Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Michalska

Protokolant: Magdalena Adamska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 grudnia 2022 r. w Warszawie

sprawy W. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o kapitał początkowy

na skutek odwołania W. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 16 grudnia 2021 r. znak (...) (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że nakazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ponowne ustalenie wartości kapitału początkowego W. B. na dzień 1 stycznia 1999 r. z uwzględnieniem okresu od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r.

Sygn. akt VII U 134/22

UZASADNIENIE

W dniu 10 stycznia 2022r. W. B. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 16 grudnia 2021 r. znak: (...) (...) w sprawie odmowy ponownego ustalenia kapitału początkowego.

Odwołujący wskazał, że w okresie od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. był zatrudniony w (...) w B., do wniosku o emeryturę zostały przedłożone dodatkowe dokumenty przedstawiające wartościowy comiesięczny wykaz składek ZUS odprowadzanych przez (...) w B. za sporny okres., z tytułu wykonywanej przez niego pracy. Z przedstawionych dokumentów jednoznacznie wynika w jakiej wysokości były odprowadzane składki miesięczne za ten okres, zaś zatrudnienie i wielkość składek wynikała z formy ryczałtu spółdzielczego, stosowanego w tamtym czasie w ruchu spółdzielczym. Odwołujący podkreślił, że ze względu na formę ryczałtu, nie można mówić o częściach etatu, a tylko o wysokości ustawowych składek (odwołanie, k. 3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy, wskazał, że decyzją z dnia 17 września 2021 r. ustalił kapitał początkowy, do obliczenia podstawy którego przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych 1983-1992. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 52,68 %. W dniu 5 listopada 2021 r. odwołujący złożył wniosek o ponowne przeliczenie kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu zatrudnienia w (...) w B.. Organ rentowy powołując się na brzmienie § 22 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011r. w sprawie postepowania o świadczenia emerytalno – rentowe (Dz. U. z 2011., Nr 237, poz. 1412) wskazał, że świadectwo pracy jest środkiem dowodowym na okoliczność zatrudnienia. Natomiast w myśl § 21 środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, przychodu lub uposażenia. Organ rentowy podkreślił, że uwzględnienie spornego okresu przez organ byłoby możliwe po przedłożeniu świadectwa pracy lub zaświadczenia potwierdzającego zatrudnienie w spornym okresie, lub umowy zawartej z pracodawcą z informacją w jakim wymiarze ubezpieczony był zatrudniony i czy korzystał z urlopów bezpłatnych (odpowiedź na odwołanie, k. 5-6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. W. B. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej z (...) w B. na stanowisku kierownika zakładu. Odwołujący zajmował się produkcją lastrykowych płytek, miał do dyspozycji 3-4 pracowników z którymi mieszał i sypał beton do produkcji płytek. Wynagrodzenie było wyliczane i wypłacane ryczałtowo miesięcznie (adnotacje o zatrudnieniu zawarte w dowodzie osobistym, k. 16 a.s., wyliczenie wysokości miesięcznego ryczałtu – nienumerowane karty a.r., zeznania W. B., k. 39-40 a.s.).

W dniu 17 sierpnia 2021 r. W. B. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę (wniosek o emeryturę z 17 sierpnia 2021 r. – nienumerowane karty a.r.).

W dniu 17 września 2021 r. organ rentowy wydał decyzję znak: (...) (...) w której ustalił kapitał początkowy odwołującego na dzień 1 stycznia 1999r. w wysokości 68.765,18 zł. Do ustalenia kapitału początkowego został uwzględniony okres składkowy w ilości 14 lat, 9 miesięcy i 7 dni. Do obliczenia przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 643,16 zł obliczoną według wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 52,68 zł, do którego ustalenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 lat kalendarzowych, tj. 1983-1992. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił m.in. okresu zatrudnienia od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r., gdyż okres ten nie został wystarczająco udowodniony (decyzja ZUS z 17 września 2021 r., k. 1-5 a.k.).

W dniu 4 października 2021 r. organ rentowy wydał decyzję znak: ENP/6/045261872 o przyznaniu emerytury w myśl art. 26 ustawy emerytalnej, której wysokość wyniosła 2.671,72 zł (decyzja ZUS z 4 października 2021 r. – nienumerowane karty a.r.).

W dniu 5 listopada 2021 r. W. B. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o ponowne obliczenie wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem przedstawionych przez niego dokumentów potwierdzających wysokość osiąganych przez niego wynagrodzeń w spornym okresie od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. (wniosek z 5 listopada 2021 r., k. 11 - 22 a.k.).

