Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 października 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Barbara Bojakowska

Protokolant: Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 26 października 2022 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z wniosku A. B. (1)

z udziałem A. B. (2)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji obu zainteresowanych

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 15 marca 2022 roku, sygn. akt I Ns 730/21

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach: 1, 2 i 3 w ten sposób, że:

a/ w punkcie 1e podwyższyć środki zgromadzone na rachunku bankowym
A. B. (2) w wysokości 631,56 zł do wysokości 16631,56 zł (szesnaście
tysięcy sześćset trzydzieści jeden złotych 56/100);

b/ po punkcie 1i dodać punkt 1j w brzmieniu: „środki wypłacone przez
A. B. (1) z prywatnego rachunku walutowego w wysokości
34330 Euro (trzydzieści trzy tysiące trzysta trzydzieści euro) czyli 152276,50 zł
(sto pięćdziesiąt dwa tysiące dwieście siedemdziesiąt sześć złotych 50/100)
według kursu NBP z dnia 04.09.2020 roku;

c/ w punkcie 3 obniżyć zasądzoną od A. B. (2) na rzecz A. P.
B. tytułem dopłaty do jego udziału w powstaniu majątku dorobkowego
z kwoty 83266,85 zł do kwoty 17035,83 zł (siedemnaście tysięcy trzydzieści
pięć złotych 83/100), pozostawiając bez zmian warunki jej spłaty;

II.  oddalić apelację A. B. (2) i apelację A. B. (1) w pozostałej części;

III.  pobrać od A. B. (2) i A. B. (1) na rzecz Skarbu Państwa
– Sądu Okręgowego w Sieradzu po 25 zł (dwadzieścia pięć złotych) od każdego
z nich tytułem brakujących wydatków pokrytych tymczasowo przez Skarb
Państwa;

IV.  ustalić, że każdy zainteresowany ponosi pozostałe koszty związane
ze swym udziałem w postępowaniu apelacyjnym w granicach sum przez siebie
dotychczas wydatkowanych.

Sygn. akt I Ca 198/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli w sprawie z wniosku A. B. (1) z udziałem A. B. (2) o podział majątku wspólnego, dokonał podziału majątku wspólnego A. B. (1) oraz A. B. (2), pomiędzy którymi ustrój małżeńskiej wspólności ustawowej został zniesiony z dniem 04 września 2020 roku wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 27 sierpnia 2020 roku sygn. akt I1C 220/20, w skład którego wchodzi: własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Z. przy ulicy (...) o powierzchni 55,5 m ² wraz
z pomieszczeniem przynależnym o powierzchni 11,6 m ² o wartości 178100 zł; prawo własności do pojazdu marki M. model 6 rok produkcji 2006 nr rej (...) 33 o wartości 4500 zł; środki uzyskane ze sprzedaży samochodu marki M. (...) rok produkcji 1990 typ (...) w wysokości 2500 zł; środki zgromadzone na rachunku bankowym A. B. (1) w wysokości 937,57 zł oraz 100,19 Euro czyli 445,84 zł według kursu NBP
z dnia 04.09.2020 roku; środki zgromadzone na rachunku bankowym A. B. (2)
w wysokości 631,56 zł; środki zgromadzone na subkoncie A. B. (2) w ZUS zgromadzone w okresie od 24 sierpnia 1996 do 04 września 2020 roku w wysokości wyliczonej na dzień
20 września 2020 roku odpowiadającej kwocie 50.183,63 zł; środki zgromadzone
na subkoncie A. B. (1) w ZUS zgromadzone w okresie od 24 sierpnia 1996 do 04 września 2020 roku w wysokości wyliczonej na dzień 20 września 2020 roku odpowiadającej kwocie 39.005,67 zł; środki zgromadzone na rachunku OFE (...) zgromadzone w okresie od listopada 2008 roku do 04 września 2020 roku w wysokości wyliczonej na dzień 04 września 2020 roku odpowiadającej kwocie 12.957,55 zł; środki zgromadzone na rachunku OFE (...) zgromadzone w okresie od listopada 2008 roku do 04 września 2020 roku w wysokości wyliczonej na dzień
04 września 2020 roku odpowiadającej kwocie 8.564,90 zł (pkt 1 a – i) w ten sposób,
że składniki opisane w punktach 1a, 1e oraz połowę środków opisanych w punktach 1f, 1g, 1h i 1i przyznał na własność A. B. (2), zaś składniki opisane w punktach 1b, 1 c,
oraz połowę środków opisanych w punktach 1f, 1,g, 1h i 1i przyznał A. B. (1); oddalając wniosek w pozostałym zakresie (pkt 2), zasądził od A. B. (2)
na rzecz A. B. (1) kwotę 83.266,85 zł tytułem dopłaty do jego udziału
w powstaniu majątku dorobkowego płatną jednorazowo w terminie 8 miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia , z ustawowymi odsetkami za opóźnienie,
w razie uchybienia terminowi płatności (pkt 3), ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik postępowania ponoszą koszty związane ze swym udziałem w sprawie w granicach sum przez nich wydatkowanych (pkt 4) oraz nie obciążył stron obowiązkiem zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa (pkt 5).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

A. B. (1) i A. B. (2) zawarli związek małżeński w dniu 24 sierpnia 1996 roku. Małżeństwo to zostało rozwiązane przez rozwód na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 27 sierpnia 2020 roku wydanego w sprawie sygn. akt.
I 1 C 220/20. Wyrok uprawomocnił się 04 września 2020 roku. W czasie trwania związku małżeńskiego pomiędzy stronami istniała małżeńska wspólność ustawowa.

