Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 września 2022 roku

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: Sędzia Sławomir Splitt

Protokolant: Jolanta Migot

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2022 r. w Gdyni na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko G. B.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanej G. B. na rzecz powódki (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 54.150,51 złotych (pięćdziesiąt cztery tysiące sto pięćdziesiąt złotych pięćdziesiąt jeden groszy), wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie ale nie wyższymi od każdorazowej wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 20 maja 2020 roku do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III. zasądza od pozwanej G. B. na rzecz powódki (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 1.151,20 złotych (jeden tysiąc sto pięćdziesiąt jeden złotych dwadzieścia groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

IV. nakazuje ściągnąć od powódki (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 45,00 złotych (czterdzieści pięć złotych) tytułem wydatków poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa;

V. wydatek związany z kosztem opinii biegłego psychiatry – w części nierozliczonej zaliczką i nie objętym punktem IV wyroku przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

Powódka (...)œci S.A. z siedzib ¹ w W. wnios ³a pozew przeciwko pozwanej Gra¿ (...) o zap ³atê kwoty 65.668,61 z ³otych z odsetkami umownymi w wysokoœci czterokrotnoœci stopy kredytu lombardowego NBP za opóŸnienie od kwoty 51.139,60 z ³ od dnia 20 maja 2020 roku do dnia zap ³aty.

W uzasadnieniu wskaza ³a, i¿ powy¿szej kwoty dochodzi z tytu ³u umowy po¿yczki zawartej w dniu 16 marca 2015 roku przez zmar ³ego W. U..

Pozwana jak wynika z postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 1 sierpnia 2016 roku jest spadkobierc ¹ po zmar ³ym W. U..

Na pozwan ¹ jako spadkobiercê kredytobiorcy przesz ³y obowi ¹zki zmar ³ego z tytu ³u niesp ³acenia umowy.

(pozew – k. 3-4v.)

Pozwana wnios ³a sprzeciw od wydanego w postêpowaniu upominawczym nakazu zap ³aty, w którym wnios ³a o oddalenie powództwa w ca ³oœci.

W sprzeciwie wskaza ³a, i¿ W. U. cierpia ³ na chorobê A..

W po ³owie 2014 roku W. U. zacz ¹³ mieæ istotne problemy z wykonywaniem codziennych czynnoœci.

W dniu 11 sierpnia 2014 roku pozwana wyst ¹pi ³a z wnioskiem o ubezw ³asnowolnienie ca ³kowite W. U..

(...) on ubezw ³asnowolniony postanowieniem z dnia 6 maja 2015 roku, a pozwana na podstawie postanowienia z dnia 4 wrzeœnia 2015 roku zosta ³a jego opiekunem prawnym.

W. U. zmar ³ w dniu 28 stycznia 2016 roku. Pozwana wiedzê o zaci ¹gniêtej po¿yczce przez W. U. uzyska ³a po tym jak zosta ³a wezwana przez bank pismem z dnia 15 marca 2019 roku do zap ³aty.

Oœwiadczenie woli po¿yczkobiorcy jest z ³o¿one w stanie wy ³¹czaj ¹cym œwiadome i swobodne wyra¿enie woli, a zatem umowa jest niewa¿na.

(sprzeciw – k. 52-55)

W odpowiedzi na powy¿sze powódka rozszerzy ³a ¿ ¹danie pozwu w ten sposób, i¿ wnios ³a ewentualnie o zap ³atê przez pozwan ¹ kwoty 51.139,60 z ³ tytu ³em zwrotu nienale¿nego œwiadczenia w sytuacji uznania niewa¿noœci zawartej umowy.

W uzasadnieniu powódka wskaza ³a, i¿ wyp ³ata po¿yczki nast ¹pi ³a jednorazowo w dniu 16 marca 2015 roku.

Powódka zakwestionowa ³a to, aby pozwana wiedzê o zawartej umowie (...) w dniu przez ni ¹ wskazanym w sprzeciwie, albowiem jak wskaza ³a pozwana dzieñ po wp ³ywie œrodków z tytu ³u umowy po¿yczki z ³o¿y ³a dwie dyspozycje wyp ³at na ³¹czn ¹ kwotê 4.000,00 z ³otych.

Stwierdzenie bezwzglêdnej niewa¿noœci umowy nie stoi na przeszkodzie uwzglêdnienia roszczenia, albowiem poprzednik prawny powódki pobra ³ kwotê 55.898,65 z ³ i nie zwróci ³ tej kwoty do wysokoœci 51.139,60 z ³.

(pismo powódki – k. 80-84)

W piœmie z dnia 13 maja 2022 roku powódka oœwiadczy ³a, ¿e w razie uznania umowy po¿yczki za niewa¿n ¹ domaga siê ewentualnie zap ³aty kwoty 41.631,66 z ³ wraz z dalszymi odsetkami ustawowymi za opóŸnienie od dnia wydania wyroku do dnia zap ³aty w oparciu o przepisy o nienale¿nym œwiadczeniu. (...), ¿e na rzecz poprzednika prawnego pozwanej wyp ³acona zosta ³a kwota 60.752,80 z ³. Na poczet sp ³aty po¿yczki dokonano wp ³at na ³¹czn ¹ kwotê 14.266,99 z ³. Kwota 41.631,66 z ³ stanowi ró¿nicê pomiêdzy wyp ³acon ¹ kwot ¹ po¿yczki (60.752,80 z ³), a sum ¹ dokonanych wp ³at na poczet sp ³aty po¿yczki (14.266,99 z ³) oraz kwot ¹ pobranej prowizji (4.854,15 z ³).

