Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Dorota Załęska

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 listopada 2022 roku w Sieradzu

odwołania D. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z dnia 30.05.2022 r. Nr (...)

w sprawie D. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z udziałem zainteresowanego M. K.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 347/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 30.05.2022r., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423, ze zm.), art. 83§1 k.c., art. 22 i art. 300 k.p., Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że D. K. jako pracownik u płatnika składek (...), nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 17.12.2021r. W ocenie ZUS, celem zawarcia umowy o pracę było uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Nie podzielając powyższej decyzji, pełnomocnik D. K. złożył odwołanie, wnosząc o uchylenie decyzji, umorzenie postępowania i zasądzenie kosztów według norm przepisanych. Skarżący wywodził, że w dniu zawarcia umowy o pracę, stan zdrowia D. K. pozwalał na podjęcie obowiązków pracowniczych (remisja choroby), co zostało potwierdzone orzeczeniem lekarskim o braku przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia pracy na stanowisku handlowca.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji i wnosił o oddalenie odwołania.

Odwołanie poparł zainteresowany M. K..

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Zainteresowany M. K. ( ojciec D. K.) prowadzi od 1989r. działalność gospodarczą - produkcja i sprzedaż piwa pod firmą (...). Jest to firma rodzinna. Przy biurze znajduje się sklep, w którym jest mały ruch. W sklepie sprzedaje zainteresowany M. K. i jego żona. W grudniu 2021r. zatrudniał i nadal zatrudnia 4 osoby – pomoc księgową i operatorów maszyn rozlewniczych.

M. K. ma troje dzieci – dwóch synów i córkę. Chciałby, aby firmę przejęły dzieci. Syn D. ur. (...) jest absolwentem liceum ogólnokształcącego dla dorosłych, w ubiegłym roku zdał maturę. Wcześniej był uczniem technikum informatycznego, ale z powodów zdrowotnych przerwał naukę . Od października 2021r., przez dwa semestry był słuchaczem Policealnej Szkoły (...) w Ł.. Z powodu nasilenia choroby psychicznej miał wysoką absencję i przerwał naukę. D. K. choruje na schizofrenię paranoidalną, której objawy wystąpiły ok. 3 lata temu, jest leczony nieregularnie ambulatoryjnie. Podczas hospitalizacji w styczniu 2020r. w Szpitalu Psychiatrycznym, rozpoznano u w-cy psychozę w przebiegu schizofrenii. Hospitalizację zakończono przedwcześnie z powodu samowolnego opuszczenia szpitala przez chorego. D. K. jest pod stałą opieką Poradni Zdrowia Psychicznego w Ł. oraz pod opieką (...) w Ł. . Stawia się w poradni okresowo, gdy zachodzi potrzeba, przyjmuje leki zaordynowane na stałe.

Według zainteresowanego, chciał zwiększyć sprzedaż piwa i dlatego szukał pracownika na stanowisko handlowca. Płatnik nie zatrudniał wcześniej handlowca. Na ogłoszenie zamieszczone na portalu (...) odpowiedziało około 5 osób. Jedna z nich umówiła się na spotkanie w sprawie pracy, ale zrezygnowała, gdyż miała wyższe oczekiwania. Według zainteresowanego, zaproponował pracę synowi D., który wykazywał najwięcej chęci, od dziecka interesował się produkcją piwa. Zainteresowany chciał, aby syn miał stałe źródło utrzymania i podlegał ubezpieczeniu jak pracownik. D. K. nie ma doświadczenia zawodowego.

W dniu 17.12.2021r., (piątek) pomiędzy (...), a D. K. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony od 17.12.2021r., mocą której D. K. został zatrudniony jako handlowiec, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem podstawowym brutto 2.800zł. Według zainteresowanego, przy podpisywaniu umowy o pracę, stan zdrowia D. K. był ogólnie dobry.

