Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lipca 2022r.

Sąd Rejonowy w Kętrzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Małgorzata Kłek
Protokolant:	Sekretarz sądowy Agnieszka Piskorz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 lipca 2022 r. w K.

sprawy z powództwa G. C., A. Z., A. R. prowadzących działalność gospodarczą pod nazwą P.U.H. (...)'' s.c. z siedzibą w T.

przeciwko M. G., D. G. (1), D. G. (2), M. M.

o zapłatę

I.  zasądza solidarnie od pozwanych M. G., D. G. (1), D. G. (2), M. M. na rzecz powodów G. C., A. Z., A. R. prowadzących działalność gospodarczą pod nazwą P.U.H. (...)'' s.c. z siedzibą w T. kwotę 1458,98 zł ( jeden tysiąc czterysta pięćdziesiąt osiem złotych i dziewięćdziesiąt osiem groszy) z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 20.12.2021 r. do dnia zapłaty,

II.  w pozostałej części powództwo oddala,

III.  zasądza solidarnie od pozwanych M. G., D. G. (1), D. G. (2), M. M. na rzecz powodów G. C., A. Z., A. R. prowadzących działalność gospodarczą pod nazwą P.U.H. (...)'' s.c. z siedzibą w T. kwotę 354,03 zł (trzysta pięćdziesiąt cztery złote i 3 grosze) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu;

Sygn. akt I C 1283/21

UZASADNIENIE

Powodowie G. C., A. Z., A. R. prowadzący działalność gospodarczą jako wspólnicy P.U.H.” N. (...)” s.c. z siedzibą w T. wnieśli w dniu 20.12.2021 r. pozew przeciwko pozwanym D. G. (1), M. G., D. G. (2) i M. M. o zapłatę przez pozwanych solidarnie kwoty 9 544,99 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie pod pozwanych na rzecz powodów solidarnie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, iż w dniu 07.10.2016 r. pożyczkobiorca będący konsumentem zawarł umowę pożyczki z (...) Finanse Sp. z o.o. na następujących warunkach :

- kwota udzielonej pożyczki 10 000 zł ,

- oprocentowanie : dwukrotność odsetek ustawowych uregulowanych w art. 359 § 2 kodeksu cywilnego przy czym ich jednokrotność jest równa sumie stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktów procentowych ,

- ilość rat : 36,

- termin spłaty : rata miesięczna , płatna do 10 dnia miesiąca, zgodnie z harmonogramem stanowiącym załącznik do umowy pożyczki .

W dniu 10.10.2016 r. wierzytelność z tytułu w/w umowy pożyczki została przeniesiona na rzecz P.U.H. (...) s. c. G. C., A. Z. i A. G., a następnie w dniu 12.10.2016 r. na rzecz M. C.. Powodowie nabyli powierniczo dochodzoną wierzytelność na podstawie umowy powierniczego przelewu wierzytelności z dnia 13.04.2018 r. , z której to umowy powodowie wywodzą swoją legitymację do wytoczenia niniejszego powództwa. Pożyczkobiorca zmarł w dniu 19.02.2018 r. Na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia pozwani nabyli spadek po zmarłym pożyczkobiorcy w częściach równych po ¼ każdy. Umowa pożyczki przestała obowiązywać wraz z upływem okresu obowiązywania umowy ( upływ terminu płatności ostatniej raty zgodnie z harmonogramem stanowiącym załącznik do umowy pożyczki). Całość należności wynikających z umowy stała się wymagalna w dniu 11.10.2019 r. tj. następnym dniu po upływie terminu spłaty ostatniej raty pożyczki. Zgodnie z umową pożyczkobiorca zobowiązany był do zapłaty odsetek umownych za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie uregulowanych w art. 481 § 2 kodeksu cywilnego. Pismami z dnia 01.03.2021 r. powodowie wezwali pozwanych do zapłaty dochodzonych należności , jednakże należność ta nie została zapłacona przez pozwanych. Dochodzona pozwem należność główna w kwocie 9 544,99 zł stanowi sumę wymagalnych i niespłaconych należności :

- kwota 6 458,98 z tytułu niespłaconego kapitału pożyczki,

- kwota 639,76 zł z tytułu niespłaconych odsetek kapitałowych , skapitalizowanych na ostatni dzień obowiązywania umowy pożyczki , czyli na 11.10.2019 r. ,

