Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 października 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Kaźmierczak

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2022 r. w P.

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. K.

przeciwko Ł. Ż.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu, XIII Wydziału Cywilnego z siedzibą w L.

z dnia 2 listopada 2021 r. sygn. akt (...)

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 8100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Kaźmierczak

Sygn. akt I ACa 1195/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 listopada 2021 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu, XIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w L. uznał za bezskuteczną – w stosunku do powoda – zawartą w dniu 27 lutego 2014 r. przed notariuszem S. Ł. umowę darowizny (rep. (...)) mocą której E. Ż. i M. Ż. darowali na rzecz pozwanego Ł. Ż. nieruchomość gruntową o powierzchni 0,0777 ha, składającą się
z działki nr (...), zabudowaną budynkiem mieszkalnym, położoną w miejscowości P., ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w G., IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), z pokrzywdzeniem powoda Z. K., któremu przysługuje wobec dłużnika E. Ż. wierzytelność
w wysokości łącznej 2.212.479,85 zł wynikająca z tytułu odpowiedzialności członka zarządu przewidzianej w art. 299 k.s.h. za zobowiązania spółki (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z/s w P. (64-125), ul. (...) (pkt 1 wyroku), uznał za bezskuteczne – w stosunku do powoda – ustanowienie na rzecz E. Ż. i M. Ż. ograniczonego prawa rzeczowego polegającego na dożywotniej osobistej służebności mieszkania o treści szczegółowo określonej w paragrafie 5 umowy darowizny rep. (...), zawartej w dniu
27 lutego 2014 r. przed notariuszem S. Ł. z pokrzywdzeniem powoda Z. K., któremu przysługuje wobec dłużnika E. Ż. wierzytelność w wysokości łącznej 2.212.479,85 zł wynikająca z tytułu odpowiedzialności członka zarządu przewidzianej w art. 299 k.s.h. za zobowiązania spółki (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z/s w P. (64-125), ul. (...) (pkt 2 wyroku) oraz kosztami procesu obciążył pozwanego i z tego tytułu zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 27.217 zł (pkt 3 wyroku).

Wydając powyższy wyrok Sąd pierwszej instancji ustalił następujący stan faktyczny.

Powód Z. K. prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...).

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. została wpisana do KRS w dniu 17 lutego 2004 r.

Od 2004 r. ojciec pozwanego E. Ż. oraz J. S. byli członkami zarządu spółki (...) sp. z o.o. E. Ż. zajmował stanowisko dyrektora. Spółka (...) sp. z o.o. nabywała od powoda zboże.

Syn E. Ż. – pozwany Ł. Ż. pracował w firmie ojca, gdzie zajmował się utrzymaniem ruchu. Córka E. A. Ż. była natomiast księgową.

W okresie od 31 grudnia 2012 r. do 30 września 2015 r. spółka posiadała problemy
z płynnością finansową. Wskaźniki zadłużenia również wykazywały wartości wskazujące na zbyt wysokie zaangażowanie kapitałów obcych w finansowanie jednostki. Od 31 grudnia
2014 r. spółki (...) sp. z o.o. posiadała już ujemny kapitał obrotowy. Całkowita utrata zdolności do kontynuacji działalności wystąpiła w okresie od 1 stycznia 2015 r. do 30 września 2015 r., w którym to okresie spółka wygenerowała stratę w wysokości 6 mln. zł, która doprowadziła do powstania w spółce stanu nadwyżki wartości zobowiązań nad jej majątkiem.

Powód posiadał wobec spółki wierzytelność o zapłatę za zboże dostarczane w okresie od marca do lipca 2015 r. Dla zabezpieczenia wierzytelności powoda z tytułu współpracy stron spółka (...) sp. z o.o. wystawiła weksel in blanco.

Powód wypełnił weksel in blanco wręczony mu przez spółkę tytułem zabezpieczenia, wezwał dłużnika do zapłaty, a na następnie wystąpił do sądu z pozwem o zapłatę.

W dniu 27 lutego 2014 r. na podstawie umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego Rep. (...), E. Ż. i M. Ż. darowali swojemu synowi pozwanemu Ł. Ż. nieruchomość gruntową o powierzchni 0,0777 ha, składającą się z działki nr (...), zabudowaną budynkiem mieszkalnym, położoną w miejscowości P., ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gostyniu, IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). W § 5 tejże umowy ustanowiono ograniczone prawo rzeczowe polegające na dożywotniej osobistej służebności mieszkania na rzecz E. Ż. i M. Ż..

