Sygn. akt II A Ka 477/21
Dnia 21 listopada 2022 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie w II Wydziale Karnym w składzie:
Przewodniczący SSA Izabela Szumniak (spr.)
Sędziowie SSA Katarzyna Wróblewska
SSA Katarzyna Capałowska
Protokolant starszy sekretarz sądowy Małgorzata Reingruber
przy udziale Prokuratora Andrzeja Jóźwika
po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2022 r.
sprawy z wniosku L. J.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie
na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy i prokuratora
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 października 2021 r., sygn. akt XII Ko 64/20
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.
UZASADNIENIE |
|||
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
II AKa 477/21 |
|
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
2 |
||
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA |
Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 października 2021 r., sygnatura akt XII Ko 64/20 |
Podmiot wnoszący apelację |
☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☐ oskarżyciel posiłkowy |
☐ oskarżyciel prywatny |
☐ obrońca |
☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☒ inny – pełnomocnik wnioskodawcy |
1.3. Granice zaskarżenia |
1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||
☐ na korzyść ☒ na niekorzyść – z powodu braku należytej reprezentacji Skarbu Państwa oraz w zakresie uznania roszczenia o zadośćuczynienie za zasadne |
☒ w całości |
|||
☒ w części |
☐ |
co do winy |
||
☐ |
co do kary |
|||
☒ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia – co do wysokości przyznanego zadośćuczynienia oraz oddalenia wniosku w części dotyczącej odszkodowania |
|||
1.3.2. Podniesione zarzuty |
||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji. |
||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||
☒ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||
☐ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||
☐ |
||||
☐ |
brak zarzutów |
1.4. Wnioski |
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
2. Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy |
Sąd odwoławczy nie przeprowadzał postępowania dowodowego |
2.1.1. Fakty uznane za udowodnione |
||||
Lp. |
Wskazać oskarżonego. |
Wskazać fakt. |
Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód. |
|
------------------------------------------------------------ |
-------------------------------- |
|||
2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione |
||||
Lp. |
Wskazać oskarżonego. |
Wskazać fakt. |
Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód. |
|
------------------------------------------------------------ |
------------------------------- |
2.2. Ocena dowodów |
2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
||
Wskazać fakt |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu. |
---------------------------------- |
--------------------------------------------------------------------- |
2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
||
Wskazać fakt |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu. |
---------------------------------- |
------------------------------------------------------------------------- |
3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków |
||
Lp. |
Zarzuty apelacji prokuratora |
|
1. obraza prawa materialnego – artykułu 1 w zw. z art. 11 ust. 1 i art. 8 ust. 1 Ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego; 2. obraza przepisu art. 554 §2a i § 2b pkt 1 k.p.k. poprzez niezawiadomienie o terminie rozprawy i nieprzesłanie odpisu wniosku jednej ze stron postępowania jakim jest Skarb Państwa w osobie Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie, co pozbawiło go jego uprawnień procesowych i mogło rzutować na treść wyroku |
☒ zarzut z pkt. 2 zasadny, z pkt. 1 przedwczesny wobec uwzględnienia zarzutu z pkt 2 ☐ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny lub niezasadny. |
||
Zdaniem sądu odwoławczego zarzut podniesiony przez prokuratora w punkcie II apelacji jest zasadny. Od dnia 5 października 2019 roku na skutek nowelizacji Kodeksu postępowania karnego wprowadzono regulację w art. 554 §2a k.p.k., zgodnie z którą stronami w postępowaniach odszkodowawczych toczących się na podstawie Rozdziału 58 kodeksu postępowania karnego są wnioskodawca, prokurator i Skarb Państwa. Wskazany przepis na podstawie art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego winien być odpowiednio stosowany w ramach dochodzenia odszkodowań z tej ustawy. Takie stanowisko zajął również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 maja 2022 r. w sprawie I KA 2/22 (OSNK 2022/10/36, LEX nr 3416414) wskazując, że stroną postępowania prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1693) jest między innymi Skarb Państwa, a organem go reprezentującym prezes sądu (art. 554 § 2a i 2b k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 3 ustawy lutowej). Tożsame stanowisko przedstawił w Komentarzu do art. 554 k.p.k. Dariusz Świecki (SIP LEX 2021). Tymczasem w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Warszawie, pomimo, że wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie wpłynął w dniu 4 września 2020 r. strona postępowania w osobie Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie nie została w ogóle powiadomiona o toczącym się postępowaniu. W tych warunkach – ze względu na brak reprezentacji statio fisci Skarbu Państwa w osobie właściwego prezesa należało zaskarżony wyrok uchylić a sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 437 § 2 k.p.k.. W ocenie Sądu Apelacyjnego wskazane uchybienie miało wpływ na treść wyroku albowiem Prezes Sądu Okręgowego w Warszawie, będący stroną w sprawie pozbawiony został możliwości uczestniczenia w procesie przed sądem I instancji w zakresie zgłoszonego żądania o odszkodowanie i zadośćuczynienie. Niebagatelna jest przy tym okoliczność, że to właśnie reprezentant Skarbu Państwa w osobie właściwego prezesa sądu jest statio fisci zobowiązanym do wypłaty zasądzonych kwot odszkodowania i zadośćuczynienia. Pozbawienie go prawa do uczestniczenia w procesie przed sądem I instancji w charakterze strony spowodowało, że nie miał możliwości czynnego udziału w procesie, w tym zgłaszania wniosków dowodowych i innych, zadawania pytań wnioskodawcy i przesłuchiwanym świadkom. W zakresie punktu I apelacji prokuratora rozstrzyganie w tej części jest na obecnym etapie, wobec uchylenia orzeczenia w całości do ponownego rozpoznania, przedwczesne. |