- kwota 767,06 zł z tytułu niespłaconych odsetek umownych za opóźnienie od niespłaconych w terminie rat pożyczki, naliczonych na ostatni dzień obowiązywania umowy pożyczki , czyli na 11.10.2019 r. ,

- kwota 1 679,19 zł tytułem odsetek umownych za opóźnienie od niespłaconego kapitału pożyczki , liczonych od dnia wymagalności całej pożyczki tj. od dnia 11.10.2019 r. do dnia 09.12.2021 r.

Ponadto na podstawie art. 482 §1 kodeksu cywilnego powodowie dochodzą od pozwanych zapłaty dalszych odsetek umownych za opóźnienie liczonych od kwoty 9 544,99 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Pozwani D. G. (1), D. G. (2), M. G. i M. M. w odpowiedzi na pozew wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwani podnieśli zarzut przedawnienia roszczeń powoda wynikających z umowy pożyczki gotówkowej zawartej w dniu 7 października 2016 r. Pozwanie podnieśli, iż w okolicznościach sprawy powód mógł wypowiedzieć umowę najpóźniej dwa miesiące po zaprzestaniu spłaty , przy czym pozwani nie mają wiedzy, kiedy dokładnie spadkodawca zaprzestał spłacania umowy pożyczki gotówkowej, albowiem powód nie przedstawił takiej informacji w pozwie. Skoro spadkodawca zmarł w dniu 19 lutego 2018 r. a pozwani nabyli spadek na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia w dniu 12 kwietnia 2018 r. to powód mógł wypowiedzieć umowę pozwanym jako następcom prawnym najwcześniej w dniu 11 czerwca 2018 r. po bezskutecznym upływie płatności dwóch rat w dniu 10 czerwca 2018 r. , przy czym powód obiektywnie nie wypowiedział umowy aż do dnia wniesienia pozwu w dniu 10 grudnia 2021 r. , tak więc w ocenie pozwanych datę wymagalności roszczenia powoda stanowi dzień 11 czerwca 2018 r.

W replice na odpowiedź na pozew (k. 58- 60 ) powodowie podtrzymali wszystkie twierdzenia i wnioski zawarte w pozwie a ponadto wskazali, iż wypowiedzenie umowy nie jest obligatoryjne. W niniejszej sprawie nie było koniecznym wypowiadanie umowy, albowiem przestała ona obowiązywać wraz upływem okresu na jaki została zawarta. Całość wierzytelności stała się wymagalna w dniu 11.10.2019 r. tj. następnym dniu po upływie okresu obowiązywania umowy . Powodowie podnieśli też , iż powództwo w niniejszej sprawie zostało wytoczone przed upływem terminu przedawnienia roszczenia. Powodowie podnieśli, iż pozwem w niniejszej sprawie dochodzone są jedynie należności obejmujące raty pożyczki nr 15-36 , których wymagalność nastąpiła dopiero w 2018 r. . Tym samym powodowie dochodzą w pełni wymagalnego i nieprzedawnionego roszczenia.

Sąd ustalił co następuje :

W dniu 07.10.2016 r. została zawarta umowa pożyczki gotówkowej pomiędzy E. G. jako pożyczkobiorcą a (...) Finanse Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w T. jako pożyczkodawcą. Przedmiotem umowy było udzielenie pożyczkobiorcy przez pożyczkodawcę pożyczki gotówkowej (jako kapitał pożyczki) w kwocie 10 000 zł na okres od dnia 07.10.2016 r. do dnia 10.10.2019 r. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 11 618,65 zł i stanowiła sumę całkowitej kwoty pożyczki oraz całkowitego kosztu pożyczki. Całkowita kwota pożyczki wyniosła 5 000 zł i stanowiła kapitał pożyczki udostępniony pożyczkobiorcy w dniu zawarcia umowy z wyłączeniem części kapitału pożyczki przeznaczonego na pokrycie prowizji .Od kapitału pożyczki pożyczkodawca pobrał prowizję w wysokości 5 000 zł . Całkowity koszt pożyczki wynosił 6 618 zł i stanowił sumę kwoty prowizji w wysokości 5 000 zł oraz kwoty odsetek należnych za cały okres obowiązywania umowy. Pożyczkobiorca był zobowiązany do spłaty całkowitej kwoty do zapłaty w ratach miesięcznych w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat. Zgodnie z harmonogramem spłata całkowitej kwoty została rozłożona na 36 miesięcznych rat, a termin płatności ostatniej raty przypadał na dzień 10.10.2019 r. Niespłacenie całości lub części raty pożyczki w ustalonym terminie powodowało powstanie zadłużenia przeterminowanego. Od kwoty niespłaconego w terminie zadłużenia przeterminowanego pożyczkodawca uprawniony był do naliczania odsetek za opóźnienie według zmiennej stopy procentowej stanowiącej w stosunku rocznym dwukrotność wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie uregulowanych w art. 481§ 2 kodeksu cywilnego.

