Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

12 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 12 grudnia 2022 r. w Warszawie

odwołania I. F. (poprzednio I. K.)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

przy udziale M. D.

z 26 kwietnia 2021 r., nr (...) (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że M. D. jako zleceniobiorca płatnika składek I. F. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 30 grudnia 2019 r.;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz I. F. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od daty uprawomocnienia się wyroku.

Sygn. akt VII U 780/21

UZASADNIENIE

2 czerwca 2021 r. I. K. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 26 kwietnia 2021 r. domagając się zmiany tej decyzji poprzez uznanie, że ubezpieczona M. D. jako zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 30 grudnia 2019 r. o zasądzenie na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego na jej rzecz. Odwołująca zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie:

- art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. poprzez uznanie, że ubezpieczona M. D. nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 30 grudnia 2019 r. jako zleceniobiorca płatnika składek,

- art. 45 § 1 k.p.a. w zw. z art. 44 § 1-4 k.p.a. w zw. z art. 10 § 1 k.p.a. poprzez niedoręczenie powódce pism na adres jej miejsca zamieszkania, a pod adres prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, a nadto przyjęcie, że niepodjęte pod tym adresem pismo zostało jej skutecznie doręczone w trybie doręczenia zastępczego, pomimo możliwości doręczenia przesyłki w sposób bezpośredni do rąk pracownika biura, na adres którego przesyłkę zaadresowano oraz pomimo braku pozostawienia zawiadomienia o pozostawieniu przesyłki wraz z możliwością jego odbioru w placówce pocztowej,

- art. 80 k.p.a. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego przez organ tj. wywiedzenie, że zgłoszenie zleceniobiorcy do ubezpieczeń z opóźnieniem, wpływ dokumentów rozliczeniowych z opóźnieniem, jak i brak odbioru korespondencji mają świadczyć o fikcyjnym zatrudnieniu M. D. w celu uzyskania dotacji z (...), co stanowi wnioskowanie całkowicie oderwane od faktów, doświadczenia życiowego i logiki, szczególnie w kontekście wadliwego doręczenia.

W uzasadnieniu stanowiska odwołująca wyjaśniła, że w zakresie swojej działalności gospodarczej prowadzi salony kosmetyczne, salony urody oraz świadczy usługi kosmetologiczne, z uwzględnieniem zabiegów medycyny estetycznej. Odwołująca podjęła współpracę z M. D. na podstawie umowy zlecenia na czas nieokreślony od 30 grudnia 2019 r. na stanowisku manicurzystki. Na podstawie tej umowy M. D. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych od 30 grudnia 2019 r. Ponadto odwołująca wskazała, że z uwagi na brak prawidłowego doręczenia jej zawiadomienia o wszczęciu przez organ rentowy postępowania w sprawie zgłoszenia pracowników płatnika do ubezpieczeń była pozbawiona możliwości udziału w postępowaniu przed organem rentowym (odwołanie, k. 3-7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania na jego rzecz od odwołującej się kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że do zgłoszenia M. D. do ubezpieczeń społecznych doszło z opóźnieniem, tj. 28 lipca 2020 r. Z opóźnieniem złożono też imienne raporty rozliczeniowe (odpowiedź na odwołanie, k. 28-29 a.s.).

Sąd ustalił, co następuje:

I. F. (poprzednio M.-K.) w ramach działalności gospodarczej prowadzi m.in. salon kosmetyczny (...) przy ul. (...) w W., który został otwarty po remoncie w drugiej połowie grudnia 2019 r. W salonie znajdują się 2 stanowiska manicure oraz gabinet kosmetologii. W gabinecie kosmetologii pracuje B. R. i A. D.. Mediami społecznościowymi zajmuje się E. K.. Na stanowisku managera zarządzającego salonem zatrudniona jest M. B.. Na podstawie umowy o pracę zatrudniony jest jeden pracownik P. K., który zajmuje się dostarczaniem materiałów oraz sprzętem. Salon jest czynny od godziny 9:00 do 20:00.

Na stanowisku manicurzystki w grudniu 2019 r. pracowała A. Ś., która zajmowała się stylizacją i malowaniem paznokci. Drugie stanowisko manicurzystki pozostawało nieobsadzone. Na portalu (...), I. F. umieściła ogłoszenie o poszukiwaniu manicurzystki, w ten sposób zrekrutowała M. D., która szukała zatrudnienia (zeznania I. F., k. 110 a.s., zeznania świadka P. K., k. 109 a.s., zeznania świadka B. R., k. 108 a.s.).

