Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2022 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. R.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. prowadzącemu w Polsce działalność za pośrednictwem oddziału Raiffeisen Bank (...) (Spółce Akcyjnej) Oddział w Polsce

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 49.470,28 (czterdzieści dziewięć tysięcy czterysta siedemdziesiąt 28/100) (...) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 listopada 2022 r. do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie oddala powództwo główne o zapłatę

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.998,20 zł tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Ewa Oknińska

Sygn. akt: I C 57/21

UZASADNIENIE

Powódka M. R. domagała się w pozwie przeciwko (...) Bank (...) (Spółka Akcyjna) w W. wykonującemu w Polsce działalność za pośrednictwem oddziału: (...) Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce:

1.  zasądzenia od pozwanego na jej rzecz kwoty 78.319,04 CHF tytułem zwrotu nadpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych pożyczki hipotecznej (...) z dnia 20 sierpnia 2007 r. zmienionej aneksem z dnia 24 kwietnia 2008 r. mocą którego zmianie uległ numer pożyczki na (...) za okres od dnia 30 maja 2008 r. do dnia 8 stycznia 2018 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

ewentualnie wniosła o:

2.  zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 278.048,26 zł tytułem nadpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych pożyczki hipotecznej (...) z dnia 20 sierpnia 2007 r. zmienionej aneksem z dnia 24 kwietnia 2008 r. mocą którego zmianie uległ numer pożyczki na (...) za okres od dnia 30 maja 2008 r. do dnia 8 stycznia 2018 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty,

Ponadto powódka wniosła o zwrot kosztów procesu.

W uzasadnieniu, wskazała, że w dniu 20 sierpnia 2008 r., zawarła wraz ze swoim ówczesnym mężem W. P. umowę pożyczki hipotecznej (...). Następnie, dnia 24 kwietnia 2008 r. zawarto aneks do umowy zgodnie z którym zadłużenie zostało przeliczone na franki szwajcarskie według kursu (...) zgodnie z obowiązującą w banku w dniu przewalutowania kredytu tabelą kursów.

Podpisując umowę oraz aneksy powódka i jej były mąż występowali jako konsumenci. Pożyczka została im udzielona na ,,nieoznaczony cel konsumpcyjny" i miała być przeznaczona na cele mieszkaniowe. Umowa została zawarta za pomocą wzorców umownych stosowanych przez Bank. Powódka wskazała, że ona i jej mąż nie mieli możliwości ingerencji w treść zaproponowanej umowy ani aneksu, za wyjątkiem danych indywidualnych. Zarówno w momencie zawarcia umowy, jak i przewalutowania pożyczki pożyczkobiorcy zostali poinformowani, że zawarta być może tylko umowa w zaproponowanym przez bank kształcie.

W ocenie powódki, postanowienia umowy pożyczki, po zawarciu aneksu nr (...) rażąco naruszają interesy powódki jako konsumenta z uwagi na fakt, że poważnie i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. Stosowanie przez pozwanego wzorca umowy oraz klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron stosunku jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Postanowienia § 1 ust. 4, § 2 aneksu nr (...) w części dotyczącej § 8 ust. 4 umowy i § 15 ust. 12 umowy oraz postanowienia § 8 ust. 2 pkt b i c, § 9 ust 4, § 11 ust. 9 pkt 1 pierwotnej umowy pożyczki nie odwołują się do ustalanego w sposób obiektywny kursu (...), do obiektywnych wskaźników, na które żadna ze stron nie miała wpływu, lecz pozwalają pozwanemu bankowi kształtować ten kurs w sposób dowolny, wedle swej woli.

Powódka podniosła również, że oddanie do dyspozycji kredytobiorcy oznaczonej kwoty środków pieniężnych jest głównym świadczeniem banku z tytułu umowy kredytu i stanowi essentialia negotii tej umowy, zatem umowa kredytu, w której nie określono kwoty środków pieniężnych oddawanej do dyspozycji kredytobiorcy, nie jest umową ważnie zawartą z uwagi na nieustalenie głównego świadczenia banku. Ponadto w ocenie powódki umowa, w świetle której tylko jedna ze stron ma prawo określić wysokość swojego świadczenia albo wierzytelności, jest sprzeczna z właściwością (naturą) stosunku zobowiązaniowego i z tego również względu jest nieważna. Natomiast o abuzywności wskazanych powyżej postanowień, świadczy ich nietransparentność. Umowa pożyczki po przewalutowaniu nie przedstawia w sposób przejrzysty konkretnych działań mechanizmu wymiany waluty obcej, tak by pożyczkobiorca był w stanie samodzielnie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z umowy konsekwencje ekonomiczne.

W zakresie żądań powódka wskazała, że umowa pożyczki przed przewalutowaniem jej aneksem nr (...) opiewała na kwotę 319.061,34 zł. Według pierwotnej urnowy powódka spłacając pożyczkę do 8 stycznia 2018r. powinna spłacić kwotę 416.513,36 zł. Do momentu przewalutowania spłacone zostało 15.577,66 zł. Do października 2011 r. spłaty dokonywane były w PLN i wyniosły 83.844,49 zł. Łącznie w PLN spłacona została kwota 99.422,15 zł. Pozostała cześć spłacana była w (...). Do momentu ostatniej spłaty, po sprzedaży nieruchomości, spłacona była kwota 159.873,20 zł (43.487,38 CHF). Łącznie do od początku spłat do dnia ostatniej dużej spłaty spłacona została kwota 259.295,35 zł.

