Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2014 r. w Szczecinie

sprawy C. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 grudnia 2012 r. sygn. akt VII U 1251/12

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz ubezpieczonego C. Z. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka SSO del. Beata Górska

Sygn. akt III A Ua 177/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 lutego 2012 roku, numer (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu C. Z. prawa do emerytury z uwagi na brak wykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 roku. Organ rentowy ustalił, iż wnioskodawca do wskazanej daty udowodnił 33 lata, 8 miesięcy i 15 dni stażu ubezpieczeniowego, w tym 13 lat, 10 miesięcy i 5 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Powyższą decyzję zaskarżył ubezpieczony C. Z. stwierdzając, że legitymuje się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony wskazał, że pracował w warunkach szczególnych w nieuznanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych okresie od 1 września 1965 roku do 31 sierpnia 1968 roku. Nadto ubezpieczony podniósł, że organ rentowy nietrafnie odmówił uwzględnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu odbywania przez niego zasadniczej służby wojskowej.

W odpowiedzi na powyższe odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację jak w zaskarżonej decyzji. W szczególności organ rentowy wskazał, że nie zaliczył spornego okresu od 1 września 1965 roku do 31 sierpnia 1968 roku do stażu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych, ponieważ okres ten w wystawionych przez zakład pracy świadectwach pracy nie został wskazany jako okres pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Jednocześnie organ rentowy zwrócił uwagę, że w początkach kwestionowanego okresu wnioskodawca nie miał jeszcze ukończonych 15 lat, miał natomiast status ucznia i ze względu na obowiązek jednoczesnego dokształcania się nie mógł on pracować w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska, na którym występowały szczególne warunki pracy. Dodatkowo zasadność odmowy uznania wskazanego okresu organ rentowy uzasadnił wyrokiem Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2009 roku (II UK 334/08). Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał także, że w uzasadnieniu powyższego wyroku znajduje się wskazanie co do braku możliwości zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej.

Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2012r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję organu rentowego, w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od miesiąca złożenia wniosku z 17 listopada 2011r. i zasądził na rzecz ubezpieczonego kwotę 60 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych.

C. Z., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 17 listopada 2011 roku wniosek o prawo do wcześniejszej emerytury. Decyzją z dnia 9 lutego 2012 roku, wydaną po rozpoznaniu wskazanego wniosku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu C. Z. prawa do emerytury z uwagi na brak wykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 roku. Organ rentowy ustalił przy tym, iż wnioskodawca do 1 stycznia 1999 roku udowodnił 33 lata, 8 miesięcy i 15 dni stażu ubezpieczeniowego, w tym 13 lat, 10 miesięcy i 5 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

W okresie od 1 września 1965 roku do 2 czerwca 1975 roku ubezpieczony był zatrudniony w (...) Poczta Polska (...) w S.. W okresie do 30 czerwca 1968 roku ubezpieczony był uczniem praktycznej nauki zawodu – monter samochodowy. W pozostałym okresie ubezpieczony pracował jako mechanik napraw pojazdów samochodowych, z tym, że w okresie od 3 listopada 1969 roku do 14 października 1971 roku C. Z. odbywał służbę wojskową.

Z tytułu nazwanego zatrudnienia pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 15 marca 2001 roku, stwierdzające, że C. Z. pracował w warunkach szczególnych w okresie 1 lipca 1968 roku do 2 czerwca 1975 roku, jako mechanik napraw pojazdów samochodowych w kanałach remontowych. Organ rentowy z okresu wskazanego w tym świadectwie pracy do stażu pracy w warunkach szczególnych nie uznał ubezpieczonemu okresu służby wojskowej od 3 listopada 1969 roku do 14 października 1971 roku (ustalając jednocześnie, że do pracy - po zakończeniu służby – na to samo stanowisko co przed służbą wojskową – ubezpieczony powrócił 26 października 1971 roku).

Świadek J. W. był zatrudniony w (...) Poczta Polska (...) w S. w okresie od 1 lutego 1965 roku (zatrudnienie nastąpiło na podstawie umowy o naukę zawodu, zgodnie z Uchwałą Rady Ministrów nr (...) z 26 września 1958 roku) do 9 maja 1970 roku jako uczeń praktycznej nauki zawodu – monter samochodowy, pomocnik montera samochodowego od 1 lutego 1967 roku i jako monter samochodowy od 4 listopada 1969 roku, z tym, że w okresie od 23 października 1967 roku do 20 października 1969 roku J. W. odbywał służbę wojskową.

