Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 października 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Roman Walewski

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 19 października 2022 r. w P. na posiedzeniu niejawnym

sprawy I. P.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość policyjnej emerytury i policyjnej renty inwalidzkiej

na skutek apelacji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 29 lipca 2021 r. sygn. akt IV U 1198/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. na rzecz odwołującej I. P. kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Decyzją z 22.06.2017 r., nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych od 01.10.2017 r. ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej I. P.. Decyzję wydano na podstawie art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (dalej zwanej ustawą zaopatrzeniową) oraz na podstawie otrzymanej z IPN-u informacji nr (...) z 20.04.2017 r.

Wysokość świadczenia została ustalona w następujący sposób: podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota 6 127,07 zł. Łączna wysokość renty inwalidzkiej z tytułu zaliczenia do grupy trzeciej stanowi 0 % podstawy wymiaru i wynosi kwotę 0 zł.

Ustalona wysokość renty inwalidzkiej jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości, wobec tego wysokość renty inwalidzkiej podwyższono do kwoty 750 zł.

Decyzją z 22.06.2017 r., nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych od 01.10.2017 r. ponownie ustalił wysokość emerytury I. P.. Decyzję wydano na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej oraz na podstawie otrzymanej z IPN-u informacji nr (...)
z 20.04.2017 r.

Wartość świadczenia została ustalona w następujący sposób: podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota 6 104,40 zł. Emerytura wynosi 63,27 % podstawy wymiaru, co daje kwotę 3 862,25 zł. Ustalona wysokość emerytury jest wyższa od kwoty 2 069,02 zł, tj. przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS-u, wobec tego wysokość emerytury ogranicza się do kwoty 2 069,02 zł.

I. P. odwołała się od obu powyższych decyzji, zaskarżając je w całości
i zarzucając:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 2 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego jej świadczenia emerytalnego, co narusza zasadę ochrony praw nabytych i zasadę sprawiedliwości społecznej, a także zasadę zaufania obywatela do państwa
i tworzonego przez nie prawa oraz niedziałania prawa wstecz, wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego;

2) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego skarżącej świadczenia, co stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione naruszenie przysługującego jej prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego;

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 30 oraz art. 47 Konstytucji RP w zw. z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na naruszeniu godności skarżącej, jej prawa do ochrony czci, dobrego imienia, prawa do prywatności i prawa do poszanowania życia rodzinnego, poprzez przyjęcie, że jej służba w okresie przed 31.07.1990 r. stanowiła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, a tym samym arbitralne przypisanie ubezpieczonej – w akcie prawnym rangi ustawy – winy za działania związane z naruszeniami praw człowieka, których dopuszczali się niektórzy przedstawiciele władzy publicznej PRL oraz niektórzy funkcjonariusze organów bezpieczeństwa PRL, a do których skarżąca w żaden sposób się nie przyczyniła;

4) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 32 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr (...) do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności, polegające na nieuzasadnionym, dyskryminującym zróżnicowaniu uprawnień ubezpieczonego o charakterze majątkowym, wynikających ze służby po 1990 r. i obniżeniu świadczeń emerytalnych należnych mu z tytułu tej służby, w stosunku do osób, które nie pełniły służby w okresie PRL, w sposób naruszający zasadę równości wobec prawa;

5) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 45 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na zastosowaniu represji bez wykazania winy indywidualnej, zastąpienie w tym zakresie władzy sądowniczej władzą ustawodawczą i odwróceniu w ten sposób zasady domniemania niewinności przez uznanie wszystkich funkcjonariuszy będących w służbie przed 31.07.1990 r., za winnych działań zasługujących na penalizację,

a w konsekwencji powyższych naruszeń:

6) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr (...) do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na arbitralnym naruszeniu osobistych praw majątkowych ubezpieczonej i prawa do poszanowania mienia, które podlegają równej dla wszystkich ochronie, na skutek nieproporcjonalnego naruszenia prawa ubezpieczonej do zabezpieczenia społecznego, co stanowi przejaw nieuzasadnionej represji ekonomicznej;

7) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 19 ust. 1 ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, polegające na naruszeniu osobistych praw majątkowych skarżącej z tytułu odebrania jej renty inwalidzkiej, która podlega równej dla wszystkich ochronie.

W oparciu o powyższe zarzuty, odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie jej świadczenia emerytalnego w dotychczasowej wysokości, tj. w kwocie 4 883,52 zł brutto, a także o zasądzenie od organu rentowego na rzecz skarżącej kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu znalazło się rozwinięcie powyższych zarzutów. Ubezpieczona odniosła się do przebiegu całej swojej służby. Podkreśliła, że do 1990 r. wykonywała obowiązki służbowe (praca administracyjno-biurowa) w sposób nienaruszający praw i godności innych osób, nie wykorzystywała swojego stanowiska do celów pozasłużbowych, nie naruszała obowiązującego porządku prawnego. Następnie wyjaśniła, dlaczego przepisy, na których oparto zaskarżone decyzje, są jej zdaniem sprzeczne z przepisami Konstytucji RP oraz Konwencji Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Sąd Okręgowy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Z., wyrokiem z dnia 29 lipca 2021r. (sygn. akt: IV U 1198/21):

I. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 22.06.2017 r., nr ewid: (...), w ten sposób, że od dnia 1 października 2017 r. przyznał wnioskodawczyni I. P. prawo do emerytury policyjnej w wysokości obliczonej na zasadach ustalonych przed tym dniem, to jest z pominięciem art. 15c ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tj. Dz.U. z 2020 r., poz. 723);

II. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 22.06.2017 r., nr ewid: (...), w ten sposób, że od dnia 1 października 2017 r. przyznał wnioskodawczyni I. P. prawo do policyjnej renty inwalidzkiej w wysokości obliczonej na zasadach ustalonych przed tym dniem, to jest z pominięciem art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tj. Dz.U. z 2020 r., poz. 723);

III. zasądził od pozwanego Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. na rzecz wnioskodawczyni I. P. kwotę 360 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą rozstrzygnięcia wyroku sądu I instancji były następujące ustalenia i rozważania.

Decyzją z 31.01.2014 r., nr W (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ustalił wnioskodawczyni I. P. prawo do emerytury policyjnej od 11.01.2014 r. (data zwolnienia ze służby: 10.01.2014 r.).