Spłata z dnia 8 stycznia 2018r. w wysokości 122.501,61 CHF przeliczona została przez bank po kursie franka szwajcarskiego 3,5502 zł. Po tym kursie do osiągnięcia kwoty 416.513,36 zł brakowało 44.284,27 CHF. Powódka wskazała, że nadpłaciła kwotę 78.319,04 CHF, która odpowiada roszczeniu głównemu. Na wypadek uznania przez sąd, że rozliczenie stron winno być dokonane w walucie polskiej, powódka zgłasza roszczenie alternatywne (pozew k. 100-110, pismo z dn. 11.01.2022 r. k. 397-398).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zaprzeczył ogólnie wszystkim twierdzeniom strony powodowej, a szczególności następującym okolicznościom:

1)  braku możliwości negocjowania przez stronę powodową warunków umowy w trakcie trwania procedury kredytowej i podpisywania aneksu z dn. 24 kwietnia 2008 r. czy też wpływania na ich treść,

2)  rzekomemu niewypełnieniu obowiązków informacyjnych przez pozwanego zarówno w toku czynności poprzedzających zawarcie umowy pożyczki i podpisania aneksu z dn. 24 kwietnia 2008 r., jak i w trakcie ich zawierania w zakresie dotyczącym ryzyka związanego z zaciągnięciem pożyczki, zmian kursu walutowego i związaną z tym zmianą wysokości kredytu zaciągniętego zobowiązania i rat kapitałowo-odsetkowych,

3)  braku indywidualnego uzgodnienia między stronami postanowień umownych dotyczących klauzul denominacyjnych; braku możliwości zapoznania się z umową, aneksem nr (...) i regulaminem oraz w trakcie trwania procedury kredytowej i procedury zmiany warunków umowy w 2008 r.

4)  ukształtowania treści umowy w sposób niejednoznaczny, a także sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający interesy strony powodowej,

5)  dowolności pozwanego w kształtowaniu tabeli kursowej,

Ponadto, zarzucił powódce brak legitymacji procesowej wskazując, że roszczenie o zapłatę przysługuje łącznie wszystkim pożyczkobiorcom. Dodatkowo bank podniósł zarzut przedawnienia roszczeń (odpowiedź na pozew k. 123-147).

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka wraz z ówczesnym mężem wystąpili w dniu 19 lipca 2007 r. do poprzednika prawnego pozwanego z wnioskiem o udzielenie pożyczki hipotecznej przeznaczonej na dowolny cel w wysokości 350.000 zł z okresem kredytowania 420 miesięcy. Jako walutę wnioskowanej pożyczki wskazano PLN.

(dowód: wniosek o pożyczkę w PLN k. 166-167)

Dnia 20 sierpnia 2007 r. strony zawarły umowę pożyczki hipotecznej nr (...), na podstawie której bank zobowiązał się udzielić powódce i jej ówczesnemu mężowi pożyczki w kwocie 319.061,34 zł, z przeznaczeniem na nieoznaczony cel konsumpcyjny. W przypadku pożyczki udzielonej w walucie obcej (...)/EUR/USD kwota pożyczki zostanie wypłacona w złotych wg kursu kupna waluty zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia pożyczki tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A. (§ 1 i § 2 ust. 1). Integralną część umowy stanowił „Regulamin pożyczki hipotecznej w (...) Bank (...) S.A.

W myśl § 2 umowy, pożyczki udzielono na okres od 20.08.2007 r. do 24.07.2040 r. płatnej w okresowo stałych ratach annuitetowych (raty kapitałowo-odsetkowe są stałe w okresie obowiązywania stopy procentowej. Każda rata zawiera pełne odsetki naliczone od salda pożyczki pozostałego do spłaty oraz zawiera część kapitału. Ostatnia rata jest ratą wyrównującą), na rachunek wskazany w umowie do 24 dnia każdego miesiąca. Oprocentowanie pożyczki było zmienne i na dzień podpisania umowy wynosiło 6,99 % natomiast rzeczywista roczna stopa procentowa wynosiła 7,70 % (§ 2 ust. 2, 3, 6, 10,11 i 12, § 9 ust. 5 pkt 2). Zmiana stopy procentowej mogła nastąpić w przypadku:

1) pożyczki udzielonej w złotych:

a) zmiany stawki WIBOR o co najmniej 0,01 punktu procentowego lub

b) zmiany którejkolwiek z podstawowych stóp procentowych, ustalanych przez Radę Polityki Pieniężnej, o co najmniej 0,01 punktu procentowego lub

c) nałożenia na Bank, przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego, obowiązku tworzenia/odprowadzania/utrzymywania szczególnych rezerw, funduszy specjalnych, depozytów lub opłat, wynikających z udzielenia przez Bank (...).

2) pożyczki udzielonej w (...)/EUR/USD:

a) zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty ustalonej przez Bank na podstawie parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub w krajach zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest walutą pożyczki lub

b) zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub w krajach zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest walutą P..

c) nałożenia na Bank, przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego, obowiązku tworzenia/odprowadzania/utrzymywania szczególnych rezerw, funduszy specjalnych, depozytów lub opłat wynikających z udzielenia przez Bank (...).

W przypadku zmiany oprocentowania pożyczki, Bank przelicza wysokość miesięcznych rat pożyczki i przesyła pożyczkobiorcy nowy harmonogram spłat rat P. (§ 8 ust. 2 i 4).

Prowizję przygotowawczą określono na kwotę 6.381,23 zł, natomiast składkę ubezpieczenia spłaty pożyczki na 2.680,12 zł. Obie kwoty miały być pobrane przez bank z kwoty pożyczki (§ 3 ust. 1). Opłaty i prowizje wyrażone w innej walucie niż waluta polska płatne są w złotych przy zastosowaniu następujących kursów: dla pożyczki udzielonej w (...)/EUR/USD kwota prowizji /składki ubezpieczenia, o której mowa w § 3 ust. 1 pkt 1 lub 2 ustalana jest wg średniego kursu tej waluty stosowanego przez NBP w dniu płatności prowizji. (§ 3 ust. 2). Szacunkowa kwota wszystkich kosztów, opłat i prowizji do zapłaty których zobowiązany był pożyczkobiorca na dzień zawarcia umowy wynosiła 510.142,68 zł z czego 501.081,33 zł stanowił szacunkowy koszt odsetek od kwoty pożyczki (§ 3 ust. 7).

W § 6 ust. 1 bank zobowiązał się, uruchomić pożyczkę w kwocie wymienionej w § 2 ust 1, pomniejszonej o kwotę prowizji i składki, przelewem na rachunki wskazane w § 2 ust 14 umowy, o ile zostaną spełnione warunki określone w § 6 ust. 2.