W dniu 24 maja 2000 roku A. i A. małżonkowie B. otrzymali w drodze darowizny własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego
w Z. przy ulicy (...) o powierzchni 55,5 m ² wraz z pomieszczeniem przynależnym o powierzchni 11,6 m ². Darczyńcami byli rodzice A. S.
i E. małżonkowie B.. W lokalu tym A. i A. B. (3) realizowali potrzeby mieszkaniowe swojej rodziny. W mieszkaniu tym swoje centrum życiowe maja także córki stron M. i H. B. . W kwietniu 2019 roku A. B. (1) wyprowadził się z mieszkania stron i zamieszkał na posesji matki w Z.. Zajmuje tak jeden pokój, w którym odświeżył ściany. Wartość własnościowego spółdzielczego prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Z. przy ulicy (...) o powierzchni
55,5 m ² wraz z pomieszczeniem przynależnym o powierzchni 11,6mkw według stanu
na dzień 04 września 2020 roku wynosiła 178100 zł.

W czasie trwania związku małżeńskiego małżonkowie B. kupili w dniu
08 października 2016 roku pojazd marki M. model 6 rok produkcji 2006 nr rej (...) 33 za kwotę 3000 euro oraz w dniu 08 października 2016 roku samochód marki M. model W 124 230 E rok produkcji 1990 za kwotę 700 euro. Samochód marki M. został sprzedany przez A. B. (1) w dniu 17 kwietnia 2021 roku za kwotę 2500 zł.

Po ustaniu związku małżeńskiego uczestniczka postępowania wydatkowała na fundusz remontowy i eksploatacyjny kwotę 1.398,60. Dokonała także w mieszkaniu stron wymiany okna za co zapłaciła 2935,70 zł i wymieniła baterię wannową.

Wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą polegającą na konserwacji
i naprawie pojazdów samochodowych z wyłączeniem motocykli w okresie od 01 sierpnia 2018 roku do 10 czerwca 2020 roku. Maszyny konieczne do pracy stanowiły majątek jego brata. Działalność prowadził na posesji matki. W dniu 01 kwietnia 2019 roku analogiczna działalność zarejestrowała matka wnioskodawcy E. B.. Wnioskodawca jest pełnomocnikiem jej firmy, za co otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 300 zł miesięcznie.

W dniu 04 września 2020 roku na rachunku bankowym A. B. (1) posiadał środki w wysokości 937,57 zł oraz 100,19 Euro czyli 445,84 zł według kursu NBP z dnia 04.09.2020 roku, A. B. (2) miała środki w wysokości w wysokości 16. 631,56 zł. Środki na koncie A. B. (2) pochodziły z pożyczki jaka uzyskała z funduszu remontowego
oraz ze świadczenia 500 plus należnego córce stron H. B..

W czasie trwania małżeństwa A. B. (2) na subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, z tytułu zwrotu środków z OFE zgromadziła kwotę 250.183,63, zaś A. B. (1) kwotę 39.005,67 zł. W tym samym czasie na rachunku OFE (...) środki zgromadzone w okresie od listopada 2008 roku do 04 września 2020 roku
w wysokości wyliczonej na dzień 04 września 2020 roku odpowiadały kwocie 12.957,55 zł, zaś środki zgromadzone na rachunku OFE (...) zgromadzone w okresie od listopada 2008 roku do 04 września 2020 roku w wysokości wyliczonej na dzień 04 września 2020 roku odpowiadały kwocie 8.564,90 zł.

Wnioskodawca jest z zawodu kierowcą otrzymuje miesięczne wynagrodzenie
w wysokości 3000 zł, płaci alimenty na córki w wysokości 1700 zł, dostaje także od matki wynagrodzenie w wysokości 300 zł za pełnienie funkcji pełnomocnika w jej firmie. A. B. (2) jest nauczycielką otrzymuje miesięczne wynagrodzenie w wysokości 3600 zł.

Sąd dokonał ustaleń w oparciu o materiał dowodowy powołany wyżej. Sąd uznał wszystkie dokumenty złożone przez strony i urzędy za wiarygodne. Zostały sporządzone
w odpowiedniej formie przez uprawnione do tego organy i w ramach ich kompetencji, odpowiadając tym samym dyspozycji art. 244 § 1 k.p.c. Ponadto autentyczność dokumentów prywatnych i urzędowych oraz prawdziwość treści dokumentów urzędowych nie była kwestionowana przez żadną ze stron w oparciu o treść art. 232 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c.
i art. 253 k.p.c. Także sąd nie znalazł podstaw do tego, aby uczynić to z urzędu.

W zakresie ustalenia wartości rynkowej własnościowego spółdzielczego prawa
do lokalu sąd oparł się na opinii biegłego sądowego B. K..
Sąd sporządzoną opinię uznał za opracowaną w sposób prawidłowy i rzetelny, w pełni zasługującą na obdarzenie jej walorem wiarygodności. Poddają się one bowiem pozytywnej weryfikacji w oparciu o kryteria takie jak: zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy sporządzającego, podstawy teoretyczne opinii, a także sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w opinii wniosków. Biegły w sposób nie budzący wątpliwości przedstawił tok swego rozumowania w dochodzeniu do wniosków końcowych opinii. Niewątpliwie jest on specjalistą w swojej dziedzinie, posiada odpowiednią wiedzę
i doświadczenie, a sporządzona treści zostały sformułowane na podstawie akt sprawy i oceny przedmiotu opinii. Tym samym sąd w całości podzielił stanowisko wyrażone przez biegłego, którego nie zakwestionowała żadna ze stron.

Co do wartości pojazdów to sądu przyjął wartość środków za sprzedaży M. wynikającą z umowy sprzedaży. Wbrew stanowisku pełnomocnika uczestniczki postępowania jest to realna kwota jaką wnioskodawca mógł otrzymać za tak stary pojazd. Samochód
w dacie sprzedaży miał ponad 30 lat, a jego cena jedynie nieznacznie była niższa od ceny zakupu z 2016 roku, kiedy to strony wydatkowały na pojazd 700 euro. Wręcz należałoby przyjąć, że wnioskodawca dokonał bardzo korzystnej dla stron transakcji. Co do wartości rynkowej M. to Sąd oparł się na wiedzy wnioskodawcy zweryfikowanej analizą ogłoszeń o sprzedaży analogicznych pojazdów i przyjął wartość 4500 złotych jako realną z uwagi
na stan pojazdu. Wnioskodawca posiada wykształcenie mechaniczne i może realnie ocenić wartość pojazdu. Sąd miał na uwadze, że proponowane przez niego wartości składników majątkowych były realne i zbieżne z wycena dokonaną przez sąd.

Co do żądania ustalenia, iż majątkiem dorobkowym stron było przedsiębiorstwo prowadzone przez wnioskodawcę o rzekomej wartości 200.000 zł to sąd w świetle zeznań byłych małżonków uznał, iż taki składnik nie zasilił ich majątku dorobkowego. Faktycznie wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą, ale nie posiadał żadnego majątku. Wszelkie maszyny i narzędzia z jakich korzystał stanowiły własność jego brata, zaś warsztat własność matki. W dacie ustania wspólności małżeńskiej wnioskodawca nie prowadził
już działalności, przy czym matka wnioskodawcy rozpoczęła własna działalność na rok przed jej zaniechaniem przez syna. Okoliczność ta wskazuje na chybienie tezy pełnomocnika A. B. (2) jakoby wnioskodawca dokonał fikcyjnego wyrejestrowania działalności, którą nadal kontynuował pod firmą matki. Pełnomocnik uczestniczki postępowania nie dowiódł,
aby wnioskodawca na dzień ustania małżeńskiej wspólności ustawowej posiadał jakieś środki pozostałe z prowadzenia działalności. A. B. (1) nie miał żadnego majątku zgromadzonego w ramach prowadzenia działalności, który mógłby podlegać podziałowi
w niniejszej sprawie, na dzień ustania wspólności nie miał żadnych składników majątkowych, ani dochodów z tej działalności a jedynie takimi składnikami sad może dzielić strony.

Sąd stwierdził, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa) - art. 31 kro Ustrój wspólności ustawowej powstaje z mocy samego prawa z chwilą zawarcia małżeństwa i istnieje przez czas jego trwania. Wspólność ustawowa ustaje z chwilą ustania małżeństwa, mianowicie z chwilą śmierci jednego z małżonków, obojga małżonków zmarłych jednocześnie oraz z chwilą uprawomocnienia się wyroku znoszącego wspólność ustawową miedzy małżonkami, rozwiązania małżeństwa przez rozwód lub orzeczenia separacji. Pomiędzy stronami z dniem 11 września 2019 roku wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu wydanym w sprawie I1C 384/19 prawomocnie został orzeczony rozwód i tym samym zniesiona wspólność ustawowa. Z tą też datą ustała wspólność ustawowa istniejąca między nimi.

Kolejno wskazano na art. 42 - 46 kro, art. 684 k.p.c. i stwierdził, że zasadą jest,
że podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do tego majątku w dacie ustania wspólności oraz istniejące w chwili dokonywania podziału. Rozliczeniu zatem podlega całość stosunków majątkowych między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej, natomiast przedmiotem podziału pozostaje stan czynny masy w czasie orzekania o podziale.

Ponadto wskazano, że w trakcie postępowania sąd rozstrzyga o wzajemnych roszczeniach małżonków (głównie rozliczenia z art. 45 kro), jak też żądanie rozstrzygnięcia
o nierównych udziałach małżonków w majątku wspólnym. Przepis ten dotyczy nakładów czy wydatków dokonanych w czasie do chwili ustania wspólności ustawowej i czynionych
z majątku osobistego na majątek wspólny, a także po ustaniu wspólności.