Pozwany w dniu dokonania darowizny nie mieszkał w domu rodziców, gdyż od 2011 r. zamieszkiwał w L., w domu teściów. Pozwany pokrywa podatek od nieruchomości, natomiast jego brat opłaca rachunki.

W dniu 30 września 2015 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu IX Wydział Gospodarczy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla na kwotę 2.592.686,87 zł wraz
z ustawowymi odsetkami oraz kwotę 39.626 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Postanowieniem z dnia 9 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w P. zasądził od
(...) sp. z o.o. na rzecz powoda kwotę 18.341,65 zł tytułem kosztów postępowania zabezpieczającego. Na niniejsze postanowienie powód pozyskał klauzulę wykonalności.

Postanowieniem z dnia 16 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie pod sygn. akt (...) nadał klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty.

Powód wystąpił do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Oleśnicy G. O. o wszczęcie i przeprowadzenie postępowań egzekucyjnych obejmujących cały majątek (...) sp. z o.o. Pismem z dnia 13 lipca 2016 r. komornik poinformował powoda, że na rzecz wierzyciela wyegzekwowano kwotę 1.047,24 zł, na którą złożyły się kwoty
393,05 zł oraz 654,19 zł z tytułu kosztów adwokackich w postępowaniu egzekucyjnym (postępowanie (...)). Nadto, komornik wyegzekwował kwotę 72.694,40 zł na poczet tytułu wykonawczego oraz kwotę 3.600 zł na poczet kosztów zastępstwa w egzekucji (postępowanie (...)).

Pozostała do zapłaty łączna kwota wynosiła 2.212.479,85 zł. Na co składała się:

-

kwota 2.072.418,93 zł tytułem należności głównej,

-

kwota 83.410,51 zł tytułem odsetek ustawowych za ostatni rok przed datą upadłości,

-

kwota 39.626,00 zł tytułem kosztów sądowych zasądzonych nakazem zapłaty,

-

kwota 17.294,41 zł tytułem kosztów postępowania zabezpieczającego.

W dniu 12 października 2015 r. do Sądu Rejonowego P. – Stare Miasto w P. XI Wydziału Gospodarczego do Spraw Upadłościowych i Naprawczych wpłynął wniosek zarządu spółki o ogłoszenie upadłości (...) sp. z o.o. Postanowieniem z dnia 22 lutego
2016 r. sąd ogłosił upadłość (...) sp. z o.o.

Powód zgłosił swoją wierzytelność do postępowania upadłościowego w związku
z ogłoszeniem upadłości spółki przez sąd obejmującej likwidacje majątku upadłej spółki. Wierzytelność powoda w kwocie 2.212.479,85 zł została uznana w całości na liście wierzytelności (...) sp. z o.o.

Powód nie otrzymał w toku postępowania upadłościowego żadnej spłaty.

Wobec E. Ż. zostało wszczęte postępowanie karne, w którym przedstawiono mu zarzut popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 294 § 1 k.k. m.in. na szkodę powoda.

E. Ż. obecnie nie posiada żadnego majątku.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w P. z dnia 31 sierpnia 2020 r., sygn. akt
(...) zasądzono solidarnie od E. Ż. oraz J. S. na rzecz powoda kwotę 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od
20 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty tytułem odpowiedzialności członków zarządu spółki (...). Sąd Apelacyjny w P. oddalił apelację od tego wyroku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji poczynił następujące rozważania prawne.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód oparł swoje roszczenie na treści przepisów
art. 527 § 1-2 k.c.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że niniejszej sprawie bezsporny był fakt dokonania przez dłużnika czynności, w związku z którą powód wystąpił z przedmiotowym powództwem. Na podstawie umowy darowizny zawartej w dniu 27 lutego 2014 r. w formie aktu notarialnego Rep. (...) E. Ż. i M. Ż. darowali swojemu synowi pozwanemu Ł. Ż. nieruchomość gruntową o powierzchni 0,0777 ha, składającą się z działki nr (...), zabudowaną budynkiem mieszkalnym, położoną w miejscowości P., ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w G., IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). W § 5 umowy darowizny Rep. (...) ustanowiono ograniczone prawo rzeczowe polegające na dożywotniej osobistej służebności mieszkania na rzecz E. Ż. i M. Ż.. Powodowi na dzień dokonania darowizny przysługiwała wobec E. Ż. wierzytelność w kwocie 2.212.479,85 zł.

Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, iż w związku z czynnością prawną dokonaną na rzecz pozwanego doszło do pokrzywdzenia powoda, albowiem majątek dłużnika zmniejszył się, a powód Z. K. do chwili wyrokowania w niniejszej sprawie nie uzyskał od dłużnika żadnej kwoty.

Sąd Okręgowy wskazał, że w rozpatrywanym przypadku stan pokrzywdzenia powoda istniał zarówno w chwili wystąpienia przez powoda z powództwem do sądu, jak i w chwili wyrokowania, albowiem powód nie uzyskał zaspokojenia przysługującej mu wobec dłużnika wierzytelności, a wyniki toczącego się postępowania upadłościowego wskazują, że roszczenie powoda nie zostanie zaspokojone, gdyż jak ustalono, doszło do wyczerpania majątku upadłej spółki, a zatem powód nie otrzyma żadnej spłaty w toku tego postępowania. Natomiast, składniki majątkowe, które pozwany nabył w drodze umowy darowizny stanowiły jedyne wartościowe składniki majątku dłużnika, z którego powód mógłby zaspokoić swoje roszczenie.

Z przeprowadzonego postępowania wynika, że na podstawie umowy darowizny zawartej dnia 27 lutego 2014 r. pozwany Ł. Ż. stał się właścicielem nieruchomości gruntowej o powierzchni 0,0777 ha, składającej się z działki nr (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w miejscowości P., ul. (...)

Tym samym, w ocenie Sądu pierwszej instancji zaskarżona umowa doprowadziła do pokrzywdzenia powoda, jako wierzyciela, albowiem jej skutkiem powód nie uzyskał zaspokojenia swoich wierzytelności, które były skonkretyzowane w chwili dokonania czynności. W przypadku skierowania egzekucji do objętych umową składników majątku dłużnika E. Ż., powód mógłby, choćby częściowo, wyegzekwować swoją należność, znacznie wcześniej.

Sąd pierwszej instancji nie miał więc wątpliwości, że na skutek zaskarżonej przez powoda czynności doszło do jego pokrzywdzenia. Na skutek tej czynności E. Ż. stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Wyzbywając się istotnych składników własnego majątku, dłużnik działał więc ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, w tym przede wszystkim powoda. W momencie zawierania umowy darowizny, dłużnik wiedział o złej kondycji finansowej spółki, a mimo to podjął czynności mające na celu wyzbycie się całego swojego majątku, z którego mógłby w przyszłości zaspokoić się powód. W ocenie Sądu pierwszej instancji dłużnik E. Ż. musiał zdawać sobie sprawę z tego, iż ewentualny brak zaspokojenia długu przez spółkę, spowoduje przeniesienie odpowiedzialności na członków zarządu spółki, a więc na niego, wobec czego rozpoczął wyzbywanie się majątku.

Sąd pierwszej instancji zważył, że powód zwolniony był z obowiązku wykazania, że pozwany wiedział lub przy dochowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że kwestionowana czynność prawna krzywdzi wierzyciela. Wszystko powyższe oznacza, że roszczenie powoda w świetle art. 527 § 1-2 k.c. w zw. z art. 528 k.c. jest uzasadnione.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 527 § 1-2 k.c. w zw. z art. 528 k.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt 1 wyroku.

W pkt. 2 wyroku Sąd Okręgowy uznał za bezskuteczne wobec powoda Z. K. ustanowienie na rzecz E. Ż. i M. Ż. ograniczone prawo rzeczowe polegające na dożywotniej osobistej służebności mieszkania o treści szczegółowo określonej w paragrafie 5 umowy darowizny Rep. (...), zawartej w dniu 27 lutego
2014 r. przed notariuszem S. Ł., z pokrzywdzeniem powoda Z. K., któremu przysługuje wobec dłużnika E. Ż. wierzytelność
w wysokości łącznej 2.212.479, 85 zł wynikająca z tytułu odpowiedzialności członka zarządu przewidzianej w art. 299 k.s.h. za zobowiązania spółki (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z/s w P. (64-125), ul. (...).