Pożyczkobiorca zobowiązał się do spłaty pożyczki wraz z odsetkami wynikającymi z umowy w terminach i wysokości ustalonych w harmonogramie spłaty na rachunek określony w § 2 ust. 12 umowy a także do spłaty innych zobowiązań wynikających z Umowy P. w terminach i wysokościach wskazanych przez Bank. Harmonogram spłaty pożyczki bank miał sporządzić i przesłać pożyczkobiorcy niezwłocznie po uruchomieniu pożyczki.
W przypadku P. udzielonej w (...)/EUR/USD, kapitał, odsetki oraz inne zobowiązania z tytułu P., poza wymienionym w § 3 ust. 1 Umowy wyrażone w walucie obcej spłacane będą w złotych jako równowartość kwoty podanej w tej walucie przeliczonej:

1) wg kursu sprzedaży waluty zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu spłaty zobowiązania określonym w harmonogramie, Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A. w przypadku wpłat dokonanych przed tym terminem lub w tym terminie,

2) wg kursu sprzedaży waluty zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu wpływu środków na rachunek wskazany w § 2 ust 12 Umowy Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A. w przypadku wpłat dokonanych po dniu, określonym w harmonogramie. (§ 9 ust. 1-4)

Na wniosek pożyczkobiorcy, bank może przewalutować pożyczkę udzieloną w złotych na pożyczkę udzieloną w (...)/FUR/USD lub przewalutować pożyczkę udzieloną w (...)/EUR/USD na pożyczkę udzieloną w złotych. W przypadku przewalutowania pożyczki udzielonej w złotych na pożyczkę udzieloną w (...)/EUR/USD stosuje się kurs kupna (...)/EUR/USD zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu przewalutowania pożyczki Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A. (§ 11 ust. 1 i 9).

W § 10 ustalono, że pożyczkobiorca może dokonać przedterminowej spłaty kapitału pożyczki w całości lub w części. Minimalna kwota spłaty przedterminowej wynosi 5.000,00 zł lub równowartość tej kwoty w walucie udzielonej pożyczki.

Jako zabezpieczenie spłaty pożyczki ustanowiono:

a) hipotekę zwykłą w kwocie 319.061,34 zł zabezpieczająca kwotę kapitału pożyczki,

b) hipotekę kaucyjną do kwoty 95.718,40 zł zabezpieczająca kwotę odsetek od pożyczki,

c) cesję praw z umowy ubezpieczenia od ognia i zdarzeń losowych nieruchomości, o której mowa w § 4 umowy, z sumą ubezpieczenia nie mniejszą niż 400.000 zł, ustanowiona na rzecz banku (§ 5).

Zgodnie z § 17 ust. 6 umowy wskazano, że w sprawach nieregulowanych umową zastosowanie ma Regulamin P. Hipotecznej w (...) Bank (...) S.A.

W regulaminie wskazano, że pożyczka udzielana jest w złotych lub w walucie obcej: (...), EUR lub USD. Pożyczka udzielona w walucie obcej uruchamiana i spłacana jest w równowartości złotych polskich, obliczonej na następujących zasadach:

1) dla uruchomienia pożyczki - kurs kupna danej waluty zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia pożyczki Tabelą Kursów,

2) dla spłaty zobowiązań z tytułu pożyczki (kapitał i odsetki) - kurs sprzedaży danej waluty, zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu spłaty zobowiązania Tabelą Kursów, z zastrzeżeniem postanowień § 17 ust. 6,

3) dla kwoty prowizji przygotowawczej, z tytułu ubezpieczenia pożyczki, ubezpieczenia pożyczkobiorcy na życie oraz innych zobowiązań wynikających z umowy pożyczki, nie wymienionych powyżej, Bank stosuje kursy waluty wg zasad określonych w umowie pożyczki. Ryzyko zmiany kursu waluty ponosi Pożyczkobiorca (§ 7 regulaminu).

(dowód: umowa pożyczki hipotecznej 18-28, regulamin k. 29-32 i 182-189)

Dnia 24 kwietnia 2008 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy pożyczki, zgodnie z którym ulega zmianie waluta udzielonej pożyczki ze złotych polskich na franki szwajcarskie. W treści aneksu wskazano, że na dzień sporządzenia aneksu, saldo zadłużenia z tytułu pożyczki wynosi 317.593,68 zł, co w wyniku zmiany waluty stanowi równowartość w przeliczeniu na franki szwajcarskie: 155.591,65 CHF. Powyższa kwota została przeliczona na franki szwajcarskie według kursu kupna (...) zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu przewalutowania kredytu Tabelą Kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A. (§ 1 aneksu).

Zgodnie z § 2 aneksu zmianie ulega treść § 2 ust.1, 3, 4, 5, § 5 ust.1, § 8, § 15 ust.12 umowy.

W § 2 ust. 3 wskazano, że oprocentowanie pożyczki zmienne na dzień podpisania aneksu wynosi 5,58%.

W § 2 ust. 4 wskazano, że stawką referencyjną jest 3M-L.. Okres obowiązywania stawki referencyjnej: - pierwszy okres obowiązywania stawki referencyjnej rozpoczyna się w dniu przewalutowania przez bank pożyczki i kończy się w dniu poprzedzającym płatność raty pożyczki przypadającą w kolejnym kwartale kalendarzowym; - kolejny okres obowiązywania stawki referencyjnej rozpoczyna się w dniu płatności (włącznie) raty pożyczki w pierwszym miesiącu danego kwartału kalendarzowego i kończy w dniu poprzedzającym dzień spłaty raty pożyczki w pierwszym miesiącu kolejnego kwartału kalendarzowego.

W § 2 ust. 5 wskazano, że marża banku wynosi 2,75%.

W § 5 ust. 1 pkt 1 zmieniono kwotę hipoteki zwykłej na 155.591,65 CHF i kaucyjnej na 46.677,50 CHF.

§ 8 otrzymał brzmienie:

1. Oprocentowanie pożyczki ustalone jest według zmiennej stopy procentowej. Zastosowanie zmiennej stopy procentowej powoduje, że oprocentowanie pożyczki ulega zmianie, stosownie do zmian stawki referencyjnej.

2. Stopa procentowa dla pożyczki ustalana jest jako suma stawki referencyjnej i marży banku i jest stała w okresie obowiązywania stawki referencyjnej.

3. Marża banku jest stała, z zastrzeżeniem ust. 4 poniżej, w całym okresie kredytowania. Wysokość marży określa w § 2 ust. 5.

4. Marża Banku, o której mowa w ust. 3 powyżej może ulec podwyższeniu w przypadku nałożenia na Bank, przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego, obowiązku tworzenia/odprowadzania/utrzymywania szczególnych rezerw, funduszy specjalnych, depozytów lub opłat wynikających z udzielenia przez Bank (...) lub innych opłat publicznoprawnych. Zmiana dokonana może być proporcjonalnie do zmian wprowadzonych ww. przepisami.