Z tytułu nazwanego zatrudnienia pracodawca wystawił świadkowi świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 22 marca 2000 roku, stwierdzające, że J. W. pracował w warunkach szczególnych w okresie 1 lutego 1965 roku do 9 maja 1970 roku, jako mechanik napraw pojazdów samochodowych w kanałach remontowych.

Następnie J. W. pracował w (...) Poczta Polska (...) w S. w okresie od 23 czerwca 1970 roku do 8 stycznia 2006 roku jako mechanik samochodowy, w związku z czym wystawiono mu świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 22 marca 2000 roku, stwierdzające, że pracował w warunkach szczególnych w okresie 23 czerwca 1970 roku do 31 grudnia 1987 roku, jako mechanik napraw pojazdów samochodowych w kanałach remontowych.

Świadek M. G. był zatrudniony w (...) Poczta Polska (...) w S. w okresie od 30 sierpnia 1965 roku (zatrudnienie nastąpiło na podstawie umowy o naukę zawodu) do 24 marca 2004 roku jako uczeń praktycznej nauki zawodu, mechanik napraw pojazdów samochodowych od 1 lipca1968 roku, mechanik – diagnosta samochodowy od 1 kwietnia 2000 roku.

Z tytułu nazwanego zatrudnienia pracodawca wystawił świadkowi świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 20 lipca 2006 roku, stwierdzające, że M. G. pracował w warunkach szczególnych w okresie 1 lipca 1968 roku do 31 grudnia 1987 roku, jako mechanik napraw pojazdów samochodowych w kanałach remontowych.

Świadek E. P. był zatrudniony w (...) Poczta Polska (Poczta Polska S.A.) w okresie od 14 września 1968 roku do 31 marca 2012 roku jako uczeń praktycznej nauki zawodu, monter samochodowy od 15 września 1971 roku, mechanik napraw pojazdów samochodowych od 1 kwietnia 1974 roku.

Z tytułu nazwanego zatrudnienia pracodawca wystawił świadkowi świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 23 kwietnia 2012 roku, stwierdzające, że E. P. pracował w warunkach szczególnych w okresie 1 kwietnia 1974 roku do 31 marca 2012 roku, jako mechanik napraw pojazdów samochodowych w kanałach remontowych.

W okresie od 1 września 1965 roku do 30 czerwca 1968 roku ubezpieczony był uczniem praktycznej nauki zawodu – monter samochodowy. Zatrudnienie nastąpiło, zgodnie z Uchwałą Rady Ministrów nr (...) z 26 września 1958 roku w sprawie zatrudniania młodocianych przez zakłady pracy w celu nauki zawodu, przyuczania do określonej pracy i odbycia wstępnego stażu pracy. W drugim i trzecim roku nauki uczniowie pracowali w zatrudniającym ich zakładzie dłużej niż w pierwszym (w którym czas pracy nie przekraczał 6 godzin). W czasie zatrudnienia młodociani wykonywali też prace związane z naprawą pojazdów w kanałach remontowych.

(...) Szkołę (...) ubezpieczony ukończył 22 czerwca 1968 roku.

W tej samej dacie i tą sama szkołę ukończył świadek M. G..

W ocenie Sądu Okręgowego poza sporem w sprawie niniejszej pozostawały okoliczności dotyczące wieku ubezpieczonego, ogólnego stażu pracy oraz faktu iż ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i nie pozostaje w stosunku pracy. Ponadto organ rentowy uznał, iż wnioskodawca do 1 stycznia 1999 roku udowodnił 13 lat, 10 miesięcy i 5 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 152, poz. 1227 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna) i § 2 ust. 1 oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43), Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu Okręgowego rozstrzygnięcie niniejszego sporu zależało od ustalenia czy ubezpieczony legitymuje się co najmniej 15 – letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. W tym zakresie sporne między stronami były zaś dwie okoliczności:

- możność zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu praktycznej nauki zawodu, od 1 września 1965 roku do 31 sierpnia 1968 roku,

- możność zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu służby wojskowej od 3 listopada 1969 roku do 14 października 1971 roku (przy jednoczesnym bezspornym ustaleniu, że ubezpieczony podjął pracę po odbyciu tej służby w dniu 26 października 1971 roku /co jednoznacznie wskazano w świadectwie pracy/, na tym samym stanowisku - mechanika napraw pojazdów samochodowych - co przed służbą, praca na którym była pracą w warunkach szczególnych /organ rentowy uznał do stażu pracy w tych warunkach okresy bezpośrednio przed służbą i bezpośrednio po służbie, to jest okresy od 1 lipca 1968 roku do 2 listopada 1969 roku i od 26 października 1971 roku do 2 czerwca 1975 roku/, przy czym dla jasności rozważań należy wskazać, że kolejnym uznanym okresem takiej pracy był okres od 4 czerwca 1975 roku do 28 kwietnia 1984 roku).