( dowód : umowa pożyczki k. 10-11, harmonogram spłaty k. 12.)

W dniu 10.10.2016 r. wierzytelność z tytułu w/w umowy pożyczki została przeniesiona na rzecz P.U.H. (...) s. c. G. C., A. Z. i A. G., a następnie w dniu 12.10.2016 r. na rzecz M. C.. Powodowie nabyli powierniczo dochodzoną wierzytelność na podstawie umowy powierniczego przelewu wierzytelności z dnia 13.04.2018r.

( dowód : umowa przelewu wierzytelności z dnia 10.10.2016 r. k. 13, pełnomocnictwa k. 14-15, umowa przeniesienia prawa majątkowego nr (...) k. 21-22, pełnomocnictwo k. 23, umowa powierniczego przelewu wierzytelności z dnia 13.04.2018 r. k. 24-25, pełnomocnictwo k. 26).

Pożyczkobiorca E. G. zmarł w dniu 19.02.2018 r. Spadek po nim na podstawie ustawy nabyli żona D. G. (1) i dzieci M. G., D. G. (2) i M. M. w udziałach po ¼ części każdy z nich.

( dowód : akt poświadczenia dziedziczenia Rep. A numer (...)2018 r. k. 27-28)

W dniu 25.09.2021 r. powódka A. G. zawarła związek małżeński przyjmując nazwisko A. R. .

( dowód : akt małżeństwa k. 71)

Pożyczkobiorca dokonał 13 częściowych wpłat na poczet należności z tytułu w/w umowy pożyczki w łącznej kwocie 4 208,75 zł .

(bezsporne)

Pismem z dnia 1 marca 2021 r. powodowie wezwali pozwanych jako spadkobierców pożyczkobiorcy do zapłaty kwoty 9 401,45 zł tytułem należności wynikających z zawartej przez pożyczkobiorcę umowy pożyczki . Wezwanie do zapłaty zostało doręczone pozwanemu M. G. w dniu 11.03.2021 r. , pozostałym pozwanym w dniu 09.03.2021 r.

(dowód: wezwanie do zapłaty wraz z dowodem doręczenia k. 29-36)

Sąd zważył co następuje :

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części .

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie przedłożonych przez powoda dokumentów, w tym w szczególności umowy pożyczki warz z harmonogramem spłat, umów przelewu wierzytelności oraz aktu poświadczenia dziedziczenia, dokumenty te nie były kwestionowane przez strony, nie budziły też wątpliwości Sądu .

W niniejszej sprawie bezspornym pozostaje fakt zawarcia przez pożyczkobiorcę umowy pożyczki wskazanej w pozwie, kwota wynikającego stąd zadłużenia, data śmierci pożyczkobiorcy E. G., osoby jego spadkobierców ustawowych jak też legitymacja czynna powodów wynikająca z przedłożonych przez powodów umów przelewu wierzytelności . Pozwani nie podważali wysokości kwoty dochodzonej przez powodów.

Pozwani natomiast podnieśli zarzut przedawnienia roszczenia. Pozwani wskazali mianowicie, iż w okolicznościach sprawy powód mógł wypowiedzieć umowę najpóźniej dwa miesiące po zaprzestaniu spłaty. Skoro spadkodawca zmarł w dniu 19 lutego 2018 r. a pozwani nabyli spadek na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia w dniu 12 kwietnia 2018 r. to powód mógł wypowiedzieć umowę pozwanym jako następcom prawnym najwcześniej w dniu 11 czerwca 2018 r. po bezskutecznym upływie płatności dwóch rat w dniu 10 czerwca 2018 r. Tak więc w ocenie pozwanych datę wymagalności roszczenia powoda stanowi dzień 11 czerwca 2018 r.