W niniejszej sprawie uczestniczka postępowania zgłosiła zarzut dokonania nakładów
z majątku wspólnego stron na majątek osoby trzeciej czyli matki wnioskodawcy. Okoliczności sprawy nakazują rozpatrywać roszczenie w świetle uregulowania zawartego
w art. 226 § 1 k.c. zgodnie, z którym samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają one pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Nie ulega Nakłady te o ile zostały uczynione nie podlegają jednak rozliczeniu w tym postępowaniu. Według sądu A. B. (4) może pozwać swoja teściową i bezpośrednio z nią dokonać rozliczenia ewentualnych kwot z tego tytułu,
o ile takie nakłady zostały dokonane. Sama uczestniczka nie potrafiła sprecyzować jakie kwoty, skąd uzyskane i na co przeznaczył jej mąż. Zarzucała mu jednak, że nie dawał pieniędzy na wspólne gospodarstwo, ale czynił nakłady na nieruchomość matki. Jednocześnie wskazała, że nie akceptowała tego. Było to szczególnie niezrozumiałe w sytuacji, w której strony miały wspólny rachunek, gdzie wpływało wynagrodzenie męża i A. B. (2) mogła zawiadywać środkami tam wpływającymi. Nadto skoro sytuacja stron była tak trudna jak uczestniczka przedstawiała, że jej mąż nie partycypował w utrzymanie domu to dlaczego nie pobrała środków z konta, nie wystąpił do Sądu o zabezpieczenie środków na utrzymanie bieżące rodziny czy wreszcie o wypłatę wynagrodzenia do rak współmałżonka. Także jej siostra świadek S. P. stwierdziła, że uczestniczka nie skarżyła się na męża i brak pieniędzy dopóki wnioskodawca mieszkał z nią. Po jego wyprowadzeniu zaobserwowała brak środków u siostry i problemy finansowe. Wcześniej takiej sytuacji nie było, co wskazuje
na to, że wbrew twierdzeniom A. B. (2) jej mąż jednak łożył na rodzinę i partycypował
w kosztach utrzymaniu w stopniu wyższym, aniżeli przez nią wskazany. Ponadto strony nie miały znaczących dochodów, z których wnioskodawca mógł czynić nakłady opisywane przez A. B. (2) na posesję matki. Dochody małżonków nie były wysokie, a na utrzymaniu mieli dwie córki . Właściwie ich dochody wystarczały na zaspokojenie bieżących potrzeb rodziny .Tezę tę potwierdza także okoliczność, że aby dokonać nieznacznego remontu w zakresie wymiany okna uczestniczka musiała zaciągnąć pożyczkę , gdyż nie była w stanie pokryć tego wydatku. W zakresie nierównych udziałów to takie żądania wprost nie zgłosił pełnomocnik uczestniczki postępowania jednakże wskazywał na nierówny udział byłych małżonków
w zaspokajaniu potrzeb rodziny. Oczywiście poza jego twierdzeniem zarzut ten nie został udowodniony. Do czasu wyprowadzenia się wnioskodawcy z domu strony były dobrym małżeństwem i każde z małżonków z dbało o dobro dzieci i przyczyniało się do zaspokajania potrzeb ich rodziny. Przy czym postawa każdego z nich była akceptowana przez drugiego. Sąd przyjął zatem, że udziału stron w powstaniu majątku są równe.

Zwrócono też uwagę na art. 31 § 2 pkt 3 i 4 kro, podnosząc, że do majątku wspólnego należą w szczególności środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz kwoty składek zewidencjonowanych
na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1778).

Mając na uwadze wskazaną regulację oraz sygnalizowane w innych sprawach przez Otwarte Fundusze Emerytalne możliwe problemy z ustaleniem na chwilę orzekania zarówno wartości, ale też ilości jednostek rozrachunkowych na rachunku otwartego funduszu emerytalnego oraz kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie ZUS w okresie małżeństwa (np. w sytuacji przekazania składek na ubezpieczenie emerytalne z opóźnieniem), zasadne było dokonanie ich podziału stosownie do równych udziałów byłych małżonków
w majątku wspólnym, bez określania kwotowo ilości, bądź wartości dzielonych jednostek
i kwot. Taki sposób podziału środków z ubezpieczenia emerytalnego jest odpowiedni
w świetle przepisów rozdziału 12 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (zob. art. 126-130 cyt. ustawy, t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 870 z późn. zm.).

W zakresie środków zgromadzonych na rachunkach bankowych to sąd przyjął,
że odliczeniu podlegają środki przysługujące małoletniej córce stron H. i o te kwotę należy pomniejszyć stan rachunku (...) x 500 zł. W zakresie sumy z pożyczki 4000 zł to sąd odjął również tę kwotę, ale wobec jej przeznaczenia na remont w postaci wymiany okna
i baterii Sąd nie rozliczył tych nakładów. Rozliczenie to prowadziłoby bowiem
do wzbogacenia uczestniczki dwukrotnie raz z tytułu pomniejszenia salda na rachunku,
a drugi z tytułu zwrotu nakładów. Ostatecznie sąd przyjął, że saldo do rozliczenia to kwota 631,56 zł. W sytuacji rachunku wnioskodawcy sąd przyjął saldo z daty uprawomocnienia się orzeczenia rozwodowego, przy czym środki na rachunku walutowym przeliczył na złotówki według kursu a dnia 04 września 2020 roku.