Podstawę wymiaru emerytury stanowiła kwota 5 923,34 zł. Emerytura wyniosła 75 % podstawy wymiaru. Emeryturę podwyższono o 15 % podstawy wymiaru z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą. Łączna wysokość emerytury stanowiła 80 % podstawy wymiaru, tj. nie więcej niż 80 %, i wyniosła kwotę 4 738,67 zł.

Wysokość świadczenia była zmieniana lub waloryzowana kolejnymi decyzjami.

Decyzją z 31.01.2014 r., nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ustalił wnioskodawczyni prawo do policyjnej renty inwalidzkiej od 11.01.2014 r.

Renta inwalidzka z tytułu zaliczenia do grupy trzeciej stanowi 40 % podstawy wymiaru. Łączna wysokość świadczenia wyniosła kwotę 2 369,34 zł.

Decyzją z 27.02.2017 r. emerytura została zwaloryzowana. Po waloryzacji, tj. od 01.03.2017 r., wyniosła 4 883,52 zł. Podstawa wymiaru emerytury po waloryzacji wyniosła 6 104,40 zł.

Na dzień 01.10.2017 r. pozwany organ rentowy ustalił wnioskodawczyni wysługę lat
w następujący sposób:

– służba: 23 lata, 5 miesięcy i 10 dni, od 01.08.1990 r. do 10.01.2014 r. – służba w Policji (MO);

– składkowe po 2,6 %: od 01.06.1984 r. do 30.04.1985 r. – okres składkowy przed służbą,
11 miesięcy;

– okresy określone w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, liczone po 0 %: od 01.05.1985 r. do 31.07.1990 r., 5 lat i 3 miesiące.

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów w P. – wystawił informację o przebiegu służby z 16.06.2014 r., nr (...), w której podał na podstawie posiadanych akt osobowych ubezpieczonej, że w okresie od 01.05.1985 r. do 31.07.1990 r. pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów.

Zaznaczono, że wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym od 09.05.1989 r. do 21.01.1990 r.

Decyzją z 22.08.2014 r., nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ponownie ustalił wysokość emerytury wnioskodawczyni, uwzględniając okres służby wskazany w informacji z 16.06.2014 r.

Zgodnie z dodanym do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji […] art. 15b, zastosowano zasadę, że emerytura wynosi 0,7 % podstawy wymiaru za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990, co skutkowało obniżeniem emerytury ubezpieczonej.

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu- Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w P. – wystawił informację o przebiegu służby z 20.04.2017 r., nr (...), w której podał na podstawie posiadanych akt osobowych ubezpieczonego, że ubezpieczona w okresie od 01.05.1985 r. do 31.07.1990 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej.

Zaznaczono, że od 09.05.1989 r. do 21.01.1990 r. ubezpieczona przebywała na urlopie wychowawczym.

Na powyższej informacji oparto zaskarżone decyzje.

Przebieg służby wnioskodawczyni był następujący.

Dnia 01.05.1985 r. wnioskodawczyni została przyjęta do służby w Milicji Obywatelskiej na okres służby przygotowawczej na stanowisko maszynistki Wydziału Paszportów Służby Bezpieczeństwa na wolnym etacie młodszego inspektora Sekcji Fotografii Wydziału (...) Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Z..

Od 01.03.1988 r. została odwołana ze stanowiska maszynistki Wydziału Paszportów
i mianowana sekretarzem-maszynistką na wolnym etacie referenta Wydziału Paszportów.

Od 01.05.1988 r. została mianowana funkcjonariuszem w służbie stałej.

Od 01.11.1988 r. została odwołana z dotychczasowego stanowiska i mianowana referentem Wydziału Paszportów.

W okresie od 09.05.1989 r. do 21.01.1990 r. wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym, po czym wróciła na stanowisko referenta do ww. Wydziału.

Od 01.01.1991 r. została starszym policjantem Wydziału Prewencji z przydziałem pracy
w Wydziale Dochodzeniowo-Śledczym w Komendzie Rejonowej Policji w Z..

Od 01.06.1991 r. została starszym asystentem w Wydziale Dochodzeniowo-Śledczym (...) w Z..

Od 30.09.1992 r. została starszym asystentem Sekcji II Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego (...) w Z..

Od 01.12.1994 r. została starszym asystentem Sekcji II na wolnym etacie młodszego specjalisty Sekcji II Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego.

Od 01.07.1995 r. została specjalistą Sekcji II Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego.

Od 31.12.1995 r. została przeniesiona służbowo i mianowana na stanowisko starszego asystenta Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Wojewódzkiej Policji w Z..

Od 01.02.1999 r. została młodszym specjalistą Zespołu (...) Komendy Wojewódzkiej Policji w G.

Od 01.05.1999 r. została specjalistą ww. Zespołu (...).

Od 11.07.2002 r. została zwolniona z zajmowanego stanowiska i przeniesiona do dalszego pełnienia służby w Komendzie Miejskiej Policji w Z..

Od 12.07.2002 r. została powołana na stanowisko komendanta III Komisariatu Policji
w Z..

Od 01.02.2006 r. została zastępcą komendanta ww. Komisariatu.

Od 09.10.2006 r. została zastępcą naczelnika Sekcji Dochodzeniowo-Śledczej (następnie Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego) K. w Z..

Od 01.01.2011 r. została zastępcą naczelnika Wydziału Kryminalnego K. w Z..

Od 01.01.2013 r. została zastępcą naczelnika Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego K.
w Z..

Od 17.04.2013 r. została zwolniona od zajęć służbowych na czas do zwolnienia ze służby.

W dniu 10.01.2014 r. została zwolniona ze służby w Policji.

Wnioskodawczyni dosłużyła się następujących stopni: starszy szeregowiec MO (1986), kapral MO (1987), starszy kapral MO (1988), sierżant Policji (1990), starszy sierżant Policji (1994), podkomisarz Policji (1995), komisarz Policji (1998), nadkomisarz Policji (2002), podinspektor Policji (2006).

W latach 1992-1995 wnioskodawczyni odbywała zaoczne studia zawodowe w Wyższej Szkole (...) w S. w zakresie prawno-administracyjnej ochrony porządku publicznego. Dnia 01.07.1995 r. uzyskała dyplom.

