Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

A.  Sąd odsyłający: Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie, XII Wydział Cywilny, Przewodniczący: Sędzia Tomasz Partyk, ul. (...), (...)-(...) K., Rzeczpospolita Polska; e-mail: (...)

B.  Strona powodowa: (...) Spółka Akcyjna, ul. (...), (...)-(...) W., Rzeczpospolita Polska; KRS: (...).

Pełnomocnik: radca prawny M. P., ul. (...), (...)-(...) B., Rzeczpospolita Polska; e-mail: (...)

C.  Pozwana: G. N., ul. (...), (...)-(...) K., Rzeczpospolita Polska.

Pełnomocnik: radca prawny R. D., ul. (...) lok. 220, (...)-(...) P., Rzeczpospolita Polska; e-mail: (...)

Stanowiska stron postępowania i przedmiot sporu:

1.  W pozwie z dnia 10 maja 2022 roku (data stempla pocztowego) strona powodowa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. domaga się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej G. N. kwoty 1.000,60 PLN wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie równymi dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 16 lutego 2022 roku do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu strona powodowa wskazała, iż dochodzone roszczenie stanowi należność z weksla, stanowiącego zabezpieczenie zwrotu zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej pozwanej przez stronę powodową na podstawie umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 6 czerwca 2019 roku (stanowiącej kredyt konsumencki).

2.  Pozwana G. N. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu. Pozwana w szczególności zarzuciła, iż strona powodowa naliczyła oprocentowanie za cały okres obowiązywania umowy kredytowej od całkowitej kwoty pożyczki, chociaż składał się na nią kapitał i pozaodsetkowe koszty kredytu (prowizja, opłata przygotowawcza, opłata za usługę (...)). Tymczasem w ocenie pozwanej od prowizji i innych pozaodsetkowych kosztów kredytu kredytodawca nie mógł naliczać odsetek, nawet jeśli je kredytował. W przekonaniu pozwanej kredytodawca powinien naliczać oprocentowanie tylko od kwoty pożyczki faktycznie wypłaconej pozwanej. Tymczasem strona powodowa nie wykazała, ile wynoszą odsetki umowne od kapitału; z umowy nie sposób było tego wywnioskować. Pozwana argumentowała również, że postanowienia umowy pożyczki, z których wynikały opłaty – prowizja, opłata za (...) i opłata przygotowawcza, były nieważne i bezskuteczne. W szczególności usługa (...) została narzucona, a była to usługa pozorna, pozwana nie miała faktycznej możliwości skorzystania z udogodnień z niej wynikających. W końcu pozwana twierdziła, że strona powodowa uzupełniła weksel in blanco niezgodnie z deklaracją wekslową.

3.  W piśmie przygotowawczym z dnia 19 lipca 2022 roku strona powodowa (...) Spółka Akcyjna podtrzymała powództwo i podała, że pozwana od dnia wniesienia pozwu nie dokonała żadnych wpłat na poczet długu względem strony powodowej. Strona powodowa wywodziła, że weksel został wypełniony zgodnie z deklaracją wekslową, w sposób prawidłowy. Z kolei umowa pożyczki została sporządzona w sposób transparentny, nie zawiera klauzul niedozwolonych lub sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Strona powodowa wyjaśniła cel prowizji, przeznaczonej między innymi na opłacenie podatku dochodowego od osób prawnych, wynagrodzenia pośrednika, kosztu pozyskania kapitału pożyczki. Co do opłaty przygotowawczej, to miała ona charakter jednorazowy, związany z przygotowaniem umowy i weryfikacją zdolności kredytowej pozwanej. Z kolei usługa (...) stanowiła fakultatywny element pożyczki. Strona powodowa podkreśliła, że wysokość opłat została w umowie wskazana w sposób jasny i przejrzysty.

4.  W piśmie z dnia 16 sierpnia 2022 roku strona powodowa (...) Spółka Akcyjna wyjaśniła dodatkowo, że kwota odsetek skapitalizowanych w umowie pożyczki została obliczona jako oprocentowanie kwoty udzielonej pożyczki oraz pozaodsetkowych kosztów kredytu, tj. kwoty 4.000 PLN.

5.  W piśmie z dnia 5 października 2022 roku strona powodowa (...) Spółka Akcyjna wskazała nadto, że pozwana została poinformowana o odsetkach umownych w chwili podpisania umowy, o czym stanowi harmonogram spłat pożyczki, gdzie uwidocznione są wartości odsetek przyporządkowanych do rat.

Stan faktyczny sprawy:

6.  W dniu 6 kwietnia 2019 roku strona powodowa (...) Spółka Akcyjna jako pożyczkodawca oraz pozwana G. N. jako pożyczkobiorca zawarli umowę pożyczki gotówkowej nr (...).

7.  Umowa pożyczki została zawarta w wyniku złożenia przez pozwaną wniosku, w którym wskazano w szczególności wysokość pożyczki, czas jej trwania i kwotę do spłaty. Pozwana złożyła wówczas wniosek o objęcie jej usługą (...).

8.  Umowa miała charakter adhezyjny, została w całości przygotowana przez stronę powodową w oparciu o wzorzec umowny. Postanowienia umowne nie były wynikiem indywidualnych ustaleń strony powodowej z pozwaną.

9.  Na podstawie zawartej umowy pożyczki pozwanej konsumentce faktycznie wypłacono kwotę 2.000 PLN.

10.  Pożyczka miała być oprocentowana według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,91% w skali roku (punkt 1.2 umowy).

11.  Pozwana była obowiązana w ramach zwrotu pożyczki zapłacić stronie powodowej oprócz kapitału pożyczki i odsetek kapitałowych ustalonych kwotowo w wysokości 644 PLN, także następujące pozaodsetkowe koszty kredytu w łącznej kwocie 2.000 PLN, na którą składały się: 129 PLN tytułem opłaty przygotowawczej, 1.471 PLN tytułem opłaty prowizyjnej, 400 PLN tytułem usługi (...) (punkt 1.4 umowy).

