Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2022 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2022 r. w Szczecinie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko Polskiemu Biuru Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w W. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. kwotę 1.689 zł (tysiąc sześćset osiemdziesiąt dziewięć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 7 lutego 2020 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w W. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. kwotę 1.117 zł (tysiąc sto siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt III C 1068/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 listopada 2021 roku powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wniósł przeciwko Polskiemu Biuru Ubezpieczycieli Komunikacyjnych o zapłatę- po sprecyzowaniu w piśmie procesowym z dnia 9 lutego 2022 roku- kwoty 1.689 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 7 lutego 2020 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 4 grudnia 2019 roku doszło do uszkodzenia pojazdu marki V. o nr. rej. (...). Sprawca zdarzenia korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie OC niemieckiego towarzystwa ubezpieczeń, działającego pod nazwą E. (...). W dniu 5 grudnia 2019 roku poszkodowany zawarł umowę najmu pojazdu zastępczego. Wynajem pojazdu obejmował okres od dnia 5 grudnia 2019 roku do dnia 23 grudnia 2019 roku (19 dni przy dobowej stawce 200 zł netto). Łączny koszt najmu opiewał na kwotę 4.674 złotych brutto. Decyzją z dnia 16 stycznia 2020 roku koszt najmu został zrefundowany do kwoty 2.985 złotych- za zasadną została uznana dobowa stawka najmu w wysokości 135 złotych. Powód wskazał, że okres najmu nie był sporny. Legitymację do wytoczenia powództwa powód wywodzi z zawartej umowy cesji.

W odpowiedzi na pozew pozwany Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że gdyby poszkodowany posiadał uprawnienia do kierowania pojazdami na terytorium Polski, to byłaby uprawniony do korzystania z pojazdu zastępczego z dobową stawką najmu w wysokości 135 złotych brutto. Korespondent ubezpieczyciela za pierwsze 5 dni najmu uznał dobową stawkę w wysokości 246 złotych, natomiast za dalszy okres najmu zweryfikował stawkę do kwoty 135 złotych. Pozwany wskazał, że nie zostało ustalone, czy wynajęty pojazd był zbliżonej klasy do pojazdu uszkodzonego, a ponadto poszkodowany nie posiadał uprawnień do kierowania pojazdami na terytorium Polski, dlatego nie mógł korzystać z pojazdu w celach komunikacyjnych i kierować nim.

Na rozprawie w dniu 6 września 2022 roku pełnomocnik pozwanego Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w W. wskazał, że nie kwestionuje okresu i dobowej stawki najmu pojazdu zastępczego, wskazując, że gdyby poszkodowany był uprawniony do kierowania pojazdami na terytorium Polski, to miałby możliwość wynajmu pojazdu zastępczego za dobową stawkę w wysokości 125 złotych.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. Z. przebywał na terytorium Polski od listopada 2019 roku. W grudniu 2019 roku M. Z. posiadał kartę pobytu czasowego i ważne ukraińskie prawo jazdy.

Dowód:

- prawo jazdy M. Z., akta szkody (zdjęcie nr 171-172), k. 42

- przesłuchanie prezesa zarządu powoda P. H., k. 76-78;

W dniu 4 grudnia 2019 roku doszło do uszkodzenia pojazdu marki V. o nr. rej. (...) należącego do poszkodowanej M. Z.. Sprawca zdarzenia korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie OC niemieckiego towarzystwa ubezpieczeń, działającego pod nazwą E. (...). Ze zdarzenia szkodowego funkcjonariusze Policji sporządzili notatkę, w której wskazali, że poszkodowany posiada uprawnienia do kierowana pojazdem.

Szkoda została zgłoszona w dniu 5 grudnia 2019 roku.

Szkoda miała charakter całkowity.

Dowód:

-dokumenty zgromadzone w aktach szkody, k. 42, w szczególności notatka ze zdarzenia;

W dniu 5 grudnia 2019 roku M. Z. wynajął w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. pojazd zastępczy marki V. o nr. rej. (...) za dobową stawkę w wysokości 200 złotych netto. Najem trwał do dnia 23 grudnia 2019 roku.

M. Z. nie dysponował innym pojazdem, którym mogła zastąpić pojazd uszkodzony. Pojazd był niezbędny poszkodowanej do celów prywatnych.

Z tego tytułu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wystawił M. Z. fakturę VAT nr (...) na kwotę 4674,00 złotych brutto (19 dni x 200 zł netto).

Dowód:

- umowa najmu pojazdu zastępczego z dnia 5 grudnia 2019 roku, k. 9-10;

- faktura VAT nr (...) z dnia 7 stycznia 2020 roku, k. 11.