(pismo z dnia 13.05.2022r. – k. 234-236v.)

W piœmie z dnia 10 czerwca 2022 roku pozwana poda ³a, ¿e nie mia ³a wiedzy o po¿yczce zawartej przez W. U.. (...), ¿e w 2015 roku dokonywa ³a zakupów przy u¿yciu jego karty, jak i wyp ³at przy u¿yciu karty, na co wystarcza ³y œrodki z jego emerytury. Ty samym ani W. U. ani pozwana nie korzystali z pieniêdzy, które by ³y przedmiotem rzekomej, a co najmniej niewa¿nej umowy po¿yczki z powódk ¹. (...) te nie by ³y w dyspozycji W. U., jak i pozwanej. Ani pozwana ani W. U. nie uzyskali korzyœci maj ¹tkowej kosztem powódki. Powódka w powo ³aniu na art. 409 k.c. powo ³a ³a siê na fakt utraty tych œrodków, podtrzymuj ¹c ¿ ¹danie oddalenia powództwa.

(pismo z dnia10.06.2022r. – k. 244-245)

Stan faktyczny:

W testamencie z dnia 12 paŸdziernika 2012 roku W. U. uczyni ³ spadkobierc ¹ Gra¿ynê J. B.. Testament zosta ³ sporz ¹dzony przez W. U. w ³asnorêcznie w obecnoœci pozwanej i jej kole¿anki. (...) on przekazany pozwanej, która w ³o¿y ³a go do dokumentów maj ¹c do nich sta ³y dostêp.

W tym czasie pozwana zamieszkiwa ³a wspólnie ze swoim ojcem, do którego wprowadzi ³a siê na przestrzeni lat 2008-2009 celem sprawowania nad nim codziennej opieki, albowiem jego stan zdrowia siê pogarsza ³ – ojciec pozwanej zacz ¹³ mieæ problemy z pamiêci ¹.

(...) to na tym, i¿ zapisywa ³ on sobie wszystkie rzeczy na kartkach i nie poznawa ³ najbli¿szych osób. Pozwana pracowa ³a do 2014 roku, a potem przesz ³a na emeryturê i ju¿ nie pracowa ³a.

W 2014 roku stan zdrowia ojca pozwanej pogorszy ³ siê. W tym okresie ojciec pozwanej nie poznawa ³ nawet osób najbli¿szych. Nie poznawa ³ równie¿ pozwanej, któr ¹ traktowa ³ jak swoj ¹ zmar ³¹ ¿onê, zwracaj ¹c siê do niej jej imieniem.

Pozwany w tym okresie nie pamiêta ³ nawet swojego nazwiska. Nie wiedzia ³, ¿e trzeba ponosiæ op ³aty za mieszkanie, ani te¿ nie potrafi ³ ich robiæ. Pozwana dysponowa ³a w tym czasie kart ¹ bankomatow ¹ ojca. Ojciec nie pamiêta ³ nawet (...)u. Ojciec nie posiada ³ rozeznania co do wartoœci pieniêdzy, w tym co do wysokoœci swojego uposa¿enia emerytalnego. Nie pamiêta ³ o terminach i koniecznoœci leczenia lekarskiego. Pozwana by ³a upowa¿niona do pobierania pieniêdzy z konta ojca, co pozwala ³o jej na wyp ³atê œrodków pieniê¿nych z okienka bankowego.

W 2014 roku – w chwili sk ³adania przez pozwan ¹ wniosku o ubezw ³asnowolnienie ojca W. U. nie czyta ³ ju¿, ani nie pisa ³. W okresie tym ojciec pozwanej ju¿ nie opuszcza ³ zajmowanego lokalu, nie potrafi ³ niczego za ³atwiæ ko ³o siebie.

Nie mia ³ rozeznania co do znaczenia poszczególnych pomieszczeñ domowych – pozwana umieszcza ³a du¿e obrazki, aby wskazaæ czego poszczególne pomieszczenie dotyczy, albowiem ojciec pozwanej myli ³ przeznaczenie poszczególnych pomieszczeñ.

Nikt poza pozwan ¹ ojcem siê nie opiekowa ³.

(dowód: zeznania pozwanej Gra¿yny B. – k. 154-159, p ³yta – k. 160, postanowienie z dnia 01.08.2016r. w VII Ns 1426/16 – k. 21)

Dnia 12 sierpnia 2014 roku Gra¿ (...)¿y ³a do S. O. w G. wniosek o ca ³kowite ubezw ³asnowolnienie W. U. z powodu choroby otêpiennej typu A.. We wniosku poda ³a, i¿ ojciec ma zdiagnozowan ¹ chorobê od 2011 roku, a od listopada 2012 roku korzysta z us ³ug dziennego (...)u.

Zgodnie z twierdzeniem wniosku stale pogarszaj ¹cy siê stan zdrowia ojca spowodowa ³, ¿e nie jest on w stanie samodzielnie funkcjonowaæ w œrodowisku, wymaga ca ³odobowej opieki osób drugich we wszystkich czynnoœciach ¿yciowych. Ojciec nie jest œwiadomy podejmowanych decyzji co do swojej osoby.

W piœmie z dnia 25 listopada 2014 roku wnioskodawczyni poinformowa ³a, i¿ uczestnik nie przebywa obecne w (...), uczêszcza do œwietlicy adaptacyjnej, ale przebywa przy ulicy (...) kl. A m. 16.