W dniu 16 grudnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...) (...) którą odmówił ubezpieczonemu ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r., ponieważ przedłożone dokumenty nie powodują zmiany wartości kapitału początkowego (decyzja ZUS z 16 grudnia 2021 r., k. 53 a.k.).

Wskazany stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wymienionych dokumentów, które w zakresie, w jakim dotyczą zatrudnienia W. B. w (...) w B. oraz zeznań ubezpieczonego, które były spójne, a zarazem wiarygodne. Stanowisko organu rentowego, odmawiające uwzględnienia okresu zatrudnienia u ww. pracodawcy od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. opierało się na braku świadectwa pracy i umowy o pracę. Dokumenty przedstawione przez ubezpieczonego potwierdzają sporny okres zatrudnienia, przede wszystkim chodzi o znajdujące się w dowodzie osobistym wpisy i pieczęci zakładu pracy w zakładce adnotacji o zatrudnieniu, które są spójne z tym, co wynika z przedłożonych przez ubezpieczonego do organu rentowego dokumentów w postaci wyliczeń wysokości miesięcznego ryczałtu, na których widnieje adnotacja o tym, że są to załączniki do umowy o pracę z pracownikiem zakładu za sporny okres od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. W zakresie dotyczącym istniejących w tych dokumentach przekreśleń, biorąc pod uwagę, że pozostałe dane w nich zawarte były prawidłowe, to należało uwzględnić te dokumenty w całości.

Sąd zatem, mając na uwadze powyższe nie znalazł podstaw do kwestionowania tych dokumentów. Z uwagi na to, że są spójne, zostały ocenione jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie W. B. podlegało uwzględnieniu.

Analizując stanowiska stron procesu, w pierwszej kolejności należy wskazać, że w myśl art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 504), zwanej dalej ustawą emerytalną, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). Z kolei art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przewiduje, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze
nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3).

Spór w przedmiotowej sprawie powstał wobec nieuwzględnienia przez organ rentowy przy ustalaniu kapitału początkowego okresu zatrudnienia W. B. w (...) w B. od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. Z wyjaśnień organu rentowego zamieszczonych w uzasadnieniu odwołania wynika, że przyczyną tego był brak świadectwa pracy potwierdzającego te okres zatrudnienia.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd wynika, że W. B. składając wniosek o ponowne obliczenie kapitału początkowego w listopadzie 2021r. przedstawił kserokopie dokumentów poświadczonych za zgodność z oryginałem - wyliczeń wysokości miesięcznego ryczałtu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w (...) w B. od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. Z dokumentów tych wynika, że w okresie od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. W. B. był zatrudniony w ww. zakładzie. Odwołujący na potwierdzenie powyższego do akt sprawy przedłożył również kserokopie dowodu osobistego, w którym w zakładce poświęconej adnotacjom o zatrudnieniu posiada wpisy o ww. zatrudnieniu wraz z pieczątkami zakładu pracy.

Zasady określające sposób postępowania przed organem rentowym oraz dowody wymagane w tym postępowaniu określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Zgodnie z § 22 ust. 1 rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1)  legitymacja ubezpieczeniowa;

2)  legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę,
wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Wymaga przy tym zaznaczenia, że w postępowaniu sądowym w sprawach
o świadczenia emerytalno-rentowe sąd nie jest związany takimi ograniczeniami
w dowodzeniu, jakie odnoszą się do organu rentowego w postępowaniu administracyjnym. Według art. 473 § 1 k.p.c. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt, może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007r., I UK 111/07). Pogląd wyrażony w cytowanym wyżej orzecznictwie jest uzasadniony tym, że z uwagi na upływ lat ubezpieczeni wnioskujący o przyznanie im prawa do świadczenia emerytalnego lub jego przeliczenie mogą napotkać pewne trudności w należytym udokumentowaniu nie tylko przebiegu zatrudnienia czy też faktu otrzymywania konkretnych składników wynagrodzeń bądź ich wysokości, lecz również samej okoliczności zatrudnienia w danym zakładzie pracy. Praktyka orzecznicza zna zresztą wiele przypadków, w których dostęp ubezpieczonych do pełnych akt osobowych jest problematyczny. Przyczyną tego stanu rzeczy najczęściej jest likwidacja zakładu pracy, w którym ubezpieczony przed laty pracował, zagubienie dokumentacji w związku z krótkim termin jej obowiązkowej archiwizacji czy przejęciem zakładu pracy przez inny podmiot, lecz również niestaranne prowadzenie dokumentacji kadrowo-płacowej przez byłego pracodawcę. Ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu okresów składkowych czy też wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny jednak obciążać wyłącznie ubezpieczonych, przy czym nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić w całości na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, z tym że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998r., II UKN 440/97 i z 4 lipca 2007r., I UK 36/07, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 października 2013r., III AUa 269/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 marca 2006r., III AUa 1096/05).