Przystępując do oceny zasadności odwołania w kontekście określonych powyżej kwestii spornych wskazał, że z przytoczonych powyżej regulacji wynika, iż możliwości dowodzenia określonych faktów przed organem rentowym są ograniczone – podstawowym środkiem dowodowym pozostają dokumenty (w niniejszym przypadku świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych).

Z kolei na etapie postępowania odwoławczego przed Sądem, sprawa o emeryturę staje się zaś sprawą cywilną, a tym samym do jej rozpoznania stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

Według 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądem nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. Wynika z tego, iż każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane i celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku III UZP 48/84 LEX nr 14630; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 roku, OSNP 2000 /11/439; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95).

Zgodnie z przepisem art. 233 k.p.c., Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Należy mieć na uwadze, że swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań Sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r. II UKN 685/98 OSNAPiUS 2000/17 poz. 655).

Konkludując Sąd Okręgowy wskazał że, w postępowaniu przed Sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane w/w rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niźli dowód z zaświadczenia z zakładu pracy ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84).

Sąd I instancji jako istotne uznał to, czy ubezpieczony faktycznie świadczył pracę w warunkach szczególnych, nie zaś to, czy fakt taki znalazł odzwierciedlenie w określonym dokumencie.

Przechodząc do oceny możności zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu praktycznej nauki zawodu, od 1 września 1965 roku do 31 sierpnia 1968 roku, stwierdził, iż stanowisko organu rentowego, iż tego nie można zaliczyć do wskazanego stażu jest trafne i odpowiada prawu i stanowi faktycznemu sprawy.

W tym zakresie przywołał wyrok Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2009 roku (II UK 334/08) gdzie wskazano, że:

1. Młodociany, odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm.), posiadał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym.

2. Okres nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr. 8, poz. 43 ze zm.).

W uzasadnieniu przywołanego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził między innymi, że „z art. 13 ust. 3 ustawy o nauce zawodu, odnoszącym się do sytuacji określonych w art. 12 tej ustawy, zgodnie z którym młodociani przyjęci do pracy byli obowiązani do dokształcania się w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej lub do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego (ust. 2), natomiast młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu (ust. 3). Już tylko z tej regulacji wynika, że skarżący - jako uczeń (...) (...) Szkoły (...) - nie mógł wykonywać i faktycznie nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac określonych w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach (o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia), z którymi łączyło się wykonywanie zatrudnienia na stanowisku pracy do wykonywania której był przyuczany. Dokształcanie w rozumieniu art. 12 ustawy o nauce zawodu nie oznaczało bowiem nic innego jak zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych.”

W realiach sprawy ustalono, iż ubezpieczony w wymienionym okresie był uczniem (...) Szkoły (...), co oznacza, iż powyżej przedstawione stanowisko Sądu Najwyższego znajduje pełne zastosowanie w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu I instancji ustalenia faktyczne dokonane w sprawie nie pozwalają na sformułowanie odmiennej oceny w stosunku do spornego okresu zatrudnienia.

Sąd Okręgowy zauważył, że świadek E. P. był zatrudniony w (...) Poczta Polska (Poczta Polska S.A.) od 14 września 1968 roku i nie miał możliwości dokonania spostrzeżeń odnośne pracy ubezpieczonego w spornym okresie. Z kolei świadek J. W. w okresie od 23 października 1967 roku do 20 października 1969 roku odbywał służbę wojskową tak, że w tym okresie nie mógł mieć kontaktu z ubezpieczonym. Ponadto wymieniony świadek – jako uczeń innego rocznika – nie mógł mieć stałego i codziennego kontaktu zawodowego z ubezpieczonym. Oznacza to, że zeznania wymienionych świadków nie są przydatne dla ustalenia rzeczywistego wymiaru czasu pracy ubezpieczonego w spornym okresie.

W konsekwencji uznał, że twierdzenie ubezpieczonego o zaistnieniu w stosunku do niego sytuacji wyjątkowej – zatrudnianiu ucznia praktycznej nauki zawodu na warunkach odpowiadających pracy w warunkach szczególnych – opierać się może na zeznaniach samego ubezpieczonego i zeznaniach świadka M. G., któremu pracodawca także nie zaliczył tożsamego okresu do okresu pracy w warunkach szczególnych.