- przesłuchanie prezesa zarządu powoda P. H., k. 76-78;

Decyzją z dnia 16 stycznia 2020 roku, tytułem refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego, korespondent towarzystwa (...) na terenie (...) Spółka Akcyjna w ramach Systemu Zielonej Karty przyznał odszkodowanie w wysokości 2.985 złotych brutto, uznając za zasadny cały okres najmu. Za okres najmu pojazdu zastępczego od dnia 5 grudnia 2019 roku do dnia 10 grudnia 2019 roku uznana została dobowa stawka w wysokości 246 złotych brutto, zaś za pozostały okres stawka w wysokości 135 złotych brutto.

Dowód:

- decyzja z dnia 16 stycznia 2020 roku, k. 13

Współpracująca z korespondentem towarzystwa (...) na terenie Polski wypożyczalnia samochodów odmówiła poszkodowanemu wynajmu pojazdu zastępczego, wskakując, że M. Z. nie posiada prawa jazdy uprawniającego do kierowania pojazdami na terytorium Polski.

Niesporne, a nadto:

- przesłuchanie prezesa zarządu powoda P. H., k. 76-78;

W dniu 23 grudnia 2019 roku M. Z. przelał na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wierzytelność z tytułu wynajmu pojazdu zastępczego marki o nr. rej. (...) w okresie od dnia 5 grudnia 2019 roku od dnia 23 grudnia 2019 roku.

Dowód:

- umowa przelewu wierzytelności z dnia 23 grudnia 2019 roku, k. 8.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się zasadne w całości.

W przedmiotowej sprawie powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. domagał się od pozwanego Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych kwoty 1.689 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 7 lutego 2020 roku do dnia zapłaty najmu pojazdu zastępczego poszkodowanego- M. Z., który to przelał na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wierzytelność z tytułu wynajmu pojazdu zastępczego marki o nr. rej. (...) w okresie od dnia 5 grudnia 2019 roku od dnia 23 grudnia 2019 roku.

Na wstępnie należy podkreślić, że na żadnym etapie postępowania nie była kwestionowana zasada odpowiedzialności strony pozwanego, która opiera się o treść art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 34 i 123 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Wobec stanowiska procesowego pełnomocnika pozwanego, wyrażonego na rozprawie w dniu 6 września 2022 roku, okres i dobowa stawka najmu pojazdu nie były sporne między stronami. Spór koncentrował się wokół tego, czy poszkodowany był uprawniony do kierowania pojazdami na terenie Polski. Pozwany konsekwentnie wskazywał, że poszkodowany nie był uprawniony do kierowania pojazdami na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, co skutkowało tym, że nie mógł wynająć pojazdu w partnerskiej wypożyczalni za kwotę 125 złotych za dobę. Zdaniem strony pozwanej, powyższa okoliczność winna skutkować oddaleniem powództwa.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów: dokumentów przedłożonych do akt przez strony, w tym zgormadzonych w aktach szkody (pyta CD) oraz zeznań prezesa zarządu powoda P. H..

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty z których dowód przeprowadzono w toku postępowania. Ich autentyczność oraz prawdziwość stwierdzonych w nich faktów nie budziła wątpliwości, nie zostały one również zakwestionowane przez strony procesu.

Jeśli chodzi o legitymację czynną powoda w niniejszej sprawie, to zgodnie z treścią przepisu art. 509 k.c., w wyniku przelewu wierzytelności cesjonariusz nabywa wierzytelność w takim zakresie i stanie, w jakim istniała w chwili zawarcia umowy o jej przeniesienie. Zgodnie z orzecznictwem, w wyniku przelewu wierzytelności na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, jaki wiązał go z dłużnikiem. Zatem stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie, natomiast zmienia się osoba uczestnicząca w nim po stronie wierzyciela (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2001 r., sygn. I CKN 379/00). Z umowy cesji z dnia 23 grudnia 2019 roku wynika, że powód nabył wierzytelność z tytułu wynajmu pojazdu zastępczego marki o nr. rej. (...) w okresie od dnia 5 grudnia 2019 roku od dnia 23 grudnia 2019 roku. Powyższej okoliczności pozwany nie kwestionował.