Sąd ustalił, iż wartość całego majątku dorobkowego opiewa na kwotę 187.114,97 zł (mieszkanie, samochody, środki na kontach bankowych ). Udział każdego z małżonków wynosi 93.557,48 zł. A. B. (1) otrzymał składniki o wartości 8.383,41 zł (samochód M. 4500 zł, środki za M. 2500 zł i środki z rachunku bankowego 1.383,41 zł) zatem należy mu się dopłata w kwocie 85174,07 zł, która należało pomniejszyć o sumę 1907,22 zł z tytułu wydatków poczynionych przez 19 miesięcy na utrzymanie wspólnej nieruchomości 234 zł x 19 = (...) : 2 = (...) pomniejszone o połowę środków z rachunku uczestniczki czyli 315,78 zł = 1907,22 zł, łącznie do zapłaty na rzecz wnioskodawcy pozostaje kwota 83.266,85 zł.

Sąd odroczył uczestniczce postępowania spłatę na rzecz wnioskodawcy na okres
8 miesięcy. Sąd uwzględnił, iż uczestniczka w tym czasie jest w stanie pozyskać środki
na spłatę poprzez sprzedaż działki, która nabyła w drodze spadkobrania. P. trwało prawie rok i uczestniczka winna się liczyć z obowiązkiem spłaty zwłaszcza, że konsekwentnie deklarowała gotowość przejęcia mieszkania.

O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. i nie obciążył stron obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania należnych Skarbowi Państwa z uwagi
na niekorzystną sytuacje majątkową każdego z byłych małżonków.

Apelacje od postanowienia złożyli oboje zainteresowani.

Uczestniczka postępowania zaskarżyła orzeczenie w zakresie rozstrzygnięć
z pkt. 1 - 3 zaskarżonego postanowienia, w zakresie pomijającym konieczność zaliczenia
do majątku wspólnego i dokonania podziału przedsiębiorstwa prowadzonego przez wnioskodawcę lub tez dochodów wynikających z jego prowadzenia za 2019 r.., zarzucając:

- naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 235 ² § 1 i 2 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie na rozprawie w dniu 8 marca 2022 r. bez podania podstawy prawnej, wszelkich wniosków dowodowych uczestniczki postępowania, zmierzających do wykazania zasadności roszczenia o uznanie, iż w skład majątku wspólnego stron weszło przedsiębiorstwo prowadzone przez wnioskodawcę fikcyjnie przerejestrowane na matkę wnioskodawcy;

- naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 514 § 1 zd. 2 k.p.c. i art. 299 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez błąd wykładni i ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na oparciu przez sąd I instancji zaskarżonego rozstrzygnięcia, w zakresie istnienia składnika majątku wspólnego, w postaci przedsiębiorstwa prowadzonego przez wnioskodawcę
- wyłącznie na niemających charakteru dowodowego wyjaśnieniach informacyjnych wnioskodawcy;

- naruszenie przepisu prawa procesowego tj. art. 233 § 2 k.p.c., poprzez niepoddanie ocenie dowodowej faktu niewykonania przez wnioskodawcę czynności dowodowej, przedłożenia ksiąg podatkowych prowadzonego przedsiębiorstwa, do czego został zobowiązany na rozprawie w dniu 26 października 2021 r.;

a w konsekwencji (pkt. 1 - 3):

- naruszenie przepisu prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez poczynienie ustaleń faktycznych w zakresie istnienia składnika majątku wspólnego, w postaci przedsiębiorstwa prowadzonego przez wnioskodawcę,
bez jakiegokolwiek materiału dowodowego i z pominięciem wszystkich dowodów zgłoszonych przez uczestniczkę postępowania;

- naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 327 ¹ § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz. art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 2 k.p.c., poprzez zaniechanie zbadania zasadności wniosku uczestniczki postępowania wyrażonego w piśmie z dnia 6 lutego 2022 r.
o rozliczenie roztrwonionego przez wnioskodawcę składnika majątkowego, w postaci dochodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej osiągniętych za 2019 r. w kwocie 123929,52 zł.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i skierowanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Zduńskiej Woli do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia, poprzedzonego przeprowadzeniem czynności dowodowych wnioskowanych przez uczestniczkę postępowania.