(dowód: wniosek z dnia 11.08.2014r. – k. 104, pismo z dnia 25.11.2014r. – k. 107)

Wraz z wnioskiem Gra¿ (...) o zwolnienie od op ³aty s ¹dowej na poczet bieg ³ych w sprawie wniosku o ubezw ³asnowolnienie, wskazuj ¹c, ¿e op ³atê bêdzie uiszczaæ ze swojego wynagrodzenia emerytalnego, które po potr ¹ceniach wynosi 780 z ³. Z za ³¹czonego zaœwiadczenia wynika ³o, ¿e wysokoœæ œwiadczenia emerytalnego wynosi netto 781,76 z ³.

(dowód: pismo – k. 105, zaœwiadczenie ZUS z dnia 08.08.2014r. – k. 106)

W opinii psychiatryczno-psychologicznej z dnia 29 grudnia 2014 roku sporz ¹dzonej w toku prowadzonego postêpowania o ubezw ³asnowolnienie w wywiadzie od wnioskodawczyni zapisano, i¿ uczestnik nigdzie sam nie wychodzi, nie rozpoznaje swojego mieszkania zapomina, ¿e jad ³.

Stwierdzono, i¿ kontakt werbalny z uczestnikiem jest zniesiony – uczestnik wie jak mam na imiê, w którym roku siê urodzi ³ i ile ma dzieci, nie wie natomiast jaka jest pora dnia, ile otrzymuje emerytury, gdzie pracuj ¹ jego dzieci, twierdzi, ¿e jest ¿onaty, o córce mówi, ¿e jest jego synem.

W. U. na posiedzeniu dnia 11 grudnia 2014 roku w sprawie o ubezw ³asnowolnienie nie rozumia ³, dlaczego mia ³by byæ wdowcem. (...), ¿e mieszka z ¿on ¹, która nie umar ³a. Nie udzieli ³ informacji dotycz ¹cych kosztu zakupu chleba – nie interesowa ³ siê tym.

Badany nie rozumia ³ celu przeprowadzenia wywiadu.

W konkluzji stwierdzono, i¿ zdolnoœæ uczestnika postêpowania w zakresie funkcjonowania intelektualno-poznawczego jest ca ³kowicie zniesiona. Jest on ca ³kowicie niezdolny do radzenia sobie z funkcjonowaniem w ¿yciu codziennym i spo ³ecznym, (uczestnik ¿adnych spraw nie za ³atwia, nigdzie sam nie wychodzi), do podejmowania jakichkolwiek racjonalnych – dobrych z punktu widzenia interesów uczestnika decyzji bytowych, ¿yciowych, finansowych i zdrowotnych.

(dowód: opinia – k. 109-112 wraz z protoko ³em z dnia 11.12.2014r. – k. 108-108v.)

Dnia 4 marca 2015 roku powódka w sprawie o ubezw ³asnowolnienie ponownie wnios ³a o zwolnienie z kosztów sadowych (zaliczki na bieg ³ych), podaj ¹c, ¿e po potr ¹ceniach komorniczych otrzymuje netto kwotê 780 z ³, z czego op ³aca inne zobowi ¹zania finansowe, w tym równie¿ op ³atê s ¹dow ¹ do sprawy VII Ns 1375/10. W rezultacie nie pozostaje jej nic z emerytury. (...), ¿e op ³aca zobowi ¹zania w Banku (...) – 250 z ³, (...)-u – 350 z ³ oraz KRUK-u – 200 z ³. (...).in. ¿e W. U. sp ³aca 1.200 z ³ po¿yczki. Do wniosku do ³¹czono m.in. zestawienie operacji na rachunku (...) U. w powodowym banku. Z zestawienia wynika ³o, ¿e limit kredytu w rachunku bie¿ ¹cym jej ojca wynosi ³ wówczas 6000,00 z ³.

(dowód: wniosek z dnia 04.03.2015r. – k. 113, zestawienie operacji – k. 115-115v.)

Dnia 16 marca 2015 roku pomiêdzy P. O.œci Bankiem (...) S.A. z siedzib ¹ w W. a W. U. zosta ³a zawarta umowa po¿yczki, na podstawie której bank udzieli ³ pozwanemu po¿yczki w kwocie 60.752,80 z ³ obejmuj ¹cej ca ³kowity koszt po¿yczki w kwocie 55.898,65 z ³ i pozosta ³¹ czêœæ tytu ³em kosztów – to jest 4.854,15 z ³.

(...) po¿yczki mia ³a nast ¹piæ jednorazowo na dwa wskazane rachunki bankowe w kwotach odpowiednio 45.898,65 z ³ i 10.000,00 z ³. (...) po¿yczki mia ³a nast ¹piæ w 48 równych ratach – do dnia 10 kwietnia 2019 roku. Umowa (...) podpisana przez W. U..

(...) po¿yczki mia ³a nastêpowaæ przez dokonywanie potr ¹ceñ wymagalnych œrodków z rachunku po¿yczkobiorcy w powodowym banku – posiadanym w tym¿e banku od 10 kwietnia 2007 roku.

Kwota 45.898,65 z ³otych zosta ³a przekazana na cel wczeœniejszej sp ³aty kredytu zaci ¹gniêtego przez po¿yczkobiorcê w powodowym banku (data uruchomienia kredytu 4 marca 2014 roku).

(...) kwota zosta ³a wp ³acona na rachunek bankowy pozwanego posiadany przez niego od 10 kwietnia 2007 roku.

Dnia 16 marca 2015 roku kwota 45.898,65 z ³ zosta ³a uiszczona na rachunek do obs ³ugi kredytu celem jej wczeœniejszej sp ³aty.