Zgodnie z dyspozycją art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpiecza. Uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Nie budzi wątpliwości, że aktualnie w orzecznictwie Sadu Najwyższego ugruntowane już jest stanowisko, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy OC obejmuje również wydatki poniesione na najem pojazdu zastępczego. Pozostają one w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem i stanowią stratę określoną w art. 361 § 2 k.c. Co więcej, refundacja tych kosztów jest uzasadniona nie tylko wówczas, gdy uszkodzony pojazd służył do prowadzenia działalności gospodarczej, ale również gdy był przeznaczony jedynie do codziennego użytku i odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń nie jest uzależniona od niemożności skorzystania z komunikacji alternatywnej. W uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r. (sygn. III CZP 5/11) wprost stwierdzono, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego; nie jest ona uzależniona od niemożności korzystania przez poszkodowanego z komunikacji zbiorowej. Korzystanie z samochody stało się obecnie standardem cywilizacyjnym i taka jego funkcja będzie się umacniać.

W cytowanej uchwale podkreślono, że na ubezpieczycielu ciąży obowiązek zwrotu jedynie wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych. Za wydatek niezbędny należy uznać wydatek poniesiony na korzystanie z innego pojazdu w takich zakresie, w jakim poszkodowany korzystałby ze swojego środka lokomocji gdyby szkody mu nie wyrządzono. Wydatki ekonomicznie uzasadnione natomiast to wydatki na najem pojazdu zastępczego o podobnej klasie do pojazdu uszkodzonego lub zniszczonego, poniesione w oparciu o stawki czynszu najmu, które obowiązują na danym rynku lokalnym (ceny rynkowe za tego typu usługi) oraz w czasie naprawy pojazdu mechanicznego lub do czasu nabycia nowego.

Wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i uzasadnione ekonomicznie. Jeżeli zatem ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu – we współpracy z przedsiębiorcą trudniącym się wynajmem pojazdów – skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego (pod istotnym względami zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu co pojazd uszkodzony albo zniszczony), zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany decyduje się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego pojazdu, koszty te – w zakresie nadwyżki – podlegały będą indemnizacji tylko wtedy, gdy wykaże szczególne racje, przemawiające za uznaniem ich za „celowe i ekonomicznie uzasadnione”. W tym kontekście istotne znaczenie ma nie tyko równorzędność samego pojazdu, ale także dodatkowych warunków umowy, takich jak np. czas i miejsce udostępnienia oraz zwrotu pojazdu zastępczego. Jeżeli istotne warunki wynajmu proponowanego przez ubezpieczyciela czynią zadość potrzebie ochrony uzasadnionych potrzeb poszkodowanego, nie ma podstaw, by obciążać osoby zobowiązane do naprawienia szkody wyższymi kosztami związanymi ze skorzystaniem przez poszkodowanego z droższej ofert. Odstępstwa od tej reguły nie uzasadniają drobne niedogodności o charakterze niemajątkowym. Poniesienia wyższych kosztów nie uzasadnia również sama przez się prostota skorzystania z oferty najmu złożonej przez przedsiębiorcę prowadzącego warsztat naprawy, w którym uszkodzony pojazd ma być naprawiony. Konieczność dodatkowego kontaktu z ubezpieczycielem nie może być uznana za niedogodność, która uzasadni poniesienie wyższych kosztów najmu. Co więcej, należy uznać, że w ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z ubezpieczycielem mieści się obowiązek niezwłocznego zasięgnięcia informacji co do tego, czy ubezpieczyciel może zaproponować poszkodowanemu pojazd zastępczy równorzędny uszkodzonemu. Nie ma to nic wspólnego z koniecznością poszukiwania przez poszkodowanego najtańszej oferty na rynku, nie jest bowiem istotne to czy propozycja ubezpieczyciela jest najtańsza, lecz to, że jest przez poszkodowanego akceptowana (por. uchwała SN z dnia 24 sierpnia 2017 r., sygn. III CZP 20/17, OSNC 2018/6/56).

Przenosząc powyższe na płaszczyznę przedmiotowej sprawy zaznaczyć należy, że zakład ubezpieczeń nie złożył poszkodowanej oferty najmu pojazdu zastępczego. Pozwany wskazywał, że przyczyną tego był brak uprawnień poszkodowanego do kierowania pojazdami na terytorium Polski.

Zgodnie z obowiązującym modelem kontradyktoryjnego procesu cywilnego na każdej ze stron ciąży obowiązek wykazania faktów, z których wywodzą dla siebie korzystne skutki prawne (art. 6 k.c.). Pozwany zobowiązany był zatem do wykazania, że poszkodowany nie posiadał uprawnień do kierowania pojazdami na terytorium Polski, co w konsekwencji przełożyło się na brak możliwości wynajmu pojazdu zastępczego w firmie współpracującej z pozwanym. Obowiązkowi temu strona nie podołała.