W grudniu 2019 r. I. F. nawiązała współpracę z M. D. na podstawie umowy zlecenia zawartej na czas nieokreślony od 31 grudnia 2019 r. Ubezpieczonej powierzono obwiązki wykonywania usług manicure i pedicure, usług pielęgnacyjnych i szkoleń z zakresu manicure i pedicure. M. D. pracowała w salonie (...) od poniedziałku do piątku od 9.00 do 17.00 lub od 12.00 do 20.00. M. D. częściej pracowała na popołudniowe zmiany. Wynagrodzenie ustalono na kwotę 2089 zł i wypłacała je gotówką do rąk własnych ubezpieczonej B. R., M. B. lub A. D. (umowa zlecenia z 31 grudnia 2019 r., pokwitowania odbioru wynagrodzenia, zdjęcia pracownic salonu (...) – nienumerowane karty akt ZUS, zeznania I. F., k. 110 a.s., zeznania świadka P. K., k. 109 a.s., zeznania świadka B. R., k. 108 a.s.).

Odwołująca się zgłosiła M. D. do ubezpieczeń społecznych 28 lipca 2020 r. wskazując datę objęcia ubezpieczeniem na 30 grudnia 2019 r. (bezsporne).

Do opóźnienia w zgłoszeniu M. D. do ubezpieczenia doszło z przyczyn wynikających ze stanu zdrowia odwołującej się, która w 2020 r. była na zwolnieniu lekarskim. Przebywała też w szpitalu. Odwołująca się ma umiarkowany stopień niepełnosprawności (pismo I. F. z 13 września 2021 r., k. 39 a.s., zaświadczenie lekarskie z 3 września 2021 r., k. 40 a.s., zeznania świadka B. R., k. 108 a.s.).

Odwołująca występowała o dotacje z (...) i do wysokości subwencji brała pod uwagę M. D. (bezsporne).

M. D. 25 marca 2021 r. rozwiązała zawartą z I. F. umowę z dniem 30 kwietnia 2021 r. Powodem były niskie zarobki (wypowiedzenie umowy z 25 marca 2021 r. - nienumerowane karty akt ZUS).

Decyzją z 26 kwietnia 2021 r., nr (...) (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że M. D. nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca płatnika składek I. K. od 30 grudnia 2019 r. Organ rentowy uznał, że odwołująca się zawarła z M. D. pozorną umowę zlecenia, jedynie w celu wykazania osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia, co było warunkiem koniecznym do uzyskania przez odwołującą się prawa do uzyskania pomocy z (...) (decyzja ZUS z 26 kwietnia 2021 r. - nienumerowane karty akt ZUS).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wymienione dokumenty zgromadzone w aktach rentowych i w aktach sprawy oraz na podstawie zeznań odwołującej I. F. (k.110) i świadków: B. R. (k. 108), P. K. (k.109).

Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej I. F. i zeznaniom świadków B. R. oraz P. K., ponieważ w sposób przekonujący i spójny przedstawili oni okoliczności dotyczące zawarcia umowy zlecenia oraz wykonywania przez M. D. obowiązków wynikających z tej umowy.

W szczególności sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka B. R. i P. K. w zakresie w jakim wskazali oni, że M. D. była jedną z dwóch manicurzystek, pracowała najczęściej na popołudniowych zmianach, od poniedziałku do piątku, wynagrodzenie było jej wypłacane gotówką przez B. R., M. B. lub A. D.. Zeznania ww. świadków są spójne oraz korespondują z tym co zeznała odwołująca I. F., stąd brak było podstaw do uznania, że depozycje tych świadków nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd ocenił jako wiarygodne również zeznania odwołującej się I. F., która wyjaśniła okoliczności nawiązania współpracy z M. D., a także w zakresie jakim przedstawiła powody opóźnienia w zgłoszeniu jej do ubezpieczeń społecznych, które były związane z stanem jej zdrowia, co zostało potwierdzone zaświadczeniem lekarskim oraz zeznaniami świadka B. R..

Dokumenty przedłożone do akt postępowania zostały ocenione jako wiarygodne, tym bardziej że ich treść koresponduje z tym na co wskazują osobowe środki dowodowe. Wobec tego sąd nie znalazł z urzędu podstaw do zakwestionowania wiarygodności tych dokumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie I. F. było uzasadnione.

Sporne w rozpatrywanej sprawie było to czy M. D. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek I. F..

Czynności realizowane na podstawie umowy zlecenia stanowią jeden z tytułów do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym, rentowymi i wypadkowym – zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 1009– dalej jako ustawa systemowa lub u.s.u.s.) ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym obowiązkowo podlegają osoby fizyczne wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, jako podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, podlegają ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie. Z przepisu art. 11 ust. 2 powołanej ustawy wynika, że przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego jest zależne od złożenia przez te osoby stosownego wniosku.