W okresie służby w Wydziale Paszportów, od 01.05.1985 r. do końca pracy w tym Wydziale, wnioskodawczyni wykonywała pracę biurowo-administracyjną maszynistki. Pracowała przy obsłudze obywateli państw obcych stale zamieszkałych w Polsce, udzielaniu wiz itp. Rejestrowała też pocztę przychodzącą. Wydział ten nie prowadził działalności operacyjnej.

Wnioskodawczyni w 1990 r. nie podlegała weryfikacji, podobnie jak żaden inny pracownik z jej wydziału. Bez weryfikacji przeszła do pracy w Policji.

Następnie służyła w Wydziale Dochodzeniowo-Śledczym Komendy Rejonowej Policji w Z., aż do 31.12.1995 r. Oceniono jej kwalifikacje zawodowe i przygotowanie ogólne – bez zastrzeżeń. Z nałożonych obowiązków wywiązywała się bez zastrzeżeń i nie miała trudności z ich realizacją. We wszystkich kryteriach otrzymała w 1995 r. ocenę bardzo dobrą (czyli 5, maksymalną) albo dobrą (4).

Gdy od początku 1996 r. została starszym asystentem Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Wojewódzkiej Policji w Z., jej zakres czynności obejmował m.in. przyjmowanie do prowadzenia osobistego lub nadzoru indywidualnego postępowań przygotowawczych, udzielanie pomocy doraźnej jednostkom terenowym, udział w realizacji spraw operacyjnych i w czynnościach na miejscu poważniejszych zdarzeń, opracowywanie planów operacyjno-dochodzeniowych oraz dbanie o ich prawidłową realizację, współpracę z pracownikami pionów operacyjnych KWP, pionu dochodzeniowo-śledczego jednostek terenowych oraz prokuratorami, wnioskowanie w przedmiocie powołania i kontroli biegłych oraz współpracę z nimi, prowadzenie własnych postępowań przygotowawczych lub objętych nadzorem indywidualnym, odpowiedzialność za procesowe udokumentowanie i wykorzystanie dowodów osobowych i rzeczowych w sprawie, ustalenie i zabezpieczenie mienia sprawców przestępstw przeciwko mieniu, odzyskanie mienia zagarniętego w wyniku przestępstwa, opracowywanie informacji z prowadzonych postępowań, uzyskiwanie informacji o przestępstwach i sprawcach dotychczas Policji nie znanych przy okazji realizacji czynności procesowych.

Od lutego 1999 r. została (młodszym) specjalistą Zespołu (...) Komendy Wojewódzkiej Policji w G. Zakres obowiązków policjanta ww. Wydziału obejmował czynności dowodowo-wykrywcze w postępowaniach przygotowawczych w sprawach kryminalnych i o przestępstwa gospodarcze, inicjowanie i koordynowanie czynności dochodzeniowo-śledczych służby kryminalnej komend powiatowych Policji, wykonywanie czynności dochodzeniowo-śledczych w przypadkach konieczności udzielenia podległym jednostkom Policji wsparcia w działaniach prowadzących do wykrycia sprawców zabójstw, napadów rabunkowych przy użyciu broni palnej, przestępstw trudnych do ustalenia, współpraca z innymi pionami Policji lub organami porządku prawnego, opracowywanie i upowszechnianie metod skutecznej realizacji czynności dochodzeniowo-śledczych w zwalczaniu przestępczości kryminalnej i gospodarczej, dokonywanie ocen działalności dochodzeniowo-śledczej podległych jednostek Policji, wypracowywanie taktyki i metod przeciwdziałania zjawiskom przestępczym, udzielanie podległym jednostkom Policji konsultacji, gromadzenie i analizowanie danych
z postępowań przygotowawczych, czynności szkoleniowe i nadzorcze, prowadzenie baz danych, pełnienie dyżurów w ramach grup operacyjno-dochodzeniowych oraz pozostawanie w gotowości do wyjazdu na zdarzenie w przypadku podjęcia decyzji o powołaniu grupy.

W latach 1995-2000 wnioskodawczyni była wielokrotnie wyróżniana nagrodami pieniężnymi przez Komendanta Wojewódzkiego Policji. Oceniono, że ma bardzo dobre przygotowanie zawodowe i ogólne, duże doświadczenie w prowadzeniu wielowątkowych
i skomplikowanych postępowań przygotowawczych. Prowadziła śledztwa zarówno w sprawach
o przestępstwa kryminalne, jak i gospodarcze, które wymagają dużej wiedzy oraz nakładu pracy. Samodzielnie prowadziła wielowątkowe śledztwo w sprawie zabójstwa i gwałtów zbiorowych na terenie województwa (...), w którym zebrała dowody wobec sprawców, których ustaliła.
We wszystkich kryteriach oceny otrzymała ocenę 5 albo 4.

W latach 2000-2002 otrzymała dwie nagrody pieniężne Komendanta Głównego Policji, nagrody pieniężne Komendanta Wojewódzkiego Policji. Oceniono, że ma dobre przygotowanie merytoryczne, szczególnie w zakresie pracy dochodzeniowo-śledczej. Prowadziła śledztwa
o skomplikowanym charakterze i przeciwko zorganizowanym grupom przestępczym zarówno
z zakresu przestępczości kryminalnej, jak i gospodarczej. We wszystkich kryteriach oceny otrzymała wyłącznie ocenę 5.

Od 12.07.2002 r. została powołana na stanowisko komendanta III Komisariatu Policji w Z.. Zakres czynności i obowiązków na tym stanowisku obejmował kierowanie całokształtem pracy jednostki poprzez organizowanie, koordynowanie i nadzorowanie przebiegu służby, bezpośredni merytoryczny nadzór dotyczący zastępcy komendanta Komisariatu oraz Referatu Kryminalnego, opracowywanie półrocznych planów pracy i ocen, sporządzanie okresowych opinii służbowych podległych funkcjonariuszy oraz przekładanie propozycji dotyczących rozwiązań organizacyjno-kadrowych, utrzymywanie bieżącej współpracy z instytucjami pozaresortowymi, czynności kontrolne, współpracę z innymi jednostkami, reprezentowanie jednostki w kontaktach zewnętrznych.

Zakres obowiązków i czynności zastępcy komendanta III Komisariatu Policji w Z., którym wnioskodawczyni została od lutego 2006 r., obejmował nadzór nad całokształtem funkcjonowania jednostki w zakresie służby dochodzeniowej i operacyjnej, kierowanie pracą Komisariatu i realizacją zadań z zakresu obowiązków komendanta pod jego nieobecność, opracowywanie okresowych ocen wykonywania zadań przez podległych funkcjonariuszy, obowiązki nadzorcze, szkoleniowe, kontrolne, opiniowanie, prowadzenie postępowań dyscyplinarnych, ochronę informacji niejawnych.