Zarzut przedawnienia roszczenia w ocenie Sądu nie zasługiwał na uwzględnienie.

Rację mają powodowie wskazując , iż wypowiedzenie umowy pożyczki zawartej przez pożyczkobiorcę E. G. z wierzycielem pierwotnym nie było obligatoryjne. Wypowiedzenie umowy pożyczki jest uprawnieniem wierzyciela a nie obowiązkiem . W związku z powyższym umowa pożyczki zawarta prze pożyczkobiorcę z wierzyciel pierwotnym przestała obowiązywać z upływem okresu na jaki została zawarta tj. z dniem 10.10.2019 r. Całość wierzytelności stała się wymagalna w dniu 11.10.2019 r. tj. następnym dniu po upływie okresu obowiązywania umowy .

Zgodnie z treścią art. 118 kc jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Zgodnie z treścią art. 120 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

W niniejszej sprawie roszczenie dochodzone pozwem związane było z prowadzeniem działalności gospodarczej przez wierzyciela pierwotnego wobec czego termin przedawnienia roszczenia wynosi 3 lata.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) obowiązującej od dnia 09.07.2018 r. do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Zastosowanie w rozpoznawanej sprawie znajdzie art. 118 KC w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r.

Powództwo w niniejszej sprawie zostało wytoczone w dniu 20.12.2021 r. a więc przed upływem terminu przedawnienia . Wskazać przy tym należy, iż nawet , jeśli by przyjąć , iż datą wymagalności roszczenia jest wskazana przez pozwanych na dzień 11.06.2018 r. , to termin przedawnienia przypadałby na koniec roku 2021 r. , a wobec wniesienia powództwa w niniejszej sprawie w dniu 20 grudnia 2021 r. , termin przedawnienia roszczenia również by nie upłynął.

Tym samym powodowie dochodzą w pełni wymagalnego i nieprzedawnionego roszczenia. Zarzut przedawnienia roszczenia podniesiony przez pozwanych nie zasługiwał na uwzględnienie.

Źródłem roszczenia dochodzonego pozwem jest umowa pożyczki zawarta przez pożyczkobiorcę E. G. z wierzyciele pierwotnym w dniu 07.10.2016 r. Pozwani nie kwestionowali faktu zawarcia umowy pożyczki wskazywanej w pozwie przez spadkodawcę E. G. , jej wykonania przez pożyczkodawcę , wysokości wynikającego stąd zobowiązania pożyczkobiorcy , ani legitymacji czynnej powodów.

Powodowie na potwierdzenie nabycia dochodzonej pozwem wierzytelności wobec pozwanych od wierzyciela pierwotnego przedłożyli umowę przelewu wierzytelności z dnia 10.10.2016 r. (k. 13), umowę przeniesienia prawa majątkowego nr (...) ( k. 21-22) oraz umowę powierniczego przelewu wierzytelności z dnia 13.04.2018 r. (k. 24-25).

Wskazać należy , iż zgodnie z treścią art. 509§ 1 kc wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Stosownie do § 2 art. 509 kc wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Przelew wierzytelności jest umową , na mocy której dotychczasowy wierzyciel - cedent przenosi wierzytelność do majątku osoby trzeciej - cesjonariusza. Wierzytelność, aby mogła stać się przedmiotem rozporządzenia , musi być w dostateczny sposób oznaczona, powinien być określony stosunek prawny, którego elementem jest zbywana wierzytelność poprzez wskazanie w szczególności stron tego stosunku, świadczenia oraz przedmiotu świadczenia. Powód wykazał przedłożonymi wraz z pozwem dokumentami ( umowy przelewu wierzytelności) , iż przysługuje mu dochodzona pozwem wierzytelność , legitymacja czynna powoda nie była przez pozwanych kwestionowana.

