Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Roman Troll

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2022 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. M. (M.) i A. M. (M.)

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach

z dnia 22 października 2021 r., sygn. akt I C 1413/17

1)  oddala apelację,

2)  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanej 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym

SSO Roman Troll

Sygn. akt III Ca 15/22

UZASADNIENIE

Powodowie J. M. i A. M. domagali się zasądzenia od pozwanej Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na ich rzecz 11603,20 zł oraz kosztów procesu, a to z tytułu zawartej przez strony umowy ubezpieczenia nieruchomości obejmującej m. in. ryzyko utraty czynszu.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, wskazując, że wypłaciła powodom należne odszkodowanie.

Wyrokiem z 22 października 2021 r. Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie 7049,20 zł z odsetkami ustawowymi od 1 sierpnia 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. (pkt 1.), w pozostałej części oddalił powództwo (pkt 2.), zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie 1161 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu (pkt 3.), nakazał pobrać od powodów solidarnie na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach 52,57 zł z tytułu nieuiszczonych wydatków (pkt 4.) oraz nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach 82 zł z tytułu nieuiszczonych wydatków (pkt 5.).

Orzeczenie to zapadło przy ustaleniu, że 25 lipca 2011 r. powodowie zawarli z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w K. (obecnie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K.) na czas nieokreślony umowę najmu lokalu użytkowego w T. przy ul. (...), czynsz najmu został określony na 9360 zł netto miesięcznie, a od 1 stycznia 2012 r. - 11700 zł;
7 czerwca 2013 r. powodowie zawarli z pozwaną umowę ubezpieczenia mienia z klauzulą dodatkową w zakresie utraty czynszu z sumą ubezpieczenia 150000 zł; pozwana wystawiła powodom polisę z okresem ubezpieczenia od 10 czerwca 2013 r. do 9 czerwca 2014 r., integralną część umowy ubezpieczenia stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia W. E. oraz załącznik nr 1 stanowiący listę działalności nie obejmowanych ochroną ubezpieczenia; w klauzuli 21 załącznika - utrata czynszu w ust. 1 wskazano, iż pozwana obejmuje ochroną ubezpieczeniową utratę czynszu należnego Ubezpieczającemu z tytułu wynajmu (dzierżawy) budynku lub lokalu w przypadku, gdy na skutek ubezpieczonego zdarzenia losowego budynek lub lokal lub jego część zostały zniszczone lub uszkodzone
i znajdują się w stanie wykluczającym prowadzenie w nim działalności gospodarczej lub zamieszkiwanie, w ust. 2 wskazano, iż pozwana obejmuje ochroną ubezpieczeniową utracony czynsz wyłącznie pod warunkiem, że: 1) jego utrata powstała w następstwie szkody
w ubezpieczonym budynku lub lokalu, w zakresie objętym umową ubezpieczenia od ognia
i innych zdarzeń losowych, za którą pozwana ponosi odpowiedzialność, 2) najemca jest zwolniony z jego zapłaty (lub części) zgodnie z umową z Ubezpieczającym lub powszechnie obowiązującymi przepisami prawa, w ust. 3 wskazano, iż pozwana obejmuje ochroną ubezpieczeniową utracony czynsz przez okres równy technologicznemu czasowi naprawy lub odbudowy uszkodzonego lub zniszczonego budynku/lokalu, nie dłuższy jednak niż
3 miesiące od zajścia zdarzenia losowego, które spowodowało utratę czynszu i nie dłuższy niż do dnia, w którym budynek lub lokal znowu nadają się do użytkowania; 17 sierpnia 2013 r. miała miejsce w ubezpieczonej nieruchomości awaria instalacji wodnej, co spowodowało zalanie lokalu, J. M. zlecił H. G. prace remontowe i naprawcze lokalu, które trwały trzy miesiące; pismem z 28 sierpnia 2013 r. najemca poinformował, że
w związku ze zdarzeniem z 17 sierpnia 2013 r. domaga się odszkodowania - 1131 zł tytułem korekty czynszu za okres 3 dni, podczas których zamknięto sklep, utraty zysku za tenże okres (4554 zł) oraz obniżenia czynszu.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego ostatecznie, w okresie od sierpnia 2013 r. (po zalaniu) do grudnia 2013 r., kiedy to lokal użytkowy położony w T. przy ul. (...) został w pełni osuszony i przywrócony do stanu poprzedniego, najemca płacił powodom czynsz za najem opisanego lokalu w obniżonej wysokości, zgodnie
z wystawionymi fakturami korygującymi do poprzednio wystawionych faktur [1 sierpnia 2013 r. A. M. wystawił fakturę nr (...) na 3900 zł netto (4797 zł brutto) tytułem najmu lokalu użytkowego za sierpień 2013 r., tego samego dnia J. M. wystawił fakturę nr (...) na 7800 zł netto (9594 zł brutto) z tego samego tytułu;
2 września 2013 r. A. M. wystawił fakturę nr (...) na 3900 zł netto (4797 zł brutto) tytułem najmu lokalu użytkowego za wrzesień 2013 r., tego samego dnia J. M. wystawił fakturę nr (...) na 7800 zł netto (9594 zł brutto) z tego samego tytułu; 1 października 2013 r. A. M. wystawił fakturę nr (...) na 3900 zł netto (4797 zł brutto) tytułem najmu lokalu użytkowego za październik 2013 r., tego samego dnia J. M. wystawił fakturę nr (...) na 7800 zł netto (9594 zł brutto) z tego samego tytułu; 2 listopada 2013 r. A. M. wystawił fakturę nr (...) na 3900 zł netto (4797 zł brutto) tytułem najmu lokalu użytkowego za listopad 2013 r., tego samego dnia J. M. wystawił fakturę nr (...) na 7800 zł netto (9594 zł brutto) z tego samego tytułu; 11 grudnia 2013 r. A. M. wystawił fakturę korygującą nr (...) do faktury VAT nr (...) na 3203 zł obniżając jej wysokość o 857,31 zł, fakturę korygującą nr (...) do faktury VAT nr (...) na 2735,13 zł obniżając jej wysokość o 1432,79 zł, fakturę korygującą nr (...) do faktury VAT nr (...) na (...),13 obniżając jej wysokość o 1432,79 zł, tego samego dnia J. M. wystawił fakturę korygującą nr (...) do faktury VAT nr (...) na 6406 zł obniżając jej wysokość o 1714,62 zł, fakturę korygującą nr (...) do faktury VAT nr (...) na 5470,17 obniżając jej wysokość o 2865,57 zł, fakturę korygującą nr (...) do faktury VAT nr (...) na 5470,17 zł obniżając jej wysokość o 2865,57 zł].