12.  Zgodnie z umową pozwana miała dokonać na rzecz strony powodowej spłaty kwoty w łącznej wysokości 4.644 PLN w 36 równych miesięcznych ratach po 129 PLN każda. Harmonogram spłaty pożyczki obejmował terminy płatności poszczególnych rat oraz kwoty składające się na łączną wartość każdej raty, tj. pożyczkę i wyrażone wyłącznie kwotowo odsetki umowne. Termin płatności pierwszej raty przypadał na 14 lipca 2019 roku, a termin płatności ostatniej raty – na 14 czerwca 2022 roku

13.  Zgodnie z umową rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 90,33% (punkt 1.5 umowy).

14.  Umowa przewidywała prawo pożyczkodawcy do wypowiedzenia umowy między innymi w przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania (punkt 2.6 umowy).

15.  Wierzytelności pożyczkodawcy z tytułu umowy pokrywane miały być w ramach danej raty, poczynając od rat zaległych najwcześniej, a następnie w ramach raty bieżącej, w następującej kolejności: a) kwota z tytułu pożyczki, b) odsetki umowne. Po zaspokojeniu powyższych wierzytelności pokrywane miały być inne zobowiązania powstałe w związku z umową (punkt 2.5 umowy).

16.  Umowa przewidywała, że jeżeli pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat lub ich części lub innej kwoty związanej z umową, to niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym, a pożyczkodawca jest uprawniony do naliczania od niej odsetek maksymalnych za opóźnienie (punkt 4.1 umowy).

(umowa pożyczki, k. 3-6, wniosek o udzielenie pożyczki, k. 51-54, harmonogram spłat pożyczki, k. 77)

17.  Zabezpieczeniem pożyczki był weksel własny in blanco. Integralną częścią umowy była deklaracja wekslowa, regulująca tryb i terminy upoważniające pożyczkodawcę do wypełnienia weksla. Deklaracja wekslowa upoważniała pożyczkodawcę do wypełnienia weksla, czyli do wpisania domicyliatu oraz sumy odpowiadającej zadłużeniu wobec pożyczkodawcy wynikającego z umowy pożyczki w sytuacji, gdy między innymi: opóźnienie w płatności kwoty równej wartości jednej pełnej raty przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. ( deklaracja wekslowa, k. 7)

18.  Tytułem spłat pożyczki pozwana dokonała na rzecz strony powodowej zapłaty następujących kwot: w dniu 12 lipca 2019 roku – 130 PLN, w dniu 16 sierpnia 2019 roku – 130 PLN, w dniu 20 września 2019 roku – 135 PLN, w dniu 18 października 2019 roku – 135 PLN, w dniu 5 listopada 2019 roku – 130 PLN, w dniu 20 grudnia 2019 roku – 140 PLN, w dniu 3 lutego 2020 roku – 135 PLN, w dniu 27 lutego 2020 roku – 130 PLN, w dniu 6 kwietnia 2020 roku – 135 PLN, w dniu 20 kwietnia 2020 roku – 130 PLN, w dniu 19 maja 2020 roku – 61 PLN, w dniu 2 czerwca 2020 roku – 130 PLN, w dniu 19 czerwca 2020 roku – 125 PLN, w dniu 20 lipca 2020 roku – 130 PLN, w dniu 17 sierpnia 2020 roku – 120 PLN, w dniu 21 września 2020 roku – 130 PLN, w dniu 5 listopada 2020 roku – 135 PLN, w dniu 18 listopada 2020 roku – 130 PLN, w dniu 17 grudnia 2020 roku – 130 PLN, w dniu 18 lutego 2021 roku – 130 PLN, w dniu 19 marca 2021 roku – 135 PLN, w dniu 20 kwietnia 2021 roku – 135 PLN, w dniu 17 maja 2021 roku – 130 PLN, w dniu 24 czerwca 2021 roku – 100 PLN, w dniu 19 lipca 2021 roku – 130 PLN, w dniu 3 września 2021 roku – 130 PLN, w dniu 17 września 2021 roku – 130 PLN, w dniu 19 listopada 2021 roku – 126 PLN. (zestawienie wpłat, k. 49)

19.  Pismem z dnia 15 grudnia 2021 roku, nadanym w dniu 16 grudnia 2021 roku, strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 243 PLN w terminie 7 dni od doręczenia pisma, uprzedzając że w razie braku zapłaty umowa pożyczki zostanie wypowiedziana. Wezwanie do zapłaty zostało doręczone pozwanej w dniu 22 grudnia 2021 roku (wezwanie do zapłaty, k. 55., wydruk danych trackingowych, k. 56)

20.  Pismem z dnia 16 stycznia 2022 roku, nadanym w dniu 17 stycznia 2022 roku, strona powodowa wypowiedziała pozwanej umowę pożyczki z zachowaniem terminu 30 dni oraz wezwała do wykupu weksla. Zarazem wskazała, że dług na dzień sporządzenia pisma to 1.000,60 PLN. W treści wypowiedzenia wskazano termin 30 dni na wykup weksla przez stronę pozwaną, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki zostało doręczone pozwanej w dniu 20 stycznia 2022 roku (wypowiedzenie umowy pożyczki, k. 13, 57; wydruk danych trackingowych, k. 58)

21.  Strona powodowa wypełniła weksel in blanco, wpisując kwotę 1.000,60 PLN. Termin płatności weksla został określony na 15 lutego 2022 roku (weksel, k. 14)

Właściwe przepisy prawa

22.  Art. 169 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U.2004.90.864/2): Dążąc do popierania interesów konsumentów i zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów, Unia przyczynia się do ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i interesów gospodarczych konsumentów, jak również wspierania ich prawa do informacji, edukacji i organizowania się w celu zachowania ich interesów.