Oceniono, że w latach 2002-2006 wnioskodawczyni właściwie realizowała i wykonywała swoje funkcje. W większości kryteriów została oceniona – zgodnie z wymaganiami.

Od 09.10.2006 r. wnioskodawczyni została zastępcą naczelnika Sekcji Dochodzeniowo-Śledczej K. w Z.. Zakres obowiązków na tym stanowisku obejmował uczestnictwo w procesie organizacji pracy Sekcji, w nadzorze nad pracą jednostek terenowych, nadzór i kontrolę pracy funkcjonariuszy w poszczególnych dziedzinach, przydział pracowników do prowadzenia spraw, zatwierdzanie postanowień o wszczęciu postępowania przygotowawczego i w jego przebiegu, podejmowanie ważniejszych decyzji w prowadzonych i nadzorowanych sprawach, analizę statystyk przestępczości, meldunków informacyjnych z podległych jednostek, w okresach nieobecności naczelnika przejmowanie jego obowiązków.

W karcie opisu stanowiska pracy zastępcy naczelnika Sekcji Dochodzeniowo-Śledczej przewidziano następujące obowiązki: nadzorowanie postępowań przygotowawczych i czynności sprawdzających, nadzór merytoryczny i formalny nad pracą funkcjonariuszy w określonych dziedzinach, decyzje co do przeprowadzenia przeszukania, zatrzymania rzeczy, zatrzymania i zwolnienia osoby, odpowiedzialność za realizację czynności zleconych przez kierownictwo K. i jednostki nadrzędne, nadzorowanie, opracowanie i zatwierdzanie planów czynności dochodzeniowo-śledczych do określonych spraw, zatwierdzanie druków statystycznych wypełnianych przez funkcjonariuszy Sekcji, dbanie o właściwe warunki pracy i dyscyplinę służbową funkcjonariuszy Sekcji, prowadzenie ewidencji broni służbowej, sporządzanie miesięcznych grafików służb podległych policjantów, ochrona informacji niejawnych. Stanowisko wiązało się z odpowiedzialnością za całokształt pracy i osiągane wyniki w zakresie pracy dochodzeniowo-śledczej K. w Z..

W okresie od 31.03.2006 r. do 31.03.2009 r., zgodnie z oceną, wnioskodawczyni bardzo dobrze wywiązywała się ze swoich obowiązków służbowych. W większości kryteriów uzyskała ocenę – powyżej wymagań.

Następnie wnioskodawczyni została zastępcą naczelnika wydziału w K. w Z. od 01.01.2011 r. Zakres obowiązków na tym stanowisku obejmował bezpośredni nadzór i organizacja pracy Zespołu do Walki z Przestępczością przeciwko Życiu i Zdrowiu, Zespołu do spraw Poszukiwań i Identyfikacji Osób, prowadzenie codziennej i okresowej analizy zaistniałych zdarzeń na terenie powiatu w kierunku wypracowania zadań dla podległych funkcjonariuszy celem prowadzenia właściwego rozpoznania operacyjnego, sprawowanie bezpośredniego nadzoru nad formami i metodami pracy operacyjnej, planowanie działań operacyjno-rozpoznawczych w zakresie najpoważniejszych przestępstw, prowadzenie rejestru spraw, teczki meldunków, obowiązki sprawozdawcze, organizacyjne, ocenę i zarządzanie pracą funkcjonariuszy, ochronę informacji niejawnych.

Wszystkie stanowiska od 2002 r. były stanowiskami kierowniczymi, na których wnioskodawczyni była zobowiązana do kierowania zespołem funkcjonariuszy, miała zwiększony zakres odpowiedzialności za pracę podległych policjantów.

Wojewódzka Komisja Lekarska MSW w Z. orzeczeniem nr (...)
z 15.03.2013 r. ustaliła, że wnioskodawczyni jest całkowicie niezdolna do służby w Policji. Rozpoznano u wnioskodawczyni następujące schorzenia powodujące niezdolność do służby w Policji: zespół neurasteniczny oraz zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego
z wielopoziomową dyskopatią lędźwiową i przewlekłym zespołem bólowym korzeniowym lędźwiowo-krzyżowym. Ustalono, że schorzenia te pozostają w związku ze służbą w Policji. Zaliczono wnioskodawczynię do trzeciej grupy inwalidów – w związku ze służbą w Policji.

Na podstawie powyżej przedstawionego stanu faktycznego, sąd I instancji wydał powyższy wyrok uznając odwołanie za uzasadnione.

Jak podnosił Sąd Okręgowy przedmiotem sporu było ustalenie, czy zaskarżonymi decyzjami prawidłowo ustalono od 01.10.2017 r. wysokość emerytury wnioskodawczyni, ograniczając ją do kwoty 2 069,02 zł (przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS-u), oraz renty inwalidzkiej na kwotę 0 zł (po podwyższeniu do kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości – 750 zł).

Sąd I instancji argumentował, że przez cały okres służby w Wydziale Paszportów, tj. od wstąpienia 01.05.1985 r. do momentu wstąpienia do Policji, wnioskodawczyni wykonywała jedynie prace biurowo-administracyjne, nie naruszające swobód i wolności obywatelskich ani nie będące działaniami operacyjnymi i niezbędne w każdym państwie , niezależnie od ustroju.

Wynika to zarówno niekwestionowanych przez stronę przeciwną zeznań wnioskodawczyni, jak i z treść jej dokumentacji osobowej.

Zgromadzone dowody przemawiają więc wyraźnie na korzyść ubezpieczonej. Strona pozwana natomiast nie przedstawiła żadnych twierdzeń ani dowodów, mogących prowadzić do wniosku, że ubezpieczona jakimikolwiek czynami wykonywała jednak „służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Zdaniem Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie ponowne zredukowanie przelicznika za okresy służby jest nieuprawnione w świetle omówionych już ustaleń. Wnioskodawczyni żadnym swoim działaniem nie naruszyła ani nie dążyła do naruszenia praw i wolności obywateli, a zatem emerytura nie została w tym zakresie uzyskana niegodziwie. Wymiar sankcji określonych przez obecną ustawę dezubekizacyjną z pewnością jawi się jako rażąco niedostosowany do pracy wykonywanej przez odwołującą się w spornym okresie.