5. Zmiany, o których mowa w ust. 4 powyżej, obowiązują od dnia określonego przez Bank stosownie do terminu wejścia w życie ww. przepisów prawa i nie wymagają zawarcia aneksu do Umowy.

W § 15 ust. 12 zmieniono kwotę do której pożyczkobiorca poddaje się egzekucji na kwotę 233.387,48 CHF.

W § 4 aneksu strony postanowiły, że zmianie ulega numer umowy kredytowej z (...) na (...).

Tego samego dnia pożyczkobiorcy podpisali dokument w którym oświadczyli, że znane jest im ryzyko wynikające ze zmiany kursu waluty obcej w stosunku do złotych polskich, w której wyrażona jest kwota kredytu/pożyczki. O istnieniu tego ryzyka zostali poinformowani w trakcie procedury udzielania kredytu/pożyczki przez doradcę kredytowego. Kwota kredytu/pożyczki udzielonego w (...)/USD/EUR zostanie przeliczona na złote polskie według kursu kupna z dnia uruchomienia kredytu/pożyczki zgodnie z „Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A." obowiązującą w Banku. Oświadczyli, że są świadomi, iż w przypadku wzrostu kursu waluty (...)/USD/EUR w stosunku do złotych polskich, nastąpi odpowiedni wzrost ich zadłużenia wobec Banku z tytułu zaciągniętego kredytu/pożyczki, co może spowodować, że ustanowione prawne zabezpieczenie stanie się niewystarczające a ich zdolność do obsługi zadłużenia ulegnie pogorszeniu. Zaakceptowali także, że okoliczność, o której mowa w poprzednim zdaniu może skutkować konsekwencjami wynikającymi z zapisów umowy o kredyt/pożyczkę.

(dowód: aneks nr (...) k. 42-43, oświadczenie k. 45)

Dnia 20 sierpnia 2007 r. strony zawarły aneks nr (...) zgodnie z którym ustaliły zasady spłaty kredytu w walucie obcej oraz sposób i termin ustalania kursu wymiany waluty obcej, na podstawie którego będzie wyliczana kwota wypłaty albo spłaty kredytu, między innymi w ten sposób, że pożyczkobiorca może spłacać pożyczkę denominowaną do waluty innej niż waluta polska w walucie pożyczki lub w walucie polskiej.

Ponadto wskazano następujący sposób i termin ustalania kursu wymiany waluty kredytu:

1. Kurs kupna i sprzedaży waluty zamieszczony w Tabeli kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A. (Tabelo Kursów) jest ustalany przez Bank, na podstawie kwotowań kupna i sprzedaży waluty (USD/PLN, EUR/USD, USD/ (...)) na rynku międzybankowym, prezentowanych w serwisie informacyjnym R. dostępnych na moment ustalania Tabeli kursów(Kurs średni międzybankowy).

2. Kurs kupna USD ustala się poprzez pomniejszenie kursu średniego międzybankowego USD/PLN o wartość Indeksu marżowego banku.

3. Kurs sprzedaży USD ustala się poprzez powiększenie kursu średniego międzybankowego USD/PLN o wartość indeksu madowego banku.

4. Kurs średni bankowy dla (...)/PLN wynika z podzielenia kursu średniego międzybankowego USD/PLN przez Kurs średni międzybankowy USD/ (...).

5. Kurs średni bankowy dla EUR/PLN wynika z przemnożenia kursu średniego międzybankowego USD/PLN przez kurs średni międzybankowy EUR/USD.

6. Kurs kupna. EUR lub (...) ustala się poprzez pomniejszenie kursu średniego bankowego odpowiednio dla EUR/PLN lub (...)/PLN o wartość Indeksu marżowego banku.

7. Kurs sprzedaży EUR lub (...) ustala się poprzez powiększenie kursu średniego bankowego odpowiednio dla FUR/PLN lub (...)/PLN o wartość Indeksu marżowego banku.

8. Wysokość Indeksu marżowego banku, o którym mowa w ustępach poprzedzających, jest uzależniona od podaży i popytu na daną walutę na rynku krajowym i zagranicznym, płynności rynku walutowego oraz kosztów Banku związanych z pozyskiwaniem danej waluty. Wartość Indeksu marżowego nie może przekraczać 10 % danego kursu średniego.

9. Bank może zmienić powyższe zasady ustalania kursów w przypadku:

a. zmiany przepisów prawa powszechnie obowiązującego nakładających na Bank podatki lub inne ciężary publiczno-prawne, proporcjonalnie do zmiany kosztów ponoszonych przez Bank,

b. zawieszenia notowań USD/PLN lub danej waluty w stosunku do USD w serwisie informacyjnym R.,

c. nadzwyczajnej zmiany sytuacji na rynku walutowym.

Tabela kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A. jest publikowana w każdym dniu roboczym najpóźniej do godziny 9:00 na stronie internetowej Banku: (...) Tabela kursów jest dostępna także w oddziałach Banku.

Aneksem z dnia 14 stycznia 2015 r. strony ustaliły nowy rachunek pomocniczy pożyczki.

(dowód: aneks nr (...) k. 46, aneks z 14.01.2015 r. k. 47)

Uruchomienie kredytu nastąpiło w dniu 27 sierpnia 2007 r. w jednorazowej kwocie 319.061,34 zł z której pobrano 2.680,12 zł tytułem składki na ubezpieczenie spłaty kredytu oraz 6.381,23 zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu. Pozostała do dyspozycji pożyczkobiorców kwota wynosiła 309.999,99 zł.

(dowód: zaświadczenie k. 55.)

Środki pochodzące z pożyczki powódka wraz z ówczesnym mężem przeznaczyła na cele mieszkaniowe. Powódka skorzystała z przewalutowania pożyczki, gdyż na tamten czas była to korzystna oferta. Początkowo powódka spłacała pożyczkę w złotówkach a następnie również w walucie szwajcarskiej.