(dowód: umowa po¿yczki – k. 7-9v., potwierdzenie wczeœniejszej ca ³kowitej sp ³aty kredytu – k. 19)

W z ³o¿onym wniosku kredytowym (w dniu podpisania umowy) wskazano, ¿e:

a) kredytobiorca posiada rachunek bankowy w powodowym banku od 2007 roku,

b) posiada zobowi ¹zanie kredytowe w powodowym banku na kwotê 45.898,65 z ³,

c) uzyskuje œwiadczenie rentowe w kwocie 5.200,05 z ³ miesiêcznie,

d) kredytobiorca jest wdowcem, posiada œrednie wykszta ³cenie, wydaje na miesiêczne utrzymanie kwotê 500,00 z ³, mieszka w G. przy ul. (...),

e) legitymuje siê dowodem osobistym nr (...).

(dowód: oœwiadczenie o poddaniu siê egzekucji – k. 12-13, decyzja (...) wniosku – k. 15-16, wniosek o po¿yczkê – k. 18-18v.)

Dnia 17 marca 2015 roku na rachunek oszczêdnoœciowo-rozliczeniowy W. U. wp ³ynê ³a kwota 10.000,00 z ³otych. (...) ona zmniejszenie salda ujemnego na rachunku i spowodowanie powstania salda dodatniego w kwocie 4.033,41 z ³otych.

Dnia 18 marca 2015 roku Gra¿ (...) kwoty 4.000,00 z ³ – dwoma dyspozycjami.

(dowód: zestawienie operacji – k. 85-87, potwierdzenie wyp ³aty – k. 96-97)

W dacie zawierania umowy (...) U. by ³ chory psychicznie. Rozpoznano u niego otêpienie znacznego stopnia w przebiegu choroby Alzheimera, które objawia ³o siê dezorientacj ¹, brakiem kontaktu werbalnego, a w badaniu TK g ³owy w 2013 roku opisywano u niego zaniki korowo-podkorowe oraz poszerzenie uk ³adu komorowego, które te¿ œwiadcz ¹ o tocz ¹cym siê u niego procesie otêpiennym.

Z powodu rozpoznanych zaburzeñ funkcji poznawczych W. U. w dniu zawarcia umowy nie by ³ w stanie w sposób œwiadomy i swobodny powzi ¹æ decyzji i wyraziæ woli zawarcia umowy po¿yczki z powodu wystêpuj ¹cego u niego globalnego obni¿enia funkcji poznawczych w przebiegu otêpienia typu alzheimerowskiego.

(dowód: pisemna opinia (...) lekarza psychiatry – k. 221-224)

Dnia 6 maja 2015 roku postanowieniem S. O. w G. U. zosta ³ ubezw ³asnowolniony ca ³kowicie.

(dowód: postanowienie z dnia 06.05.2015r. w sprawie I Ns 317/14 – k. 58)

Postanowieniem z dnia 4 wrzeœnia 2015 roku Gra¿ (...) ustanowiona opiekunem prawnym W. U..

(dowód: postanowienie z dnia 04.09.2015r. w sprawie III RNs 369/15 – k. 59)

W. U. zmar ³ dnia 28 stycznia 2016 roku.

(dowód: odpis skrócony aktu zgonu – k. 22)

Do stycznia 2016 roku kredyt by ³ sp ³acany na bie¿ ¹co.

(dowód: historia sp ³aty – k. 23-23v.)

Dnia 8 kwietnia 2016 roku zosta ³a z ³o¿ona w banku nieopatrzona podpisem informacja o zgonie W. U.. Do informacji do ³¹czono akt zgonu oraz postanowienie o ubezw ³asnowolnieniu.

(dowód: informacja – k. 22v.)

Postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2016 roku stwierdzono, i¿ spadek po W. U. zmar ³ym dnia 28 stycznia 2016 roku naby ³a pozwana Gra¿yna J. (...).

(dowód: postanowienie z dnia 01.08.2016r. w sprawie VII Ns 1426/16 – k. 21)

(...) do sp ³aty kapita ³ wyniós ³ 51.139,60 z ³. Natomiast odsetki zapad ³e niesp ³acone pomniejszone o korekty z dni 20 sierpnia 2019 roku, 30 paŸdziernika 2019 roku oraz 14 maja 2020 roku wynios ³y 3.010,91 z ³.

(dowód: zestawienie – k. 23-23v.)

Pismem z dnia 1 kwietnia 2019 roku pozwana odmówi ³a zap ³aty kwoty ³¹cznej 65.842,65 z ³, której domaga ³a siê powódka.

(dowód: pismo z dnia 01.04.2019r. – k. 63)

(...)¿y ³, co nastêpuje:

P.¿szy stan faktyczny (...) na podstawie dowodów z dokumentów przed ³o¿onych przez strony, znajduj ¹cych siê w aktach postepowania o ubezw ³asnowolnienie, dowodu z zeznañ stron, z ograniczeniem do pozwanej oraz opinii (...) s ¹dowego lekarza psychiatry.

(...) zgromadzony w sprawie materia ³ dowodowy (...), ¿e dowody z dokumentów przed ³o¿onych przez strony s ¹ wiarygodne, albowiem ¿adna ze stron nie kwestionowa ³a autentycznoœci tych dokumentów, w tym zgodnoœci przedstawionych kopii dokumentów z orygina ³ami, prawdziwoœci twierdzeñ w nich zawartych, ani te¿ ¿adna ze stron nie zaprzeczy ³a, ¿e osoby podpisane pod tymi dokumentami nie z ³o¿y ³y oœwiadczeñ w nich zawartych. Z.¿ywszy, ¿e do ³¹czone odpisy dokumentów pochodzi ³y z akt postêpowania S. O. w G. o ubezw ³asnowolnienie w sposób oczywisty nie mo¿na by ³o czyniæ zarzutu co do ich prawdziwoœci.