Wg. zainteresowanego, przed podpisaniem umowy o pracę, D. K. przebywał w szpitalu zakaźnym na ul. (...) w Ł., w którym przechodził badania w kierunku boreliozy. Po podaniu antybiotyku nastąpiła poprawa stanu zdrowia. W szpitalu rozpoznano chorobę psychiczną.

Do obowiązków handlowca miało należeć: wystawianie faktur, dokumentów W/Z, innych dokumentów handlowych, przyjmowanie zamówień od kontrahentów, obsługa komputera i urządzeń biurowych, prowadzenie rozmów z klientami i sprzedaż detaliczna. Według zainteresowanego, po podpisaniu umowy o pracę, był z synem na targach i prezentował piwo, ale nie potrafił podać kiedy i gdzie był na targach. Nadzór nad pracą w-cy, miała sprawować W. I. - pracownik biurowy - pomocnik księgowego.

Aneksem do umowy o pracę zawartym w dniu 31.12.2021r., podwyższono wynagrodzenie do 3010zł.

Wg. zainteresowanego w dniu 20.12.2021r., w-ca wraz z ojcem, zostali zaszczepieni przeciwko COVID 19. Po szczepieniu, w dniu 21.12.2021r., D. K. źle się czuł i korzystał z urlopu na żądanie.

W dniu 21.12.2021r., o godz. 23.32, D. K. został przewieziony przez pogotowie do Szpitala w P., po zamierzonym, samobójczym zatruciu lekami. Po uzyskaniu informacji z CKD o wolnym miejscu respiratorowym, pacjent został przewieziony do Kliniki (...) w Ł., w której przebywał do 24.12.2021. Następnie został przeniesiony do Kliniki (...) celem kontynuacji leczenia, w której przebywał do 3.01.2022.

Od 22.12.2021r., D. K. korzystał ze zwolnienia lekarskiego.

Płatnik składek zgłosił syna do ubezpieczeń społecznych od 22.12.2021r.

Według zainteresowanego, po wyjściu ze szpitala, wnioskodawca kilka tygodni dochodził do siebie i do pracy wrócił po Nowym Roku 2022, zajmował się sprzedażą detaliczną, wystawianiem faktur, paragonów, zbieraniem zamówień. Płatnik składek pomimo zapotrzebowania pracownika na stanowisku handlowca, nie zatrudnił nikogo na miejsce syna.

Płatnik składek na dowód pracy wykonywanej przez syna przedłożył fakturę z 20.12.2021r., dokument W/Z z 17.12.2021 oraz z 17.02.2022r. podpisany przez D. K., listę obecności i listę płac za XII. 2021 (częściowo zeznania zainteresowanego – na nagraniu CD – 00:06:54 – 01:08:10 k. 41, Karta Informacyjna SOR z 22.12.2021r., Karta Informacyjna leczenia szpitalnego z 24.12.2021r. z kartą wypisową, Karta Informacyjna leczenia szpitalnego z 3.01.2022r. z kartą wypisową k. 24 – 34/akta sprawy; uwierzytelnione kserokopie: umowy o pracę, aneksu do umowy o pracę, zakresu obowiązków, świadectwa ukończenia liceum ogólnokształcącego i świadectwa dojrzałości, wniosku o urlop na żądanie z 21.12.2021r., uwierzytelniona kserokopia: faktury VAT z 20.12.2021r., dokumentu W/Z z 17.12.2021r. oraz z 17.02.2022r., listy obecności z XII 2021r., listy płac za 12/2021, aneks do umowy o pracę wprowadzony na mocy porozumienia stron z 31.12.2021r., zeznania zainteresowanego w trakcie kontroli ZUS/akta ZUS).

Powyższystan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wskazanego powyżej materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu przed organem rentowym oraz w niniejszej sprawie. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie , iż doszło faktycznie do realizowania stosunku pracy przez odwołującego, w wyniku podpisania umowy o pracę w dniu 17.12.221r. Zainteresowany i odwołujący tego faktu nie wykazali.