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w pkt. 3 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., obciążając tymi kosztami w całości pozwanego.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

I.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

1.  art. 41 § 2 k.r.o. poprzez jego niezastosowanie;

2.  art. 527 § 1 k.c. w zw. z art. 299 k.s.h. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu za bezskuteczną - w stosunku do powoda - umowę darowizny
(Rep.(...)) zawartą w dniu 27 lutego 2014 r.;

3.  art. 527 § 1 k.c. w zw. z art. 299 k.s.h. w zw. z art. 31 § 1 i art. 41 § 2 k.r.o. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu za bezskuteczną - w stosunku do powoda - umowę darowizny (Rep. (...)) zawartą w dniu 27 lutego 2014 r. w sytuacji, gdy przedmiot umowy darowizny objęty był ustawową wspólnością majątkową małżeńską;

4.  art. 527 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że po stronie dłużnika E. Ż. wystąpił stan niewypłacalności, w sytuacji gdy dłużnik posiada stały dochód w postaci emerytury w kwocie około 6.000,00 zł miesięcznie, z której powód może skutecznie wyegzekwować przysługującą mu wierzytelność w kwocie 100.000,00 zł;

5.  art. 299 k.s.h. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że po stronie powoda wystąpiła szkoda w wysokości 2.212.479,85 zł;

II. naruszenie przepisów postępowania, które miały wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu wewnętrznie sprzecznej oceny zebranego sprawie materiału dowodowego;

2.  art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci przesłuchania strony pozwanej i zeznań świadka E. Ż., skutkującej odmową przyznania wiary tym zeznaniom w zakresie
w jakim pozwany oraz świadek wskazywali, że żaden z nich nie działał w celu i ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela w chwili zawierania umowy darowizny;

3.  art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przyznaniu przez Sąd wiary przesłuchaniu powoda
w zakresie słabej kondycji (...) spółki (...) w chwili zawierania umowy darowizny dnia 27 lutego 2014 r.;

4.  art. 233 § 1 k.p.c. polegające na odmowie przyznania przez Sąd wiary zeznaniom świadka E. Ż. w zakresie dobrej kondycji (...) spółki (...) w chwili zawierania umowy darowizny z dnia 27 lutego 2014 r.;

5.  art. 233 § 1 k.p.c. polegające na braku dokonania wszechstronnej oceny zebranego
w sprawie materiału dowodowego - braku prawidłowej oceny dowodu w postaci wniosków opinii z dnia 08 marca 2019 r. przedłożonych przez pełnomocnika pozwanego na rozprawie w dniu 07 października.2021 r.;

6.  art. 328 § 2 k.p.c. polegające na wewnętrznej sprzeczności uzasadnienia wyroku
i przyjęciu z jednej strony przez Sąd, iż „Powodowi na dzień dokonania darowizny przysługiwała wobec E. Ż. wierzytelność w kwocie 2.212.479,85 zł."
(str. 4 uzasadnienia), a następnie stwierdzeniu, iż „Zdaniem sądu, zgodnie z art. 530 k.c., powyższe odnosi się także do przyszłych wierzycieli, którym z pewnością jest powód, albowiem zgodnie z powyższym przepisem, przepisy art. 528 i 529 k.c. stosuje się odpowiednio.";

III.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności poprzez uznanie, iż „powodowi na dzień dokonania darowizny przysługiwała wobec E. Ż. wierzytelność w kwocie 2.212.479,85 zł" (str. 4 uzasadnienia) w sytuacji, gdy z materiału dowodowego sprawy nie wynika, aby na dzień 27.02.2014 r. wierzytelność ta wynosiła 2.212.479,85 zł i była wymagalna względem dłużnika E. Ż., wobec którego (solidarnie z J. S.) powód uzyskał prawomocny tytuł egzekucyjny jedynie na kwotę 100.000 zł wyrokiem Sądu Okręgowego w P. z dnia 31 sierpnia 2020 r., sygn. akt (...).

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego za postępowanie odwoławcze oraz za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji według norm przepisanych, w tym także kwoty 17,00 zł tytułem zwrotu nieuiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postepowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm prawem przepisanych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się być bezzasadna.

Sąd Okręgowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Ustalenia te oraz ich prawną ocenę Sąd Apelacyjny w pełni podziela.

W pierwszej kolejności rozpoznaniu podlegał zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., który należało uznać za niezrozumiały. Art. 328 k.p.c. odnosi się bowiem do warunków oraz wymagań formalnych wniosku o uzasadnienie wyroku. Jeżeliby jednak przyjąć, że zamiarem apelującego był zarzut naruszenia art. 327 ¹ § 1 k.p.c., który po wejściu w życie ustawy nowelizującej k.p.c. z dnia 4 lipca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) odpowiada w swej treści poprzednio obowiązującemu art. 328 § 2 k.p.c., to wskazać należy że nie zasługuje on na uwzględnienie. Motywy rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, zarówno w warstwie faktycznej, dowodowej, jak i prawnej zostały bowiem wyrażone w uzasadnieniu w sposób jasny i kompleksowy, umożliwiając pełną kontrolę instancyjną orzeczenia. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się w wywodach Sądu Okręgowego wewnętrznych sprzeczności.

Chybiony okazał się także zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz dokonania przez Sąd Okręgowy ustaleń sprzecznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Ocena materiału dowodowego przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji nie narusza, wbrew twierdzeniom apelującego, granic swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Nie jest sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, czy doświadczenia życiowego i mieści się w ramach swobody sądu (por. też Sąd Najwyższy
w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r., sygn.(...), publ. LEX nr 322031).Skuteczne podniesienie zarzutu poczynienia ustaleń sprzecznych z materiałem dowodowym wymaga wskazania przy użyciu argumentów jurydycznych rażącego naruszenia wyżej powołanych dyrektyw oceny dowodów, czemu skarżący nie sprostał.

W ramach tego zarzutu apelujący podnosi przede wszystkim, że dłużnik E. Ż. oraz pozwany w chwili dokonywania kwestionowanej czynności prawnej uważali, że stan (...) Sp. z o.o. był dobry oraz pozwalał na spłacenie zobowiązań jej wierzycieli, w tym powoda. Poprzez tenże zarzut pozwany próbuje wykazać, że w chwili zawarcia umowy darowizny z dnia 27 lutego 2014 r. nie działał on z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela. Wskazać w tym zakresie należy, że w apelacji pozwany przytacza wyrwaną
z kontekstu fragmentaryczną część opinii, sporządzonej przez biegłą sądową A. P. w postępowaniu karnym, prowadzonym na etapie postępowania przygotowawczego pod sygnaturą akt (...). Z analizy wniosków tejże opinii jednoznacznie bowiem wynika, że spółka (...) Sp. z o.o. w okresie od 2012 r. do 30 września 2015 r. miała problemy z płynnością finansową oraz nie posiadała wystarczającej ilości środków na prowadzenie swojej działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Ww. opinii wskazano także, że w okresie od grudnia 2012 r. do 30 września 2015 r. wskaźniki wypłacalności przedmiotowej spółki, tj. wskaźniki zadłużenia, wskaźnik udziału kapitału obcego w kapitale ogółem oraz wskaźnik wypłacalności ukształtowały się na niewłaściwych poziomach, wskazując na wysoki poziom zadłużenia i zbyt wysoki udział kapitałów obcych
w źródłach finasowania. Słusznie więc Sąd pierwszej instancji, kierując się wnioskami z opinii przeprowadzonej w postępowaniu karnym, dał wiarę zeznaniom powoda oraz odmówił wiarygodności zeznaniom pozwanego oraz świadka E. Ż., w zakresie świadomości ich działania z zamiarem pokrzywdzeniem wierzycieli w chwili zawierania kwestionowanej umowy darowizny.