Wnioskodawca zaskarżył orzeczenie w części dotyczącej pkt 2, co do kwoty
16000 zł., zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego art. 233 k.p.c., poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w sprawie
i niewłaściwe przyjęcie w pkt le skarżonego postanowienia, że majątek wspólny stron stanowi kwota 631,53 zł zamiast 16631,56 zł, co spowodowało zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy mniejszej spłaty z majątku wspólnego niż winna ona być orzeczona.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego Postanowienia w części dotyczącej pkt le skarżonego orzeczenia poprzez ustalenie, że w skład majątku wspólnego stron wchodzą środki zgromadzone na rachunku bankowym A. B. (2) wysokości 16631,56 zł; pkt 3 skarżonego orzeczenia, poprzez przyznanie dla wnioskodawcy spłaty od uczestniczki w kwocie 90951,07 zł oraz zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za obie instancje, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestniczki postępowania, wnioskodawca wniósł
o nieuwzględnienie apelacji uczestniczki i zmianę skarżonego orzeczenia zgodnie
z wnioskami apelacji wnioskodawcy oraz zasądzenie kosztów postępowania za postępowanie przed sądem II Instancji według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy poczynił dodatkowe ustalenia:

Na konto uczestniczki postępowania wpłynęła pożyczka z funduszu mieszkaniowego w czerwcu 2019 r., natomiast okna wymieniła w październiku 2021 r.. Wpływały też świadczenia na dzieci w postaci 500 plus oraz alimenty od wnioskodawcy. Na dzień ustania wspólności majątkowej uczestniczka posiadała oszczędności w wysokości 16631,56 zł. Wnioskodawca nie przekazywał uczestniczce środków uzyskiwanych z działalności gospodarczej ( d. historia rachunku bankowego k 270-330 oraz zeznania uczestniczki k 266v-267).

Wnioskodawca posiadał konto prywatne złotówkowe, na które wpływało wynagrodzenie za pracę jak kierowca w MPK i ż którego dokonywał płatności na swoje utrzymanie oraz alimentów na dzieci oraz konto w Euro, na które przelewał środki otrzymane z prowadzonej działalności. Ponadto posiadał dwa konta związane z działalnością gospodarcza, na które wpływały środki za wykonywane usługi na rzecz podmiotu zagranicznego. Konto złotówkowe obsługiwało całą działalność gospodarcza i faktycznie zostało zamknięte 12 czerwca 2019 r. Z analizy dokonywanych operacji wynika, że oprócz zapłaty podatków czy paliwa zdarzały się wypadki przelewania kwot na rachunek prywatny wnioskodawcy np. 8 lutego 2019 r. czy 25 lutego 2019 r. Rachunek walutowy związany z działalnością został założony w dniu 1 sierpnia 2018 r. Kwoty które wpływały na ten rachunek były przelewane początkowo na rachunek złotówkowy gospodarczy lub prywatny w zależności od potrzeb. Od grudnia 2018 r. kwoty z konta walutowego były przekazywane tylko na rachunek prywatny wnioskodawcy w Euro. Na rachunku prywatnym walutowym, który zastał otworzony 11 grudnia 2018 r. wnioskodawca wpłacił do 12 lutego 2021 r. 38.890 EUR. Wszystkie wpłacane kwoty do 4 wrzenia 2020 r. pochodziły z konta EUR związanego z działalnością gospodarczą. Przy czym następnego dnia po wpływie Euro na konto prywatne były wypłacane :np. w dniu 23 stycznia 2019 przelew przychodzący 3000 EUR a w dniu 24 stycznia 2019 wypłata 2500 EUR, 27 styczna 2019 przelew przychodzący 2000 EUR, a w dniu 28 stycznia wypłata 2500 EUR. Łącznie z konta walutowego prywatnego w gotówce wnioskodawca wypłacił do czasu ustania wspólności ustawowej 34.300 EUR. Pozostałe środki były przekazane na zasilenie konta gospodarczego lub prywatnego złotówkowego ( d. analiza przelewów na rachunkach gospodarczych wydruki koperta k 341, analiza przelewów na rachunkach prywatnych walutowym i złotówkowym wydruki koperta k 348). Wnioskodawca zeznał, że pamięta do kiedy wykonywał naprawy gwarancyjne, nie wie ile pieniędzy zostało mu z dochodu w wysokości 120.000 zł. Zapłatę za wykonane usługi otrzymywał tylko na rachunek bankowy i z tego rachunku dokonywał także zapłaty za wszelkie reklamacje. ( d. zeznania wnioskodawcy k 266 verte).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje zasługiwały na częściowe uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji wnioskodawcy, należało zgodzić się zarzutem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polegającym na błędnym ustaleniu salda rachunku bankowego uczestniczki na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Podzielenie w całości przez Sąd Rejonowy wyjaśnień uczestniczki odnośnie źródła środków tam zgromadzonych oraz nieuwzględnienia, że do czasu ustania wspólności majątkowej stanowią one majątek wspólny, spowodowało błędne ustalenie, że do podziału należy przyjąć tylko 631,56 zł, zamiast faktycznego stanu 16631,56 zł. Pożyczka otrzymana w czerwca 2019 r. zasiliła majtek wspólny, mimo faktycznej separacji stron. Ewentualnie można byłoby rozliczyć raty zapłacone przez uczestniczkę, już po dniu 4 września 2020 r, ale wniosku takiego nie złożono. Odnośnie natomiast środków wpływających z pomocy 500 plus, to dopóki nie są one przekazywane na odrębne konta dzieci, to faktycznie zasilają majątek rodzinny. Trzeba zgodzić się z apelującym, że skoro wnioskodawca był członkiem tej rodziny i ponosił koszty jej utrzymania opłacając mieszkanie, a oraz płacąc dobrowolnie alimenty, a następnie ustalone zabezpieczeniem, to nie może być tak, aby kwota to stanowiła tylko wyłączne oszczędności uczestniczki postępowania.