Dnia 4 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem w sprawie VI RC 867/13 rozwiązał przez rozwód małżeństwo powódki i W. P.. Byli małżonkowie zawarli ugodę, w zakresie podziału majątku wspólnego oraz ustalenia pomiędzy nimi między innymi obowiązku spłaty zobowiązań z tytułu pożyczki hipotecznej. Zgodnie z ugodą kredytowana nieruchomość położona w D. przyznana została na wyłączną własność powódce M. R. (poprzednio P.). Powódka zobowiązała się w ugodzie do przekazania na rzecz W. P. pozostałej niewykorzystanej kwoty pożyczki 90.000 zł, zaś W. P. zobowiązał się do spłaty reszty pożyczki. W. P. przez pewien czas spłacał raty pożyczki, po czym zaprzestał spłat Wobec informacji z banku, że w braku spłaty rat dojdzie do egzekucji z nieruchomości - powódka spłacała kredyt samodzielnie. Następnie w dniu 22 grudnia 2017r. sprzedała nieruchomość. Kwoty wpłacone przez nabywcę nieruchomości oraz samą powódkę zostały przez bank rozliczone ostatecznie w dniu 8 stycznia 2018r. jako wcześniejsza spłata pożyczki w kwocie 122.501,61 CHF

Jeszcze przed sprzedażą nieruchomości i całkowitą spłatą pożyczki, powódka pismem z dnia 12 kwietnia 2017 r. wystąpiła do pozwanego banku z wnioskiem o udzielenie informacji na temat kursów waluty stosowanych przez bank do rozliczenia pożyczki. Ponadto wniosła o wyliczenie poniesionych kosztów w wyniku stosowania przez bank spreadów, tj. spreadu wynikającego z zastosowania przez bank zaniżonego kursu kupna (...) i spreadu z tytułu zawyżonych rat pożyczki w wyniku zawyżonego kursu sprzedaży (...). Zażądała zwrotu nadpłaty. W odpowiedzi na powyższe pozwany bank wskazał, że nie odnajduje podstaw do uznania reklamacji za zasadną.

(dowód: kserokopia wyroku wraz z ugodą k. 74-76, zeznania powódki k. 380v.-381, kserokopia umowy sprzedaży k. 79-83, zaświadczenie banku k. 55-63, pismo z dn. 12.04.2017 r. k. 84, odpowiedź banku k. 85)

W okresie od dnia 30 maja 2008 r. do dnia 8 stycznia 2018 r. na pokrycie rat kapitałowo-odsetkowych, po przeliczeniu rat płaconych w (...) na PLN według kursu NBP, powódka uiściła łącznie 677.597,32 zł.

Przy założeniu, że pożyczka została udzielona w PLN i oprocentowana stawką WIBOR, bez denominacji do waluty (...), powódka w wyżej wymienionym okresie winna uiścić 501.967,93 zł.

Różnica między tymi kwotami wynosi 175.629,39 zł.

Pożyczka została spłacona w całości. W dniu 8 stycznia 2018 r. powódka wpłaciła 122,501,61 CHF. Na ten dzień kurs średni NBP wynosił 1 CHF = 3,5502 PLN.

Według kursu średniego NBP z daty ostatniej wpłaconej kwoty w (...), różnica pomiędzy kwotą jaką powódka faktycznie uiściła a jaką powinna uiścić na rzecz banku wynosi 49.470,28 CHF (175.629,39 ÷ 3, (...) = 49.470,28 CHF)

(niekwestionowane przez powódkę wyliczenia banku k. 413-417, niekwestionowane przez pozwanego wyliczenia powódki k. 447-448)

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt – niekwestionowane przez strony – dokumenty oraz zeznania strony powodowej i zawnioskowanego przez stronę pozwaną świadka, w zakresie w którym znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Podnieść należy, że świadek zawnioskowany przez pozwanego w osobie A. S. nie brał udziału przy podpisywaniu umowy ani aneksów oraz nie uczestniczył w żadnych innych czynnościach składających się na jej wykonywanie. Świadek ten ograniczył się do ogólnych kwestii związanych z funkcjonowaniem kredytu, pożyczki oraz konstrukcji tego typu umów jak ta sporna w sprawie niniejszej.

Żądanie powódki wywodzone było z twierdzenia o nieważności umowy zmienionej aneksem nr (...), która miała wynikać z naruszenia art. 720 § 1 k.c. i art. 353 ¹ k.c. oraz zamieszczenia w niej postanowień niedozwolonych dotyczących przeliczeń walutowych, uniemożliwiających w sposób dostateczny i zrozumiały określenie kwoty pożyczki, a tym samym nie pozwalających na dokładne określenie zobowiązań stron.

We wstępie wskazać należy, że w niniejszej sprawie umowa została wykonana - powódka dokonała całkowitej spłaty zobowiązania. Po zakończeniu wykonywania umowy nie ma już wątpliwości, czy stosunek ten istnieje i czy umowa ma być dalej wykonywana. Wszelkie związane z nim rozliczenia, w tym wynikające z jego nieważności lub częściowej bezskuteczności mogą natomiast być dochodzone w drodze powództwa o zapłatę – co miało miejsce w niniejszej sprawie.

Niewątpliwie jednak rozstrzygając o powyższym żądaniu, należy rozważyć jaki jest charakter umowy pożyczki łączącej strony, czy umowa pożyczki jest ważna i czy wskazywane przez powódkę postanowienia miały charakter niedozwolony.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.).

W myśl art. 720 § 1 k.c. rozumie się umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się do zwrotu tej samej ilości pieniędzy. Do essentialia negotii umowy pożyczki należą: oznaczenie stron, oznaczenie przedmiotu pożyczki, a także zobowiązanie się dającego pożyczkę do ich przeniesienia na własność biorącego oraz obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki. Przedmiotem powrotnego przeniesienia własności nie muszą być te same pieniądze lub te same rzeczy zamienne, o ile mają tę samą ilość i jakość (E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 10). Jest to zatem umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca i nieodpłatna. Różnicą między umową pożyczki a umową kredytu bankowego jest w przypadku kredytu wymóg przekazania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy na ściśle określony cel. Wprawdzie wynagrodzenie nie należy do essentialia negotii umowy pożyczki, to nic nie stoi na przeszkodzie by strony zastrzegły w umowie określone wynagrodzenie na rzecz dającego pożyczkę, w szczególności w postaci odsetek kapitałowych. Taki zapis umowny czyni umowę pożyczki odpłatną. Dodatkowo, stosownie do art. 78 ustawy Prawo bankowe, do umów pożyczek pieniężnych zawieranych przez bank stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zabezpieczenia spłaty i oprocentowania kredytu.