Jako zbyt mało reprezentacyjny uznał dowodów. W ocenie Sądu Okręgowego należy bowiem mieć na względzie, iż odnośne twierdzenia ubezpieczonego i wymienionego świadka (że w drugim i trzecim roku nauki pracowali stale w kanałach remontowych po 8 godzin dziennie) pozostają w sprzeczności z treścią ówcześnie obowiązujących norm prawnych regulujących warunki zatrudniania młodocianych oraz z treścią dokumentacji pracowniczej zeznających. Ponadto twierdzenia te są sprzeczne z realizmem sytuacyjnym. Celem praktycznej nauki zawodu było w szczególności zapoznanie ucznia z pełnym zakresem czynności (umiejętności) koniecznych do wykonywania danego zawodu. Czynności naprawcze pojazdów samochodowych nie są wykonywane wyłącznie z kanału remontowego. Nielogicznym jest więc uznanie, że uczniom powierzano tylko i wyłącznie prace wykonywane w kanałach.

Powyższe nie oznacza, iż zdaniem Sądu ubezpieczony nie wykonywał w okresie od 1 września 1965 roku do 31 sierpnia 1968 roku prac remontowych w kanale. Jednakże z uwagi na rodzaj łączącej go z pracodawcą umowy jak i z uwagi na konieczność realizowania w tym samym czasie obowiązku szkolnego nie mógł tego rodzaju prac wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Treść świadectwa pracy świadka W. tej oceny nie zmienia. Brak w pierwszej kolejności podstaw do pozytywnej weryfikacji, iż zapisy w tym dokumencie są prawidłowe. Ponadto świadek rozpoczął pracę w zakładzie w innym okresie i w innym wieku niż ubezpieczony, tak że sytuacja wymienionych nie jest jednakowa.

Powyższe okoliczności powodują, że odwołanie w zakresie możności zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu praktycznej nauki zawodu, od 1 września 1965 roku do 31 sierpnia 1968 roku okazało się niezasadne, co nie oznacza braku zasadności odwołania w całości.

Odnośnie drugiego okresu spornego Sąd Okręgowy stwierdził, że w sprawie ustalono niespornie, że zasadniczą służbę wojskową ubezpieczony odbył w okresie od 3 listopada 1969 roku do 14 października 1971 roku przy jednoczesnym bezspornym ustaleniu, że ubezpieczony podjął pracę po odbyciu tej służby w dniu 26 października 1971 roku, na tym samym stanowisku - mechanika napraw pojazdów samochodowych - co przed służbą, praca na którym była pracą w warunkach szczególnych (organ rentowy uznał do stażu pracy w tych warunkach okresy bezpośrednio przed służbą i bezpośrednio po służbie, to jest okresy od 1 lipca 1968 roku do 2 listopada 1969 roku i od 26 października 1971 roku do 2 czerwca 1975 roku).

Powyższe ustalenia zdaniem Sądu I instancji implikują konieczność zaliczenia spornego okresu służby wojskowej do stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych. Biorąc pod uwagę długość spornego okresu i długość okresów pracy w warunkach szczególnych uznanych przez organ rentowy (13 lat, 10 miesięcy i 5 dni) jest to równoznaczne z uznaniem, odwołania za zasadne.

Wyjaśniając powyższe Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin.(Dz. U. z dnia 10 grudnia 1968 roku) zakład pracy, który zatrudniał żołnierza w dniu powołania do służby wojskowej, jest obowiązany niezwłocznie zatrudnić go na stanowisku poprzednio zajmowanym lub równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby żołnierz zgłosi powrót do zakładu pracy, przy czym zgodnie z § 2 ust. 2. niezachowanie przez żołnierza terminu, o którym mowa w ust. 1, powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że niezachowanie terminu nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych. Z kolei § 5 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że żołnierzowi, który podjął zatrudnienie stosownie do zasad określonych w § 2-4, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

Przywołane regulacje potwierdzają w ocenie Sądu zasadność zaliczenia spornego okresu służby wojskowej do stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych.

Dodatkowo wskazał, iż zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 roku (II UK 219/09) „okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art.32 ust.1 ustawy z 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS) jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia”. Tożsamy pogląd zawiera wyrok Sądu Najwyższego z 17 maja 2012 roku (I UK 399/11).