Bezspornym w sprawie było, że E. G. zmarł w dniu 19.02.2018 roku. Zgodnie z art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów kodeksu cywilnego. Stosownie do art. 924 k.c. spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Natomiast zgodnie z art. 925 k.c. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Powołanie do spadku może nastąpić na podstawie ustawy lub testamentu. Dziedziczenie ustawowe następuje wówczas, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy bądź gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 1 i 2 k.c.).Spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić (art. 1012 k.c.).

Spadek stanowi więc ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego o charakterze cywilnoprawnym. Obowiązki majątkowe zmarłego, w tym długi spadkowe, przechodzą na spadkobierców i rodzą po ich stronie obowiązek ich uregulowania.

Wobec sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia po zmarłym E. G. w dniu 12.04.2018 r., którym stwierdzono, iż spadek na podstawie ustawy nabyli pozwani D. G. (1), M. G., D. G. (2) i M. M. jako spadkobiercy pożyczkobiorcy stali się dłużnikami solidarnymi powodów w zakresie niespłaconej przez spadkodawcę pożyczki.

W ocenie Sądu wobec przedstawienia przez powodów podpisanej przez pożyczkobiorcę umowy pożyczki gotówkowej fakt zawarcia umowy pożyczki wskazanej w pozwie nie budzi wątpliwości .

Natomiast istotne w niniejszej sprawie jest istnienie – w ocenie Sądu - w umowie pożyczki zawartej przez wierzyciela pierwotnego z pożyczkobiorcą E. G. klauzul abuzywnych , jak też obowiązek Sądu meriti do zbadania z urzędu , czy postanowienia stosowane w umowach zawieranych z konsumentami nie stanowią nieuczciwych warunków umownych tak, by nie mogły one wywołać wiążącego skutku wobec konsumenta.

Wskazać należy , iż sąd krajowy jest zobowiązany do zbadania z urzędu , czy dane warunki umowy wchodzące w zakres stosowania dyrektywy 93/13 z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich mają nieuczciwy charakter , a także do tego, aby dokonawszy takiego badania, zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą , o ile sąd ów posiada niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu prawnego i faktycznego ( podobnie wyroki : z dnia 21 kwietnia 2016 r. , R. i R., C-377/14, EU:C:2016:283, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo, z dnia 21 grudnia 2016 r. 2016 r. ., G.N. i in. , C-154/15, C- 307/15 i C – 308/15, EU : C:2016:980, pkt 58)

Ma to istotne znaczenie w kontekście wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 13 września 2018 r. w sprawie (...) (…) S.A. w B przeciwko M.W.

W niniejszej sprawie powodowie wykazali zawarcie przez pożyczkobiorcę E. G. z wierzycielem pierwotnym umowy pożyczki wskazanej w pozwie. Wykonanie tej umowy nie było przez pozwanych kwestionowane, nie była w sprawie sporna wysokość zaległości w spłacie pożyczki.

Umowa pożyczki łącząca strony, została zawarta w dniu 07.10.2016 r. na okres 36 miesięcy. Przedmiotem umowy było udzielenie pożyczkobiorcy przez pożyczkodawcę pożyczki gotówkowej (jako kapitał pożyczki) w kwocie 10 000 zł na okres od dnia 07.10.2016 r. do dnia 10.10.2019 r. Całkowita kwota do zapłaty wynosiła 11 618,65 zł i stanowiła sumę całkowitej kwoty pożyczki oraz całkowitego kosztu pożyczki. Całkowita kwota pożyczki wyniosła 5 000 zł i stanowiła kapitał pożyczki udostępniony pożyczkobiorcy w dniu zawarcia umowy z wyłączeniem części kapitału pożyczki przeznaczonego na pokrycie prowizji .Od kapitału pożyczki pożyczkodawca pobrał prowizję w wysokości 5 000 zł . Całkowity koszt pożyczki wynosił 6 618 zł i stanowił sumę kwoty prowizji w wysokości 5 000 zł oraz kwoty odsetek należnych za cały okres obowiązywania umowy.

Z powyższego wynika , iż na podstawie umowy pożyczkobiorca był zobowiązany do poniesienia kosztów prowizji – 5 000 zł. Wskazuje to, iż suma pozaodsetkowych kosztów kredytu mieściła się w limicie określonym w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim.

W ocenie Sądu w łączącej strony umowie zostały zawarte przez wierzyciela pierwotnego klauzule abuzywne.

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Stosownie do treści art. 385 ¹ § 2 kc jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. § 3 cytowanego przepisu stanowi natomiast, iż nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

W niniejszej sprawie bezspornym jest , iż pożyczkobiorca E. G. miał przymiot konsumenta. Odnosząc się do pojęcia „główne świadczenia stron” wskazać należy , iż pojęcie to należy rozumieć wąsko i odnieść do essentialia negotii umowy , a więc takich jej elementów konstrukcyjnych , bez których uzgodnienia nie doszłoby do zawarcia umowy pożyczki . Chodzi więc o klauzule regulujące świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego , stanowiące te jego elementy , które konstytuują istotę danego porozumienia. Mając na względzie treść art. 720§1 kc stwierdzić należy , iż prowizja od pożyczki nie jest świadczeniem głównym stron umowy pożyczki.

W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, że zapisy umowy nakładające na pożyczkobiorcę obowiązek zapłaty prowizji w kwocie 5000 zł nie zostały z pożyczkobiorcą uzgodnione indywidulanie . Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W piśmiennictwie wskazuje się , że postanowieniami indywidulanie uzgodnionymi będą tylko takie, które były w sposób rzeczywisty negocjowane lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez konsumenta. Dla oceny umowy stron w kontekście nieważności postanowień umowy istotne jest również porównanie wartości świadczenia , które ze względu na wysokość ustalonej prowizji pożyczkodawca zamierzał uzyskać ze świadczeniem , jakie pożyczkobiorca otrzymał w wyniku jej zawarcia .

Na gruncie niniejszej sprawy stwierdzić należy , iż zapisy umowne przewidujące obowiązek zapłaty przez pożyczkobiorcę prowizji w kwocie 5000 zł a więc w wysokości 100 % udzielonej kwoty pożyczki nie były indywidualnie uzgodnione z pożyczkobiorcą. Przedmiotowe opłaty zostały określone we wzorcu umowy , przedłożonym pożyczkobiorcy do podpisu. Żaden punkt umowy pożyczki nie wyjaśnia, w jaki sposób została obliczona prowizja. Treść umowy wskazuje natomiast , że wysokość prowizji została ustalona w sposób automatyczny, nieznajdujący odniesienia do kwoty udzielonej pożyczki. Wskazać przy tym należy , iż stosownie do treści art. 385 ¹ § 4 kc ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidulanie, spoczywa na tym , kto się na to powołuje. Zatem to na stronie powodowej spoczywał ciężar wykazania , że postanowienia nakładające na pożyczkobiorcę obowiązek zapłaty prowizji zostały uzgodnione indywidualnie . Powód w niniejszej sprawie okoliczności tej nie udowodnił.

Kolejnym warunkiem uznania za abuzywne danego postanowienia umownego w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc jest kształtowanie przez sporne postanowienie umowne praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, przy czym na skutek tej sprzeczności musi dojść do rażącego naruszenia jego interesów. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, iż istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka, sprzeczne z obyczajami będą więc takie działania , które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta. Natomiast termin „interesy konsumenta” należy rozumieć szeroko , nie tylko jako interes ekonomiczny , ale również przy uwzględnieniu aspektu zdrowia konsumenta i jego bliskich oraz dyskomfortu konsumenta, spowodowanego takimi czynnikami jak strata czasu, dezorganizacja życia, niewygoda, nierzetelne traktowanie, przykrości , naruszenie prywatności , doznanie zawodu , itd.

W ocenie Sądu nałożenie na pożyczkobiorcę prowizji w kwocie 5 000 zł, która równa jest kwocie udzielonej pożyczki jest rażącym naruszeniem dobrych obyczajów, rzetelności kupieckiej i uczciwości , przy czym godzi w interes finansowy pożyczkobiorcy jako konsumenta.