W realiach niniejszej sprawy, strony na podstawie aneksu nr ,1 kwotę udzielonej pożyczki określiły i poddały oprocentowaniu w walucie szwajcarskiej, a pożyczka miała być spłacona w walucie polskiej. Dopuszczalne jest zawieranie tego typu umów w świetle art. 358 ¹ § 2 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem istnieje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (por. wyrok SN w sprawie I CSK 4/07, I CSK 139/17, uzasadnienie wyrok SN w sprawie V CSK 229/06).

W przedmiotowej sprawie walutą pożyczki zmienionej aneksem nr (...) z dnia 24.04.2008 r. jest (...), natomiast walutą wykonania zobowiązania był złoty polski. Strona powodowa bowiem zobowiązana była spłacać w PLN równowartość rat pożyczki wyrażonych w (...). Zgodnie z orzecznictwem SN dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej oraz zastrzeżenie sposobu wykonania umowy tj. wypłaty i dokonywania spłaty kredytu w złotych polskich. Ponadto zgodnie z art. 353 ¹ k.c. zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Bez wątpienia bowiem celem stron było udostępnienie przez pozwanego stronie powodowej równowartości określonej kwoty pieniędzy oraz jej zwrot przez powoda w określonym w umowie terminie - przy czym miernikiem tej wartości miał być kurs franka szwajcarskiego do waluty polskiej.

Jak wynika z oświadczeń pożyczkobiorców zawierających aneks denominujący pożyczkę do (...) i zeznań powódki – pożyczkobiorcy zostali poinformowani o ryzyku kursowym i że po zapoznaniu się z ofertą Banku zdecydowali się zawrzeć aneks. Co do zasady zatem uznać trzeba, że brak jest podstaw do uznania, że umowa zmieniona aneksem nr (...) z dnia 24.04.2008 r. łącząca strony ze względu na jej konstrukcję (umowa pożyczki denominowanej) była sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego. Zmienność kursów walut jest faktem powszechnie znanym, nie wymagającym dowodu. W dacie zawarcia umowy nie wykazano, aby istniały okoliczności pozwalające uznać, że nastąpi gwałtowne osłabienie złotego do franka szwajcarskiego. Rzeczą powszechnie znaną i nie wymagającą dowodu jest przy tym, że kursy walut ulegają zmianom, wykazując raz tendencję zwyżkową, a innym razem spadek. Na zmianę kursu waluty wpływa bowiem szereg czynników ekonomicznych (np. stan gospodarki, inflacja, poziom stóp procentowych itp.), jak i pozaekonomicznych (np. polityczne).

Niemniej, opisany w aneksie nr (...) mechanizm obliczania wzajemnych zobowiązań wymaga oceny również w aspekcie sposobu ustalania kursu waluty, gdyż powódka podniosła zarzut, że postanowienia umowy w tym zakresie mają charakter niedozwolony.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Bezspornym w przedmiotowej sprawie było, że powódka wraz z ówczesnym mężem zawarli umowę pożyczki jako konsumenci. Żaden przeprowadzony w sprawie dowód nie wskazuje, aby strona powodowa zawierała przedmiotową umowę w ramach działalności gospodarczej.

I tak, stosownie do § 1 ust. 1, 3 i 4 aneksu nr (...) z dnia 24.04.2008 r, określono, że z dniem podpisania aneksu zmianie ulega waluta udzielonej pożyczki ze złotych polskich na franki szwajcarskie. Na dzień sporządzenia aneksu, saldo zadłużenia z tytułu pożyczki wynosi 317.593,68 zł, co w wyniku zmiany waluty stanowi równowartość w przeliczeniu na franki szwajcarskie: 155.591,65 CHF. Powyższa kwota została przeliczona na franki szwajcarskie według kursu kupna (...) zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu Przewalutowania Kredytu Tabelą Kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A.

Natomiast w § 9 ust. 4 umowy wskazano, że w przypadku P. udzielonej w (...)/EUR/USD, kapitał, odsetki oraz inne zobowiązania z tytułu P., poza wymienionym w § 3 ust. 1 umowy wyrażone w walucie obcej spłacane będą w złotych jako równowartość kwoty podanej w tej walucie przeliczonej:

1) wg kursu sprzedaży waluty zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu spłaty zobowiązania określonym w harmonogramie, Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A. w przypadku wpłat dokonanych przed tym terminem lub w tym terminie,

2) wg kursu sprzedaży waluty zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu wpływu środków na rachunek wskazany w § 2 ust 12 Umowy Tabelą kursów walut dla produktów hipotecznych w (...) Bank (...) S.A. w przypadku wpłat dokonanych po dniu, określonym w harmonogramie.

Stosownie do § 7 regulaminu wskazano, że pożyczka udzielona w walucie obcej uruchamiana i spłacana jest w równowartości złotych polskich, obliczonej na następujących zasadach:

1) dla uruchomienia pożyczki - kurs kupna danej waluty zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia pożyczki Tabelą Kursów,

2) dla spłaty zobowiązań z tytułu pożyczki (kapitał i odsetki) - kurs sprzedaży danej waluty, zgodnie z obowiązującą w Banku w dniu spłaty zobowiązania Tabelą Kursów, z zastrzeżeniem postanowień § 17 ust. 6

3) dla kwoty prowizji przygotowawczej, z tytułu ubezpieczenia pożyczki, ubezpieczenia pożyczkobiorcy na życie oraz innych zobowiązań wynikających z umowy pożyczki, nie wymienionych powyżej, Bank stosuje kursy waluty wg zasad określonych w umowie pożyczki. Ryzyko zmiany kursu waluty ponosi Pożyczkobiorca.

Tak więc, zmiana kursu waluty wpływała na wypłacone w złotych kwoty pożyczki oraz na spłacane w złotych przez pożyczkobiorców kwoty rat kapitałowo – odsetkowych, a ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosili pożyczkobiorcy. Spłata pożyczki następowała w złotych polskich w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej. Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo – odsetkowych spłacanego kredytu zastosowanie miał kurs sprzedaży danej waluty obowiązujący w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Bez wątpienia powódka nie miała żadnego wpływu w zakresie ustalenia kursu waluty (...), niezbędnego do ustalenia wzajemnym zobowiązań stron. Oznacza to, że postanowienia w zakresie kursów wymiany stosowanych w tabeli nie były uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 4 dyrektywy, nadanym sprostowaniem z 13 października 2016 r. (Dz.Urz.UE. L z 2016 r. Nr 276, poz. 17), nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. W rezultacie przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, w tym także oceny indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia, w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. W szczególności nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać (z tych względów bezprzedmiotowe było również prowadzenie postępowania dowodowego na omawiane okoliczności). W tym miejscu można przywołać uchwałę Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17. Sąd wskazał tam, że przy ocenie charakteru niedozwolonych postanowień decydujące znaczenia maja okoliczności istniejące w chwili zawarcia umowy.