Z tych względów odwołanie uznał za zasadne i dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając ubezpieczonemu prawo do wnioskowanego świadczenia (pkt. I wyroku).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zwz z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1349).

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł organ rentowy. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił mu : 1. naruszenia przepisów prawa materialnego art. 184 ust. 1 i art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polegającego na jego błędnym zastosowaniu i przyjęciu , że wnioskodawca ma prawo do wcześniejszej emerytury, z uwagi na zaliczenie do okresu pracy w warunkach szczególnych, okresu odbywania służby wojskowej.

Stawiając powyższe zarzuty wniósł o: 1. zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania 2. zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancje według norm przepisanych.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że nie kwestionuje ustaleń Sądu co do pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych przed oraz po powrocie z wojska, a nadto, że powrót ubezpieczonego nastąpił w terminie przed upływem 30 dni, od dnia zakończenia służby wojskowej, pozwany kwestionuje jednak dokonaną przez Sąd I instancji ocenę prawną.

Apelujący podał, że obowiązująca od dnia 29 listopada 1967 r. ustawa o powszechnym obowiązku obrony w art. 108 ust. 1, stanowiła jedynie o zaliczaniu okresu odbytej służby wojskowej do wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, przez które należy rozumieć upewnienia wynikające ze stosunku pracy, a nie z systemu zabezpieczenia społecznego. Pozostawało to również w ścisłym związku ze zmianą stanu prawnego w tym ostatnim zakresie. Z dniem 1 stycznia 1968 r weszła w życie ustawa z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalny pracowników i ich rodzin, w której w art. 11 ust. 2 zawarty został zamknięty; katalog rodzajów prac zaliczonych do pierwszej kategorii zatrudnienia (pracownicy zatrudnieni pod ziemią, w warunkach szkodliwych dla zdrowia na statkach żeglugi powietrznej, na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i w polskim ratownictwie okrętowym, w stoczniach morskich na niektórych stanowiskach pracy bezpośrednio przy budowie i remoncie statków morskich, w charakterze nauczycieli, w zespołach formujących szkło), obejmującej nadto zawodową i nadterminową służbę wojskową (art. 9 ust. 2). Ustawa ta w art 11 ust. 4 udzielała Radzie Ministrów upoważnienia do określenia w drodze rozporządzenia jakie prace wykonywane przez pracowników wymienionych w ust. 2 uzasadniają zaliczenie do pierwszej kategorii zatrudnienia oraz do określenia warunków wymaganych do uzyskania emerytury lub renty inwalidzkiej dla pracowników tej kategorii. Zdaniem organu rentowego obowiązującym po dniu 31 grudnia 1967r. stanie prawnym brak było przepisu zezwalającego na zaliczenie okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, od którego zależy nabycie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

W odpowiedzi na apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie apelacji w całości, zasądzenie od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Dokonując polemiki z apelującym wskazał, że wnioski apelującego, iż na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 1 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz wyliczenia w art. 11 ust. 2 tejże ustawy katalogu prac zaliczanych do pierwszej kategorii zatrudnienia zmieniła się sytuacja osób, które pełniły w okresie zatrudnienia służbę wojskową są całkowicie nieprawidłowe. W ocenie bowiem skarżącego brak było we skazanym katalogu prac zaliczanych do pracy w szczególnych warunkach czasu pełnienia zasadniczej służby wojskowej co eliminuje stosowanie w zakresie ustalenia okresu zatrudniania w szczególnych warunkach okresu pełnienia służby wojskowej. W ocenie organu rentowego § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 1 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin utraciło moc, zatem orzekania na jego podstawie, w sytuacji ustalonego przez Sąd okresu pełnienia służby wojskowej przez powoda jest bezpodstawne.

Apelacja organu rentowego jest nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień zarówno w zakresie ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji, sąd odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez sąd pierwszej instancji uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303).