Sąd I instancji wskazał ,że w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego przedstawiono okoliczności faktyczne i prawne procesu weryfikacji funkcjonariuszy Policji, którzy do 1990 r. byli funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa. Otóż, jak przypomniał skład wydający uchwałę, po upadku komunizmu w Polsce Służba Bezpieczeństwa została rozwiązana, a z chwilą zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa zostali z mocy prawa zwolnieni ze służby. To rozwiązanie dotyczyło także funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, którzy do dnia 31 lipca 1989 r. byli funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa.

Funkcjonariusze mogli być ponownie zatrudnieni pod warunkiem uzyskania pozytywnego wyniku w postępowaniu kwalifikacyjnym, któremu poddano około 14 000 oficerów. Ostatecznie stwierdzono, że 10 439 osób może uzyskać ponowne zatrudnienie a 3 595 zostało zweryfikowanych negatywnie i nie otrzymało ponownego angażu. Prawne ramy tego procesu regulowała uchwała Rady Ministrów Nr 69 z dnia 21 maja 1990 r. w sprawie trybu i warunków przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do służby w Urzędzie Ochrony Państwa i w innych jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich
w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (MP z 1990 r. Nr 20, poz. 159).

Wnioskodawczyni nie przechodziła nawet takiej weryfikacji, podobnie jak żaden
z funkcjonariuszy pełniących służbę w jej wydziale. Od razu przeszła do pracy w Policji.

Sąd Okręgowy podkreślał, że zdecydowanie większą część swojej służby odbywała
w Policji ( i to nie jak błędnie wskazał ten sąd 14 lat a lat 24 - od 1990 r. do 2014 r. w stosunku do
5 lat od 1985 r. do 1990 r.). Służbę tę wykonywała bardzo dobrze, była pozytywnie oceniana na wszystkich etapach. W latach 90. pracowała w Wydziale Dochodzeniowo-Śledczym (...),
a następnie KWP w Z..

Wykonywała czynności w ramach postępowań przygotowawczych, czynnie zwalczała przestępczość kryminalną i gospodarczą. Zwracano uwagę, że jej śledztwa wymagały dużej wiedzy oraz nakładu pracy.

Była wielokrotnie nagradzana za swoją pracę. Od 2002 r. zajmowała stanowiska kierownicze, najpierw jako komendant komisariatu, a potem jako zastępca naczelnika komórki dochodzeniowo-śledczej lub kryminalnej K. w Z.. Kierowała zespołami funkcjonariuszy, odpowiadała za pracę podległych jednostek.

W wyniku tej służby poniosła osobiste konsekwencje. W 2013 r. rozpoznano u niej zespół neurasteniczny oraz zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego
z wielopoziomową dyskopatią lędźwiową i przewlekłym zespołem bólowym korzeniowym lędźwiowo-krzyżowym, stwierdzając, że są to schorzenia związane ze służbą.

Państwo Polskie doceniało charakter służby wnioskodawczyni, która ukończyła ją w stopniu podinspektora. Skarżąca konsekwentnie awansowała i była wielokrotnie nagradzana za swoje wyniki.

Rozpatrując więc służbę wnioskodawczyni całościowo, analizując cały okres od 1985 r. do 2014 r., zdaniem Sądu Okręgowego można dostrzec, że nie tylko brak w niej elementów działań przeciwko prawom i wolnościom człowieka przed 1990 r., ale też, że po rozpoczęciu pracy w Policji wnioskodawczyni wypracowała emeryturę wykonując długotrwałą, ciężką i niebezpieczną pracę na rzecz bezpieczeństwa obywateli Rzeczpospolitej Polski oraz jej interesów majątkowych. Mimo to, jej emerytura podlegała już obniżeniu na etapie poprzedniej dezubekizacji.

Wszystkie te argumenty świadczą o tym, że ponowne obniżenie emerytury na podstawie aktualnie obowiązującej wersji ustawy zaopatrzeniowej , jest w przypadku ubezpieczonej niezasadne.

Decyzje, zdaniem Sądu Okręgowego, należy więc uznać za błędne już w świetle aktualnie obowiązujących przepisów ustawy zaopatrzeniowej. Tym samym nie ma potrzeby odwoływania się do kategorii zgodności i niezgodności tej ustawy z normami wyższego rzędu, w tym Konstytucji. Nawet przy przyjęciu konstytucyjności przepisów powołanych na wstępie, na podstawie których wydano decyzje, decyzje te podlegają zmianie, jako wydane z naruszeniem prawa materialnego.

Z tych względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono jak w punktach I. i II. sentencji wyroku.

O kosztach procesu w punkcie III. sentencji postanowiono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

Wyrok ten, w całości, apelacją zaskarżył pozwany organ rentowy zarzucając:

I. naruszenia przepisów postępowania, które miały wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to:

1) art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., polegające na bezpodstawnym przeniesieniu ciężaru dowodu na organ rentowy w zakresie udowodnienia, że Ubezpieczona realizowała służbę na rzecz państwa totalitarnego, gdy powyższe wynika z informacji o przebiegu służby przekazanej przez Instytut Pamięci Narodowej,

2) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c., polegające na zakwestionowaniu przez sąd I instancji treści informacji IPN, pomimo braku udowodnienia przez Ubezpieczoną okoliczności przeciwnych,

3) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie swobodnej, bo dowolną ocenę dowodów, pozostającą w sprzeczności ze zgromadzonym materiałem dowodowym, a polegającą na uznaniu, że Ubezpieczona nie służyła w formacji realizującej istotne zadania na rzecz ówczesnego aparatu bezpieczeństwa, podczas gdy Odwołująca pełniła służbę w formacji wyszczególnionej przez ustawodawcę w art. 13b ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020 r., poz. 723 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą emerytalną/zaopatrzeniową”,

4) 232 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegające na uznaniu, że okoliczność służby Ubezpieczonej na rzecz formacji wyszczególnionej w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej nie stanowi okoliczności istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy,

5) art 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800) poprzez zasądzenie od Organu na rzecz Ubezpieczonej wielokrotności opłaty z tytułu kosztów zastępstwa procesowego, gdy brak było ku temu uzasadnionych podstaw, z jednoczesnym brakiem zastosowania art. 102 k.p.c. podczas, gdy brak było podstaw do obciążania Organu kosztami zastępstwa procesowego z uwagi na związanie treścią informacji o przebiegu służby;