„Klauzule waloryzacyjne” w aneksie nr (...) do umowy pożyczki spowodowały, że wysokość zobowiązań wynikających z umowy podlegała wielokrotnemu przeliczaniu z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty przy czym mechanizm ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób, gdyż umowa w tym względzie odsyła tylko do tabeli kursów obowiązującej wbanku. Oznacza to, że zgodnie z umową zmienioną aneksem nr (...) z dnia 24.04.2008 r. bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty, zaś powódka nie mieli na ten kurs żadnego wpływu. Zatem postanowienia, o których mowa, nie były uzgodnione indywidualnie z powódką w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. Jak wynika z przedłożonych dokumentów, pożyczkobiorcy zostali poinformowani o ryzyku zmiany kursu i zadeklarowali zgodę na poniesienie tego ryzyka, jednakże czym innym jest zgoda na poniesienie ryzyka związanego ze zmianą kursu waluty, a czym innym jest swobodne ustalanie tego kursu przez jedną ze stron.

Kwestionowane postanowienia umowy zmienionej aneksem nr (...) z dnia 24.04.2008 r. wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu, którą należy wypłacić w PLN oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Ponieważ sposób ustalania tych kursów nie został określony w umowie, oznacza to, że mogły być one wyznaczane jednostronnie przez Bank według kryteriów, na które powodowie nie mieli żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umowy kredytu bankowego utrwalony jest już pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (por. np. uzasadnienie wyroku SN w sprawie V CSK 382/18 i przywołane tam orzecznictwo). Wysokość pożyczki wyrażonej w walucie obcej do wypłaty w walucie polskiej, a następnie wysokość, w jakiej spłaty w walucie polskiej, będą zaliczane na spłatę kredytu wyrażonego w walucie obcej, zależą bowiem wyłącznie od jednej ze stron umowy. Takie ukształtowanie umowy spowodowało, że po zawarciu aneksu nr (...) z dnia 24.04.2008 r. strona powodowa miała ograniczoną możliwość przewidzenia wysokości zadłużenia w PLN, skoro kursy wymiany w toku wykonywania umowy określić miał bank.

Zdaniem Sądu postanowienia umowy, w której to jedna strona ma prawo do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy, prowadzi do wniosku, że postanowienia dotyczące kursu waluty właściwego dla wzajemnych rozliczeń stron były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powódki w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia aneksu nr (...) (art. 385 ² k.p.c. – por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie III CZP 29/17). Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na powódkę całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty wymienialnej i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości ich zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty pożyczki.

W doktrynie podniesiono (zob. E. Łętowska „Prawo umów konsumenckich” Wyd. C.H. Beck 2002 r., str. 22), że „europejska ochrona konsumenta opiera się na paradygmacie przejrzystości informacji i oznacza działania na rzecz stworzenia warunków dla swobodnego wyboru i decyzji konsumenckiej, bowiem pozycja źle poinformowanego partnera umowy, kierującego się własną oceną sytuacji i decyzjami co do zawarcia umowy podlega z oczywistych przyczyn degradacji”. W niniejszej sprawie pożyczkobiorcy, jako konsumenci, zawierając aneks nr (...) do umowy nie złożyli skutecznego oświadczenia w przedmiocie wyłączenia zastosowania sankcji niezwiązania klauzulą niedozwoloną. W ocenie Sądu Bank nie może jednak zasłonić się w tej sprawie brakiem wiedzy o abuzywnym charakterze postanowień zawartych w umowie, zaś prawo konsumenta do uzyskania wiedzy o przedmiocie umowy winno być uznane za jego zasadnicze prawo, a brak tej wiedzy nie może zostać wykorzystany przez silniejszego kontrahenta umowy na jego korzyść. Bank jest niewątpliwie tzw. aktywnym uczestnikiem rynku, dysponującym odpowiednią informacją i wiedzą, czego nie można powiedzieć o konsumencie.

W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że skutkiem powołanych wyżej zapisów umowy zmienionej aneksem nr (...) z dnia 24.04.2008 r. za niedozwolone jest wyeliminowanie ich z tej umowy.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt: I CSK 242/18, legalis nr 1966950). Zatem, w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C -260/18. (...) podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi.

Dotychczas, orzecznictwo usuwając z umowy klauzule abuzywne odwoływało się do norm ogólnych prawa cywilnego, zastępując klauzule waloryzacyjną średnim kursem walut obcych prezentowanym przez Narodowy Bank Polski czy też innych kursów walut wskazywanych przez strony w umowie. Zgodnie ze stanowiskiem (...) nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, gdyż spowodowałoby to ingerencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów. Zresztą, pozostawałoby to także w sprzeczności z bytem klauzuli waloryzacyjnej jako świadczenia głównego kredytobiorcy.

W przedmiotowej sprawie brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.). Zatem należy rozważyć, czy aneks nr (...) może być utrzymany bez niedozwolonych klauzul, czy też nie jest to możliwe i należy ustalić nieważność aneksu nr(...) . Mając na względzie treść art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, niewątpliwie umowa nie może być utrzymana w mocy tylko wtedy, gdy na podstawie pozostałej treści umowy nie da się ustalić praw i obowiązków stron. W ocenie Sądu brak możliwości uzupełnienia aneksu nr (...) po wyeliminowaniu abuzywnych postanowień, powoduje, że nie jest obiektywnie możliwe wykonanie przez obie strony umowy zmienionej aneksem. Zgodnie bowiem z aktualnym orzecznictwem zakwestionowane postanowienia umowne dotyczące mechanizmu przeliczania określają podstawowe świadczenia stron i z tego względu charakteryzują umowę. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomym jest jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji pożyczkobiorców równowartość określonej kwoty (...) w złotych polskich, lecz nie wiadomo według jako miernika ma być wyliczona ta równowartość. Nie jest również wiadomo, jaką kwotę powinni zwrócić pożyczkobiorcy. W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu, która podlega zwrotowi na rzecz Banku, albowiem ustalenie wysokości zobowiązania odnosiło się do kursów walut. Brak jednoznacznego określenia zasad ustalania kursów, a tym samym brak możliwości określenia praw i obowiązków stron oznacza, że aneks nr (...) jest niezgodny z art. 720 § 1 k.c. w zw. z art. 78 ustawy Prawo bankowe i tym samym sprzeczny z prawem i z tego względu nieważny (art. 58 k.c.). Zatem strony wiąże umowa z dnia 20.08.2007 r., tj, pożyczka udzielona jest w PLN i oprocentowana stawką WIBOR, bez denominacji do waluty (...).