W ocenie (...) brak by ³o podstaw do kwestionowania dowodu z opinii (...) lekarza psychiatry na okolicznoœæ ustalenia stanu zdrowia W. U. w dacie zawarcia po¿yczki, a tak¿e tego, czy by ³ stanie w sposób œwiadomy i swobodny powzi ¹æ decyzjê i wyraziæ wolê zawarcia umowy. Opinia (...) sporz ¹dzona w sposób rzetelny, profesjonalny i z zachowaniem nale¿ytych standardów, co czyni j ¹ w pe ³ni przydatn ¹ do rozstrzygniêcia sprawy. Nadto, wnioski do jakich doszed ³ bieg ³y s ¹ stanowcze i zosta ³y logicznie uzasadnione, nie budz ¹ one tak¿e ¿adnych w ¹tpliwoœci (...) w œwietle zasad doœwiadczenia ¿yciowego czy wiedzy powszechnej. Dodatkowo opinia (...) z ustaleniami bieg ³ych poczynionymi w sprawie o ubezw ³asnowolnienie. Dlatego opiniê bieg ³ego uznano za w pe ³ni wiarygodn ¹ i przydatn ¹ dla rozstrzygniêcia sprawy, tym bardziej, ¿e ¿adna ze stron nie zg ³asza ³a do niej zastrze¿eñ.

W ocenie (...), brak by ³o podstaw do kwestionowania zeznañ powódki w zakresie, w którym opisywa ³a stan zdrowia ojca – W. U.. (...) one bowiem z dokumentacj ¹ zgromadzon ¹ w sprawie, w szczególnoœci opiniami (...), w tym w sprawie o ubezw ³asnowolnienie. W tym zakresie by ³y szczere, logiczne, spontaniczne i zbie¿ne, co w przekonaniu (...) œwiadczy o ich zgodnoœci z prawd ¹. Ich wiarygodnoœæ dodatkowo wzmacnia fakt, ¿e w tym zakresie powódka nie mia ³a interesu w sk ³adaniu nieprawdziwych zeznañ.

Odmiennie natomiast oceniono udzia ³ pozwanej w zawarciu spornej umowy, równie¿ w kontekœcie sugerowanego udzia ³u osób trzecich, które rzekomo mia ³y odwiedzaæ jej ojca. W ocenie (...) zeznania pozwanej co do odwiedzin bli¿ej nieustalonych osób trzecich u jej ojca s ¹ niewiarygodne, maj ¹c na wzglêdzie to, i¿ ojciec pozwanej w okresie przez ni ¹ opisanym nie poznawa ³ najbli¿szych cz ³onków rodziny, w tym samej pozwanej. Trudno zatem przyj ¹æ, aby jednoczeœnie przyjmowa ³ odwiedziny bli¿ej nieustalonych osób, trudno te¿ przyj ¹æ, aby pozwana sprawuj ¹ca sta ³a opiekê nad jej ojcem takie bli¿ej nieustalone i nieznane sobie osoby do ojca dopuszcza ³a.

(...) do szczegó ³owych rozwa¿ (...) na uwadze, ¿e w pierwszej kolejnoœci powódka wywodzi ³a swoje roszczenie z art. 720 § 1 k.c. zgodnie z którym przez umowê po¿yczki daj ¹cy po¿yczkê zobowi ¹zuje siê przenieœæ na w ³asnoœæ bior ¹cego okreœlon ¹ iloœæ pieniêdzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a bior ¹cy zobowi ¹zuje siê zwróciæ tê sam ¹ iloœæ pieniêdzy albo tê sam ¹ iloœæ rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakoœci. W dalszej kolejnoœci powódka formu ³owa ³a roszczenie w oparciu o przepisy o œwiadczeniu nienale¿nym.

Wobec ca ³okszta ³tu okolicznoœci faktycznych na rozprawie dnia 17 wrzeœnia 2021 roku uprzedzono strony o mo¿liwoœci zmiany kwalifikacji prawnej z mo¿liwoœci ¹ zastosowania przepisów o czynach niedozwolonych.

(...), ¿e podstaw ¹ roszczenia jest art. 422 k.c., zgodnie którym za szkodê odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto j ¹ bezpoœrednio wyrz ¹dzi ³, lecz tak¿e ten, kto inn ¹ osobê do wyrz ¹dzenia szkody nak ³oni ³ albo by ³ jej pomocny, jak równie¿ ten, kto œwiadomie skorzysta ³ z wyrz ¹dzonej drugiemu szkody, a tak¿e art. 415 k.c. wedle którego kto z winy swej wyrz ¹dzi ³ drugiemu szkodê, obowi ¹zany jest do jej naprawienia.

(...) do szczegó ³owych rozwa¿ (...), ¿e w sposób oczywisty zawarta umowa po¿yczki by ³a niewa¿na. Wedle dyspozycji art. 82 k.c. niewa¿ne jest oœwiadczenie woli z ³o¿one przez osobê, która z jakichkolwiek powodów znajdowa ³a siê w stanie wy ³¹czaj ¹cym œwiadome albo swobodne powziêcie decyzji i wyra¿enie woli. Dotyczy to w szczególnoœci choroby psychicznej, niedorozwoju umys ³owego albo innego, chocia¿by nawet przemijaj ¹cego, zaburzenia czynnoœci psychicznych.

