Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

Protokolant : Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2022 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa R. W. i P. W. (1)
przeciwko M. W.

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 12 sierpnia 2022 roku, sygnatura akt III RC 39/22

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od M. W. na rzecz R. W. i P. W. (1) po 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 15 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty;

3.  przyznaje adwokatowi S. A. zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych brutto, którą nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wieluniu.

Sygn. akt I Ca 446/22

UZASADNIENIE

W pozwie z 3 lutego 2022 r., skierowanym do Sądu Rejonowego w Wieluniu, przedstawicielka ustawowa małoletnich powodów R. W. i P. W. (2) W. wniosła o podwyższenie alimentów należnych od pozwanego M. W. z 400 złotych do 900 złotych miesięcznie na rzecz R. W. oraz z 300 złotych do 900 złotych miesięcznie na rzecz P. W. (1).

Pozwany nie uznał powództwa i wnosił o jego oddalenie.

Wyrokiem z 12 sierpnia 2022 r., wydanym pod sygn. akt III RC 39/22, Sąd Rejonowy podwyższył alimenty na rzecz R. W. do 650 złotych miesięcznie oraz na rzecz P. W. (1) do 650 złotych miesięcznie, oddalając powództwo w pozostałej części.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Wyrokiem z 30 grudnia 2013 r., wydanym w sprawie o sygnaturze I 1C 566/11, Sąd Okręgowy w Sieradzu rozwiązał przez rozwód związek małżeński W. W. (2) i M. W., zobowiązując oboje rodziców do ponoszenia kosztów utrzymania dzieci i zasądzając od pozwanego na rzecz każdego z małoletnich powodów alimenty po 300 złotych miesięcznie. Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi, wydanym pod sygn. akt I ACa 409/14 podwyższono kwotę alimentów na rzecz R. W. do 400 złotych miesięcznie. W dacie ustalania alimentów małoletni mieli 8 lat i uczęszczali do II klasy szkoły podstawowej. P. W. (1) był dzieckiem zdrowym, natomiast R. W. miał stwierdzony zespół nerczycowy. Pozwany nie pracował. Przebywał na zwolnieniu lekarskim i otrzymywał zasiłek chorobowy w wysokości 300 złotych miesięcznie. W 2011 r. otrzymał orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, w związku z czym mógł wykonywać pracę jedynie w warunkach chronionych. Razem z W. W. (2) był współwłaścicielem 23 ha ziemi.

Obecnie małoletni R. i P. W. (1) mają 16 lat i uczęszczają do II klasy technikum. Koszty ich utrzymania oscylują w granicach kwot po 1 200 złotych miesięcznie.

W. W. (2) zatrudniona jest w firmie (...) i otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 2 360 złotych netto miesięcznie. Ponadto pobiera świadczenie 500 + na małoletnich,
a z tytuł wyprawki szkolnej otrzymała 300 złotych na każde dziecko. Jest właścicielką gospodarstwa rolnego, z którego w 2021 r. uzyskała dochód w wysokości ok. 4 000 złotych. Wraz z małoletnimi oraz swoją matką i pełnoletnim synem R. mieszka w mieszkaniu własnościowym w W.. Spłaca kredyty i pożyczki.

Pozwany M. W. nie ma stałego zatrudnienia. Prowadzi gospodarstwo rolne, które wydzierżawił nieodpłatnie siostrze, która je użytkuje i pobiera dopłaty unijne w wysokości ok. 7 000 złotych rocznie. Jest także właścicielem nieruchomości zabudowanej na ul. (...) w W.. Budynku nie oddano do zamieszkania. Pozwany pozwala znajomemu przetrzymywać w nim psa oraz rzeczy, nie uzyskując z tego tytułu żadnych korzyści finansowych. Pozwany choruje, wobec czego od lipca 2021 r. do lipca 2022 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim. Otrzymywał początkowo zasiłek lekarski w wysokości 300 złotych miesięcznie a następnie w wysokości 600 złotych miesięcznie. Obecnie z (...)u otrzymuje dodatek osłonowy w wysokości 500 złotych miesięcznie. Jest ubezpieczony w KRUS-ie i z tytułu tego ponosi składkę ubezpieczeniową w wysokości 500 złotych na kwartał - otrzymuje zwrot tej składki przez (...). Mieszka sam w domu w D., a łączne koszty utrzymania domu wynoszą 291 złotych miesięcznie. Na swoje utrzymanie pozwany przeznacza ok. 200 - 300 złotych na wyżywienie, 50 złotych na kosmetyki i środki czystości oraz ok. 100 złotych na leki. Korzysta z pomocy swojej siostry, u której przebywa większość czasu i się stołuje. Nie szuka pracy poprzez PUP. Cierpi na wiele schorzeń, m.in. cukrzycę, zwyrodnienia kręgosłupa, przepukliny, zwężenie szczelin, owrzodzenia i przepuklinę przełyku, nowotwór płuc. Leczy się w ramach NFZ-u, ponosząc koszty dojazdu do lekarza w wysokości 100 złotych miesięcznie. Posiada dwa niezarejestrowane motory, zakupione w 2021 -2013 roku za 800 - 900 złotych. Toczą się wobec niego postępowania komornicze z tytułu nienależnych dopłat z (...), zaległości alimentacyjnych oraz zaległości podatkowych. Ma długi u siostry i siostrzenicy.