W przedmiotowej sprawie strona powodowa zwróciła pozwanemu kwotę z tytułu pożyczki, którą wyliczył bank – na swój wniosek dokonując wcześniejszej spłaty. Jednak podczas trwania umowy strona powodowa miała wątpliwości co do sposobu, w jaki miała ona być wykonywana. Powódka w piśmie z dnia 14 kwietnia 2017 r. wystąpiła do pozwanego banku z wnioskiem o udzielenie informacji na temat kursów waluty stosowanych przez bank do rozliczenia pożyczki. Ponadto wniosła o wyliczenie nadpłat jakie uiściła w wykonywaniu umowy oraz zażądała ich zwrotu podnosząc, że bank stosował zaniżony kurs kupna (...) i zawyżony kurs sprzedaży (...). Zatem nie wygasły zobowiązania wynikające z powyższej umowy.

Podstawę dochodzonego roszczenia o zapłatę stanowią przepisy art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl natomiast art. 410 § 1 i 2 k.c. przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Jak już wyżej wskazano aneks nr (...) w ocenie Sądu należy traktować jako nieważny. Wobec tego do rozliczenia stron należy przyjąć, że umowa winna być wykonywana zgodnie z postanowieniami pierwotnie ustalonymi przez strony dnia 20.08.2007 r. tj. że pożyczka została udzielona w PLN i oprocentowana stawką WIBOR, bez denominacji do waluty (...).

Zgodnie z niekwestionowanymi przez strony wyliczeniami zarówno strony powodowej jak i pozwanego ustalono, że w okresie od dnia 30 maja 2008 r. (tj. od dnia pierwszej spłaty po zawarciu aneksu nr (...)) do dnia 8 stycznia 2018 r. na pokrycie rat kapitałowo-odsetkowych, po przeliczeniu rat płaconych w (...) na PLN według kursu NBP, powódka uiściła łącznie 677.597,32 zł. Wobec nieważności aneksu nr (...), w w/w okresie powódka winna uiścić 501.967,93 zł. Różnica między tymi kwotami wynosi 175.629,39 zł,. Kwota ta według kursu waluty (...) z daty ostatniej wpłaconej kwoty w (...) wynosi 49.470,28 CHF (175.629,39 ÷ 3, (...) = 49.470,28 CHF)

Zatem mając na uwadze powyższe wyliczenia oraz powołane przepisy Sąd zasądził powyższą kwotą od pozwanego na rzecz powódki - jak w punkcie I sentencji wyroku.

W pozostałej części powództwo o zapłatę dochodzone w związku z pobraniem środków tytułem spłaty kredytu w zawyżonej wysokości zostało oddalone (punkt II sentencji wyroku). Podnieść należy, że biegły dokonał wyliczenia nadpłaty w oparciu o założenia, że strony są związane aneksem nr (...) w zakresie oprocentowania pożyczki stawką L., a nie obowiązuje ich mechanizm denominacji. Sąd natomiast przyjął, że aneks nr (...) do umowy pożyczki jest nieważny, strony zaś związane są umową pożyczki z dnia 20 sierpnia 2007 r.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 411 k.c. Spełnienie świadczeń wobec banku nie czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Ponadto nie można stwierdzić aby bank otrzymane świadczenia zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony.

Wskazać należy, że zarzut przedawnienia roszczeń podniesiony przez pozwany Bank jest bezzasadny. W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustawach (Dz.U.2018.1104 z dnia 8 czerwca 2018 r.) termin przedawnienia wynosi 6 lat. Zgodnie z art. 5 ust. 2 cytowanej ustawy, jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Niewątpliwie według dotychczasowych przepisów, termin przedawnienia nie upłynął, albowiem roszczenia powódki stały się wymagalne dopiero od momentu świadomego zakwestionowania ważności umowy. Powódka zaś dowiedziała się o nieuczciwych warunkach umowy w 2017 r. Ponadto w dniu 08 stycznia 2018 r. powódka wpłaciła kwotę 122.501,61 CHF, co spowodowało wówczas powstanie nadpłaty, a zatem nie doszło do przedawnienia roszczenia.

Wbrew twierdzeniom pozwanego, powódce przysługuje legitymacja do wystąpienia z powództwem o zapłatę. Wskazać bowiem należy, że to powódka dokonała nadpłaty.

O obowiązku zapłaty odsetek orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Sąd orzekł o obowiązku zapłaty odsetek od dnia wyrokowania tj. od 16 listopada 2022 r. do dnia zapłaty. Do dnia wyrokowania powódka jako konsument mogła po pouczeniu Sądu cofnąć powództwo. Tak więc ostatecznie dopiero z tą chwilą pozwany znalazł się w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 kpc. Powódka poniosła koszty procesu w wysokości 14.286,50 zł (opłata od pozwu w wysokości 1000 zł, opłata od pełnomocnictwa 17,00 zł, koszty opinii biegłego w wysokości 2.469,50 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 10.800,00 zł). Powódka wygrała niniejszą sprawę w 63 %. Pozwany poniósł koszty procesu w wysokości 10.817,00 zł ( wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 10.800,00 zł, opłata od pełnomocnictwa17,00 zł) i wygrał niniejszą sprawę w 37%. Pozwany winien zatem zwrócić powódce kwotę 9.000,49 zł zaś powódka winna zwrócić pozwanemu kwotę 4.002,29 zł. Po wzajemnym skompensowaniu tych kwot pozwany winien zwrócić powódce kwotę 4.998,20 zł o czym orzeczono jak w punkcie III wyroku.

sędzia Ewa Oknińska