Dlatego też skutkiem błędnego ustalenia wartości tego składnika było naruszenie art. 46 k.r.o. w zw. z art. 568 § 3 i art. k.p.c. i art. 1035 k.c.

Uwzględnienie zarzutu zawartego w apelacji wnioskodawcy nie oznacza jednak podzielenia jej wniosków, to jest podwyższenia należnej mu dopłaty z podziału majątku, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Odnosząc się do apelacji uczestniczki postepowania, to należy podzielić jej zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego polegające na bezzasadnym oddaleniu jej wszystkich wniosków dowodowych zmierzających do wykazania zasadności roszczenia o podział wszystkich składników wchodzących w skład majątku wspólnego oraz poczynienie swoich istotnych ustaleń tylko w oparciu o informacyjne wysłuchanie stron, a nie przeprowadzenie dowodu z przesłuchania zainteresowanych, czym dopuścił się naruszenia przepisów prawa procesowego tj. art. 235 ² § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz art. 299 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy podzielając cześć tych zarzutów przeprowadził uzupełniajcie postepowanie dowodowe w postaci przesłuchania zainteresowanych oraz dopuszczenia dowodu z historii rachunków bankowych obu byłych małżonków, z tym, że wnioskodawcy także z rachunków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i na ich podstawie poczynił w trybie art. 382 k.p.c., dodatkowe ustalenia.

Chybiony był natomiast zarzut zaniechania wezwania wnioskodawcy do przedłożenia księgi podatkowych przedsiębiorstwa, ponieważ wnioskodawca rozliczał się w formie ryczałtu.

Wbrew zarzutom zawartym w apelacji brak jest także dowodów na to, aby wnioskodawca posiadał majątek stanowiący przedsiębiorstwo. Jak wynika z zeznań wnioskodawcy prowadził on działalność w budynku brata, a do wykonywania swojej pracy potrzebował tylko stołu i lutownicy. Z drugiej strony apelująca nie wykazała aby jakikolwiek majątek trwały po prowadzonej działalności pozostał. Chybiony jestem zatem zarzut błędnego przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że taki składnik nie wchodzi do majątku wspólnego.

Trafny jest natomiast zarzut, że Sąd Rejonowy zaniechał mimo obowiązku zawartego w art. 684 k.p.c. rozliczenia czy też ustalenia co uczynił wnioskodawca z dochodami z prowadzonej działalności. Sąd Okręgowy poczynił w tym zakresie dodatkowe ustalenia i przyjął, że wnioskodawca powinien się, rozliczyć z uczestniczą z dochodu w wysokości 34.330 EUR.

W tym miejscu należy przypomnieć, że zasadniczo momentem decydującym dla ustalenia składu majątku wspólnego podlegającego podziałowi jest chwila ustania wspólności majątkowej między małżonkami. Przedmiotem podziału mogą być więc jedynie przedmioty majątkowe, które były objęte wspólnością w chwili jej ustania i które nadal znajdują się w majątku małżonków jako objęte ich współuprawnieniem w częściach ułamkowych. Każdy z małżonków może jednak żądać rozliczenia z tytułu nieuzasadnionego zbycia przez drugiego małżonka składników majątku wspólnego w czasie trwania wspólności majątkowej. Roszczenie takie ma charakter odszkodowawczy i znajduje podstawę ogólną w art. 415 k.c. Natomiast jeśli środki te zostały zużyte na wydatki lub nakłady na majątek odrębny małżonka podlegają one rozliczeniu na podstawie art. 45 § 1 k.r.o.

Powyższe nie oznacza jednak, że środki finansowe zgromadzone w trakcje trwania wspólności, które zostały zużyte przez jednego z małżonków nigdy nie polegają rozliczeniu. Ocena zużycia przez małżonka w czasie trwania wspólności majątkowej przedmiotu majątku wspólnego na cele konsumpcyjne zależna jest od tego czy było ono uzasadnione potrzebami i dobrem rodziny. Gdy z punktu widzenia wymienionych przesłanek było ono uzasadnione, przedmiot ten przestaje być składnikiem majątku wspólnego (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 21 marca 1977 r., III CRN 31/77 - OSNCP 1977, z. 2, poz. 243). W przypadku zużycia przez małżonka w czasie trwania wspólności majątkowej, stanowiącej przedmiot majątku wspólnego kwoty pieniężnej ulokowanej na bankowym rachunku oszczędnościowym, na bieżące koszty utrzymania rodziny w granicach uzasadnionych potrzebami, współmałżonek nie może domagać się rozliczenia tej kwoty przy podziale majątku wspólnego, także wówczas, gdy nastąpiło to bez jego zgody.

