Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ca 393/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący Sędzia Katarzyna Powalska

po rozpoznaniu w dniu 27 października 2022 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...) we W.

przeciwko P. K.

o roszczenia w przedmiocie przeciwdziałania nieuczciwym praktykom rynkowym

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 8 czerwca 2022 roku, sygn. akt I C 719/21

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w całości wobec stwierdzenia nieważności postępowania i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Łasku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 393/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 8 czerwca 2022 r. wydanym w sprawie I C 719/21 z powództwa Stowarzyszenie (...) we W. przeciwko P. K. oddalono powództwo (punkt 1. wyroku), zasądzono od powoda na rzecz pozwanej 900,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (punkt 2. wyroku).

W pisemnym uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że pozwana nie posługiwała się w swojej działalności nieuczciwymi praktykami rynkowymi w myśl art. 7 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Sąd I instancji stwierdził nadto, że jej działania nie mogą być uznane za praktykę rynkową wprowadzającą w błąd czy to „czynną”, czy też przez zaniechanie”. Sąd zauważył przy tym, że na stronie internetowej pozwanej dostępny jest regulamin, który w sposób jasny wskazuje, w jakim charakterze działa pozwana – tj. pośrednika, a nie sprzedawcy. Sąd nie miał również zastrzeżeń co do działania pozwanej przy zachowaniu dobrych obyczajów.

Jednocześnie, Sąd Rejonowy nie rozważył kwestii swojej właściwości.

Apelację od tego wyroku wywiódł pełnomocnik powoda, zaskarżając go w całości. Orzeczeniu temu zarzucił:

1.  naruszenie art. 76 Konstytucji RP poprzez jego niezastosowanie, a zgodnie z którym władze publiczne chronią konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, a tym samym błędne przyjęcie, że w sprawie występuje zasada równości stron umowy w sytuacji, gdy konsument jest stroną słabszą, podlegającą szczególnej ochronie ustawodawcy, w tym ustawodawcy unijnego,

2.  naruszenie art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez błędne przyjęcie, że działania pozwanej polegające na zamieszczeniu informacji o zawarciu umowy pośrednictwa jedynie w regulaminie oraz brak podania informacji o pośrednictwie, swoim zakresie odpowiedzialności, zakresie i praw i obowiązków stron umowy pośrednictwa w sposób wymagany przez przepisy chroniące konsumentów nie są działaniami nieuczciwymi, wprowadzającymi konsumentów w błąd w sytuacji, gdy nieuczciwość tych działań i możliwość wprowadzenia konsumentów w błąd są oczywiste,

3.  naruszenie art. 13 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez jego pominięcie i oddalenie powództwa w sytuacji, gdy to na powódce ciążył obowiązek wykazania w pierwszej kolejności istnienia nieuczciwej praktyki rynkowej strony pozwanej, zaś na pozwanej spoczywał ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

a)  nakazanie pozwanemu zaniechania praktyki polegającej na prezentowaniu na stronie internetowej pozwanej informacji wprowadzających w błąd konsumentów,

b)  nakazanie pozwanemu aby w terminie 14 dni od uprawomocnienia wyroku zamieścił w dziennikach o zasięgu ogólnopolskim wskazanych w treści apelacji oświadczenie o treści zredagowanej w treści apelacji,

c)  nakazania pozwanemu zamieszczenia ogłoszenie o treści wskazanej w pkt 2. na swojej głównej stronie internetowej w formie okna pop-up w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia wyroku i utrzymywania go przez okres 30 dni,

d)  zasądzenie od pozwanego kwoty 3.000,00 zł na cel społeczny opisany szczegółowo w treści apelacji,

e)  zasądzenia na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w wysokości wskazanej w spisie kosztów,

f)  odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa, na rzecz pozwanego.

W odpowiedzi na apelację, pełnomocnik strony pozwanej wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Niezależnie od jakości zarzutów podniesionych w apelacji, zaskarżone orzeczenie podlegało uchyleniu. Dokonana bowiem przez Sąd Okręgowy kontrola orzeczenia Sądu Rejonowego prowadzi do jednoznacznego wniosku, iż w sprawie tej zachodzi nieważność postępowania, skutkująca orzeczeniem kasatoryjnym.

Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Z uwagi na fakt, że strona powodowa zaskarżyła wyrok Sądu I instancji w całości, Sąd Okręgowy musiał wziąć pod uwagę kwestię nieważności postępowania przed Sądem Rejonowym. Z uwagi na to, że kwestia nieważności postępowania jest najdalej idąca w skutkach względem zaskarżonego wyroku, Sąd odniesie się jedynie do owej kwestii nieważności postępowania, nie odnosząc się do artykułowanych przez skarżącego zarzutów naruszenia prawa materialnego - jako nieistotnych wobec konieczności wydania orzeczenia o charakterze kasatoryjnym. Powoływanie się na naruszenie przez zaskarżone orzeczenie prawa procesowego lub materialnego jest bowiem pozbawione podstaw w sytuacji, gdy zostało ono wydane na skutek nieważnego postępowania.