23.  Art. 38 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.U.UE.C.2007.303.1): Zapewnia się wysoki poziom ochrony konsumentów w politykach Unii.

24.  Art. 10 ust. 2 lit. f) Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE.L.2008.133.66; dalej: Dyrektywa 2008/48/WE): W umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się między innymi stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy oraz, jeśli są dostępne, wszelkie indeksy lub stopy referencyjne mające zastosowane do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania kredytu. Jeżeli w różnych okolicznościach stosuje się różne stopy oprocentowania kredytu, wyżej wymienione informacje dotyczące wszystkich stosowanych stóp.

25.  Art. 3 lit. j) Dyrektywy 2008/48/WE: "Stopa oprocentowania kredytu" oznacza stopę oprocentowania wyrażoną jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowane w stosunku rocznym do wypłaconej kwoty kredytu.

26.  Art. 3 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE.L.1993.95.29; dalej: Dyrektywa 93/13/EWG): Warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, uznaje się za nieuczciwe, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

27.  Art. 3 ust. 2 Dyrektywy 93/13/EWG: Warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Jeśli sprzedawca lub dostawca twierdzi, że standardowe warunki umowne zostały wynegocjowane indywidualnie, ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na nim.

28.  Art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG: Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.

29.  Art. 5Dyrektywy 93/13/EWG: W przypadku umów, w których wszystkie lub niektóre z przedstawianych konsumentowi warunków wyrażone są na piśmie, warunki te muszą zawsze być sporządzone prostym i zrozumiałym językiem. Wszelkie wątpliwości co do treści warunku należy interpretować na korzyść konsumenta. Powyższa zasada interpretacji nie ma zastosowania w kontekście procedury ustanowionej w art. 7 ust. 2.

30.  Art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz.U.2022.246; dalej: ustawa o kredycie konsumenckim): Umowa o kredyt konsumencki, powinna określać między innymi stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy.

31.  Art. 5 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim: Stopa oprocentowania kredytu to stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym.

32.  Art. 5 pkt 6a ustawy o kredycie konsumenckim: P. koszty kredytu oznaczają wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki , z wyłączeniem odsetek.

[Przy uwzględnieniu definicji całkowitego kosztu kredytu zawartego w art. 5 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim, pozaodsetkowymi kosztami kredytu są w szczególności: opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach – przyp. Sądu].

33.  Art. 385 ¹ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U.2022.1360; dalej: k.c.): Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

34.  Art. 359 § 1 k.c. : Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.

35.  Art. 359 § 2 k.c. : jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.

36.  Art. 359 § 2 ¹ k.c. : maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne).

37.  Art. 359 § 2 ² k.c. : jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne.

Zarys problematyki uzasadniającej wystąpienie z pytaniem prejudycjalnym

38.  Jakkolwiek literalną podstawą dochodzonego w pozwie roszczenia jest weksel in blanco, który został wypełniony przez stronę powodową w związku ze złożeniem pozwanej oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pożyczki, niemniej okoliczność ta nie zwalnia Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę z obowiązku zbadania stosunku podstawowego kredytu konsumenckiego, leżącego u podstaw wystawienia i wypełnienia przedmiotowego weksla. W wyroku z dnia 7 listopada 2019 roku, C-419/18, C-483/18, EU:C:2019:930, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej przesądził, iż art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG oraz art. 10 ust. 2 Dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, że w wypadku gdy w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym sąd krajowy ma poważne wątpliwości co do zasadności roszczenia opartego na wekslu własnym, który służy zabezpieczeniu wierzytelności wynikającej z umowy kredytu konsumenckiego, oraz gdy ten weksel własny początkowo został wystawiony przez wystawcę jako weksel in blanco, a następnie uzupełniony przez remitenta, sąd ten powinien z urzędu zbadać, czy postanowienia uzgodnione między stronami mają nieuczciwy charakter, i w tym zakresie może zażądać od przedsiębiorcy przedstawienia pisemnego zapisu tych postanowień, tak aby móc zapewnić poszanowanie praw konsumentów wynikających z tych dyrektyw.

39.  W stanie faktycznym niniejszej sprawy pozostaje niesporne, że z tytułu udzielonej pożyczki nr (...), stanowiącej kredyt konsumencki, strona powodowa (...) Spółka Akcyjna faktycznie wypłaciła pozwanej konsumentce kwotę 2.000 PLN. Bezspornym pozostaje także, że pozwana zawarła umowę pożyczki jako konsumentka. Umowa nie była wynikiem indywidualnych uzgodnień pomiędzy pozwaną a stroną powodową, została zawarta przy użyciu wzorca umownego zredagowanego przez stronę powodową – kredytodawcę, będącego przedsiębiorcą. Jest również niesporne, że całkowita kwota do zapłaty przez pozwaną – konsumentkę w wykonaniu przedmiotowej umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) wynosiła 4.644 PLN, a składały się na nią: 2.000 PLN tytułem kapitału pożyczki (wypłaconej kwoty kredytu), dalsze 2.000 PLN tytułem pozaodsetkowych kosztów kredytu (129 PLN tytułem opłaty przygotowawczej, 1.471 PLN tytułem opłaty prowizyjnej, 400 PLN tytułem usługi (...) pakiet”) i 644 PLN tytułem skapitalizowanych odsetek, które zostały obliczone jako oprocentowanie łącznie wypłaconej kwoty kredytu i pozaodsetkowych kosztów kredytu, tj. kwoty 4.000 PLN.

40.  Pozwana zarzuciła między innymi, iż strona powodowa naliczyła oprocentowanie za cały okres obowiązywania umowy kredytowej od wartości, na którą składał się kapitał i pozaodsetkowe koszty kredytu (punkt 1.1. i 1.4. umowy pożyczki). W przekonaniu pozwanej od prowizji i innych kosztów pożyczki kredytodawca nie mógł naliczać odsetek, nawet jeśli je kredytował. Kredytodawca mógł – wedle pozwanej – naliczać oprocentowanie tylko od wypłaconej kwoty kredytu. Wypłacona kwota kredytu nie obejmuje zaś kredytowanych kosztów, a więc prowizji i opłat.