Wniosek o objęcie M. D. został złożony z opóźnieniem, a uchybienie to wynikało ze stanu zdrowia płatnika składek I. F.. W konsekwencji zgłoszenie M. D. jako zleceniobiorcy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 30 grudnia 2019 r. wpłynęło do ZUS dopiero 28 lipca 2020 r., a więc z przekroczeniem ustawowego terminu. Zgodnie z art. 36 ust. 1 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zgłoszenia dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Organ rentowy wskazywał przy tym na znaczne przekroczenie terminu. Zdaniem sądu, o ile fakt przekroczenia ustawowego terminu jest bezsporny, o tyle dyskusyjne jest, czy przekroczenie to należy kwalifikować jako nadmierne i kluczowe, biorąc pod uwagę fakt, że - jak wynika z materiału dowodowego - umowa była faktycznie realizowana. Składki za ubezpieczoną również nie były opłacane terminowo. I. F. wskazała, że powód tych opóźnień był związany ze stanem jej zdrowia - jej niedyspozycją związaną z nieobecnościami w pracy. W rozpatrywanej sprawie - bez względu na wskazane naruszenia przepisów ze strony płatnika składek - najistotniejsze jest to, że strony przystąpiły do realizacji umowy zlecenia, a więc spóźnione zgłoszenie do ubezpieczeń, nie miało znaczenia decydującego. W stosunkach cywilnoprawnych może to być oceniane w aspekcie przestrzegania przez zleceniodawcę przepisów, ale jeśli umowa faktycznie była realizowana, nie skutkuje to uznaniem, że doszło do jej nieważności. Sam fakt wykonywania uzgodnionych czynności przez zleceniodawcę, w przypadku którego nie dopełniono opisywanych formalności, nie może prowadzić do tak daleko idącego skutku, chyba że umowa nie była realizowana. Tylko wówczas takie okoliczności, mogłyby potwierdzać pozorność umowy, a tym samym jej nieważność.

Sąd uznał, że zawarta przez odwołującą się i M. D. pisemna umowa zlecenia z 31 grudnia 2019 r. była realizowana, na co wskazują zeznania świadków oraz zgromadzone w toku postępowania dokumenty.

Sąd zważył, że zgodnie z treścią art. 734 § 1 k.c. poprzez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Jakkolwiek treść przepisu wyraźnie wskazuje czynności prawne, to doktryna i orzecznictwo zgodnie wskazują, że umowa zlecenia może obejmować również zlecenie na wykonywanie czynności faktycznych. Zlecenie jest umową konsensualną, a jej essentialia negotii obejmują jedynie określenie czynności, którą przyjmujący zlecenie ma wykonać. Umowa zlecenia należy do kategorii umów o świadczenie usług, a więc do wykonywania czynności mieszczących się w zakresie określonym wolą stron. Strony zawierające umowę zlecenia, stosownie do treści art. 353 1 k.c., mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Wedle woli stron umowy zlecenie może dotyczyć tak pojedynczego wykonania konkretnej czynności, jak i wykonywania wielokrotnego, powtarzalnego, rozciągniętego w czasie. Odpowiedzialność osoby przyjmującego zlecenie jest rozpatrywana w zakresie jej starannego działania przy wykonywaniu przedmiotu zlecenia, co oznacza, że czynnikiem decydującym przy ocenie pracy tej osoby jest kryterium wykonywania przez nią czynności na określonym, ustalonym przez strony stosunku prawnego, poziomie. Oświadczenia woli zawarte w umowie zlecenia należy, zgodnie z treścią art. 65 § 1 k.c., tłumaczyć tak, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostały złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Należy mieć również na uwadze przepis art. 65 § 2 k.c., z którego wynika, że przy umowach, a więc i w przypadku zlecenia, należy raczej badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Istotne jest wreszcie i to, że dla umowy zlecenia nie została przewidziana forma szczególna. Zlecenie może zostać udzielone w dowolnej formie (art. 60 k.c.), w tym także w sposób dorozumiany.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c., na który powołał się organ rentowy, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej należy odróżnić od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy czy sprzecznej z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Czynność prawna może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przy ocenie istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego nacisk kładzie się na ustalenie faktycznego wykonywania umowy czy działalności (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 26.02.2013 r., I UK 472/12, z 24.08.2010 r. I UK 74/10, z 13.11.2008 r., II UK 94/08, postanowienie Sądu Najwyższego z 18.10.2011 r., III UK 43/11). Nie wystarczy zatem zawarcie samej umowy, lecz konieczne jest rozpoczęcie jej wykonywania. Umowa taka powinna mieć, przynajmniej w zamiarze, realne znaczenie gospodarcze, w innym bowiem przypadku można by mówić jedynie o relacji grzecznościowej, a nie stosunku prawnym. Sąd podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, który w uzasadnieniu wyroku z 30 kwietnia 2015 r. podkreślił, że „jakkolwiek orzecznictwo Sądu Najwyższego z reguły dotyczy umowy o pracę lub działalności gospodarczej, to powyższe stwierdzenie ma walor ogólniejszy, gdyż obowiązek ubezpieczenia jest co do zasady powiązany z działalnością zapewniającą środki utrzymania. Celem ubezpieczenia jest ochrona przed skutkami zdarzeń losowych powodujących z reguły niezdolność do pracy, czyli ochrona dochodu uzyskiwanego z danego rodzaju działalności” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 30.04.2014 r., III AUa 1630/14). Powyższy pogląd, w ocenie sądu, nabiera znaczenia z uwagi na fakt, że przedmiotem umowy zlecenia z 31 grudnia 2019 r. zawartej między M. D. a I. F. było wykonywanie przez ubezpieczoną usług manicure i pedicure, usług pielęgnacyjnych i szkoleń z zakresu manicure i pedicure w salonie kosmetycznym (...) przy ul. (...) w W. prowadzonym przez odwołującą się.