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia, czy okres zasadniczej służby wojskowej odbywanej przez ubezpieczonego w okresie od dnia 3 listopada 1969 do 14 października 1971r. - w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach, do którego pracownik powrócił po zakończeniu służby - podlega wliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych, wymaganego do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. nr 44, poz. 220) obowiązującej w okresie odbywania przez wnioskodawcę służby wojskowej, czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął - w zakreślonym ustawowo terminie - zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Przepisy wykonawcze do tej ustawy zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. nr 44, poz. 318) określały w § 2 ust. 1 obowiązek zakładu pracy, który zatrudniał żołnierza w dniu powołania do służby wojskowej, do niezwłocznie zatrudnienia go na stanowisku poprzednio zajmowanym lub równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby żołnierz zgłosi powrót do zakładu pracy. W myśl § 5 ust. 1 rozporządzenia żołnierzowi, który podjął zatrudnienie na tych zasadach, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Przepisy te nie budzą żadnych wątpliwości co do ich właściwej interpretacji i orzeczenie Sądu Okręgowego w zakresie potraktowania okresu zasadniczej służby wojskowej jako równorzędnego z okresem zatrudnienia w zakresie wynikających uprawnień, jest prawidłowe.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący przed rozpoczęciem zasadniczej służby wojskowej tj. w okresie od 1 lipca 1968 r. do 2 czerwca 1975 r. pracował w warunkach szczególnych jako mechanik napraw pojazdów samochodowych w kanałach remontowych. Bezsporne jest również to, że po zakończonej służbie wojskowej, co nastąpiło w dniu 14 października 1971 r. odwołujący w ustawowym terminie, tj. w dniu 26 października 1971 r., zgłosił swojemu pracodawcy chęć powrotu do pracy, przystąpił do tej pracy i kontynuował ją w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny, podobnie jak sąd pierwszej instancji, dostrzega, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono odmienne stanowiska w kwestii możliwości zaliczenia okresu służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach. Pogląd o wyłączeniu możliwości uwzględniania okresu służby wojskowej w stażu pracy w szczególnych warunkach wyrażony został przez Sąd Najwyższy nie tylko w przywołanym przez apelującego wyroku z dnia 11 marca 2009 r., II UK 247/08 (LEX nr 707422), ale i pochodzącym z tego samego okresu wyroku z dnia 8 kwietnia 2009 r., II UK 331/08 (LEX nr 707887). Jednak nie został on podtrzymany. Zasadnicza teza tych judykatów, o wyłączeniu możliwości uwzględniania okresu służby wojskowej w stażu pracy w szczególnych warunkach, wywiedziona była z przywołanej rzez organ rentowy uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01 (OSNAP 2002/10/243), która w późniejszym orzecznictwie tego Sądu została zakwestionowana. W wyroku z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 219/09 (LEX nr 590248), Sąd Najwyższy wskazał, że jeżeli w uchwale podtrzymano stosownie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., to tylko do tych jego przepisów, które regulują materię określoną w ustawie, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na jakich osobom wykonującym prace w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury, to nie wyłączono § 19 ust. 2 tego rozporządzenia. Ten właśnie przepis - przez zagwarantowanie zachowania dotychczasowych uprawnień - rozszerza katalog prac wykonywanych w szczególnych warunkach, o których mowa w rozporządzeniu. W kolejnych orzeczeniach Sąd Najwyższy prezentował jednolitą wykładnię przepisów, którą to Sąd Apelacyjny podziela w całej rozciągłości, a mianowicie, że okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2009 r., II UK 215/09, OSNP 2011/15-16/219; z dnia 9 marca 2010 r., I UK 333/09, LEX nr 585739; z dnia 24 maja 2012 r., II UK 265/11, LEX nr 1169836 czy z dnia 17 maja 2012 r., I UK 399/11, LEX nr 1211140). Ostatecznie w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., II UK 349/12, wskazano, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się – na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego analiza kierunków orzecznictwa Sądu Najwyższego w spornym zakresie, prowadzi do wniosku, że nie można zgodzić się z zarzutami organu rentowego.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny podzielił ustalenie Sądu Okręgowego, że okres odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej należy wliczyć mu do okresu zatrudnienia. Po zaliczeniu tego okresu do stażu pracy w szczególnych warunkach C. Z. legitymuje się ponad 15-letnim okresem pracy w tym charakterze i spełnił przesłanki do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych na mocy art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej, od listopada 2011r., tj. od dnia złożenia wniosku.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako nieuzasadnioną w całości.

O kosztach, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), uwzględniając, że sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania należy, między innymi, koszt ustanowienia zastępstwa procesowego. Zatem, skoro oddalono apelację organu rentowego, uznać należało, że przegrał on postępowanie odwoławcze, a wobec tego, zasądzono od niego na rzecz ubezpieczonego zwrot kosztów zastępstwa procesowego za II instancję w całości – 120 zł, zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 2 w związku z § 2 powołanego rozporządzenia (punkt II sentencji wyroku).

SSA Romana Mrotek SSA Barbara Białecka del. SSO Beata Górska