41.  Na gruncie powszechnej praktyki obrotu w dziedzinie kredytów konsumenckich w Polsce „ udzielając kredytu konsumenckiego, podmioty finansowe pobierają należne sobie wynagrodzenie za udostępnienie kapitału oraz za usługi świadczone w trakcie procesu kredytowego. Na całkowity koszt kredytu konsumenckiego składają się odsetki oraz prowizje i opłaty. Wchodzą one w skład odsetkowych (odsetki) i pozaodsetkowych (prowizje i opłaty) kosztów kredytu. […] Prowizja jest głównym pozaodsetkowym kosztem kredytu. Pobierana jest za czynności związane z udzielaniem kredytu. Ma zupełnie inny charakter niż odsetki, które są pobierane za udostępnienie kapitału. Celem prowizji jest zrekompensowanie wydatków, które ponosi kredytodawca za doprowadzenie do zawiązania umowy kredytu, np. kosztów związanych ze sprawdzeniem historii kredytowej klienta w rejestrach dłużników. Prowizja może być pobierana z góry, w formie jednorazowej opłaty, ale również może być skredytowana i rozłożona na raty.” (P. N., Ochrona konsumenta przez ustawowe limitowanie opłat kredytowych, Przedsiębiorczość – (...), 2019 roku, nr 15[1], s. 236). „ Przedsiębiorcy, celem obejścia ograniczenia pobierania nadmiernych odsetek z art. 358 ¹ § 2 k.c., zastrzegali w umowach wysokie prowizje i dodatkowe opłaty o charakterze pozaodsetkowym. Wskutek takich praktyk łączne koszty obsługi długu niejednokrotnie przekraczały wysokość uzyskanej sumy kredytu lub pożyczki, poważnie godząc w interesy konsumenta (P. O., Problematyka abuzywności pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego mieszczących się w limicie ustawowym z art. 36a KredytKonsU, Przegląd Prawniczy (...), 2020 roku, nr 1, s. 90).

42.  Na gruncie podniesionych przez pozwaną zarzutów Sąd odsyłający powziął istotne wątpliwości w zakresie prawidłowej wykładni przepisów prawa unijnego, w szczególności Dyrektywy 2008/48/WE. Wykładnia ta rzutuje bezpośrednio na wykładnię przepisów prawa krajowego stanowiących implementację prawa Unii, w szczególności ustawy o kredycie konsumenckim.

43.  Sąd miał przy tym na uwadze, że w polskich realiach istnieje utrwalona praktyka tolerowania działalności przedsiębiorców udzielających kredytów konsumenckich polegającej na obliczaniu w umowach kredytu konsumenckiego odsetek kapitałowych od wartości stanowiącej sumę kwoty faktycznie wypłaconej konsumentowi oraz pozaodsetkowych kosztów kredytu. Następnie tak skapitalizowane odsetki podlegają doliczeniu do kwoty, którą obowiązany jest zwrócić konsument w wykonaniu swojego zobowiązania wynikającego z umowy kredytu konsumenckiego. Tak też jest w niniejszej sprawie, co strona powodowa wyraźnie przyznała, w szczególności w piśmie przygotowawczym z dnia 16 sierpnia 2022 roku.

44.  Sąd odsyłający powziął wątpliwości co do prawidłowości przedmiotowej praktyki z perspektywy celu Dyrektywy 2008/48/WE oraz zasady skuteczności prawa Unii. Stosownie do motywu 6 zdania drugiego preambuły przedmiotowej Dyrektywy rozwój bardziej przejrzystego i efektywnego rynku kredytowego w obszarze bez granic wewnętrznych ma zasadnicze znaczenie dla wspierania rozwoju działalności transgranicznej. Z kolei w świetle motywu 8 zdanie pierwsze preambuły przedmiotowej Dyrektywy w celu zapewnienia zaufania konsumentów ważne jest, by rynek ten oferował wystarczający poziom ochrony konsumentów. W końcu zaś, na gruncie motywu 9 zdania pierwszego preambuły przedmiotowej Dyrektywy pełna harmonizacja jest niezbędna do zapewnienia wszystkim konsumentom we Wspólnocie wysokiego i równoważnego poziomu ochrony ich interesów i stworzenia prawdziwego rynku wewnętrznego.

45.  Dyrektywa (...) została zatem przyjęta w podwójnym celu związanym z zapewnieniem wszystkim konsumentom w Unii wysokiego i równoważnego poziomu ochrony ich interesów oraz ułatwieniem powstawania dobrze funkcjonującego wewnętrznego rynku kredytów konsumenckich (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 roku, C‑377/14, EU:C:2016:283, punkt 61). Zważywszy na przedmiotowe cele Dyrektywy, jak również na wspomnianą już wcześniej praktykę braku upowszechnionego kwestionowania przez polskie sądy zawartych w umowach kredytów konsumenckich postanowień nakładających na konsumenta obowiązek zapłaty odsetek kapitałowych obliczonych jako oprocentowanie zarówno kwoty wypłaconego konsumentowi kredytu jak i pozaodsetkowych kosztów kredytu, w przekonaniu Sądu w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę konieczne stało się zwrócenie do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem o prawidłową wykładnię przepisów prawa unijnego w tym przedmiocie.

46.  Sprawa niniejsza dotyczy problematyki umów kredytu konsumenckiego, a zatem materii objętej prawem Unii. W postępowaniu znajdują w szczególności zastosowanie przepisy prawa krajowego – ustawy o kredycie konsumenckim oraz kodeksu cywilnego – stanowiące implementację Dyrektywy 2008/48/WE oraz Dyrektywy 93/13/EWG. Wykładnia przepisów prawa Unii przekłada się zatem bezpośrednio na wykładnię stosownych przepisów prawa krajowego.