Uwzględniając do tego jeszcze okoliczność, że stosunek prawny wynikający z umowy zlecenia stanowi zobowiązanie starannego działania, do oceny umowy zlecenia łączącej strony, w kontekście jej potencjalnej pozorności, możliwe jest stosowanie kryteriów zbliżonych do kryteriów stosowanych przy ocenie pozorności umowy o pracę.

W związku z powyższym przedmiotem rozważań sądu w rozpatrywanej sprawie było ustalenie, czy w związku z zawarciem umowy zlecenia z płatnikiem składek, M. D. faktycznie wykonywała odpłatnie czynności na jej rzecz, jak również jaki był realny cel przyświecający stronom przy zawiązywaniu tego stosunku cywilnoprawnego. Postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie dało podstawy do stwierdzenia, że pozorność stosunku prawnego łączącego ubezpieczoną i odwołującą, na którą organ rentowy powoływał się w treści uzasadnienia zaskarżonej decyzji i w odpowiedzi na odwołanie, nie została dowiedziona. Zdaniem sądu, materiał dowodowy zgromadzony przez organ rentowy w toku postępowania wyjaśniającego, uzupełniony w postępowaniu prowadzonym przez sąd, dowodzi, że odwołująca się wykazała, że przy zawieraniu umowy zlecenia towarzyszył jej cel jej rzeczywistego realizowania. Jak wynika z dokonanych w sprawie ustaleń wiązało się to z rzeczywistymi potrzebami zleceniodawcy, bowiem I. F. prowadziła działalność salonu kosmetycznego (...)” przy ul. (...) w W. od połowy grudnia 2019 r., w którym posiadała dwa stanowiska do manicure, jedno z nich zajmowała A. Ś., zaś drugie pozostawało nieobsadzone. Płatnik składek niewątpliwie miała zapotrzebowanie na usługi świadczone przez M. D., która pracowała na zmiany z pierwszą stylistką, w ten sposób, salon mógł zachować ciągłość obsługi klientek od godziny 9 do godziny 20, w sytuacji gdy jedna manicurzystka pracowała od godziny 9 do godziny 17, a druga od godziny 12 do godziny 20. Zebrany w sprawie materiał dowodowy - poza tym, że wskazuje na okoliczności zatrudnienia ubezpieczonej oraz na faktyczne zapotrzebowanie na jej usługi - potwierdza również fakt rzeczywistego wykonywania umowy. Świadczą o tym w szczególności zeznania świadków B. R. i P. K., a także dowody w postaci zdjęć, wydruków wiadomości sms, potwierdzenia wypłaty wynagrodzeń w gotówce, umowa zlecenia z dnia 31 grudnia 2019 r.

Ponadto, za wykonane zlecenie ubezpieczona otrzymywała umówione wynagrodzenie. W tej sytuacji nie sposób uznać, że I. F. zgłosiła M. D. do ubezpieczeń w celu otrzymania pomocy w ramach programu wsparcia z (...) - organ rentowy nie wykazał, aby płatnik składek takie fundusze otrzymała.

W tych okolicznościach sąd zważył, że spornej umowie zlecenia między M. D., a I. F. nie sposób przypisać cech pozorności. Materiał dowodowy potwierdza faktyczne, odpłatne wykonywanie prac zleconych przez płatnika składek. Skoro zatem umowa zlecenia była przez strony rzeczywiście wykonywana, to nie zachodzą przesłanki do uznania jej za pozorną, a przez to nieważną na podstawie art. 83 § 1 k.c. i w konsekwencji - do wyłączenia M. H. z ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i chorobowego, związanych z umową zlecenia zawartą 31 grudnia 2019 r.

Z opisanych przyczyn sąd na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, zgodnie z żądaniem odwołującej.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. mając na uwadze, że odwołująca się wygrała sprawę. Stąd też, określonymi na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych kosztami zastępstwa procesowego obciążono organ rentowy.