Sąd Rejonowy ustalił też, że J. M. zwrócił się do pozwanej o przyznanie utraconego czynszu, która pismem z 6 maja 2014 r. poinformowała, że w związku
z przeprowadzonym postępowaniem likwidacyjnym i określeniem technologicznego czasu naprawy na okres miesiąca przyznaje 960 zł, które zostało potrącona o franszyzę redukcyjną (500 zł); powód nie zgodził się z przyznaną kwotą odszkodowania i odwołał się od decyzji,
w konsekwencji pozwana przyznała mu dodatkowo 1071 zł.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny sprawy Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części. Przywołując regulacje art. 805 § 1 i 2 k.c. oraz załącznika nr 1 do OWU - klauzulę 21 w ust. 1, Sąd Rejonowy zważył, że 17 sierpnia 2013 r. miała miejsce w ubezpieczonym lokalu użytkowym awaria instalacji wodnej, powodując konieczność wykonania szeregu prac. Mając za uwadze zakres wykonanych napraw, Sąd Rejonowy uznał, że co najmniej trzy miesięczny okres był konieczny do przywrócenia lokalu użytkowego do stanu sprzed awarii instalacji wodnej. W oparciu o regulacje art. 363 § 1 k.c.
i art. 361 § 2 k.c., a także ustalenie, że powodowie wystawili najemcy faktury korygujące za sierpień, wrzesień i październik, w których łącznie obniżyli czynsz najemcy o 11168,65 zł brutto - 9080,20 zł netto, na podstawie postanowień łączącej strony umowy ubezpieczenia, Sąd rejonowy uznał, że pozwana winna zapłacić powodom 9080,20 zł odszkodowania, tj. obejmujące trzymiesięczny (maksymalny) okres od zajścia zdarzenia losowego, które spowodowało utratę czynszu, przez cały ten okres lokal był remontowany, a przez to niezdatny do użytku przez najemcę. Sąd Rejonowy uznał, że powodowie w sposób wystarczający – za pomocą osobowych źródeł dowodowych – wykazali czas, przez jaki prowadzone były prace remontowe; wykazali też obniżenie czynszu w tym okresie
o wysokość wyżej wskazaną; zdarzenie było objęte ochroną ubezpieczeniową, dlatego też naprawienie szkody winno obciążać ubezpieczyciela.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że do szkody nie zaliczył 4554 zł z tytułu utraconego przez najemcę zysku, jaką najemca obciążył powodów. Szkoda ta nie mieści się w ochronie ubezpieczeniowej udzielanej przez ubezpieczyciela, nadto nie została wykazana zarówno co do zasady, jak i co do wysokości.