||
Wniosek |
||
1. w oparciu o zarzut I o zmianę wyroku i oddalenie wniosku w całości; 2. w oparciu o zarzut II o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. |
☒ wniosek z pkt. 2 zasadny, wniosek z pkt 1 przedwczesny ☐ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny. |
||
Uwagi jak wyżej. |
||
Lp. |
Zarzuty apelacji pełnomocnika wnioskodawcy |
|
Zarzuty w zakresie oddalenia wniosku o odszkodowanie oraz oddalenia wniosku o zadośćuczynienie ponad kwotę 600 000 zł. |
☒ zarzuty przedwczesne ☐ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za przedwczesny. |
||
Uchylenie orzeczenia w całości do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Warszawie. |
||
Wniosek |
||
O zasądzenie, ewentualnie uchylenie co do pkt 2 i 3 wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania |
☐ zasadny ☒ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny. |
||
Uwagi jak wyżej. |
4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
|
Wskazać wszystkie okoliczności, które sąd uwzględnił z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia |
|
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
|
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności. |
|
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
|
5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
|
5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
|
1 |
Przedmiot utrzymania w mocy |
-------------------------------------------------------------------------------------- |
|
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy. |
|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
|
5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
|
1. |
Przedmiot i zakres zmiany |
--------------------------------------------------------------------------------------------- |
|
Zwięźle o powodach zmiany. |
|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
||||
5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
||||
-------------------------------------------------------------------------------- |
||||
Zwięźle o powodach uchylenia. |
||||
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
||||
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości |
||||
Zwięźle o powodach uchylenia. |
||||
Celem zapewnienia stronie postępowania Skarbowi Państwa jego prawa do uczestniczenia w postępowaniu przed sądem I instancji. Uwagi jak wyżej. |
||||
Konieczność umorzenia postępowania |
||||
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia. |
||||
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
||||
4. |
Konieczność warunkowego umorzenia postępowania |
|||
Zwięźle o powodach uchylenia i warunkowego umorzenia ze wskazaniem podstawy prawnej warunkowego umorzenia postępowania. |
||||
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
||||
5. |
--------------------------------------------------------------------------------- |
|||
Zwięźle o powodach uchylenia. |
||||
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- |
||||
5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania |
||||
W ponownym postępowaniu sąd pierwszej instancji zobowiązany będzie do zapewnienia właściwej, to jest zgodnej z przepisami reprezentacji Skarbu Państwa. |
||||
5.4. Inne rozstrzygnięcia z wyroku |
||||
Lp. |
Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku. |
Przytoczyć okoliczności. |
||
-------------------------------------------------- |
---------------------------------------------------------------- |
|||
6. Koszty Procesu |
Wskazać oskarżonego. |
Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku. |
Przytoczyć okoliczności. |
O kosztach procesu nie orzekano wobec wydania przez Sąd Apelacyjny orzeczenia kasatoryjnego, które nie kończyło postępowania w sprawie (art. 626 § 1 k.p.k.). |
7. PODPIS |
||||||||
Izabela Szumniak Katarzyna Wróblewska Katarzyna Capałowska |
||||||||
1.3 Granice zaskarżenia |
||||||||
Wpisać kolejny numer załącznika 1 |
||||||||
Podmiot wnoszący apelację |
prokurator |
|||||||
Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja |
W całości |
|||||||
1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||||||
☐ na korzyść ☒ na niekorzyść – z powodu braku należytej reprezentacji Skarbu Państwa oraz w zakresie uznania roszczenia o zadośćuczynienie za zasadne |
☒ w całości |
|||||||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
||||||
☐ |
co do kary |
|||||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||||||
1.3.2 Podniesione zarzuty |
||||||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji. |
||||||||
☒ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||||||
☒ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||||||
☐ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||||||
☐ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||||||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||||||
☐ |
||||||||
☐ |
brak zarzutów |
|||||||
1.4. Wnioski |
||||||||
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |
1.3 Granice zaskarżenia |
|||||||
Wpisać kolejny numer załącznika 2 |
|||||||
Podmiot wnoszący apelację |
Pełnomocnik wnioskodawcy |
||||||
Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja |
- co do odsetek - w części oddalającej wniosek o zadośćuczynienie ponad kwotę 600 000 zł. - w części oddalającej wniosek o odszkodowanie |
||||||
1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia |
|||||||
☐ na korzyść ☐ na niekorzyść |
☐ w całości |
||||||
☒ w części |
☐ |
co do winy |
|||||
☐ |
co do kary |
||||||
☒ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia - co do odsetek - w części oddalającej wniosek o zadośćuczynienie ponad kwotę 600 000 zł. - w części oddalającej wniosek o odszkodowanie |
||||||
1.3.2 Podniesione zarzuty |
|||||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji. |
|||||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
||||||
☒ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
||||||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
||||||
☐ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
||||||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
||||||
☐ |
|||||||
☐ |
brak zarzutów |
||||||
1.4. Wnioski |
|||||||
☒ |
uchylenie |
☒ |
zmiana |