Dokumentacja kadrowa potwierdza jedynie fakt formalnego zatrudnienia, lecz nie jest dowodem faktycznego istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Do ustalenia, że doszło do powstania między stronami stosunku pracy nie jest bowiem wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki wynikające z umowy o pracę i to czyniły, a na to brak jest wiarygodnych dowodów.

Na uwagę zasługuje fakt leczenia odwołującego z powodu rozpoznanej od kilku lat schizofrenii paranoidalnej. Podczas hospitalizacji w Szpitalu (...) w styczniu 2020r., stwierdzono u D. K. psychozę w przebiegu schizofrenii. Należy podnieść, że podpisanie umowy o pracę nastąpiło w piątek 17.12.2021r. W dniu 21.12.2021r. (wtorek), D. K. wg. zainteresowanego korzystał z urlopu na żądanie, bowiem źle się czuł po szczepieniu przeciw Covid 19. W dniu 21.12.2021r., o godz. 23.32, D. K. został przewieziony przez pogotowie do Szpitala w P., po zamierzonym, samobójczym zatruciu niezwykle dużą ilością leków , a od 22.12.2021r. był niezdolny do pracy. Wynika z tego, że przed zwolnieniem lekarskim, D. K. miał pracować zaledwie dwa dni. Sąd nie dał wiary zeznaniom zainteresowanego, co do faktu nawiązania rzeczywistego stosunku pracy i świadczenia przez D. K. pracy na rzecz płatnika. Nie przekonały Sądu zeznania zainteresowanego w zakresie, w którym twierdził, że syn świadczył pracę zgodnie z zawartą umową o pracę i zakresem czynności oraz że po podpisaniu umowy o pracę, był z synem na targach i prezentował piwo. Zainteresowany nie pamiętał jednak, kiedy i gdzie był z synem na targach, zasłaniając się upływem czasu. Nie przekonują także przedłożone dokumenty, podpisane przez D. K., tj.: faktura VAT z 20.12.2021r., dokument WZ z 17.12.2021r. i z 17.02.2022r. Zauważyć należy, że ostatni dokument pochodzi z daty, w której D. K. przebywał na zwolnieniu lekarskim i wystąpił w związku z tym o zasiłek chrobowy. Nadto samo zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych nastąpiło dopiero w dniu 22.12.2021, od którego D. K. stał się niezdolny do pracy w związku z próbą samobójczą . Wątpliwości budzą także lista płac za XII 2021r. oraz aneks do umowy o pracę z 31.12.2021r., podpisane przez D. K., w czasie gdy przebywał w Klinice (...)(pobyt w ciągłości od 24.12.2021 – 3.01.2022). Co także istotne, po przejściu wnioskodawcy na zwolnienie lekarskie, płatnik nie zatrudnił nikogo na jego miejsce.

Sąd Okręgowy zważył:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2020r., poz. 266), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i art. 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Pracownikami, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy, są osoby pozostające w stosunku pracy, przez nawiązanie którego, w myśl art. 22§1 k.p. - pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Zatem pracownikiem jest osoba fizyczna, która zobowiązuje się do pracy w zamian za wynagrodzenie. Przedmiotem umowy jest wykonywanie pracy przez pracownika osobiście bez obciążenia ryzykiem realizacji zobowiązania pod kierownictwem pracodawcy. Zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury, nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu osoba, która zawarła umowę o pracę dla pozoru. Pozorność umowy w rozumieniu art. 83§1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. występuje wówczas, gdy strony umowy składając oświadczenia woli, nie zamierzają osiągnąć skutków jakie prawo wiąże z wykonywaniem tej pracy, a więc w sytuacji gdy przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę, jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z tej pracy. O tym, czy strony rzeczywiście nawiązały umowę o pracę nie decyduje formalne podpisanie takiej umowy, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie jej na podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy - przede wszystkim świadczenie pracy przez pracownika z zamiarem wykonywania obowiązków pracowniczych. W odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p. (por. wyrok SN z 4.01.2008r., I UK 223/07).