47.  Dokonanie przedmiotowej wykładni stanowić będzie istotną okoliczność rzutującą na treść rozstrzygnięcia (wyroku) Sądu w niniejszej sprawie, albowiem ocena dopuszczalności naliczania w umowie kredytu konsumenckiego odsetek kapitałowych od wartości będącej sumą kwoty wypłaconego konsumentowi kredytu i pozaodsetkowych kosztów kredytu, przekłada się wprost na ocenę prawidłowości wypełnienia przez stronę powodową weksla in blanco, stanowiącego element podstawy faktycznej powództwa w niniejszej sprawie.

Pierwsze pytanie prejudycjalne

48.  Określana w umowie kredytu konsumenckiego stopa oprocentowania kredytu powinna odnosić się do wypłaconej konsumentowi kwoty kredytu, co wynika wprost z definicji zawartej w art. 3 lit. j) Dyrektywy 2008/48/WE i implementującego ten przepis do porządku krajowego art. 5 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim.

49.  Wątpliwości Sądu budzi natomiast to, czy powyższe twierdzenie determinuje wniosek, iż w świetle celów Dyrektywy 2008/48/WE niedopuszczalna jest praktyka zawierania w umowach kredytu konsumenckiego postanowień przewidujących obowiązek zapłaty przez konsumenta odsetek kapitałowych obliczonych nie tylko od faktycznie wypłaconej konsumentowi kwoty kredytu, ale również od pozaodsetkowych kosztów kredytu, które są kredytowane przez przedsiębiorcę (kredytodawcę).

50.  Na tym tle rysują się dwie przeciwstawne wykładnie przepisów prawa.

51.  Na gruncie pierwszej z nich, odwołującej się do literalnego brzmienia art. 10 ust. 2 lit. f) w zw. z art. 3 lit. j) Dyrektywy 2008/48/WE, a także ogólnej zasady prawa cywilnego – zasady swobody kontraktowej, przytoczone przepisy nie stoją expressis verbis na przeszkodzie takiemu ukształtowaniu stosunku umownego, by odsetki kapitałowe zostały naliczone również od pozaodsetkowych kosztów kredytu, które zostaną spłacone przez kredytobiorcę w chwili spłaty kredytu, a na etapie udzielenia kredytu są kredytowane przez kredytodawcę. Jeżeli bowiem kredytobiorca (konsument) godzi się na takie rozwiązanie – chociażby milcząco, zawierając umowę zredagowaną przez kredytodawcę (przedsiębiorcę) – a literalne brzmienie przepisów Dyrektywy 2008/48/WE oraz polskiej ustawy o kredycie konsumenckim wprost tego nie zakazuje, to takie postanowienie umowne należy uznawać za niezabronione prawem. W literaturze wyrażono pogląd, zgodnie z którym „ brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach u.k.k. [ustawy o kredycie konsumenckim – przyp. Sądu] odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielanego kredytu” (J. G., M. S., Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, Monitor Prawa Bankowego, 2022 roku, nr. 6, s. 59-74, teza 2 publ. w (...)). Przedmiotowa wykładnia literalna stanowi zarazem, jak się zdaje, podstawę upowszechnionej w Polsce praktyki niekwestionowania nakładania na konsumenta obowiązku zapłaty odsetek kapitałowych naliczonych od sumy kwoty faktycznie wypłaconej konsumentowi oraz pozaodsetkowych kosztów kredytu. Powoduje to, że „ doliczanie opłat pozadosetkowych do kwoty kredytu podnosi całkowity koszt kredytu, ponieważ zwiększa wysokość płaconych odsetek” (P. N., Ochrona konsumenta przez ustawowe limitowanie opłat kredytowych, Przedsiębiorczość – (...), 2019 roku, nr 15[1], s. 236).

52.  Druga z możliwych do przyjęcia interpretacji art. 10 ust. 2 lit. f) w zw. z art. 3 lit. j) Dyrektywy 2008/48/WE odwołuje się natomiast do reguł wykładni celowościowej oraz do natury odsetek kapitałowych. Na gruncie art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Odsetki te nie są tożsame z odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia (art. 481 k.c.). W literaturze zauważa się, że odsetki kapitałowe stanowią „ wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy (albo też innych zamiennych rzeczy ruchomych) lub za obracanie własnymi pieniędzmi w cudzym interesie. Są to odsetki zwykłe, mające charakter kredytowy.” (T. Wiśniewski, komentarz do art. 359 k.c. [w:] J. Gudowski [red.] i inni, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, WKP 2018, teza 2 publ. w SIP LEX). „ Odsetki zawsze są świadczeniem osoby korzystającej z kapitału na rzecz właściciela (w sensie ekonomicznym) tego kapitału, a świadczenie to jest wynagrodzeniem za korzystanie z udostępnionych aktywów” (J.M. K., W. S., Dopuszczalność ujemnego oprocentowania kredytów w świetle obecnej sytuacji gospodarczej, Przegląd Prawa Handlowego, 2015 roku, nr 12, s. 12-18, teza 3 publ. w (...)). Sąd miał zarazem na uwadze wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 roku, C-377/14, EU:C:2016:283, zgodnie z którym „ całkowita kwota kredytu i kwota wypłat określają całość kwot udostępnianych konsumentowi, co wyklucza kwoty powiązane przez kredytodawcę z pokryciem kosztów związanych przez kredytodawcę z udzieleniem odnośnego kredytu, które to kwoty nie są w rzeczywistości wypłacane konsumentowi (…) całkowita kwota kredytu i całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta są pojęciami odrębnymi i w związku z tym całkowita kwota kredytu nie może obejmować żadnych kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta. I tak, całkowita kwota kredytu w rozumieniu art. 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 Dyrektywy (...) nie obejmuje żadnych kwot, których przeznaczeniem jest wywiązanie się ze zobowiązań podjętych w ramach odnośnej umowy o kredyt, takich jak koszty administracyjne, odsetki, opłata za udzielenie kredytu czy wszelkie inne typy kosztów, które musi ponieść konsument.”