Obecnie pozwany płaci regularnie alimenty na rzecz małoletnich P. i R. W., korzystając przy tym czasem z pomocy finansowej rodziny. Poza alimentami pozwany nie przekazuje dzieciom żadnej pomocy.

W tych warunkach, w ocenie Sądu pierwszej instancji, zgodnie z art. 138 k.r.o., uzasadnionym było podwyższenie świadczeń alimentacyjnych, bowiem od czasu ostatniego ustalania alimentów, które miało miejsce w 2014 r. nastąpił wzrost usprawiedliwionych potrzeb małoletnich, co wynika
z ich rozwoju psychofizycznego. Ukształtowanie obowiązku alimentacyjnego na poziomie po 650 złoty jest adekwatne zarówno do aktualnych i usprawiedliwionych potrzeb powodów, jak i do możliwości płatniczy pozwanego, bowiem jest on właścicielem dużego gospodarstwa rolnego, wyłącznym właścicielem nieruchomości położonej w W., poza małoletnimi nie ma już innych obowiązków alimentacyjnych i nie ma orzeczonej całkowitej niezdolności do pracy. Orzekając

o wysokości alimentów Sąd uwzględnił przy tym fakt, że pozwany ma zdiagnozowane liczne schorzenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie 100 k.p.c., a w oparciu o przepis art. 333 § 1 k.p.c. nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

Od wyroku Sądu Rejonowego pełnomocnik pozwanego wywiódł apelację, zaskarżając orzeczenie w części, tj. w odniesieniu do rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 1., podnosząc następujące zarzuty:

1.  naruszenie przepisu art. 135 § 1 k.r.o., poprzez błędną jego wykładnię, tj. przyjęcie, że
w okolicznościach niniejszej sprawy pozwany posiada faktyczne możliwości świadczenia alimentów w zasądzonej na rzecz małoletnich powodów wysokości;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy,
a mianowicie art. 233 k.p.c.:

- polegające na zaniechaniu wszechstronnego rozważenia zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego oraz jego błędnej ocenie - z naruszeniem reguł logicznego rozumowania, tj. wadliwej ocenie możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego, w sytuacji, gdy zebrany materiał dowodowy nie pozwala na uwzględnienie roszczenia przedstawicielki ustawowej małoletnich powodów w jakiejkolwiek części,

- poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i bezzasadną odmowę przyznania wiary zeznaniom pozwanego w tej części, w której podawał on, że nie uzyskuje on żadnego dochodu (poza 500 złotych miesięcznie z (...)),

- polegające na zaniechaniu wszechstronnego rozważenia zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego oraz jego błędnej ocenie poprzez nie wyjaśnienie, skąd pochodził przychód przedstawicielki ustawowej za 2017 r., ustalony na kwotę 383 467 złotych, który
w następnych latach znacznie zmalał,

- polegające na niewszechstronnym i niepełnym rozważeniu materiału dowodowego, albowiem przedstawicielka ustawowa nie wykonała zobowiązania Sądu i nie przedstawiła wyciągów
z rachunków bankowych.

W oparciu o wskazane zarzuty pełnomocnik skarżącego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Wieluniu do ponownego rozpoznania.

Powodowie domagali się oddalenie apelacji na koszt skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w pełni podziela, a zarzuty skarżącego w zasadzie - wbrew ich literalnemu brzmieniu - nie dotyczą sfery owych ustaleń, lecz wyciągniętych z nich wniosków,
a zatem subsumpcji stanu faktycznego pod określoną normę prawną (w przedmiotowej sprawie art. 138 i 135 k.r.o.), co należy oceniać w kontekście prawidłowości stosowania prawa materialnego.

Orzeczenie o świadczeniach alimentacyjnych musi być odniesione z jednej strony do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych, z drugiej do zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanych rodziców (art. 135 § 1 k.r.o.). Żądanie zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego uzasadnia każda istotna zmiana stosunków określających owe możliwości i potrzeby (art. 138 k.r.o.).

Jeśli chodzi o możliwości zarobkowe pozwanego, nie można zapominać, że rodzice mają obowiązek dokładać należytej staranności w swoich działaniach, by podołać ciążącemu na nich obowiązkowi alimentacyjnemu. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe, a istniejące warunki społeczno - gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 1975 r., III CRN 236/76, LEX nr 7875).