Przesłanki powstania pracowniczego ubezpieczenia społecznego nie spełnia więc jedynie samo zawarcie umowy o pracę, lecz zatrudnienie rozumiane jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy.

Zgodnie z art. 22 k.p. umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną, w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Umowa o pracę winna określać w szczególności rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie oraz wymiar czasu pracy (art. 29 k.p.). Umowa o pracę dochodzi do skutku, gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień (post. SN z 22.11.1979r., III PZ 7/79). Status umowy o pracę ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia uprawnień osoby świadczącej pracę. Uprawnienia pracownicze, takie jak szczególna ochrona wynagrodzenia, płatny urlop, świadczenia ubezpieczeniowe w przypadku niezdolności do pracy i inne, przysługują bowiem z mocy przepisów prawa pracy tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę i nie znajdują zastosowania do osób świadczących pracę na podstawie innych umów.

Podkreślenia wymaga, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą lecz także dalsze, pośrednie, w tym - w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Powstaje zatem konieczność ustalenia, czy pomiędzy stronami nastąpiło faktyczne nawiązanie stosunku pracy, rezultatem czego będzie skutek wynikający z systemu prawa ubezpieczeń społecznych w postaci podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu (por. uchwała SN z 27.04.2005r., II UZP 2/05).

Oceny ważności treści umów o pracę powszechnie przyjmuje się według reguł prawa cywilnego na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p. Zgodnie z art. 58§1 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do realizacji celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności niejednokrotnie pokrywają się. Zakaz obejścia ustawy sprowadza się do zakazu wywołania pewnego skutku prawnego, który jest zakazany przez przepisy bezwzględnie obowiązujące, za pomocą takiego ukształtowania czynności prawnej, że zewnętrznie, formalnie ma ona cechy niesprzeciwiające się obowiązującemu prawu. Ustalenie, że umowa o pracę zmierza do obejścia prawa wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu, jaki strony zamierzały osiągnąć, oraz charakteru wykonywanej pracy.

Biorąc pod uwagę ogół przytoczonych powyżej okoliczności faktycznych , w ocenie Sądu Okręgowego zawarcie umowy o pracę w dniu 17.12.2021r. było celowym działaniem stron, zmierzającym do uzyskania przez odwołującego tytułu prawnego, skutkującego zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych, a w dalszej perspektywie prawa do świadczeń należnych pracownikowi. Składając oświadczenia woli, strony miały świadomość, że D. K. jako pracownik, nie będzie świadczyć pracy, z uwagi na stan jego zdrowia, a pracodawca nie będzie korzystać z owoców jego pracy. Umowa o pracę pomiędzy stronami, stanowiąca podstawę zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych była pozorna, wola uzewnętrzniona w treści umowy nie zgadza się z rzeczywistą wolą i treścią stosunku prawnego jaki strony chciały powołać do życia. Stan taki jest też wystarczający do stwierdzenia, że mamy do czynienia z pozorowanym wprowadzeniem do sytemu ubezpieczeń społecznych jako pracownika osoby nie mającej takiego statusu ubezpieczeniowego. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie woli stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Dla wywołania na zewnątrz takiego przeświadczenia strony fikcyjnej umowy o pracę częstokroć dokonują czynności faktycznych pozorujących realizację tej umowy. Takie czynności nie mogą zostać uznane za świadczenie pracy, gdyż ich wykonywanie nie jest związane w wypełnianiem obowiązków wynikających z treści umowy o pracę, lecz ma na celu uwiarygodnienie na zewnątrz pozornych oświadczeń woli (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13.05.2013r. I UK 649/12). Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Reasumując , wskazane powyżej dowody w pełni uzasadniają twierdzenie, że zawarcie umowy o pracę i zgłoszenie D. K. do ubezpieczeń społecznych było podyktowane uzyskaniem przez w.w świadczeń z ubezpieczenia, a nie wynikało z faktycznego świadczenia pracy.

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c.