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

I) art. 13b ust. 1 w zw. z art. 15c ust. 1 - 3 i art. 22a ust. 1, 3-4 ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020 r. poz. 723 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą emerytalną/zaopatrzeniową” poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że sam fakt służby na rzecz formacji wyszczególnionej w tym przepisie nie jest wystarczający dla zastosowania regulacji zmniejszających wysokość świadczenia, a także brak kompletnego zbadania przez Sąd Okręgowy kryterium „służby na rzecz państwa totalitarnego”, co zostało wywołane naruszeniami ww. przepisów postępowania, jak też dokonanie modyfikacji definicji służby na rzecz państwa totalitarnego i utworzeniu przez Sąd I instancji własnej definicji, co stanowi o kreowaniu przez Sąd Okręgowy prawa w tym zakresie,

2) art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej w zw. z § 14 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 grudnia 2018 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Celno-Skarbowej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2018 r. poz. 2373 z późn. zm.) poprzez niezastosowanie tychże przepisów i uznanie, że informacja o przebiegu służby nie jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby,

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r. z późn. zm., dalej - Konstytucja) poprzez jego błędną wykładnię i odmowę uznania mocy obowiązującej przepisom ustawy zaopatrzeniowej,

Z uwagi na powyższe skarżący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołań od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego MSWiA z dnia 22 czerwca 2017 r. o ponownym ustaleniu wysokości emerytury, (...) oraz o ponownym ustaleniu wysokości renty policyjnej (...) w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie:

- o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości oraz przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi decyzję w zakresie zasądzenia na rzecz Pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję.

Odwołująca, reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sąd I Instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów, przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, które tutejszy sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

Istota sporu w sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy organ rentowy miał podstawy do ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej odwołującej i policyjnej renty inwalidzkiej na podstawie informacji o przebiegu służby Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w P. z 20.04.2017 r., nr (...), w której to informacji , na podstawie posiadanych akt osobowych stwierdzono, że ubezpieczona, w okresie od 01.05.1985 r. do 31.07.1990 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tj. Dz.U.2020.723. z późn. zm. – dalej również jako ustawa zaopatrzeniowa).

W tym miejscu wskazać należy, że w uchwale z dnia 16 września 2020 r. III UZP 1/20 Sąd Najwyższy stwierdził, iż kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13 b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Zasadniczy zarzut apelującego sprowadzał się do argumentacji, że skoro z informacji IPN wynika, że odwołująca w okresie od 01.05.1985 r. do 31.07.1990 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 roku, to automatycznie spełnione zostały warunki do ponownego przeliczenia jej świadczenia. Zdaniem pozwanego z brzmienia tego przepisu wprost wynika, że przepis ten nie odnosi się w ogóle do wykonywanych przez funkcjonariusza czynności, a jedynym kryterium jest fakt pełnienia służby w okresie od dnia 22.07.1944 r. do dnia 31.07.1990r. w wymienionych w tym przepisie jednostkach organizacyjnych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego argumentacja apelującego nie jest trafna.

W orzecznictwie sądów powszechnych, sądów administracyjnych oraz Sądu Najwyższego ukształtował się jednolity pogląd, zgodnie z którym okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego.

Przeciwko informacji o przebiegu służby mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Sąd Najwyższy (por. wyroki z 09.04.2009 r., I UK 316/08, z 06.09.1995 r., II URN 23/95, OSNAPiUS 1996 nr 5, poz. 77, z 08.04.1999 r., II UKN 619/98, OSNAPiUS 2000 nr 11, poz. 439, z 04.10.2007 r. I UK 111/07, z 02.02.1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 239 oraz z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz. 342) na gruncie art. 473 k.p.c. wielokrotnie wypowiadał się, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa pracy ,w postępowaniu przed sądem nie obowiązują ograniczenia dowodowe.

W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom.

Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik czy ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego, może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu np. z zaświadczenia o zatrudnieniu, wynika co innego.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 09.12.2011 r. sygn. akt II UZP 10/11 (OSNP 2012/23-24/298) przyjął, że sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W., w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa).

Cytowane postanowienie Sądu Najwyższego zapadło na tle obniżenia emerytury policyjnej w związku z pierwszą ingerencją ustawodawcy w świadczenia emerytalne funkcjonariuszy reżimu komunistycznego, kiedy to do ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, wprowadzono dodatkowy art. 15b przewidujący, że obniża się emeryturę osobie, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów i która pozostawała w służbie przed dniem 02.01.1999 r.

Sąd Apelacyjny zwraca również uwagę na treść powołanej wyżej uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 września 2020r. III UZP 1/20. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanej uchwały ,dotyczącej kwestii obniżania emerytur policyjnych na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów potwierdził, że sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby wydana przez IPN w trybie art. 13a ust. 1 ustawy z 1994 r.

Sąd Najwyższy zaakcentował, że pojęcie „służby na rzecz totalitarnego państwa" należy odkodować jako punkt wyjścia do analizy sytuacji prawnej indywidualnych świadczeniobiorców. Tym samym nie można zgodzić się z założeniem, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby od dnia 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. w wymienionych instytucjach i formacjach jest wystarczający do uzyskania celu ustawy z 2016 r., w tym także, aby wykluczone zostało prawo do dowodzenia, iż służba pełniona w tym czasie nie była służbą na rzecz totalitarnego państwa.

Sąd Najwyższy podkreślił także, że nie można ograniczyć się do bezrefleksyjnej wykładni językowej art. 13b ustawy z 1994 r., bowiem zakodowane w nim pojęcie stanowi kryterium wyjściowe, a więc przybiera postać domniemania możliwego do obalenia w procesie cywilnym.

Na powyższe stanowisko powołał się również Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14.09.2021 r. sygn. akt USK 259/21 (w zakresie rozpoznania skargi kasacyjnej), wskazując, że sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby wydana przez IPN i w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd będzie zobowiązany do rekonstrukcji jej przebiegu w konkretnym wypadku.

Sąd Najwyższy uznaje zatem, że informacja IPN stanowi dowód, który nie jest jednak dowodem wyłącznym albo dowodem niepodważalnym, którym sąd byłby związany, bez możliwości jego oceny w ramach przysługującego sądowi prawa do swobodnej i wszechstronnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.).