Nie ma także racji apelujący zarzucając Sądowi pierwszej instancji błędne ustalenie, iż dłużnik E. Ż. jest niewypłacalny i nie dysponuje żadnym majątkiem. Fakt otrzymywania emerytury w kwocie 6.000 zł nie pozwoliłby na zaspokojenie powoda. Fakt ten potwierdzają same zeznania dłużnika, który na rozprawie w dniu 7 października 2021 r. oświadczył, że nie ma środków finansowych, aby wykonać zobowiązanie zasądzone wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 31 sierpnia 2020 r., sygn. akt (...)w kwocie 100.000zł, zaś przedmiotowa nieruchomość stanowiła jedyny wartościowy składnik majątku. Abstrahując od powyższego, wskazać należy, że potrącenia z emerytur mogą być dokonywane do wysokości 25 % świadczenia emerytalnego (art. 140 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Mając na względzie powyższe oraz wysokości wierzytelności powoda, która wynosi łącznie 2. 212.479, 85 zł trudno uznać, że emerytura pozwanego mogłaby zaspokoić roszczenia powoda. Przedmiotowa nieruchomość stanowiła wiec jedyny istotny składnik majątku E. Ż., z którego mógłby zaspokoić się powód.

Na uwzględnienie nie zasługiwały także zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego.

Nie można podzielić stanowiska apelującego, zgodnie z którym fakt objęcia przedmiotowej nieruchomości wspólnością ustawową małżeńską wykluczał roszczenie powoda o uznanie umowy darowizny z dnia 30 grudnia 2014 r. za bezskuteczną. W tym zakresie Sąd Apelacyjny w pełni podziela rozważania prawne wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 maja 2011 r., sygn. akt (...).Wskazać należy, że pozwany przytoczył jedynie fragmenty tej uchwały oraz dokonał jej błędnej interpretacji. Z uzasadnienia powyższej uchwały wynika bowiem, że udział małżonka niebędącego dłużnikiem
w zaskarżonej czynności jest wystarczający do uznania całej czynności za bezskuteczną
w ramach skargi pauliańskiej. Sąd Najwyższy wskazał, że ochronny cel skargi pauliańskiej przemawia za tym, aby dopuścić tę skargę także wówczas, gdy nielojalne wobec wierzyciela rozporządzenie majątkowe podejmowane było nie tylko przez małżonków mających status dłużników w rozumieniu art. 527 k.c., ale przynajmniej z udziałem jednego takiego dłużnika. Sam udział małżonka niebędącego dłużnikiem wierzyciela w czynności prawnej noszącej cechy czynności fraudacyjnej jest wystarczającą okolicznością przemawiającą za możliwością uznania całej czynności prawnej za bezskuteczną wobec wierzyciela (art. 532 k.c.), a nie tylko za zakwestionowaniem jej skuteczności wobec zadłużonego małżonka. Przepisy art. 531 § 1
i art. 532 k.c., a także wyraźnie egzekucyjny cel skargi pauliańskiej przesądzają możliwość uznania za bezskuteczną całej zaskarżonej czynności prawnej, a nie jej części, ujętej podmiotowo (wobec określonego podmiotu) lub przedmiotowo (w odniesieniu do wyodrębnionej części czynności prawnej). Jednakże przy analizie dalszych przesłanek skargi pauliańskiej powinien być brany pod uwagę fakt status niezadłużonego małżonka dłużnika
w tym sensie, że istotne są tu okoliczności dotyczące jedynie zadłużonego małżonka, a przede wszystkim - skutek kwestionowanej czynności w postaci niewypłacalności dłużnika
(art. 527 § 2 k.c.), świadomość pokrzywdzenia wierzyciela przez dłużnika i świadomość tego stanu rzeczy u pozwanej osoby trzeciej (art. 527 § 1 in fine k.c.), to bowiem zachowanie się małżonka- dłużnika nosi cechy działania in fraudem creditoris. Wobec powyższego, fakt że przedmiotowa nieruchomość była objęta wspólnością ustawową małżeńską oraz żona dłużnika nie wyraziła zgody na zaciągnięcie przez niego zobowiązań, zgodnie z art. 41 § 1 k.r.i.o. nie wyłącza dopuszczalności skargi pauliańskiej co do całej umowy darowizny.

Dodać przy tym należy, że powołany w uchwale pogląd o dopuszczalność uznania za bezskuteczną czynności prawnej dokonanej przez obu małżonków i dotyczącej ich majątku wspólnego ma także, z uwagi na brzmienie przepisu z art. 41 § 2 k.r.i.o, zastosowanie do sytuacji, gdy zobowiązanie dłużnika nie wynika z czynności prawnej, co miało miejsce
w rozpatrywanej sprawie. Jak już wyżej wskazano, z powyższej uchwały wynika, że Sąd pierwszej instancji badana spełnienie wszystkich przesłanek uznania czynności za bezskuteczną (art. 527 § 1 k.c.) względem dłużnika, a nie jego małżonka. Tymczasem
w niniejszej sprawie powód wykazał wszystkie te przesłanki, a przede wszystkim – wbrew twierdzeniom skarżącego – istnienie wierzytelności względem E. Ż..

