.

Praca odwołującego na stanowisku mechanika maszyn na Oddziale Przygotowawczym Tkalni E, polegała na naprawie maszyn snowalniczych, tj. krosna, przewijarki, maszyny do końcówek osnów, maszyny parowej, maszyn obsługiwanych przez klejarza, po czym je nastawiał . Z kolei w Wydziale Przędzalni odwołujący w ciągu dniówki roboczej obsługiwał maszyny przędzalnicze , naprawiając głowice i nastawiał maszyny . Praca odbywała się w hałasie. Jako pomoc w SW Wydział Wykończalni, robotnik transportu polegała na wywożeniu wózkiem wyrobów gotowych do foliowania, które odbywało się na gorąco, a następnie po ofoliowaniu wywiezieniu tych wyrobów wózkiem do specyfikacji . Praca wykonywana przez wnioskodawcę na w.w wydziałach i jej charakter to prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych,

o których mowa w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) – wykaz A , dział VII, poz. 4, a także dział XIV – prace różne, pod poz. 25.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 2 pkt 5 ustawy z 9.12.2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017r., poz. 644 ze zm.), rekompensata - odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Jak wynika z art. 21 cyt. ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. W taki sposób istotę rekompensaty określa zresztą sam ustawodawca, definiując ją w art. 2 pkt 5 ustawy o e. p.

Definicję pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uprawniającą do wcześniejszej emerytury reguluje art. 32 ustawy emerytalno – rentowej oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z §3 i §4 cyt. rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury jeżeli łącznie spełnia warunki: mężczyzna jeżeli osiągnął wiek 60 lat, ma wymagany „okres zatrudnienia” 25 lat, w tym przepracował co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazach A lub B stanowiących załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że wnioskodawca spełnił sporną przesłankę zatrudnienia w szczególnych warunkach. W okresie zatrudnienia w (...) od 9.08.1989 do 31.03.2006, z wyłączeniem urlopów bezpłatnych, B. S. wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Biorąc pod uwagę, że odwołujący osiągnął wiek emerytalny w dniu 27.03.2022r., należało przyznać prawo do rekompensaty od tej daty.

Odnośnie do niezaliczenia przez ZUS do szczególnych warunków pracy okresu zasadniczej służby wojskowej, którą w-ca odbywał od 17.10.1976 – 29.10.1978, w czasie zatrudnienia w szczególnych warunkach w (...) w Z., to zdaniem Sądu, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, okres zasadniczej służby wojskowej, odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 748 z późn. zm.), jeżeli pracownik w ustawowym terminie 30 dni zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia ( por. Wyrok Sądu Najwyższego z 6.04.2006r., III UK 5/06). Stanowisko takie znalazło potwierdzenie również w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16.10.2013r., wydanej w sprawie II UZP 6/13, zgodnie z którą czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ( Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1974r.) zalicza się na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16.10.2013r., II UZP 6/13). Z dostępnego orzecznictwa wynika, że sądy na podstawie wspomnianej uchwały uwzględniają okresy służby wojskowej również w sprawach, w których przedmiot sporu wyznacza prawo do przeliczenia wysokości emerytury wraz z rekompensatą. Art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wprost odwołuje się do pojęcia okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, a jednocześnie w świetle cytowanej uchwały Sądu Najwyższego nie ma wątpliwości, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zalicza się na warunkach wynikających z tego przepisu do okresu pracy w szczególnych warunkach (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 28.10.2015r., III AUa 826/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16.11.2016r., III AUa 2183/15). Ponadto sam Sąd Najwyższy rozwiał wątpliwości w postanowieniu z 5 listopada 2020r., sygn. akt II UK 407/19, w którym odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Z uzasadnienia orzeczenia należy wysnuć wniosek, że okresy służby wojskowej należy uwzględniać również w sprawach o możliwość nabycia prawa do rekompensaty.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§2k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, jak w sentencji.