Inne rozumienie stanowiska Sądu Najwyższego dawałoby IPN przymioty organu rozstrzygającego arbitralnie kwestie wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, bez potrzeby odwoływania się do sądu, a z sądu- organ firmujący jedynie ustalenia zawarte w informacji IPN.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego - mając na uwadze wykładnię celowościową ustawy, uznać należy, że istotne znaczenie dla interpretacji definicji „służby na rzecz totalitarnego państwa” ma rodzaj i zakres czynności wykonywanych w trakcie służby.

Ustawa z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) nie zawiera definicji „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Celem odkodowania znaczenia tego sformułowania, odnieść się wypada do definicji zawartej w ustawie z 18.10.2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz o treści tych dokumentów (Dz.U. 2006 Nr 218, poz. 1592).

Zgodnie z preambułą ww. ustawy służbą tego rodzaju jest „praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego lub pomoc udzielana tym organom przez osobowe źródło informacji, polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, była trwale związana z łamaniem praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego”.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, do zastosowania rygorów z art. 15c i art.22a ustawy nie wystarczy zatem samo formalne pełnienie służby w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy w okresie od 22.07.1944r. do 31.07.1990r., ale pełnienie służby polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, łamaniu praw człowieka i obywatela.

Inna wykładnia przepisu art. 13b naruszałaby zasady sprawiedliwości społecznej, bowiem dotyczyłaby także osób, których pełniona funkcja czy charakter pracy , nie miały charakteru operacyjnego, lecz charakter pomocniczy, techniczny, biurowy, porządkowy, niezwiązany z głównymi funkcjami organów bezpieczeństwa.

Poza tym należy mieć na względzie, że wykonywanie „służby na rzecz państwa totalitarnego” było zindywidualizowane, mogło różnić się osobistym zaangażowaniem danej osoby i determinacją na realizowanie określonych zadań i funkcji. Działalność funkcjonariusza mogła być w różnym stopniu ukierunkowana na potrzeby, korzyści totalitarnego państwa. W związku z tym nie każde nawiązanie stosunku prawnego w ramach jednostek organizacyjnych, wskazanych w ustawie, musiało wiązać się ze służbą na rzecz totalitarnego państwa.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie można przyjąć a priori, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby w okresie od 22.07.1944 r. do 31.07.1990 r. w wymienionych w ustawie jednostkach organizacyjnych jest wystarczający do uznania, że dana osoba „pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”.

Służba (praca) takiej osoby powinna być oceniana na podstawie indywidualnych czynów, w oparciu o wszystkie okoliczności pełnionej służby. Nie można stosować mechanizmu odpowiedzialności zbiorowej, gdyż stosowanie takiego mechanizmu przybliżyłoby ten mechanizm do mechanizmów stosowanych w czasach państwa totalitarnego.

Prezentowany przez Sąd Apelacyjny pogląd jest zatem w pełni zgodny z przywołaną uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16.09.2020 r. sygn. akt III UZP 1/20 dotyczącą kwestii obniżania emerytur /rent inwalidzkich policyjnych.

Tym samym nie można zgodzić się z zarzutem apelującego, że sam fakt stwierdzenia pełnienia służby od dnia 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. w wymienionych instytucjach i formacjach jest wystarczający do przesądzenia, że służba pełniona w tym czasie była służbą na rzecz totalitarnego państwa, zwłaszcza wykluczenia prawa do przeprowadzenia przeciwdowodu.

Nie można zatem ograniczyć się jedynie do wykładni językowej art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, bowiem zakodowane w nim pojęcie stanowi kryterium wyjściowe, a więc przybiera postać domniemania możliwego do obalenia w procesie cywilnym. Pokreślenia wymaga, że taka wykładnia jest zgodna z jednolitym i utrwalonym orzecznictwem sądów administracyjnych, w szczególności Naczelnego Sądu Administracyjnego (zob. na przykład wyroki: z dnia 11 grudnia 2019 r., I OSK 2015/19; I OSK 2247/19, a także z dnia 4 czerwca 2019 r., II FSK 2018/17).

Słuszne jest zatem stanowisko Sądu Okręgowego, że sądy powszechne nie są związane treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny.

Z perspektywy wskazanych powyżej poglądów, w ocenie sądu odwoławczego, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dał podstaw, aby przyjąć, że odwołująca w okresie od 01.05.1985 r. do 31.07.1990 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Z analizy dokumentów z akt osobowych odwołującej wynika, że przez cały okres służby w Wydziale Paszportów, tj. od wstąpienia 01.05.1985 r. do pracy w MO , do momentu wstąpienia do Policji, wnioskodawczyni wykonywała jedynie prace biurowo-administracyjne, związane z obsługą obywateli państw obcych stale zamieszkałych w Polsce, udzielaniem wiz, rejestrowaniem poczty przychodzącej. Ani skarżąca, ani w ogóle jej wydział, nie prowadzili działalności operacyjnej.

Słusznie sąd I instancji uznał , że ustalenia te prowadzą do wniosku, iż wnioskodawczyni nie świadczyła „służby na rzecz totalitarnego państwa”. Nie ma w sprawie jakichkolwiek przesłanek, aby uznać, że wykonując swoje obowiązki odwołująca naruszała prawa i wolności obywateli.

Istotnie, z akt osobowych odwołującej wynika, że wykonywała czynności potrzebne zarówno w warunkach reżimu komunistycznego, jak i demokratycznej Polski. Nic nie wyróżniało tych czynności pod kątem służby totalitarnemu państwu. Świadczą o tym zarówno niekwestionowane przez stronę przeciwną zeznania wnioskodawczyni, jak i treść jej dokumentacji osobowej ,np. opinii służbowej z 31.05.1990 r.

Przepis art. 13b ust. 1 pkt 5b ww. ustawy określa, że za osobę wykonującą pracę na rzecz państwa totalitarnego uznaje się osobę „wypełniającą zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze w wydziale paszportów od dnia 15 lipca 1964 r.”

Tymczasem, co wskazano wyżej, zadania odwołującej miały wyłącznie charakter biurowo - administracyjny. Odwołująca nie przechodziła żadnych kursów ani szkoleń z zakresu działania w ramach Służby Bezpieczeństwa, a także nigdy nie była przesuwana do pracy w strukturach tej służby. Odwołująca w ramach zajmowanego stanowiska nigdy nie wykonywała czynności wywiadowczych i kontrwywiadowczych. Nie podejmowała decyzji w kwestii wystawiania paszportów. Odwołująca nie prowadziła rozmów z osobami, które ubiegały się o paszport.

Trzeba również zauważyć i podkreślić, że do biura paszportowego odwołująca przyszła i służbę te odbywała w stopniu, szeregowiec, starszy szeregowiec, kapral i starszy kapral. Zdaniem sądu odwoławczego nie są to z pewnością szarże , które uzasadniałyby jakąkolwiek samodzielność w procesie przyznawania paszportu czy też w ogóle, w pracy w tym wydziale. Odwołująca osiągnęła stopień sierżanta służąc już w Policji. Przejście do tej służby, z racji pracy wykonywanej poprzednio , nie wymagało nawet przejścia przez nią procesu weryfikacyjnego.

Zdaniem sądu odwoławczego, na ocenę sytuacji odwołującego znacząco wpływa właśnie fakt, że po zmianie ustroju w 1990r., odwołująca przez niespełna 24 lata pracowała w Policji, zajmując się, w większości na stanowiskach kierowniczych, walką z przestępczością kryminalną, w tym gospodarczą, z bardzo dobrymi wynikami, będąc z tego tytułu wielokrotnie nagradzaną, zarówno na szczeblu wojewódzkim jak i centralnym.

Tak więc nieco ponad czteroletni okres służby w Wydziale Paszportów, (od 9 maja 1989r. odwołująca przebywała na urlopie wychowawczym), wynikający z informacji IPN, stanowi jedynie niewielki wycinek z niespełna 30 lat służby odwołującej , i to z ogromna przewagą służby już w RP – państwie demokratycznym.

Ta okoliczność, jak to trafnie wskazał SN w cyt. wyżej uchwale (7), winna również mieć znaczenie przy indywidualnej ocenie służby każdego funkcjonariusza odwołującego się od decyzji będących konsekwencją tzw. drugiej ustawy dezubekizacyjnej. I miała w sytuacji odwołującej.

Jak to wskazano wyżej, zdecydowanie większą część swojej służby I. P. odbywała w Policji (niespełna 24 lata ). Służbę tę wykonywała bardzo dobrze, była pozytywnie oceniana na wszystkich jej etapach. W latach 90. pracowała w Wydziale Dochodzeniowo-Śledczym (...), a następnie KWP w Z.. Wykonywała czynności w ramach postępowań przygotowawczych, czynnie zwalczała przestępczość kryminalną i gospodarczą. Zwracano uwagę, że jej śledztwa wymagały dużej wiedzy oraz nakładu pracy. Była wielokrotnie nagradzana za swoją pracę. Od 2002 r. zajmowała stanowiska kierownicze, najpierw jako komendant komisariatu, a potem jako zastępca naczelnika komórki dochodzeniowo-śledczej lub kryminalnej K. w Z.. Kierowała zespołami funkcjonariuszy, odpowiadała za pracę podległych jednostek.

Odwołująca przeszła do Policji bez procesu weryfikacji.

Tak więc nie ma żadnych podstaw do twierdzenia, że wykonując powierzone obowiązki, w szczególności w okresie wskazanym w informacji IPN, odwołująca dopuszczała się czynów, które mogłyby naruszać podstawowe prawa i wolności obywatelskie.

W realiach sprawy, w postępowaniu sądowym dokonano zatem indywidualnej oceny charakteru zatrudnienia odwołującej i faktycznie wykonywanej przez nią pracy, mając na uwadze, że kryterium miejsca i czasu pełnienia służby nie powinno stanowić jedynego kryterium do oceny, czy odwołująca pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, w rozumieniu art. 13b ust. 1 ustawy z 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Kryteriami niezbędnymi do oceny czy pełniła ona „służbę na rzecz totalitarnego państwa” powinny być przede wszystkim: rodzaj wykonywanych czynności, sposób ich wykonywania, a w szczególności, czy w okresie pełnienia służby (pracy) dopuszczał się naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka.

Sąd Apelacyjny, rozpoznając złożona apelację, oparł się na w pełni akceptowanej przez ten sąd wskazywanej wyżej uchwale (7) Sądu Najwyższego z dnia 16.09.2020r. oraz podzielił w pełni ugruntowane już orzecznictwo innych sądów powszechnych rozpoznających analogiczne sprawy, z którego wynika, że system emerytalny i kształtowane w jego ramach uprawnienia emerytalne nie mogą być elementem prowadzenia polityki represyjnej państwa, zwłaszcza, że uprawnienia emerytalne nie są szczególnymi korzyściami, nawet w stosunku do służb mundurowych.

Raz jeszcze należy podkreślić , że wykonując pracę w Wydziale Paszportów odwołująca nie wykonywała żadnych zadań wywiadowczych i kontrwywiadowczych..

Biorąc powyższe rozważania pod uwagę oraz uwzględniając stan faktyczny ustalony w przedmiotowej sprawie Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż prawidłowe jest stanowisko Sądu Okręgowego, że brak podstaw do zastosowania w sytuacji ubezpieczonej norm z art. 15 c oraz art.22a ustawy zaopatrzeniowej.

Z tych wszystkich względów, Sąd Apelacyjny, podzielając ustalenia faktyczne i prawne sądu I instancji, nie znalazł podstaw do wzruszenia kwestionowanego wyroku w kierunku postulowanym w apelacji.

Zarzuty apelacji, choć obszerne, nie podważyły powyższych ustaleń, zaś apelacja stanowiła jedynie nieskuteczną polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu Okręgowego.

Konkludując, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. apelację oddalił, nie znajdując podstaw do jej uwzględnienia (pkt 1) wyroku.

Również, wbrew zarzutom apelacji, prawidłowe jest orzeczenie sądu I instancji o kosztach postępowania przed tym sądem. Trzeba bowiem mieć na względzie, że sąd rozpoznał odwołania od dwóch decyzji pozwanego i zasądzenie dwukrotnej stawki minimalnej należało uznać za w pełni uzasadnione. Jest to z pewnością kwota niewygórowana.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego, zawarte w pkt 2 wyroku, zapadło w oparciu o art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz na podstawie § 9 ust. 2 w zw. § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).

sędzia Roman Walewski