W tym zakresie należy podkreślić , iż skutkiem uznania klauzuli za abuzywną nie może być jej częściowa bezskuteczność ani „ miarkowanie” abuzywności . Brak mocy wiążącej dotyczy całości klauzuli niedozwolonej , nie jest więc dopuszczalne uznanie , że jest ona skuteczna w zakresie w jakim nie naruszałaby kryterium określonego w art. 385 ¹ § 1 kc . W szczególności wniosek o częściowej bezskuteczności postanowień uznanych za abuzywne nie wypływa z art. 385 ¹ § 2 kc. Przepis ten przewiduje jedynie, że jeżeli postanowienia umowy zgodnie z §1 nie wiążą konsumenta , strony są związane umową w pozostałym zakresie . Prawidłowa wykładnia powołanego przepisu prowadzi do wyeliminowania całej klauzuli , a nie ograniczeniu zakresu jej obowiązywania ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 lipca 2-18 r. VACa 542/17 , wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 1 marca 2019 r., IX Ca 259/19 ) .

W konsekwencji stwierdzić należy, iż umowa pożyczki wskazana w pozwie jako stosunek prawny wiążący strony jest ważna, natomiast te postanowienia umowy w zakresie wysokiej prowizji w kwocie 5000 zł jako nieważne nie są dla pożyczkobiorcy ( i jego następców prawnych) wiążące , a strony związane są umową w pozostałym zakresie.

Pożyczkobiorca nie był zatem zobowiązany do spłaty na rzecz wierzyciela pierwotnego kwoty 5000 zł jako prowizji. W konsekwencji pożyczkobiorca był zobowiązany do zwrotu kwoty faktycznie udzielonej pożyczki w wysokości 5000 zł oraz wskazanych w umowie odsetek. Pozwani nie kwestionowali , iż do zapłaty na rzecz powodów pozostawała kwota 6 458,98 zł z tytułu niespłaconego kapitału pożyczki , przy czym jak już wyżej wskazano , jako że na kapitał pożyczki składała się także kwota prowizji 5000 zł , a postanowienie umowy nakładające obowiązek zwrotu 5000 zł prowizji zostały uznane za abuzywne i niewiążące pożyczkobiorcy, do zapłaty na rzecz powodów z tytułu kapitału pożyczki pozostała kwota 1 458,98 zł Jednocześnie z uwagi na brak odpowiednich danych nie jest możliwe ustalenie przez Sąd wysokości odsetek należnych powodowi od kwoty udzielonej pożyczkobiorcy pożyczki ( 5000zł). Odsetki wskazane w pozwie zostały bowiem naliczone od całej uznawanej przez powodów kwoty z tytułu niespłaconego kapitału pożyczki w kwocie 6 458,98 zł , nie zaś od kwoty, do której zwrotu w ocenie Sądu pożyczkobiorca był zobowiązany tj. kwoty 1 458,98zł . Powodom należy się zatem kwota 1458,98 zł jako pozostała do zapłaty przez pożyczkobiorcę kwota z tytułu udzielonej faktycznie całkowitej kwoty pożyczki udostępnionej pożyczkobiorcy – powodowi nie należy się kwota 5000 zł z tytułu prowizji , nie jest też możliwe wyliczenie przez Sąd należnych powodom odsetek . W konsekwencji Sąd uwzględnił powództwo w części zasądzając od pozwanych jako spadkobierców pożyczkobiorcy solidarnie na rzecz powodów kwotę 1458,98 zł z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 20.12.2021 r. (od dnia wniesienia pozwu) do dnia zapłaty, zaś w pozostałej części powództwo jako nieuzasadnione Sąd oddalił .

Rozstrzygając o żądaniu pozwu co do zasądzenia od dochodzonej przez powoda kwoty odsetek umownych za opóźnienie Sąd miał na względzie, iż zgodnie z treścią art. 481 § 1 kc jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (art. 481 §2 kc). Wysokość odsetek umownych, o których zasądzenie wnosili powodowie, wynika z łączącej strony umowy pożyczki – §8 pkt 2 i nie przekracza odsetek maksymalnych.

O kosztach procesu Sąd orzekł stosownie do treści art. 100 kpc stosunkowo je rozdzielając. Koszty procesu poniesione przez powoda wynoszą 2317 zł (opłata od pozwu 500 zł, koszty zastępstwa procesowego 1 800 zł , opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł ) , powód wygrał proces w 15,28 % , wobec czego pozwani zobowiązani są solidarnie do zwrotu powodowi kwoty 354,03 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.