Zgodnie z art. 200 § 1 1 k.p.c. swoją właściwość sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. Niedostrzeżenie przez sąd swojej niewłaściwości w niniejszej sprawie jest brzemienne w skutkach, albowiem zgodnie z art. 379 pkt 6 nieważność postępowania zachodzi, jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Tymczasem w niniejszej sprawie wystąpiła taka właśnie sytuacja. Sformułowane przez stronę powodową żądanie pozwu dotyczyło m. in. nakazania pozwanemu określonego zachowania, zaniechania określonej praktyki oraz – w związku z wcześniejszymi żądaniami – zasądzenie od pozwanego określonej kwoty na cel społeczny związany z ochroną konsumentów.

Zgodnie z art. 17 § 1 k.p.c. do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa oraz o rozwiązanie przysposobienia. W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że charakter sprawy wniesionej przez Stowarzyszenie (...) jest niemajątkowy, zaś dochodzone zasądzenie kwoty 3.000,00 zł na wskazany przez powoda cel społeczny, ma charakter roszczenia dochodzonego łącznie z przywołanymi wcześniej żądaniami niemajątkowymi. Granicą rozdzielającą właściwość rzeczową sądu okręgowego i sądu rejonowego w sprawach, w których roszczenia majątkowe przeplatają się z roszczeniami niemajątkowymi jest właśnie ów związek („łącznie z nimi”), o którym stanowi ustawodawca w treści art. 17 pkt 1 in principio k.p.c. Bogate orzecznictwo w tym przedmiocie zwraca uwagę, że właściwość rzeczową sądu okręgowego w sprawie, której przedmiotem jest wyłącznie roszczenie o zasądzenie zadośćuczynienia (sprawa o zapłatę) określa się na podstawie art. 17 pkt 4 k.p.c., czyli przy wzięciu pod uwagę wartości przedmiotu sporu (Postanowienie SN z 6.03.2015 r., III CZ 10/15, LEX nr 1682211). O majątkowym charakterze sprawy decyduje ścisłe powiązanie zasadniczego przedmiotu rozstrzygnięcia z mieniem, wyrażające się w bezpośrednim wpływie rozstrzygnięcia na stan i bezpieczeństwo mienia. Jeżeli rozstrzygnięcie ma oddziaływać bezpośrednio na sferę dóbr osobistych powoda, a tylko pośrednio na sferę ekonomiczną, sprawa ma charakter niemajątkowy (Postanowienie SN z 27.03.2008 r., II CZ 4/08, LEX nr 627218). Na kanwie roszczeń o ochronę dóbr osobistych Sąd Najwyższy już w 1969 roku stwierdził, że „gdyby chodziło o roszczenia określone w art. 24 k.c., to wówczas rzeczowo właściwym byłby Sąd Wojewódzki, choćby nawet powód równocześnie dochodził naprawienia szkody majątkowej (art. 17 pkt 1 k.p.c.).” (Postanowienie SN z 6.01.1969 r., II CZ 203/68, LEX nr 6436). Oznacza to, że jeżeli powód domaga się udzielenia ochrony prawu niemajątkowemu, to sąd okręgowy rozpozna także jego roszczenie majątkowe (np. zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny) niezależnie od wartości przedmiotu sporu. Jednakże w sytuacji gdy powód wprawdzie powołuje się na fakt naruszenia jego dóbr osobistych, lecz dochodzi wyłącznie roszczeń majątkowych, art. 17 pkt 1 nie będzie miał zastosowania i zgodnie z art. 17 pkt 4 właściwość rzeczowa sądu będzie zależna od wartości przedmiotu sporu. Także w nowszym orzecznictwie przyjmuje się, że właściwość rzeczową sądu okręgowego przykładowo w sprawie z powództwa pracownika, której przedmiotem jest wyłącznie roszczenie o zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, określa się na podstawie art. 17 pkt 4 (uchwała SN z 5.10.2006 r., I PZP 3/06, OSNP 2007/11–12, poz. 151).

Sąd Okręgowy podziela tak ukształtowane orzecznictwo, w myśl którego również niniejsza sprawa ma charakter sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenie majątkowe. Argumentacja wysuniętych przez powodowe stowarzyszenie roszczeń, wywiedzionych na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, oscyluje wokół ogólnie pojętych dóbr niemajątkowych ogółu konsumentów, zaś żądanie wydania orzeczenia nakazującego zaniechania pozwanej określonej praktyki i zamieszczenia stosownego ogłoszenia w tej materii, jako roszczenia wiodącego, kwalifikację tę potwierdza. Sąd Rejonowy orzekł zatem w sprawie, w której właściwym był sąd okręgowy. Nie zbadał prawidłowo swojej właściwości, przez co doszło do uchybienia art. 379 pkt 6 k.p.c.

Zgodnie z art. 386 § 2 k.p.c., w razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Skoro Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie nie był właściwy rzeczowo, należało znieść dotknięte nieważnością postępowanie w całości.

W oparciu o powyższe, Sąd postanowił uchylić zaskarżony wyrok, znieść postępowanie w całości wobec stwierdzenia nieważności postępowania i przekazać sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temuż Sądowi na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy stwierdzi brak swojej właściwości rzeczowej i przekaże sprawę do rozpoznania sądowi właściwemu rzeczowo, określonemu na gruncie art. 17 pkt 1 k.p.c.