Kierując się powyższym Sąd ocenił, że zgromadzone w przedmiotowej sprawie dowody pozwalały na rozstrzygnięcie zgodnie z żądaniem ubezpieczonego. W ocenie Sądu z materiału dowodowego, obejmującego przede wszystkim dokumenty w postaci wpisu w dowodzie osobistym, wyliczeń wysokości miesięcznego ryczałtu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w (...) w B., a także z zeznań ubezpieczonego, wynika fakt rzeczywistego zatrudnienia W. B. w (...) w B. w spornym okresie.

Omówione okoliczności mogą budzić pewne zastrzeżenia co do wartości dowodowej wymienionych dokumentów z uwagi na istniejące w nich skreslenia, niemniej jednak zdaniem Sądu nie przekreślają ich wiarygodności. Należy podkreślić, że skreślenia te wynikają z błędów obliczeniowych i są nieznaczne, zaś przy każdym skreśleniu istnieje parafka osób ich dokonujących, zaś pozostałe dane w nich zawarte są prawidłowe, wobec tego w Ocenie Sądu należało uwzględnić te dokumenty w całości. Ponadto Sąd miał na uwadze, że dokumenty te zostały podpisane i opatrzone pieczęciami zakładu pracy, wobec tego należało uznać je za dokumenty w znaczeniu powszechnej na gruncie prawa cywilnego definicji dokumentu sformułowanej w art. 773 k.p.c. Dokumentem w znaczeniu materialnego, ale i procesowego prawa cywilnego, jest każdy nośnik, który umożliwia zapoznanie się z zawartą na nim informacją (art. 773 k.c.). Mogą nim być zatem również kserokopie, o ile tylko zawarta jest w nich myśl ludzka (takie znaczenie ustawowemu pojęciu "informacji" użytemu w art. 773 k.c. słusznie nadaje się w doktrynie; patrz: red. A. Marciniak, K. Piasecki. Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1-366. Wydanie 7. 2016 r. - art. 2431, pkt 1, Legalis; dalej: "Kometarz.K. Piasecki"). Jeżeli nadto znajduje się w nich tekst i jest możliwe ustalenie osoby, od której on pochodzi (określonej przez ustawodawcę jako "wystawcę dokumentu). Naturalnie zasada ta nie rozciąga się na normę z art. 245 k.p.c., bowiem z uwagi na brak formy pisemnej lub elektronicznej, nie można przyjąć, że osoba, której podpis widnieje na kserokopii złożyła oświadczenie w niej zawarte. Ustalenie autorstwa dokumentu nie może w takich przypadkach zostać poczynione w oparciu o domniemanie, lecz o ogólne reguły dowodowe obowiązujące w procedurze cywilnej.

W rozważanym przypadku dowody potwierdzające zatrudnienie ubezpieczonego w (...) w B. to nie tylko wspomniane dokumenty, ale także zeznania ubezpieczonego, które wraz z dokumentami dają spójny obraz przebiegu zatrudnienia i okresu trwania stosunku pracy. W oparciu o wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie W. B. zasługuje na uwzględnienie, a żądane przez niego uwzględnienie spornego okresu zatrudnienia w (...) w B. od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. przy ustalaniu kapitału początkowego i w konsekwencji przy obliczaniu wysokości emerytury jest możliwe w oparciu o przeprowadzone w sprawie dowody. Mimo pewnych rozbieżności natury formalnej, jaką cechowały się przedłożone w sprawie dokumenty, Sąd ocenił, że informacje wynikające z akt osobowych były spójne i treściowo zbieżne w stopniu pozwalającym na precyzyjne ustalenie aspektów spornego zatrudnienia.

Podsumowując powyższe rozważania Sąd Okręgowy uznał, że odwołujący wykazał zasadność swojego stanowiska w zakresie podstaw do uwzględnienia przy obliczaniu kapitału początkowego dodatkowo okresu od 15 marca 1989 r. do 31 maja 1990 r. Powyższe skutkowało koniecznością przeliczenia kapitału początkowego i ponownego ustalenia wartości parametrów służących do jego ustalenia. Zmieniając zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy nakazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego odwołującego z uwzględnieniem powyższego okresu zatrudnienia, o czym orzeczono jak w sentencji wyroku.