53.  W świetle powyższego należałoby uznać, że odsetki kapitałowe mają wynagrodzić kredytodawcy jedynie udostępnienie kredytobiorcy kapitału kredytu konsumenckiego, nie zaś również kredytowanie pozaodsetkowych kosztów kredytu, w szczególności prowizji, stanowiącej ze swojej natury dodatkowe wynagrodzenie kredytodawcy z tytułu udzielenia kredytu.

54.  Na tym gruncie Sąd wziął pod uwagę również przepis art. 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG, zgodnie z którym warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, uznaje się za nieuczciwe, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Sąd zważył również na implementujący wskazaną regulację art. 385 ¹ § 1 k.c., wedle którego postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

55.  Podkreślenia wymaga przy tym, że w świetle uchwały polskiego Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2021 roku, III CZP 43/20, LEX nr 3246823, „ wynagrodzenie prowizyjne (prowizja), stanowiące wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, przewidziane w umowie pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. ” Powyższa kwestia przekłada się wprost na ocenę, że odsetki od prowizji również nie są świadczeniem głównym.

56.  Wskazane argumenty mogą zatem uzasadniać przyjęcie takiej wykładni art. 10 ust. 2 lit. f) w zw. z art. 3 lit. j) Dyrektywy 2008/48/WE, zgodnie z którą naliczanie odsetek kapitałowych również od pozaodsetkowych kosztów kredytu (a nie tylko od wypłaconej kwoty kredytu) należałoby uznać za sprzeczne z tymi przepisami w kontekście celów Dyrektywy nr 2008/48/WE, intepretowanych dodatkowo przez pryzmat art. 3 ust 1 Dyrektywy 93/13/EWG oraz art. 385 ¹ § 1 k.c.

57.  Z przytoczonych względów Sąd odsyłający zwrócił się z pierwszym z zadanych pytań prejudycjalnych.

Drugie pytanie prejudycjalne

58.  Drugie pytanie prejudycjalne tutejszego Sądu stanowi sui generis konsekwencję pytania pierwszego, również odnosząc się do istoty problemu naliczania przez kredytodawcę odsetek kapitałowych od całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta, jednakże z perspektywy ciążących na kredytodawcy (przedsiębiorcy) obowiązków informacyjnych.

59.  W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy pozostaje bezspornym, że strona powodowa (...) Spółka Akcyjna, będąca podmiotem, który opracował treść umowy pożyczki zawartej z pozwaną, zamieściła w treści przedmiotowej umowy dwie informacje odnoszące się do oprocentowania umowy. Po pierwsze w umowie wskazano, że pożyczka miała być oprocentowana według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,91% w skali roku (punkt 1.2 umowy). Po drugie z treści umowy można wywnioskować, że wysokość skapitalizowanych odsetek kapitałowych, do których zapłaty została zobowiązana pozwana konsumentka wynosi łącznie 644 PLN. Stanowiący załącznik do umowy pożyczki harmonogram spłat obejmuje nadto wysokość poszczególnych, comiesięcznych rat pożyczki, ze wskazaniem, w jakiej części każda z dokonywanych spłat zostanie podzielona pomiędzy należność odsetkową i „kapitał” (obejmujący zwrot kwoty wypłaconej konsumentowi oraz pozaodsetkowe koszty kredytu).

60.  Na gruncie art. 10 ust. 2 lit. f) i g) Dyrektywy 2008/48/WE w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się między innymi stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy oraz, jeśli są dostępne, wszelkie indeksy lub stopy referencyjne mające zastosowane do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania kredytu. Jeżeli w różnych okolicznościach stosuje się różne stopy oprocentowania kredytu, wyżej wymienione informacje dotyczące wszystkich stosowanych stóp (lit. f), a także rzeczywistą roczną stopę oprocentowania i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta, obliczone w chwili zawierania umowy o kredyt; podawane są wszystkie założenia przyjęte do obliczenia tej stopy (lit. g).

61.  W świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 5 września 2019 roku, C‑331/18, EU:C:2019:665 (punkt 48): „ w Dyrektywie 2008/48/WE nie przewidziano obowiązku wskazania w umowie o kredyt, w jakiejkolwiek formie, sposobu podziału dokonywanych przez konsumenta płatności na spłatę kapitału […] odsetki i pozostałe opłaty należne na podstawie tej umowy”.

62.  Powyższe prowadzi do wniosku, że sporządzenie przez kredytodawcę harmonogramu spłat – obejmującego kwotę, liczbę i częstotliwość płatności, jakich ma dokonać konsument, oraz, w stosownych przypadkach, kolejność, w jakiej płatności będą zaliczane na poczet spłaty różnych należnych sald, dla których stosuje się różne stopy oprocentowania kredytu – wyczerpującego dyspozycję art. 10 ust. 2 lit. h) Dyrektywy 2008/48/WE, nie stanowi samo w sobie dopełnienia obowiązku informacyjnego, o którym mowa w art. 10 ust. 2 lit. f) Dyrektywy 2008/48/WE.

63.  Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyjaśnił już, że wymieniony w art. 10 ust. 2 Dyrektywy 2008/48/WE obowiązek informacyjny przyczynia się, podobnie jak obowiązki wskazane w art. 5 i 8 tej Dyrektywy, do realizacji celów tejże Dyrektywy, tj. zapewnienia wszystkim konsumentom w Unii wysokiego i równoważnego poziomu ochrony ich interesów oraz ułatwienia powstawania dobrze funkcjonującego wewnętrznego rynku kredytów konsumenckich (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 roku, C‑377/14, EU:C:2016:283, punkt 61; wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia z dnia 5 września 2019 roku, C‑331/18, EU:C:2019:665, punkty 41 i 42).