Należy zauważyć, że poszkodowany M. Z. zdał stosowne egzaminy na Ukrainie, uzyskując w ten sposób uprawnienia do prowadzanie pojazdów mechanicznych nie tylko na terenie Ukrainy, ale również i Polski i kilkudziesięciu innych państw. Wskazać tu należy na postanowienia art. 41 Konwencji o ruchu drogowym, sporządzonej w W. dnia 8 listopada 1968 roku, której stronami są zarówno Rzeczpospolita Polska jak i Ukraina. Zgodnie z tą regulacją umawiające się strony uznają:

a) każde krajowe prawo jazdy, sporządzone w ich języku narodowym lub w jednym z ich języków narodowych, a jeżeli nie jest sporządzone w takim języku, to, do którego jest dołączony uwierzytelniony przekład;

b) każde krajowe prawo jazdy,

c) każde międzynarodowe prawo jazdy.

Art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku o kierujących pojazdami, w brzemieniu z daty zdarzenia szkodowego stanowi, że ukraińskie prawo jazdy jest ważne w okresie 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia stałego lub czasowego pobytu. Po tym terminie obywatel Ukrainy winien wymienić prawo jazdy na polskie, o ile mieszka w na stałe Polsce. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że poszkodowany przybywał w naszym kraju od listopada 2019 roku. W dacie zdarzenia i najmu pojazdu zastępczego nie upłynęło więc 6 miesięcy, co oznacza, że poszkodowany był uprawniony do kierowania pojazdami. Pozwany nie wykazał, że poszkodowany przebywał na terytorium Polski ponad 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia i zakończenia okresu najmu pojazdu zastępczego.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu nie można uznać, że poszkodowany nie miał uprawnień do kierowania pojazdami, bo o ile nie miał polskiego prawa jazdy, to posługiwał się dokumentem uznanym przez polskie władze i uprawniającym do prowadzania pojazdu na terenie Polski. Podkreślenia wymaga, że w aktach szkody znajduje się notatka funkcjonariuszy Policji ze zdarzenia szkodowego, w której wskazano, że poszkodowany M. Z. posiada uprawnienia do kierowana pojazdem.

Nadto analiza zgromadzonego materiału dowodowego nie daje podstaw do stwierdzenia, iż poszkodowany po wystąpieniu szkody działał rażąco niedbale, bądź w sposób umyślny naruszył obowiązek minimalizowania szkody w zakresie najmu pojazdu zastępczego, co prowadziło by do uwolnienia się od odpowiedzialności strony pozwanej (art. 826 § 3 k.c.)

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów przedłożonych do akt przez strony, w szczególności akt szkody, oraz przesłuchania prezesa zarządu powoda P. H.. Żadna ze stron nie kwestionowała wiarygodności powyższych dokumentów, zatem Sąd uznał je za wiarygodne.

Wobec tego, że strona pozwana nie kwestionowała dobowej stawki i okresu najmu roszczenie strony powodowej podlegało uwzględnieniu w całości. Sąd uznał za zasadny 19-dniowy okres najmu przy dobowej stawce w wysokości 200 złotych netto (246 złotych brutto) – łącznie 4.674 złotych. Wobec przyznania poszkodowanemu wcześniej odszkodowania w wysokości 2.985 złotych, zasądzeniu podlegała różnica między rzeczonymi kwotami, to jest 1.689 złotych, o czym Sąd orzekł w punkcie 1 wyroku.

Rozstrzygnięcie w zakresie odsetek Sąd oparł na treści przepisu art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym wierzyciel ma prawo żądać odsetek w przypadku, gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia. Należało również uwzględnić dyspozycję art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zgodnie z którym zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.

W dniu 7 stycznia 2020 roku powód wezwał do uiszczenia odszkodowania z tytułu najmu pojazdu zastępczego. Ustawowo przewidziany 30-dniowy termin upływał zatem w dniu 6 lutego 2020 roku, a brak realizacji świadczenia w dniu następnym skutkował zwłoką po stronie ubezpieczyciela. W konsekwencji, odsetki zostały od zasądzonej kwoty przyznane od dnia 7 lutego 2020 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. Koszty procesu opiewały po stronie powoda na kwotę 1.117,00 zł, złożyła się na nie kwota 200 zł tytułem opłaty od pozwu, 900 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego ( § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku) oraz 17 zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa. Pozwany winien je ponieść w całości wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 98 k.p.c., w myśl którego, od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty ( art. 98 § 1 ¹ k.p.c.).

W związku z powyższym, Sąd w punkcie 2 wyroku zasądził od pozwanego Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w W. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. kwotę 1.117 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.