Z niekwestionowanej opinii (...) lekarza psychiatry wynika ³o wprost, ¿e w dacie zawarcia umowy po¿yczki W. U. nie by ³ w stanie w sposób œwiadomy i swobodny powzi ¹æ decyzji i wyraziæ woli zawarcia umowy po¿yczki z powodu wystêpuj ¹cego u niego globalnego obni¿enia funkcji poznawczych w przebiegu otêpienia typu alzheimerowskiego.

Przeprowadzona opinia (...) koreluje z opisem stanu ojca pozwanej z czasu zawarcia umowy po¿yczki, jak równie¿ z ustaleniami bieg ³ych w równoleg ³e prowadzonym postepowaniu o ubezw ³asnowolnienie.

Z powy¿szych ustaleñ wynika, to, i¿ W. U. w chwili zawierania umowy po¿yczki wiedzia ³ jak ma na imiê, w którym roku siê urodzi ³ i ile ma dzieci. Poza jego zakresem jego œwiadomoœci znajdowa ³y siê natomiast nie tylko takie kwestie jak wysokoœæ otrzymywanych dochodów, jego zobowi ¹zania, numery (...) karty bankomatowej, ale równie¿ takie jak aktualna pora roku, stan cywilny, wiek, miejsce, pracy dzieci. W. U. nie posiada ³ wiedzy o otaczaj ¹cym go œwiecie, twierdzi ³, ¿e jego zmar ³a ¿ona ¿yje, pozwan ¹ raz nazywa ³ swoim synem, a innym razem imieniem swojej ma ³¿onki, nie rozumia ³ przeznaczenia poszczególnych pomieszczeñ w zajmowanym przez siebie od lat mieszkaniu i myli ³ je do tego stopnia, i¿ pozwana umieszcza ³a na nich rysunki w sugestywny sposób wskazuj ¹c na ich przeznaczenie.

P.¿sze œwiadczy nie tylko o tym, i¿ W. U. nie rozumia ³ znaczenia podejmowanych przez siebie czynnoœci, ale równie¿ to, i¿ nie móg ³ samodzielnie takiej czynnoœci podj ¹æ, ani te¿ zawarciem takiej umowy nie by ³ zainteresowany. Skoro bowiem nie zna ³ wartoœci podstawowych rzeczy, poza jego zakresem œwiadomoœci znajdowa ³a siê kwestia dochodu i ci ¹¿ ¹cych na nim zobowi ¹zañ to tym bardziej poza zakresem jego wiedzy i woli znajdowa ³a siê tak dalece skomplikowana czynnoœæ jak zawarcie umowy po¿yczki, której podstawowym celem by ³o sp ³ata istniej ¹cego i sp ³acanego zobowi ¹zania ze œrodków z nowej umowy.

Rodzaj i cel zawartej umowy (...) równie¿ mo¿liwoœæ udzia ³u osoby trzeciej w jej zawarciu. Po pierwsze trudno przyj ¹æ to, aby mo¿liwe by ³o w tym czasie opuszczenie lokalu przez W. U. w towarzystwie bli¿ej nieokreœlonej osoby trzeciej, albo te¿ jej odwiedziny. Z zeznañ pozwanej wynika, i¿ W. U. w tym okresie pozostawa ³ pod sta ³¹ opiek ¹ pozwanej, która mieszka ³a razem z nim w lokalu i nie pracowa ³a zawodowo. Ponadto nale¿y zauwa¿yæ to, i¿ we wniosku o po¿yczkê zalaz ³y siê informacjê szczegó ³owe, których nie mog ³a znaæ przygodna osoba, a których nie zna ³ W. U.. Wreszcie zawarta umowa w ¿aden sposób nie krzywdzi ³a W. U., albowiem polega ³a na sp ³acie jego zobowi ¹zañ – z wczeœniej zawartej umowy i z tytu ³u ujemnego salda na rachunku bie¿ ¹cym, jak równie¿ na zasileniu w pozosta ³ym zakresie œrodków (w kwocie 4.000,00 z ³otych jego rachunku bie¿ ¹cego). Trudno natomiast wyobra¿aæ sobie to, aby bli¿ej nieustalona osoba trzecia zadawa ³a sobie trud nak ³onienia osoby umys ³owo niezdolnej do dokonania czynnoœci prawnej do zawarcia umowy, która przynios ³aby korzyœæ tylko i wy ³¹cznie tej osobie i pozwanej.

Tym samym nale¿a ³o uznaæ, i¿ jedyn ¹ osob ¹, która mog ³a pos ³u¿yæ siê W. U. dla zawarcia umowy i jedyn ¹ osob ¹, która mia ³a w tym korzyœæ by ³a pozwana.

Pozwana by ³a osob ¹, która mia ³a pe ³n ¹ wiedzê co do stanu zdrowia W. U. co wynika nie tylko z faktu sprawowanej nad nim opieki, ale równie¿ ze z ³o¿onego uprzednio wniosku o ubezw ³asnowolnienie. Z ostatniego wynika równie¿ i to, ¿e pozwana wiedzia ³a jaki jest status prawny ojca, w tym mia ³a wiedzê co do tego, i¿ formalnie mo¿e byæ on jeszcze stron ¹ czynnoœci prawnej.

Pozwana nie tylko mia ³a wiedzê co do stanu psychicznego, ale równie¿ fizycznego jej ojca, w tym w szczególnoœci zdawa ³a sobie sprawê z tego, i¿ zaawansowane stadium choroby wi ¹¿e siê z mo¿liwoœci ¹ rych ³ej œmierci. Sama bowiem zezna ³a, i¿ w roku 2015 ojciec by ³ ju¿ ze wzglêdu na stan zdrowia przewa¿nie le¿ ¹cy.