64.  Na gruncie przedmiotowych uwag należy zwrócić uwagę, iż w realiach rozpoznawanej sprawy wątpliwości Sądu w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę budzi, czy przedstawione przez stronę powodową pozwanej informacje co do oprocentowania udzielonej jej pożyczki można uznać za wyczerpujące, pełne i jasne w świetle celów Dyrektywy 2008/48/WE. O ile bowiem strona powodowa wskazała stopę oprocentowania kredytu (9,91% rocznie), o tyle próżno – tak w treści umowy pożyczki, jak i w załącznikach do tej umowy – poszukiwać informacji o tym od jakiej konkretnie kwoty oprocentowanie to będzie naliczane. Jak zaś wynika z odpowiedzi strony powodowej zawartej w piśmie przygotowawczym z dnia 16 sierpnia 2022 roku, udzielonej dopiero na wyraźne pytanie Sądu – w toku niniejszego procesu, kwota odsetek skapitalizowanych w umowie pożyczki została obliczona jako oprocentowanie (9,91% rocznie) sumy kwoty faktycznie wypłaconej pozwanej pożyczki (2.000 PLN) oraz pozaodsetkowych kosztów kredytu (dalsze 2.000 PLN) , tj. od kwoty łącznie 4.000 PLN. Pozwana wyraźnie zaprzeczała, by taka informacja została jej udzielona przed zawarciem umowy lub najpóźniej przy zawieraniu umowy, a materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie daje podstaw do ustalenia, by strona powodowa przedstawiła wówczas pozwanej przedmiotowe informacje.

65.  Na tym tle w ocenie Sądu w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę możliwe jest sformułowanie dwóch odmiennych wykładni przepisów art. 10 ust. 2 lit. f) i g) Dyrektywy 2008/48/WE.

66.  Według pierwszej z możliwych interpretacji – bazującej na tekstualnej wykładni przepisów – na kredytodawcy spoczywa obowiązek udzielenia informacji jedynie o stopie oprocentowania kredytu, co literalnie wynika z art. 10 ust. 2 lit. f) Dyrektywy 2008/48/WE, a także o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania i całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta, stosownie do art. 10 ust. 2 lit. g) przedmiotowej Dyrektywy. Na gruncie takiej wykładni przepisów Dyrektywy, udzielana konsumentowi przez kredytodawcę (przedsiębiorcę) informacja o stopie oprocentowania kredytu może obejmować jedynie wskazanie określonej wartości oprocentowania (w sprawie niniejszej: 9,91% rocznie), a nadto na kredytodawcy ciąży obowiązek wskazania całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta (w sprawie niniejszej: 4.644 PLN) i rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (w sprawie niniejszej: 90,33%). Obowiązek udzielenia konsumentowi tych informacji nie stoi jednak na przeszkodzie zawarciu w umowie postanowień dotyczących oprocentowania również pozaodsetkowych kosztów kredytu. Innymi słowy, jeżeli kredytodawca udzielił konsumentowi informacji o samej tylko stopie oprocentowania kredytu (w okolicznościach sprawy 9,91% rocznie) to jest to dostateczne wypełnienie ciążących na nim na mocy Dyrektywy 2008/48/WE obowiązków informacyjnych. Opierając się na takiej wykładni przepisów przedmiotowej Dyrektywy należałoby zatem uznać, że na kredytobiorcy nie spoczywa obowiązek informowania konsumenta, czy kwota skapitalizowanych odsetek (w realiach sprawy: 644 PLN) została obliczona jako procent od wypłaconej kwoty kredytu (w realiach sprawy: 2.000 PLN) , czy też jako procent od sumy wypłaconej kwoty kredytu i pozaodsetkowych kosztów kredytu (w realiach sprawy 4.000 PLN) . Przedmiotowa wykładnia stanowi – jak się zdaje – podstawę upowszechnionej w Polsce praktyki formułowania przez niektórych przedsiębiorców treści umów kredytu konsumenckiego w taki sposób, że informacje takie nie są konsumentowi udzielane, co niejednokrotnie nie jest kwestionowane przez sądy orzekające w sprawach tego rodzaju.