Sąd Rejonowy przyjął, że wysokość należnego powodom utraconego czynszu wynosi 9080,20 zł, które należało pomniejszyć o wypłacone dotychczas 1531 zł, a także franszyzę (500 zł); o odsetkach orzekł w oparciu o art. 481 § 1 k.c. i § 12 ust. 1 OWU; o kosztach procesu, zaś w oparciu o art. 100 k.p.c. uwzględniając, że powodowie wygrali proces w 61%.

Apelację od tego wyroku złożyli powodowie, zaskarżając go w części obejmującej punkty 2. i 3. oraz zarzucając mu naruszenie: art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego oceny z pominięciem istotnej jego części (faktur z tytułu czynszu za najem lokalu i dowodu zapłaty obniżonego czynszu), a w konsekwencji błędne ustalenie, że powodowie nie wykazali szkody i jej wysokości; art. 664 § 1 k.c. polegające na jego niezastosowaniu, a w konsekwencji uznaniu, że najemca nie był zwolniony z zapłaty czynszu na podstawie umowy, jak i przepisów prawa, a w konsekwencji, że utracony przez powodów czynsz nie był objęty ochroną ubezpieczeniową.

Przy tak postawionych zarzutach wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa także co do zasądzenia 4554 zł z ustawowymi odsetkami od
1 sierpnia 2014 r., a także o zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji jako o niezasadnej oraz o zasądzenie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy rozpoznawał sprawę w postępowaniu uproszczonym składzie jednego sędziego, gdyż dotyczy żądania zasadzenia świadczenia, które nie przekracza 20000 zł (art. 505 ¹ § 1 k.p.c. w zw. z art. 505 ¹⁰ § 1 k.p.c.).

Orzeczenie zostało wydane na posiedzeniu niejawnym, gdyż żadna ze stron
(w apelacji oraz w odpowiedzi na apelację) nie wnosiła o przeprowadzenie rozprawy, a samo jej przeprowadzenie nie było konieczne dla rozpoznania sprawy (art. 374 k.p.c.).

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i jako takie Sąd Okręgowy uznaje za własne.

Sąd Rejonowy brał pod uwagę wystawione przez powodów faktury (...), jak również ich korekty dokonane wskutek obniżenia czynszu najmu. Trzeba również zaznaczyć, że z żadnej z nich nie wynika, aby czynsz został obniżony także o zysk stanowiący odszkodowanie dla najemcy. Nawet powód J. M., w piśmie z 11 grudnia 2013 r., kierowanym do najemcy wskazuje, że nie uwzględnił w korekcie w sierpniu 4554 zł odszkodowania
z tytułu utraconych zysków najemcy /k. 45/; podkreśla tam też, że kwota ta jest nieudowodniona, a sposób jej naliczenia budzi uzasadnione wątpliwości. Sam fakt, że powodowie nie uzyskali od najemcy tej kwoty z tytułu wystawionej faktury (...) nie oznacza, że odpowiada za ten element pozwana na podstawie umowy ubezpieczenia.

Nie doszło do naruszenia przepisu procesowego wskazanego w apelacji, zaś zarzuty apelujących w istocie zmierzają do innej oceny prawnej. W istocie są to więc zarzuty materialnoprawne.

W tej sprawie chodzi o trzy podstawowe kwestie: pierwsza związana jest z tym czy powodowie byli zobowiązani do tego, aby uregulować odszkodowanie na rzecz najemcy
z tytułu utraty jego zysków, druga zaś jest związana z tym w jakiej wysokości to odszkodowanie rzeczywiście wystąpiło i czy zostało wykazane, a trzecia wiążę się z tym, czy pozwana na skutek zawarcia z powodami umowy ubezpieczenia odpowiada w tym zakresie.