Pozwana faktycznie by ³a jedyn ¹ osob ¹, która tak ¹ umowê wraz z ojcem zawrzeæ mog ³a, albowiem to ona faktycznie – jako jedyna sprawowa ³a nad ojcem opiekê.

Pozwana dysponowa ³a ponadto pe ³n ¹ wiedz ¹ o aktualnej sytuacji maj ¹tkowej ojca, to jest o jego dochodach i aktualnych zobowi ¹zaniach. (...) bowiem pe ³nomocnikiem ojca w banku, jak równie¿ dysponowa ³a jego kart ¹ bankomatow ¹ i zna ³a do niej (...).

(...) to we wniosku o zwolnienie od kosztów s ¹dowych z ³o¿onym na potrzeby sprawy o ubezw ³asnowolnienie, w którym wskaza ³a wprost na istniej ¹ce zobowi ¹zanie po¿yczkowe ojca, a do tego do ³¹czy ³a zestawienie operacji na rachunku bankowym jej ojca.

Ponadto analiza z ³o¿onych w sprawie zestawieñ rachunku wskazuje, ¿e pozwana wyp ³acaj ¹c œrodki z rachunku jej ojca, ewentualnie dokonuj ¹c p ³atnoœci œrodkami pochodz ¹cymi z tego konta niemal w ca ³oœci wykorzystywa ³a dostêpny limit kredytowy. (...) doskonale zorientowana w zobowi ¹zaniach jej ojca oraz przep ³ywach na jego rachunku bankowym. Zazwyczaj po wp ³ywie jakichkolwiek œrodków dokonywa ³a ich wyp ³aty, ewentualnie niemal maksymalnie wykorzystywa ³a limit w rachunku bie¿ ¹cym. Innymi s ³owy pozwana traktowa ³a rachunek swojego ojca jak w ³asny ze wszystkimi tego konsekwencjami.

Wreszcie pozwana by ³a równie¿ œwiadoma ostatniej woli swojego ojca – wyra¿onej w testamencie sporz ¹dzonym przy jej udziale i przechowywanym przez ni ¹ w dokumentach.

Tym samym zawierana umowa po¿yczki prowadzi ³a do sp ³aty istniej ¹cej i wa¿nej wierzytelnoœci po¿yczk ¹, która ze wzglêdu na stan zdrowia po¿yczkobiorcy wynika z umowy niewa¿nej. (...) ona do sp ³aty jednego z d ³ugów ojca pozwanej w sytuacji gdy jego stan zdrowia by ³ na tyle powa¿ny, i¿ uzasadnia ³ przyjêcie rych ³ej jego œmierci. Zawarcie umowy (...) ponadto w okresie trwaj ¹cego postêpowania o ubezw ³asnowolnienie, ale przed wydaniem postanowienia w tym przedmiocie.

Pozwana wiedzia ³a o zawartej umowie, a o powy¿szym œwiadczy równie¿ i to, ¿e nastêpnego dnia po jej zawarciu pozwana osobiœcie dokona ³a wyp ³aty kwoty 4.000,00 z ³otych z konta bankowego, to jest dok ³adnie tych œrodków, które je zasili ³y po pokryciu znajduj ¹cego siê na rachunku bie¿ ¹cym salda (6.000,00 z ³otych). Tylko osoba znaj ¹ca jednoczeœnie treœæ umowy i stan bie¿ ¹cy rachunku (to jest wysokoœæ salda) mog ³a mieæ wiedzê co do kwoty, która w tym konkretnym dniu sta ³a siê dostêpna.

W ocenie (...)œci niniejszej sprawy wskazuj ¹ na to, i¿ to pozwana maj ¹c œwiadomoœæ co do stanu zdrowia W. U. pos ³u¿y ³a siê nim celem zawarcia niewa¿nej umowy po¿yczki. Trudno bowiem przyj ¹æ, aby doros ³a osoba nie mia ³a œwiadomoœci tego, i¿ umowa zawarta przez jej ojca znajduj ¹cego siê w stanie przez ni ¹ drobiazgowo opisanym nie bêdzie umow ¹ niewa¿n ¹.

J.œnie maj ¹c na wzglêdzie stan zdrowia ojca pozwanej nale¿a ³o przyj ¹æ, i¿ pozwana mia ³a œwiadomoœæ tego, i¿ d ³ug wynikaj ¹cy z niewa¿nej umowy po¿yczki mo¿e zostaæ nie sp ³acony i z tym siê godzi ³a. N.¿y bowiem zauwa¿yæ to, i¿ d ³ug z tytu ³u umowy po¿yczki by ³ sp ³acany z bie¿ ¹cych dochodów ojca pozwanej i przesta ³ byæ sp ³acany z chwil ¹ jego œmierci. J.œnie zarzut niewa¿noœci umowy (...) siê formaln ¹ przyczyn ¹ braku sp ³aty przez jego spadkobiercê – czyli pozwan ¹.

(...)¿sze na (...), i¿ podstaw ¹ zas ¹dzenia od pozwanej dochodzonej w procesie nale¿noœci stanowi ¹ przepisy o czynie niedozwolonym .

Na marginesie wskazaæ nale¿a ³o, ¿e przepis art. 422 k.c. nie wy ³¹cza odpowiedzialnoœci z tytu ³u bezpodstawnego wzbogacenia. Nie pozwala na to treœæ art. 414 k.c., w myœl którego przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu nie uchybiaj ¹ przepisom o obowi ¹zku naprawienia szkody (tak s ³usznie J.M. Kondek, w: Osajda, Komentarz KC, t. II, 2013, s. 488; Z. Banaszczyk, w: Pietrzykowski, Komentarz KC, t. I, 2013, s. 1425; w: M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 3, Warszawa 2022).