67.  Według drugiej z możliwych interpretacji – której uzasadnienia można w ocenie Sądu poszukiwać na gruncie celów Dyrektywy 2008/48/WE – obowiązek informacyjny określony w art. 10 ust. 2 lit. f) Dyrektywy 2008/48/WE ocenianym również przez pryzmat art. 10 ust. 2 lit. g) przedmiotowej Dyrektywy, nie odnosi się li tylko do stopy oprocentowania kredytu, lecz w istocie ma na celu udzielenie konsumentowi jasnej i pełnej informacji o tym, w jaki sposób została obliczona kwota, do której zapłaty na rzecz kredytodawcy zobowiązuje się on wskutek zawarcia umowy kredytu konsumenckiego. Podążając tą ścieżką wykładni należałoby zwrócić uwagę, że z praktycznego punktu widzenia kwestią, która ma dla konsumenta istotne, a niejednokrotnie wręcz kluczowe znaczenie przy zaciąganiu zobowiązania kredytowego, jest nie tyle abstrakcyjna stopa oprocentowania kredytu, ile faktyczna kwota odsetek, jakie będzie on musiał zapłacić kredytodawcy w wykonaniu swojego zobowiązania. Przyjmując taki punkt widzenia, za okoliczność istotną dla konsumenta uznać można uzyskanie informacji o tym, w jaki dokładnie sposób kwota skapitalizowanych odsetek została wyliczona. Brak transparentnego udzielenia przez kredytodawcę takiej informacji na etapie poprzedzającym zawarcie umowy – a najpóźniej w samej umowie – może jawić się przy tym jako brak dbałości o dostateczne zapewnienie zaufania konsumentów (por. motyw 8 preambuły do Dyrektywy 2008/48/WE). Wydaje się bowiem, że na gruncie literalnej treści art. 10 ust. 2 lit. f) w zw. z art. 3 lit. j) przedmiotowej Dyrektywy konsument może zakładać, iż skapitalizowane odsetki będą naliczane jedynie od wypłaconej kwoty kredytu. A zatem – nie przesądzając o dopuszczalności naliczania odsetek kapitałowych również od pozaodsetkowych kosztów kredytu, co stanowi istotę pierwszego z zadanych pytań prejudycjalnych – należałoby rozważyć, czy przyjęcie w umowie zredagowanej przez kredytodawcę – przedsiębiorcę odmiennej podstawy obliczania kwoty skapitalizowanych odsetek (tu: sumy wypłaconej kwoty kredytu oraz pozaodsetkowych kosztów kredytu) nie powinno immanentnie wiązać się z obowiązkiem przedstawienia konsumentowi wyraźnej informacji w tej materii, w celu zapewnienia transparentności postanowień umownych. Powyższy kierunek wykładni zdaje się zyskiwać dodatkowe wsparcie w dyspozycji art. 5 zdanie pierwsze i drugie Dyrektywy 93/13/EWG, wedle których: w przypadku umów, w których wszystkie lub niektóre z przedstawianych konsumentowi warunków wyrażone są na piśmie, warunki te muszą zawsze być sporządzone prostym i zrozumiałym językiem; wszelkie wątpliwości co do treści warunku należy interpretować na korzyść konsumenta. Jak wyjaśnił Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej między innymi w wyroku z dnia 18 listopada 2021 roku, C‑212/20, EU:C:2021:934: „ wymóg przejrzystości warunków umownych należy zatem rozumieć jako oznaczający obowiązek, aby dany warunek umowny nie tylko był zrozumiały dla konsumenta pod względem formalnym i gramatycznym, ale również umożliwiał właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu przeciętnemu konsumentowi zrozumienie konkretnego działania metody obliczania tej stopy procentowej […] wymóg zredagowania w sposób jasny i zrozumiały zakłada, że w wypadku umów kredytu na instytucjach bankowych ciąży obowiązek dostarczania kredytobiorcom informacji wystarczających do podjęcia przez nich świadomej i rozważnej decyzji.”

Podsumowanie

68.  Mając na uwadze wskazane wyżej wątpliwości interpretacyjne odnośnie do prawidłowej wykładni art. 10 ust. 2 lit. f) w zw. z ar. 3 lit. j) Dyrektywy 2008/48/WE w kontekście zasady skuteczności prawa Unii i celów tej Dyrektywy, a także w kontekście przepisów Dyrektywy 93/13/EWG, Sąd odsyłający uznał za uzasadnione i konieczne zadanie Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej pierwszego z pytań prejudycjalnych ujętych w sentencji postanowienia, tj.: „ czy art. 10 ust. 2 lit. f) w zw. z art. 3 lit. j) Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE.L.2008.133.66) w kontekście zasady skuteczności prawa Unii i celu tej Dyrektywy oraz w świetle art. 3 ust. 1 i 2 w zw. z art. 4 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE.L.1993.95.29) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one praktyce zamieszczania w umowach o kredyt konsumencki, których treść nie jest wynikiem indywidualnych uzgodnień pomiędzy przedsiębiorcą (kredytodawcą) a konsumentem (kredytobiorcą), takich postanowień, które przewidują oprocentowanie nie tylko kwoty wypłaconej konsumentowi, ale również pozaodsetkowych kosztów kredytu (tj. prowizji lub innych opłat, które nie są składnikami wypłaconej konsumentowi kwoty kredytu, a które składają się na całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta w wykonaniu jego zobowiązania wynikającego z umowy kredytu konsumenckiego)”.

69.  Nadto, zważywszy na wskazane wątpliwości interpretacyjne odnoszące się do problematyki ciążących na kredytodawcy obowiązków informacyjnych w przypadku gdy skapitalizowane w umowie kredytu konsumenckiego odsetki zostały obliczone jako procent od sumy wypłaconej kwoty kredytu oraz pozaodsetkowych kosztów kredytu, Sąd odsyłający uznał za uzasadnione i konieczne zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej również z drugim pytaniem prejudycjalnym objętym sentencją postanowienia, tj.: „ czy art. 10 ust. 2 lit. f) i g) Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE.L.2008.133.66) w kontekście zasady skuteczności prawa Unii i celu tej Dyrektywy oraz w świetle art. 5 Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE.L.1993.95.29) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one praktyce zamieszczania w umowach o kredyt konsumencki, których treść nie jest wynikiem indywidualnych uzgodnień pomiędzy przedsiębiorcą (kredytodawcą) a konsumentem (kredytobiorcą), postanowień ujawniających jedynie stopę oprocentowania kredytu oraz wyrażoną kwotowo łączną wartość skapitalizowanych odsetek, do których zapłaty obowiązany jest konsument w wykonaniu swojego zobowiązania wynikającego z tej umowy, bez jednoczesnego wyraźnego poinformowania konsumenta, że podstawą obliczenia skapitalizowanych odsetek (wyrażonych kwotowo) jest inna kwota niż faktycznie wypłacona konsumentowi kwota kredytu, a w szczególności, że jest to suma wypłaconej konsumentowi kwoty kredytu oraz pozaodsetkowych kosztów kredytu (tj. prowizji lub innych opłat, które nie są składnikami wypłaconej konsumentowi kwoty kredytu, a które składają się na całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta w wykonaniu jego zobowiązania wynikającego z umowy kredytu konsumenckiego)”.

Zawieszenie postępowania

70.  Wobec zadania przez Sąd pytań prejudycjalnych Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej należało zawiesić postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c.