Sformułowana teza nie pozostaje w sprzeczności ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z 8 stycznia 1969 r., I CZ 138/68 (OSNCP 1969, z.9, poz. 165) i przesądzającym co do zasady, dopuszczalność żądania przez małżonka zaliczenia przez współmałżonka na swój udział w dochodach z majątku stanowiącego współwłasność małżonków, kwoty bezpośrednio zużytej na zaspokojenie własnych potrzeb ( patrz postanowienie Sądu Najwyższego z 4 listopada 1999 r. II CKN 523/98 i przywołane tam rozważania).

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy należy zgodzić się z apelującą, że wprawdzie na kontach wnioskodawcy pozostały tylko symboliczne kwoty, to jego obowiązkiem było rozliczenie się z uczestniczką z dochodów uzyskanych z prowadzonej działalności gospodarczej. Wnioskodawca nie potrafił wyjaśnić na co zużył uzyskane kwoty. Z drugiej strony do czasu rozkładu pożycia oboje małżonkowie prawie wszystkie wydatki dokonywali przy użyciu karty lub wypłacali w gotówce niewielkie kwot. Nadto z uwagi na niewysokie dochody funkcjonowali bardzo oszczędnie. Zachowanie wnioskodawcy uległo diametralnej zmianie w grudniu 2018 r. kiedy założył prywatny rachunek walutowy, na które nie tylko wpłacał środki uzyskane z działalności, ale od razu wypłacał, następnego dnia, walutę w gotówce. Nie potrafił przy tym wyjaśnić na co przeznaczył, znaczne przy poziomie jego dotychczasowych dochodów, wypłacone z gotówce środki. Należy wiec przyjąć, że wnioskodawca roztrwonił bez zgody żony część majątku lub ukrył je, chcąc uniknąć rozliczenia się z była żoną. Podzielając argumenty zawarte w apelacji oraz przytoczone w jej uzasadnieniu orzecznictwo, Sąd Okręgowy ustalił, że do majątku wspólnego wchodzą także środki pieniężne wypłacone przez wnioskodawcę w gotówce w łącznej wysokości 34.330 EUR, których wartość w złotych PLN ustalił na dzień ustania wspólności ustawowej czyli 4września 2020 r. według obowiązującego kursu średniego NBP - 4,54 zł , co dało kwotę 152,276, 50 zł.. W prawdzie apelująca żądała rozliczenia dochodu uzyskanego z działalności gospodarczej w wysokości 123929,52 zł. Ale obowiązkiem Sądu jest z urzędu ustalić wartość majątku polegającego podziałowi w oparciu o treść art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567§ 2 k.p.c.

Ostatecznie, po dodatkowych ustaleniach, Sąd Okręgowy do majtku wspólnego oprócz składników wymienionych w zaskarżonym postanowieniu zaliczył równowartość wyżej opisanych dochodów oraz środki na rachunku uczestniczki w wysokości (...),65, w miejsce przyjętych przez Sąd Rejonowy 631,56 zł. Cały majątek wspólny po tej korekcie zamknął się sumą 355.391,47 zł, a udział każdego z małżonków to 177.695, 73 zł. W związku z tym, że uczestniczka otrzymuje w podziale majątku środki zgromadzane na swoim koncie 16.631,50 oraz mieszkanie o wartości 178.100 zł, co łącznie daje sumę 194731,56 zł, to do dopłaty na rzecz wnioskodawcy pozostaje 17.035,83 zł (194.731,56 – 177.695,73).

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy, uwzględniając zarzuty zawarte w obu apelacjach, zmienił zaskarżone postanowienie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a pozostałych częściach obie apelacje oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono jak w punkcie III i IV sentencji
na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że zasadą jest, że w postępowaniu nieprocesowym każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.). Wyjątki od niej przewidziane są w art. 520 § 2 k.p.c. - zgodnie z którym, jeżeli uczestnicy
są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego
z uczestników w całości oraz w art. 520 § 3 k.p.c. - w myśl którego jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika, przy czym przepis powyższy stosuje się odpowiednio, jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie. W tzw. sprawach działowych, do jakich należą sprawy o podział majątku wspólnego, nie zachodzi sprzeczność interesów, niezależnie
od tego jaki dana strona zgłasza wniosek co do sposobu podziału i jakie stanowisko zajmuje w sprawie. W takich postępowaniach strony są również w równym stopniu zainteresowane wynikiem postępowania, a ich interesy w zasadzie są wspólne, gdyż polegają na wyjściu
ze stanu wspólności (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 19 listopada 2011 r.,
III CZ 46/10, OSNC 2011, nr 7-8, poz. 88, z 19 listopada 2011 r., III CZ 47/11, nie publ.,
z 16 września 2011 r., IV CZ 40/11, nie publ. i in.).

Dlatego też Sąd Okręgowy ustalił, że każdy zainteresowany powinien pokryć koszty wydatkowane tymczasowo przez Skarb Państwa w równej wysokości oraz pozostałe koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu apelacyjnym w granicach przez siebie dotychczas wydatkowanych.