Dla wykazania wierzytelności nie jest konieczne, aby była ona stwierdzona tytułem egzekucyjnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., sygn. akt (...)). Instytucja skargi pauliańskiej znajduje zastosowanie tylko wówczas, gdy wierzytelność przysługująca pokrzywdzonemu wierzycielowi względem określonego dłużnika jest realna i skonkretyzowana, idzie bowiem o to, aby ochrony w następstwie wyroku uwzględniającego powództwo nie doznawały wszelkie bliżej nieoznaczone prawa powoda,
a jedynie konkretna wierzytelność wynikająca z określonego stosunku prawnego, stanowiąca przedmiot żądanej, a tym samym przedmiot rozstrzygnięcia sądowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2015 r., sygn. akt (...)). Tymczasem w niniejszej sprawie powód wykazał w ramach przesłanek z art. 299 k.s.h. bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce oraz wysokość wierzytelności względem spółki. Wskazać bowiem należy, że wierzytelność powoda w łącznej wysokości 2.212.479,85 zł potwierdza dowód urzędowy
w postaci wyciągu z listy wierzytelności upadłości spółki (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej, wydany przez Sąd Rejonowy P. – Stare Miasto w P. w sprawie
o sygn. akt (...) (vide: k.34). Powtórzyć przy tym należy, że Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się sprzeczności w ustaleniach faktycznych dotyczących wysokości wierzytelności przysługującej powodowi względem pozwanego jako członka zarządu (...) Sp. z o.o. Jakkolwiek powód posiada względem pozwanego tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 31 sierpnia 2020 r., sygn. akt (...) wraz z nadaną klauzulą wykonalności na kwotę 100.000 zł, to jednakże nie wyłącza to możliwości dochodzenia przez niego pozostałej części wierzytelności wynikającej z ww. listy. Twierdzenia powoda, że dotychczas dochodził jedynie 100.000 zł z uwagi na wysoką opłatę sądową jest racjonalna i nie niweczy stanowiska Sądu Apelacyjnego co do konkretyzacji i realności wierzytelności powoda. Odpowiedzialność członków zarządu (...) spółki z o.o. wynikająca z art. 299ksh obejmuje szkodę powoda do wysokości niewyegzekwowanej wierzytelności i związanych z tym kosztów w stosunku do (...) spółki z o.o.

W konsekwencji, za chybione należało uznać zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 41 § 2 k.r.i.o., art. 527 § 1 k.c. w zw. z art. 299 k.s.h., art. 527 § 1 k.c. w zw.
z art. 299 k.s.h. w zw. art. 31 § 1 k.r.i.o. i art. 41 § 2 k.r.i.o.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 385 k.p.c. apelację należało oddalić, o czym orzeczono w punkcie 1 wyroku.

O kosztach procesu Sąd odwoławczy orzekł na podstawie 98 § 1 i 3 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwanego jako przegrywającego sprawę. Stawkę wynagrodzenia ustalono
w oparciu o § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.). Zgodnie z art. 98§1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. Odsetki, o których mowa w powołanym przepisie, należą się stronie z mocy samego prawa i nie wymagają zasądzenia przez sąd. Wskazują na to odmienne sformułowania użyte § 1 ¹ i 1 ² . O ile w § 1 ² wskazano, że odsetki tam wymienione muszą być przyznane przez sąd, przy czym sąd powinien określić kwotę, od której odsetki naliczone będą od wcześniejszego terminu, o tyle sformułowanie § 1 ¹ wskazuje na przysługiwanie ich z mocy prawa. Stąd też nie zamieszczono odrębnego rozstrzygnięcia w odniesieniu do odsetek należnych powodowi na podstawie art. 98§1 ¹ k.p.c. mimo wniosku powoda.

sędzia Małgorzata Kaźmierczak

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

W Portalu Informacyjnym umieściła:

sekr. sąd. Patrycja Amiławska