Gdyby rozpatrywaæ zg ³oszone powództwo wy ³¹cznie w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c. i nastêpnego) za chybiony nale¿a ³o uznaæ zarzut zu¿ycia uzyskanej przez pozwan ¹ korzyœci w oparciu o treœæ art. 409 k.c., zgodnie z którym obowi ¹zek wydania korzyœci lub zwrotu jej wartoœci wygasa, je¿eli ten, kto korzyœæ uzyska ³, zu¿y ³ j ¹ lub utraci ³ w taki sposób, ¿e nie jest ju¿ wzbogacony, chyba ¿e wyzbywaj ¹c siê korzyœci lub zu¿ywaj ¹c j ¹ powinien by ³ liczyæ siê z obowi ¹zkiem zwrotu. Z. nale¿y siê natomiast z pogl ¹dem, ¿e z definicji nie ustanie nigdy stan wzbogacenia, którego specyficznym przedmiotem by ³o zmniejszenie pasywów (w szczególnoœci zwolnienie z d ³ugu; zob. np. wyr. SN z 21.12.2006 r., II CSK 366/06, Legalis; wyr. SN z 12.3.2009 r., V CSK 371/08, Legalis; wyr. SN z 25.9.2014 r., II CSK 779/13, Legalis; wczeœniej zob. wyr. SN z 24.3.1964 r., I CR 211/63, OSNC 1965, Nr 4, poz. 65, w: M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 3, Warszawa 2022).

Uzyskana przez pozwan ¹ korzyœæ mia ³a na celu zmniejszenie jej pasywów – d ³ugów spadkowych.

(...) na uwadze ca ³okszta ³t poczynionych rozwa¿ (...) w punkcie I. wyroku na podstawie art. 422 k.c. oraz art. 415 k.c. zas ¹dzi ³ od pozwanej na rzecz powódki kwotê 54.150,51 z ³ stanowi ¹c ¹ zaleg ³y kapita ³ oraz odsetki umowne, a tak¿e na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. ustawowe odsetki za opóŸnienie, ale nie wy¿sze od ka¿dorazowej wysokoœci czterokrotnoœci stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 20 maja 2020 roku do dnia zap ³aty. (...) na uwadze, ¿e powódce wobec niewa¿noœci czynnoœci prawnej w postaci umowy po¿yczki nale¿a ³y siê wy ³¹cznie odsetki ustawowe za opóŸnienie, przy czym stosownie do ¿ ¹dania pozwu (art. 321 k.p.c.) nale¿a ³o je ograniczyæ do ¿ ¹dania pozwu (nie mog ¹ przekroczyæ 4-krotnoœci stopy lombardowej NBP). Z.¿yæ nale¿a ³o, ¿e pozwana by ³a ju¿ wzywana do zap ³aty nie póŸniej ni¿ dnia 1 kwietnia 2019 roku, tj. w dacie odmowy spe ³nienia roszczenia na rzecz banku.

W pozosta ³ym zakresie na podstawie ww. przepisów powództwo oddalono. (...) nie uwzglêdni ³ odsetek karnych za opóŸnienie liczonych do dnia 19 maja 2020 roku wobec faktu, ¿e umowa (...) siê niewa¿na.

O kosztach procesu (...) w punkcie III. wyroku na podstawie art. 100 k.p.c. na zasadzie stosunkowego rozdzielenia kosztów.

Powódka wygra ³a proces w 82,5 %, pozwana w 17,5 %. Koszty poniesione przez powoda to op ³ata s ¹dowa od pozwu (2.557,00 z ³), koszt poœwiadczeñ notarialnych (3,69 z ³) oraz op ³ata skarbowa od dokumentu pe ³nomocnictwa (17,00 z ³). Wynik sumy tych kosztów (2.577,69 z ³) w stosunku do proporcji, w jakiej wygra ³a powódka to 2.113,70 z ³.

Koszty poniesione przez pozwan ¹ to op ³ata za czynnoœci kwalifikowanego pe ³nomocnika w stawce minimalnej (5.400,00 z ³) oraz zaliczka na poczet wynagrodzenia bieg ³ego (100,00 z ³). Wynik sumy tych kosztów (5.500,00 z ³) w proporcji do stosunku, w jakim wygra ³a pozwana to 962,50 z ³.

Ró¿nica na korzyœæ powódki zosta ³a zas ¹dzona w punkcie III. wyroku.

Ponadto w punktach IV. i V. sentencji wyroku na mocy art. 100 k.p.c. w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 3, art. 8 ust. 1 i art. 83 i 113 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach s ¹dowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025 z póŸn. zm.) rozstrzygniêto o nieop ³aconych kosztach s ¹dowych (niepokryta zaliczk ¹ czêœæ wynagrodzenia bieg ³ego w kwocie 256,29 z ³), nakazuj ¹c œci ¹gn ¹æ od powódki kwotê 45,00 z ³, a zatem proporcjonaln ¹ do przegranej w procesie. Natomiast w pozosta ³ym zakresie odst ¹piono od obci ¹¿ania pozwanej kosztami s ¹dowymi, maj ¹c na uwadze niewielk ¹ do œci ¹gniêcia kwotê, co wobec trudnoœci w jej wyegzekwowaniu mo¿e byæ nieekonomiczne z punktu widzenia wydatków Skarbu P..

(...):

1. odnotowaæ w rep. C;

2. odpis wyroku wraz z uzasadnieniem przes ³aæ pe ³nomocnikowi pozwanej – przez PI,

3. przed ³o¿yæ z wp ³ywem lub po up ³ywie 21 dni.