Odpowiedzialność pozwanej obejmuje utratę czynszu, gdy najemca jest zwolniony
z jego zapłaty zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami lub umową z ubezpieczającym, oczywiście w sytuacji gdy utrata czynszu powstała w następnie szkody w ubezpieczonym w lokalu lub budynku objętych ochroną ubezpieczeniową (to wynika z klauzuli 21 w załączniku nr 1 do OWU, k. 23-26, przedstawionej przez powodów). Warto zaznaczyć, że powodowie nie zwolnili najemcy z zapłaty czynszu w dochodzonej w apelacji części, to wynika wprost z wystawionych dokumentów księgowych (faktur i faktur korygujących) oraz ze wspomnianego wyżej pisma J. M. z 11 grudnia 2013 r. W tej sprawie pozwana odpowiada za zdarzenie wywołujące szkodę. Czynsz przez okres istnienia wady - chodzi tutaj o zalanie i czas naprawy pomieszczeń w tym względzie - został przez powodów obniżony najemcy, pomimo tego najemca nie uregulował w całości w faktur, albowiem zapłatę dla powodów pomniejszył także o utracony zysk, który wyliczył na 4554 zł za 3 dni.

Apelujący wskazują, że do obniżenia czynszu w tym zakresie uprawnia regulacja art. 664 § 1 k.c. Tę regulację odnosi się to obniżania czynszu za czas trwania wad, gdy rzecz najęta ma wady ograniczające jej przydatność do umówionego użytku. Jest to odpowiedzialność z tytułu rękojmi oparta na zasadzie ryzyka związana z możliwością korzystania z rzeczy przez najemcę. Takie obniżenie czynszu jednakże powodowie zastosowali (odnosząc wyliczenia do części lokalu z którego nie można było korzystać) i w tym zakresie Sąd Rejonowy zasądził od ubezpieczyciela należną im w tym zakresie kwotę. Trzeba też zaznaczyć, że obniżenie czynszu nie przysługuje najemcy z mocy prawa, a przy sprzeciwie wynajmującego trzeba dochodzić tego w sądzie (por. P. Zakrzewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom IV. Zobowiązania. Część szczególna (art. 535-764(9)), red. M. Fras, M. Habdas, WKP 2018, teza 11. do art. 664).

Samo żądanie najemcy od powodów zwrotu utraconego zysku nie stanowi obniżenia czynszu (tego przecież powodowie nawet nie obniżyli w tym zakresie), pomimo tego, że najemca o taką kwotę mniej zapłacił za czynsz. Nie jest więc objęte żądanie powodów klauzulą ubezpieczeniową, na którą się powołują w apelacji, gdyż czynszu najemcy nie obniżyli. To najważniejszy element. Jednocześnie należy zaznaczyć, że w żaden sposób nie wykazano wysokości szkody w tym zakresie (wysokości utraconego przez najemcę zysku), albowiem arbitralnie wyznaczył ją najemca, a powodowie nie przedstawili dowodów zaistnienia właśnie szkody w takiej wysokości. Powodów zaś obciąża ciężar dowodowy w tym zakresie (art. 6 k.c.).

Powodowie nie obniżyli najemcy czynszu najmu o jego utracony zysk (o 4554 zł), nie ma więc w ogóle mowy o tym, że doszło do obniżenia czynszu najmu przez powodów, a co za tym idzie jego utraty przez powodów na skutek zalania wynajętego lokalu. Oni po prostu nie otrzymali tej kwoty od najemcy, pomimo wystawionych faktur wskazujących należności i terminy płatności. Warto jednak podkreślić, że w tej sprawie, w zakresie zysku utraconego przez najemcę, poza wskazaniem kwoty, brak jakichkolwiek dowodów na stratę w takiej właśnie wysokości, a szczegółów jej wyliczenia powodowie nie wyjaśnili. Jednocześnie powodowie dysponują dokumentami księgowymi wystawionymi przeciwko najemcy (fakturami), które w tym zakresie (utraconego zysku) nie zostały nawet skorygowane.

Zastosowana przez Sąd Rejonowy regulacja jest prawidłowa.

Dlatego też zarzuty apelacji są bezzasadne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 505 ¹⁰
§ 1 k.p.c., apelację jako bezzasadną oddalono.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w związku art. 99 k.p.c., art. 105 § 2 k.p.c., § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
(t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265 ze zm.) i § 10 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia.

SSO Roman Troll