Należy także z całą mocą podkreślić, że obowiązek alimentacyjny wobec dzieci małoletnich lub niezdolnych do samodzielnej egzystencji ma priorytetowe znaczenie. Rodzic winien dzielić się
z dzieckiem najskromniejszym choćby dochodem, nawet kosztem określonych potrzeb własnych,
w razie potrzeby ograniczając je do absolutnie niezbędnego minimum. Swoje działania w sferze wydatków winien zaś planować w taki sposób, aby nie zagrażały brakiem możliwości zaspokojenia elementarnych potrzeb uprawnionego.

Sąd Okręgowy podziela wnioski Sądu pierwszej instancji, że możliwości zarobkowe pozwanego wykraczając poza uzyskiwane kwoty. Dolegliwości i schorzenia, na które cierpi pozwany nie czynią go trwale i całkowicie niezdolnym do pracy. Zgodzić należy się także z argumentami Sądu Rejonowego, że należyta dbałość o uzyskiwanie środków na realizację obowiązku alimentacyjnego wymaga, aby pozwany odpowiednio wykorzystywał posiadany majątek.

Warto zauważyć, że sytuacja pozwanego w zasadzie nie zmieniła się od 2014 r., kiedy to po raz pierwszy ustalono obowiązek alimentacyjny. W tej dacie natomiast pozwany miał również na utrzymania trzeciego syna R., wobec którego zasądzono alimenty w wysokości 500 złotych miesięcznie. Sąd określił wówczas zatem zdolność alimentacyjną pozwanego na łączną kwotę 1 200 złotych miesięcznie, której realna wartość była wyższa aniżeli obecnie z uwagi na występujące
w ostatnich latach procesy inflacyjne. Tymczasem obowiązek alimentacyjny wobec pełnoletniego już dzisiaj syna R. wygasł.

Warto zauważyć, że w sprawie III RC 232/20 Sądu Rejonowego w Wieluniu, wyrokiem z 28 kwietnia 2021 r., wydanym pod sygn. akt I Ca 201/21, rozpoznający apelację Sąd Okręgowy
w S. oddalił powództwa R. W. i P. W. (1) o podwyższenie alimentów, wskazując w uzasadnieniu rozstrzygnięcia, że poza powodami pozwany na utrzymaniu ma jeszcze jednego syna, na rzecz którego płaci alimenty w wysokości 500 złotych miesięcznie. Co prawda, podjął starania aby wygasić obowiązek alimentacyjny wobec najstarszego syna, jednak na dzień rozpoznania apelacji nie wydano jeszcze żądanego rozstrzygnięcia. Jeśli zostanie ustalone, że obowiązek alimentacyjny wygasł, okoliczność ta może stanowić uzasadnienie dla żądania podwyższenia alimentów na rzecz R. i P. W. (1).

Z powyższego wynika, że już wcześniej wystąpił wzrost potrzeb powodów, lecz potrzeby te nie były w odpowiednim stopniu zaspokajane przez pozwanego z uwagi na brak możliwości majątkowych. Możliwości te uległe zaś zwiększeniu na skutek usamodzielnienia się pełnoletniego syna. Kwota podwyższenia w zasadzie odpowiada wysokości zobowiązania, które wygasło. Co więcej, jak już wskazano, obciążenie zapłatą nominalnie zbliżonej łącznej kwoty alimentów, z uwagi na siłę nabywczą pieniądza, w roku 2014 realnie było istotnie większe. Dlatego też nie sposób przyjmować, jak chce skarżący, że wypełnianie obowiązku alimentacyjnego na poziomie łącznym 1 300 złotych miesięcznie obecnie nie odpowiada już możliwościom majątkowych pozwanego,

a orzeczenie należy ocenić jak prawidłowe w kontekście mających zastosowanie norm prawa materialnego.

Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostaje badanie przyczyn zmniejszenia dochodów matki powodów po 2017 r., czy analiza przepływów na jej rachunkach bankowych.

Warto też zauważyć, że zasądzone kwoty odpowiadają w zasadzie połowie kosztów utrzymania powodów, a tymczasem zgodnie z art. 135 § 2 k.r.o., wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego. W. W. (2) swój obowiązek alimentacyjny realizuje w dużej mierze właśnie w ten sposób.

Dlatego też Sąd Okręgowy - na zasadzie art. 385 k.p.c. - orzekł o oddaleniu apelacji jako bezzasadnej.

O kosztach zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powodów po 450 złotych, czyli opłaty za czynności pełnomocnika ustalone według stawki minimalnej - § 2 pkt 4 w zw. z § 4 ust. 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

O zwrocie kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu Sąd Okręgowy orzekł zaś zgodnie z § 2, 4, 8 pkt 4, 10 ust. 4 oraz 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.