Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II A Ka 477/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący SSA Izabela Szumniak (spr.)

Sędziowie SSA Katarzyna Wróblewska

SSA Katarzyna Capałowska

Protokolant starszy sekretarz sądowy Małgorzata Reingruber

przy udziale Prokuratora Andrzeja Jóźwika

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2022 r.

sprawy z wniosku L. J.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy i prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 października 2021 r., sygn. akt XII Ko 64/20

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

UZASADNIENIE

UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 477/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 października 2021 r., sygnatura akt XII Ko 64/20

Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny – pełnomocnik wnioskodawcy

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść – z powodu braku należytej reprezentacji Skarbu Państwa oraz w zakresie uznania roszczenia o zadośćuczynienie za zasadne

☒ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia – co do wysokości przyznanego zadośćuczynienia oraz oddalenia wniosku w części dotyczącej odszkodowania

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

------------------------------------------------------------

--------------------------------

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

------------------------------------------------------------

-------------------------------

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu.

----------------------------------

---------------------------------------------------------------------

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu.

----------------------------------

-------------------------------------------------------------------------

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzuty apelacji prokuratora

1.  obraza prawa materialnego – artykułu 1 w zw. z art. 11 ust. 1 i art. 8 ust. 1 Ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego;

2.  obraza przepisu art. 554 §2a i § 2b pkt 1 k.p.k. poprzez niezawiadomienie o terminie rozprawy i nieprzesłanie odpisu wniosku jednej ze stron postępowania jakim jest Skarb Państwa w osobie Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie, co pozbawiło go jego uprawnień procesowych i mogło rzutować na treść wyroku

☒ zarzut z pkt. 2 zasadny, z pkt. 1 przedwczesny wobec uwzględnienia zarzutu z pkt 2

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny lub niezasadny.

Zdaniem sądu odwoławczego zarzut podniesiony przez prokuratora w punkcie II apelacji jest zasadny. Od dnia 5 października 2019 roku na skutek nowelizacji Kodeksu postępowania karnego wprowadzono regulację w art. 554 §2a k.p.k., zgodnie z którą stronami w postępowaniach odszkodowawczych toczących się na podstawie Rozdziału 58 kodeksu postępowania karnego są wnioskodawca, prokurator i Skarb Państwa. Wskazany przepis na podstawie art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego winien być odpowiednio stosowany w ramach dochodzenia odszkodowań z tej ustawy. Takie stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 maja 2022 r. w sprawie I KA 2/22 (OSNK 2022/10/36, LEX nr 3416414) wskazując, że stroną postępowania prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1693) jest między innymi Skarb Państwa, a organem go reprezentującym prezes sądu (art. 554 § 2a i 2b k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 3 ustawy lutowej). Tożsame stanowisko przedstawił w Komentarzu do art. 554 k.p.k. Dariusz Świecki (SIP LEX 2021).

Tymczasem w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Warszawie, pomimo, że wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie wpłynął w dniu 4 września 2020 r. strona postępowania w osobie Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie nie została w ogóle powiadomiona o toczącym się postępowaniu. W tych warunkach – ze względu na brak reprezentacji statio fisci Skarbu Państwa w osobie właściwego prezesa należało zaskarżony wyrok uchylić a sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 437 § 2 k.p.k.. W ocenie Sądu Apelacyjnego wskazane uchybienie miało wpływ na treść wyroku albowiem Prezes Sądu Okręgowego w Warszawie, będący stroną w sprawie pozbawiony został możliwości uczestniczenia w procesie przed sądem I instancji w zakresie zgłoszonego żądania o odszkodowanie i zadośćuczynienie. Niebagatelna jest przy tym okoliczność, że to właśnie reprezentant Skarbu Państwa w osobie właściwego prezesa sądu jest statio fisci zobowiązanym do wypłaty zasądzonych kwot odszkodowania i zadośćuczynienia. Pozbawienie go prawa do uczestniczenia w procesie przed sądem I instancji w charakterze strony spowodowało, że nie miał możliwości czynnego udziału w procesie, w tym zgłaszania wniosków dowodowych i innych, zadawania pytań wnioskodawcy i przesłuchiwanym świadkom.

W zakresie punktu I apelacji prokuratora rozstrzyganie w tej części jest na obecnym etapie, wobec uchylenia orzeczenia w całości do ponownego rozpoznania, przedwczesne.

Wniosek

1.  w oparciu o zarzut I o zmianę wyroku i oddalenie wniosku w całości;

2.  w oparciu o zarzut II o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

☒ wniosek z pkt. 2 zasadny, wniosek z pkt 1 przedwczesny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny.

Uwagi jak wyżej.

Lp.

Zarzuty apelacji pełnomocnika wnioskodawcy

Zarzuty w zakresie oddalenia wniosku o odszkodowanie oraz oddalenia wniosku o zadośćuczynienie ponad kwotę 600 000 zł.

☒ zarzuty przedwczesne

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za przedwczesny.

Uchylenie orzeczenia w całości do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Warszawie.

Wniosek

O zasądzenie, ewentualnie uchylenie co do pkt 2 i 3 wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny.

Uwagi jak wyżej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Wskazać wszystkie okoliczności, które sąd uwzględnił z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia
i podniesionych zarzutów (art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k.).

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1

Przedmiot utrzymania w mocy

--------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

---------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach zmiany.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

--------------------------------------------------------------------------------

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Celem zapewnienia stronie postępowania Skarbowi Państwa jego prawa do uczestniczenia w postępowaniu przed sądem I instancji. Uwagi jak wyżej.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.

Konieczność warunkowego umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i warunkowego umorzenia ze wskazaniem podstawy prawnej warunkowego umorzenia postępowania.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.

---------------------------------------------------------------------------------

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

W ponownym postępowaniu sąd pierwszej instancji zobowiązany będzie do zapewnienia właściwej, to jest zgodnej z przepisami reprezentacji Skarbu Państwa.

5.4. Inne rozstrzygnięcia z wyroku

Lp.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

--------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------

6.  Koszty Procesu

Wskazać oskarżonego.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

O kosztach procesu nie orzekano wobec wydania przez Sąd Apelacyjny orzeczenia kasatoryjnego, które nie kończyło postępowania w sprawie (art. 626 § 1 k.p.k.).

7.  PODPIS

Izabela Szumniak

Katarzyna Wróblewska Katarzyna Capałowska

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

W całości

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść – z powodu braku należytej reprezentacji Skarbu Państwa oraz w zakresie uznania roszczenia o zadośćuczynienie za zasadne

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 2

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

- co do odsetek

- w części oddalającej wniosek o zadośćuczynienie ponad kwotę 600 000 zł.

- w części oddalającej wniosek o odszkodowanie

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia - co do odsetek

- w części oddalającej wniosek o zadośćuczynienie ponad kwotę 600 000 zł.

- w części oddalającej wniosek o odszkodowanie

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana