Pełny tekst orzeczenia

1.Przewodniczący:

1.SSO Agnieszka Połyniak

1.Protokolant:

1.Magdalena Telesz

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 918/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Rejonowego w Wałbrzychu z 30 marca 2022r. sygn. akt III K 60/22

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☒ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

R. K. w osobistej apelacji zarzucił, że Sąd Rejonowy, wymierzając mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, nie ustalił wartości energii elektrycznej, którą miał nielegalnie pobrać, nie ustalając właściwie czasu, kiedy to miało mieć miejsce, a także bez uwzględnienia szeregu okoliczności łagodzących, takich jak przyznanie się do winy, czego wyrazem był wniosek o mediację z pokrzywdzoną firmą, co prowadzi do wniosku, że wymierzona mu została kara rażąco surowa

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja osobista oskarżonego miała ten skutek, że zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, bowiem analiza akt sprawy, a zwłaszcza sposobu procedowania przez Sąd I instancji prowadzi do wniosku, że skarżone rozstrzygnięcie obarczone jest tak wieloma błędami, które rzutują na jego treść, że konieczne jest przeprowadzenie całego postępowania od początku. Sąd meriti dopuścił się bowiem nie tylko błędu w ustaleniach faktycznych, ale przede wszystkim naruszył prawo do obrony oskarżonego w stopniu wręcz rażącym. Wskazać zatem należy że jedną z podstawowych gwarancji procesowych jest, przewidziane w art. 6 k.p.k., prawo do obrony w znaczeniu materialnym. Przejawem realizacji tego uprawnienia w postępowaniu przed Sądem meriti jest - wynikające z art. 374 § 1 k.p.k. - prawo do udziału oskarżonego w rozprawie głównej. Stąd też należy w pełni zaaprobować pogląd wyrażony w doktrynie, że ewentualna nieobecność oskarżonego, z wyjątkami wynikającymi z art. 374 § 1 zd. 2 i art. 374 § 1a k.p.k., musi być wynikiem jego świadomej decyzji, a nie braku stosownej informacji czy też nawet wprowadzenia go w błąd przez organ procesowy. Wielokrotnie przy tym Sąd Najwyższy wskazywał, że "uchylenie prawomocnego orzeczenia z uwagi na naruszenie prawa do obrony oskarżonego może nastąpić (...) w przypadku, gdy w istocie nie zapewniono mu obiektywnie np. możliwości brania osobistego udziału w rozprawie. Sprawiedliwość proceduralna stanowiąca element prawa do sądu ma kluczowe znaczenie we współczesnym państwie prawa" (tak np. w postanowieniu z 15 lipca 2021r., sygn. II KK 291/21, Lex nr 3391130).

W przedmiotowej sprawie do takiego rażącego naruszenia prawa do obrony oskarżonego doszło. Z akt sprawy wynika bowiem, że prokurator, przesyłając do Sądu Rejonowego w Wałbrzychu akt oskarżenia, informował, że R. K. odbywania karę pozbawienia wolności w (...) w Ś. (k. 88). Pomimo tego Sąd orzekający zawiadomienie o terminie rozprawy głównej przesłał na adres miejsca zamieszkania oskarżonego, które - co nie dziwi - nie zostało podjęte w terminie (K.101). Co znamienne przed terminem rozprawy sam oskarżony pismem z 21 marca 2022r. (data złożenia w AŚ w Ś., k. 103) informował Sąd, że przebywa w (...) w Ś., sygnalizując, że zawiadomienie zostało błędnie przesłane i wskazując aktualne miejsce pobytu, jak też sygnalizując wolę udziału w rozprawie (k. 102). Pismo to wpłynęło do Sądu Rejonowego w 25 marca 2022r. i pozostało bez reakcji. Rozprawa 30 marca 2022r. odbywała się, a Sąd orzekający uznał, że zawiadomienie na adres w B. "zostało doręczone" (k. 104), w konsekwencji czego przewód sądowy został otwarty i przesłuchano dwoje świadków. O tym, że Sąd miał świadomość, że nieobecność oskarżonego jest następstwem błędnego zawiadomienia przekonuje zarządzenie, które zostało wydane po przeprowadzeniu czynności pod nieobecność R. K., w związku z jej odroczeniem. Sędzia nakazał bowiem "doprowadzenie oskarżonego" na kolejny termin (pkt 5 zarządzenia, k. 104v). R. K. istotnie został wówczas doprowadzony, lecz pomimo zaistniałe sytuacji, rozprawa prowadzona była w dalszym ciągu. Sąd ograniczył się przy tym do odebrania od oskarżonego oświadczenia, że "chciałby jak najmniejszy wyrok" i na tej podstawie odstąpił od przeprowadzenia jakichkolwiek innych czynności procesowych z udziałem oskarżonego, choćby poprzez umożliwienia mu wypowiedzenia się w związku z czynnościami procesowymi przeprowadzonymi pod jego nieobecność. Tego dnia wydany natomiast został wyrok skazujący za czyn w postaci takiej, jak wynikało to z aktu oskarżenia, w sytuacji kiedy prokurator zarzucił R. K., że :

- czynu dopuścił się w okresie od nieustalonego dnia do dnia 26 maja 2021r., choć w aktach sprawy znajduje się umowa wykonania remontu lokalu mieszkalnego przy ul (...) w B. (k. 51- 54), zawarta 18 sierpnia 2020r. z M. K., która będąc przesłuchana w charakterze świadka zeznała, iż wprowadzili się do tego mieszkania w lutym lub marcu 2022r. (k. 79v), zaś 12 maju 2021r. R. K. podjął kroki w celu zawarcia umowy dostawy energii z T. Sprzedaż (k. 83 - 84). Już tylko na tej podstawie możliwe było wskazanie początkowej daty, kiedy oskarżony mógł z lokalu korzystać i tym samym potrzebowałby dostępu do energii elektrycznej;

- w tym okresie pobrać miał nielegalnie energię elektryczną o wartości 1375,04 zł, a z akt sprawy wynika, że została ustalona na podstawie "dokumentu obciążeniowego nr (...)(k.8), z którego w cale nie wynika za jaki to okres korzystania z energii wskazana kwota została wyliczona. Podstawą jej wyliczenia, jak wynika z treści tego dokumentu, jest bowiem art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r. prawo energetyczne, który stanowi, że w razie nielegalnego pobierania paliw lub energii, przedsiębiorstwo energetyczne może pobierać od odbiorcy, a w przypadku, gdy pobór paliw lub energii nastąpił bez zawarcia umowy, może pobierać od osoby lub osób nielegalnie pobierających paliwa lub energię opłatę w wysokości określonej w taryfie, zatwierdzonej decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Zapis ten w toku postępowania karnego nie zastępuje jednakże wymogu określenia zarówno czasu, w ciągu którego nielegalny pobór energii miał miejsce, jak i jej wartości, zwłaszcza jeżeli Sąd orzekający nałożył na oskarżonego w wyroku obowiązek "naprawienia szkody". Zauważyć wszak wypada, że choć istotnie rozstrzygnięcie z art. 46§1 k.k. ma charakter kompensacyjny, to jednakże nie chodzi tu każdą stratę pokrzywdzonego, lecz tylko o taką, która wyniknęła wprost z czynu zabronionego. Za pozostałe, cywilne skutki przestępstwa stosowane odszkodowanie zasądzić może np. sąd cywilny. Nie do zaakceptowania jest stwierdzenie Sądu Rejonowego, że "orzeka obowiązek naprawienia szkody w zryczałtowanej wysokości", czyli w jakiej i za szkodę jakiej wartości?

Wskazuje Sąd odwoławczym (kwestię tę poruszył także oskarżyciel posiłkowy w odpowiedzi na apelację, choć wyprowadził stąd nietrafny wniosek), że opłata za nielegalny pobór energii przewidziana w art 57 ust. 1 ustawy prawo energetyczne nie legalizuje wcześniejszych naruszeń prawa, ponieważ pomimo zapłaty opłaty, sam delikt pozostaje bezprawny, uiszczenie opłaty stanowi j edynie ryczałtową rekompensatę za pobraną energię (tak NSA w wyroku z 13 marca 2009 r., sygn akt I FSK 127/08). Wielokrotność stawek taryfowych jaka pobierana jest w ramach opłat za nielegalny pobór energii, zgodnie z przepisami rozporządzeń w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf, świadczy o tym, że celem opłaty nie jest tylko prosty zwrot należności za dostarczoną energię (...), ale też przede wszystkim, ryczałtowa rekompensata za wszystkie (szeroko rozumiane) poniesione szkody w związku z nielegalnym poborem. Opłata ta poprzez swoją wysokość pełni też rolę odstraszającą (analogicznie jak sankcja karna), mającą na celu - poprzez swą dolegliwość i łatwiejszy sposób egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - odstraszyć od popełniania tego typu czynów. Wysokość tych opłat ustalana jest jako wielokrotność opłat za dostawę energii cieplnej i - co symptomatyczne - uregulowania w tym zakresie zostały wolą ustawodawcy zamieszczone w rozdziale 7 ustawy - Prawo energetyczne zatytułowanym "Kary pieniężne" za dostawę energii (wyrok WSA w Warszawie z 20 lutego 2019r., sygn. III SA/Wa 1256/18, Lex nr 3025817).

Tym samym, jakkolwiek w opisie czynu zarzucanego uwzględniona została wartość "energii elektrycznej czynnej" (k. 8), to jednakże w żadnym razie nie jest to równowartość szkody w rozumieniu art. 46§1 kk.. Choć oczywiście rację ma oskarżyciel posiłkowy, że dla odpowiedzialności karnej sprawcy wartość samej szkody nie ma znaczenia (k. 151v), w razie ustalenia, że sprawca nielegalnie pobrał energię elektryczną o wartości nawet niższej niż 500 złotych, każdorazowo będzie to występek z art. 278§5 k.k., to jednakże skoro Sąd orzekający nakłada na sprawcę "obowiązek naprawienia szkody" w postępowaniu karnym, winien wartość tej szkody, wynikłej z tego określonego przestępstwa, ustalić, a jeżeli nie jest to możliwe, winien zastosować regulację z art. 46§2 k.k.

W zaistniałych okolicznościach winien był zatem Sąd a quo podjąć próbę ustalenia jakiego rodzaju sprzęt, pobierający energię elektryczną, oskarżony użytkował przez okres, kiedy z lokalu korzystał, a następnie wyliczyć szkodę, której obowiązek naprawienia chce nałożyć. Temu zresztą miało służyć przesłuchanie W. K. - elektryka, który ujawnił nielegalny pobór energii. Sąd decyzję o przesłuchaniu tego świadka podjął (k. 104v), lecz następnie przeprowadzenia tego dowodu zaniechał (k. 121).

W tych okolicznościach jako niezbędne jawi się przesłuchanie świadków, w tym wnioskowanych przez oskarżonego (de facto są to osoby wskazane w akcie oskarżenia), by ustalić czasokres zamieszkania oskarżonego i poboru nielegalnego energii, jak też rodzaj urządzeń, z których wówczas korzystał i dopiero na tej podstawie określić wartość szkody, którą spowodował i winien naprawić. Pozostałe kwestie (pozycje i wartości z wyliczenia) stanowiące swego rodzaju rekompensatę dla pokrzywdzonego nie mieszczą w pojęciu tak rozumianej szkody.

W zaistniałej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie od początku postępowanie w sprawie, w tym zwłaszcza dowodowego, z zagwarantowaniem oskarżonemu realizacji jego prawa do obrony. Dopiero w dalszej kolejności możliwe będzie ustalenie wysokości szkody, określenie stopnia społecznej szkodliwości czynu oskarżonego oraz jego winy, jak też wymierzenie mu stosowanej kary. Ustalenia sądu karnego mają mieć wszak charakter pewnych i niebudzących wątpliwości zarówno w zakresie sprawstwa, jak i winy oskarżonego. Te przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku takiego waloru nie mają.

Wniosek

o zmianę wyroku poprzez wymierzenie łagodniejszej kary

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek skazanego o wymierzenie mu kary łagodniejszej, zwłaszcza zaś o charakterze wolnościowym we wskazanych wyżej okolicznościach jest co najmniej przedwczesny, a to z uwagi na uchybienia proceduralne, w wyniku których doszło do naruszenia podstawowego prawa do obrony oskarżonego, jak też te, które są następstwem niewłaściwego przeprowadzenia analizy zgromadzonych dowodów i niewyjaśnienia wątpliwości, choćby dotyczących wskazanej wartości energii, którą oskarżony miał nielegalnie pobrać przez bliżej nie ustalony czas.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Uchylenie wyroku i powtórzenie całego postępowania od początku wynika z przyczyn wskazanych w sekcji 3.1 uzasadnienia w taki w sposób, który gwarantował będzie R. K. możliwość realizacji prawa do obrony i doprowadzi do usunięcia sygnalizowanych wątpliwości i niejasności w zakresie ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności i skutków czynu, którego miał się dopuścić.

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Rzeczą Sądu Rejonowego przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie zawiadomienie oskarżonego w sposób, który umożliwi mu podjęcie decyzji odnośnie tego, czy chce osobiście uczestniczyć w rozprawie, przesłuchać świadków wnioskowanych aktem oskarżenia i ustalić kiedy oskarżony nielegalnie energię elektryczną pobierał, z jakich sprzętów wówczas korzystał i ile tej energii wykorzystał w tym celu oraz jakiej wartości i na tej podstawie określić stopień społecznej szkodliwości tego czynu, zawinienia oskarżonego oraz jaką karę i w jakim rozmiarze winien za to ponieść i - ewentualnie - jaką szkodę i w jakiej wysokości ma naprawić.

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt II

Ponieważ oskarżony w toku rozprawy odwoławczej korzystał z pomocy ustanowionego z urzędu, a obrona ta nie została opłacona, zgodnie z brzmieniem § 11 ust. 2 pkt 4 i §4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu tut. Sąd zasądził na rzecz obrońcy zwrot kosztów tej obrony powiększony o wartość podatku VAT.

7.  PODPIS

SSO Agnieszka Połyniak

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

oskarżony R. K.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

uznanie, iż dokonał zaboru energii elektrycznej o wartości 1375,04 zł w ustalonym okresie i wymierzenia mu za to kary 10 miesięcy pozbawienia wolności

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana