Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Artur Fornal

Sędziowie: Marcin Winczewski

Eliza Grzybowska

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2022 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej nieprowadzącej działalności gospodarczej K. D.

na skutek zażalenia upadłej

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 5 sierpnia 2022 r., sygn. akt XV GUp 103/21

w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty

p o s t a n a w i a:

zmienić zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że nadać mu następujące brzmienie :

I.  umorzyć w całości wszystkie zobowiązania K. D. (...) powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, czyli przed dniem 3 marca 2021 r., bez ustalania planu spłaty wierzycieli;

II.  tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania obciążyć Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Bydgoszczy.

Marcin Winczewski Artur Fornal Eliza Grzybowska

Sygn. akt VIII Gz 203/22

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 5 sierpnia 2022 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy (Sąd upadłościowy) ustalając, że upadła K. D. nie doprowadziła do swojej niewypłacalności ani istotnie nie zwiększyła jej stopnia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, ustalił plan spłaty wierzycieli w ten sposób, że upadła przeznaczyć miała na zaspokojenie jedynego wierzyciela uczestniczącego w planie – Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwotę 100 zł miesięcznie, uiszczając raty do ostatniego dnia każdego miesiąca przez okres 24 miesięcy począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się postanowienia.

Sąd upadłościowy swoje rozstrzygnięcie oparł o podane niżej ustalenia faktyczne i rozważania.

Postanowieniem z 3 marca 2021 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił upadłość K. D. nieprowadzącej działalności gospodarczej. Upadła ma 71 lat. Otrzymuje emeryturę w kwocie netto ok. 2 350 zł. Upadła ponosi następujące wydatki: żywność – 800 zł, leki i wizyty lekarskie -300-400 zł, odzież i obuwie 100-250 zł, środki higieny i czystości – 200 zł, telefon – 60 zł, media i internet 62 zł, wywóz śmieci – 21 zł, opłata za prąd -100 zł, ogrzewanie – 300 zł, woda i kanalizacja – 100 zł. Upadła nie ponosi kosztów najmu, gdyż ma ustanowioną służebność mieszkania, ma jednak obowiązek ponoszenia kosztów związanych z eksploatacją mieszkania, które ponosi ryczałtowo. Ma wykształcenie zawodowe w zawodzie malarza pokojowy, jednakże w wyuczonym zawodzie nigdy nie pracowała. Przed emeryturą upadła pracowała w (...) (...). Po przejściu na emeryturę nie pracowała zawodowo. Upadła w życiu codziennym korzysta z pomocy wnuka, która robi jej zakupy. Ma trudności w poruszaniu się. Leczy się na (...). Rozpoznano u niej (...) oraz(...). U upadłej rozpoznano (...), zmiany (...). W toku postępowania wierzytelność zgłosił jeden wierzyciel – Zakład Ubezpieczeń Społecznych, którego wierzytelność zostałaby uznana w kategorii II z kwotą 393 936,66 zł oraz w kategorii III z kwotą 303 665 zł. Zgromadzone w masie upadości środki finansowe pozwoliły na pokrycie kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy odwołał się do treści przepisów art. 491 ¹⁴ ust. 1 i 4, art. 491 ^14a ust. 1, art. 491 ¹⁵ ust. 1 oraz art. 491 ¹⁶ ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2020 r., poz. 1228 – dalej „p.u.”). W ocenie tego Sądu, analizując dochody i wydatki upadłej nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem syndyka i upadłej, że nie jest ona w stanie realizować planu spłaty w jakimkolwiek stopniu. Sąd Rejonowy podkreślił, że zasadą jest ustalenie planu spłaty, a wyjątkiem od tej zasady - umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty oraz, że w obowiązującym stanie prawnym w przypadku postępowania upadłościowego konsumentów mamy dwa równorzędne cele tego postępowania: zaspokojenie wierzycieli i umorzenie zobowiązań. Umorzenie zobowiązań upadłego przestało być głównym celem postępowania upadłościowego w upadłości konsumenckiej.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że dłużniczka ma stałe źródło dochodu w postaci emerytury wynoszącej netto ok. 2 350 zł, akcentując fakt, że osoba upadła powinna wieść życie raczej na podstawowym niż przeciętnym poziomie. Zdaniem Sądu Rejonowego, nie można wprawdzie oczekiwać od upadłej, ze względu na jej wiek i stan zdrowia, że zwiększy ona swoje dochody poprzez podjęcie dodatkowego zatrudnienia, jednak możliwym jest do zrealizowania plan spłaty w kwocie 100 zł miesięcznie. Taki plan jest, w ocenie Sądu upadłościowego, realny oraz spełniona zostanie funkcja wychowawcza postępowania.

Ostatecznie Sąd Rejonowy uznał, że – biorąc pod uwagę wiek upadłej – okres planu spłaty winien wynosić 24 miesiące.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła upadła, zaskarżając je w całości. Zarzuciła temu rozstrzygnięciu obrazę przepisów prawa materialnego, polegającą na niezastosowaniu przepisu art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u. w sytuacji, gdy osobista sytuacja upadłej w oczywisty sposób wskazuje, że jest ona trwale niezdolna do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, co uzasadnia umorzenie zobowiązań upadłej bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Upadła wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez umorzenie wszystkich zobowiązań powstałych przed ogłoszeniem upadłości, bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Uzasadniając zażalenie upadła podniosła, że jest osobą schorowaną, a jej stan zdrowia pogarsza się z każdym miesiącem. Mają miejsce sytuacje, w których upadła ma trudności z odtworzeniem niedawnych zdarzeń i przypomnieniem sobie różnych okoliczności. Emerytura upadłej z trudem zaspokaja jej najbardziej podstawowe potrzeby, koszty jej utrzymania kształtują się zaś na podstawowym poziomie. Upadła nie posiada żadnego majątku, który po spieniężeniu pozwoliłby na wykonanie planu spłaty wierzycieli. Nie jest tez w stanie zwiększyć swoich dochodów. Ustalenie planu spłaty poskutkuje zaś popadnięciem upadłej w jeszcze większe zadłużenie.

W odpowiedzi na zażalenie wierzyciel - Zakład Ubezpieczeń Społecznych podtrzymał swoje stanowisko co do braku zgody na umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie upadłej zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u., sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Poprzez pojęcie sytuacji osobistej upadłego w ujęciu tego przepisu, należy rozumieć nie tylko jego możliwości zarobkowe oraz koszty utrzymania siebie i rodziny, ale także i potencjalną zdolność zarobkową obecnie i w dającej się określić przyszłości - wynikającą z uwarunkowań faktycznych, w których upadły się znajduje.

Jeśli stan faktyczny wypełnił przesłanki zastosowania umawianego przepisu, sąd umarza zobowiązania objęte postępowaniem upadłościowym, mimo, że taka decyzja procesowa jest z obiektywnych przyczyn niekorzystna dla wierzycieli. W rezultacie bowiem jej podjęcia wierzyciele nie otrzymają zaspokojenia nawet w najmniejszym stopniu. Sam jednak fakt umorzenia zobowiązań upadłego nie może być poczytywany per se za pokrzywdzenie wierzycieli w postępowaniu upadłościowym. Co prawda pomiędzy interesami dłużnika i wierzycieli w postępowaniu upadłościowym występuje dysonans celów tego postępowania, nie mniej jednak taka kolizja interesów została rozstrzygnięta przez ustawodawcę w dyrektywie generalnej zawartej w art. 2 ust. 2 p.u. Zgodnie z tym przepisem - mającym zastosowanie w sprawie w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych ustaw (Dz.U. z 2019 r., poz. 1802) postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych należy prowadzić również tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym.

W ocenie Sądu Okręgowego, mając na uwadze podeszły wiek upadłej i ustalony stan jej zdrowia, a także wysokość osiąganego przez upadłą dochodu oraz strukturę i wysokość comiesięcznie ponoszonych przez nią wydatków, stwierdzić należy, że upadła – wbrew stanowisku Sądu upadłościowego – pozostaje obecnie niezdolna do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Stan ten z pewnością nie ulegnie zmianie w okresie w jakim plan spłaty miałby być wykonywany, co oznacza, że ma on charakter trwały.

W doktrynie i orzecznictwie słusznie wskazuje się, że odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, powinno mieć charakter wyjątkowy, uzasadniony w sposób obiektywny stanem zdrowia upadłego, jego niedołężnością i brakiem zdolności do pracy - w sytuacji, gdy dostępne źródła utrzymania pozwalają wyłącznie na pokrycie bieżących potrzeb upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, a nie ma podstaw do uznania, aby stan ten mógł ulec zmianie w najdłuższym możliwym okresie wykonywania planu spłaty (zob. uzasadnienie Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2021 r., I CSKP 100/21).

Z prawidłowych ustaleń poczynionych przez Sąd pierwszej instancji – które Sąd odwoławczy przyjmuje w całości za własne i czyni podstawą także i swojego rozstrzygnięcia – wynika, że jedynym źródłem dochodu upadłej jest emerytura, która wynosi ok 2 350 zł netto, przy czym jej stałe miesięczne wydatki wynoszą do 2 293 zł. Łącznie zatem upadła wydatkuje praktycznie w całości środki pochodzące z otrzymywanej emerytury, a nie ma podstaw do uznania, że wydatki te są nadmierne, czy też zbytkowe (zob. wyjaśnienia upadłej – k. 50-51 akt). W sprawie nie budzi ponadto wątpliwości fakt, że upadła jest osobą schorowaną, pozostającą pod stałą opieką lekarską. U upadłej rozpoznano(...). Stan zdrowia upadłej ulega pogorszeniu z każdym kolejnym miesiącem. Zdarza się, że upadła zapomina różne okoliczności, gubi się poza domem, stąd zdana jest na pomoc osób trzecich (k. 50 – 51 akt, dokumentacja medyczna – k. 29 – 41 akt). Upadła nie ma zatem jakiejkolwiek szansy pozyskania dodatkowych środków finansowych, przy czym oczywistym jest, że w tym stanie rzeczy nie podejmie jakiegokolwiek zatrudnienia.

Zdaniem Sądu Okręgowego, oceniając obiektywnie dochód upadłej stwierdzić trzeba, że umożliwia on jej zabezpieczenie jedynie podstawowych wydatków związanych z kosztami bieżącego życia. Wyjaśnienia upadłej znajdują przy tym potwierdzenie w wyjaśnieniach syndyka, który w piśmie z 16 listopada 2021 r. pozytywnie zaopiniował jej wniosek wskazując, że spełnia ona wszelkie kryteria oddłużenia (k. 5 – 6 akt). Upadła aktualnie nie jest więc w stanie i w najbliższej przyszłości nie będzie w stanie poczynić nawet najdrobniejszych oszczędności mogących pozwolić spłacić część wierzytelności w ramach planu spłaty. Jakiekolwiek dodatkowe obciążenie finansowe, nałożone w tym przypadku przez sąd upadłościowy w formie planu spłaty wierzycieli spowoduje natomiast dalsze pogorszenie się, już trudnej, sytuacji finansowej upadłej.

Należy podzielić argument skarżącej co do tego, że ustalenie planu spłaty groziłoby jej tym, że wpadłaby w kolejną spiralę długów, które i tak nigdy nie zostałyby spłacone, przy jej możliwościach finansowych. Mając na uwadze względy humanitarne oraz aktualną sytuację osobistą upadłej, w szczególności zdrowotną, bezprzedmiotowe i bezcelowe jest zatem ustalanie w jej przypadku planu spłaty wierzycieli. Ewentualne zobowiązanie upadłej do jakichkolwiek spłat przedmiotowego zadłużenia podważyłoby zresztą cel postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, którym jest oddłużenie konsumentów tak, aby mogły one powrócić do normalnego życia, a nie popaść w ubóstwo. Jakkolwiek upadłość ogłaszana wobec osób fizycznych wiąże się z wyrzeczeniami i zmianą stylu życia, mając tym samym pełnić – obok funkcji windykacyjnej – także funkcję wychowawczą, to jednak w przypadku upadłej, która jest osobą w podeszłym wieku, cierpiącą na liczne, opisane wyżej schorzenia utrudniające codzienne funkcjonowanie, nie sposób zasadnie mówić o realizacji oddziaływania „wychowawczego”.

Z powyższego wynika, że w sprawie zachodzi wyjątkowy przypadek, w którym należy przyznać prymat oddłużeniu dłużnika nad koniecznością spłacania swoich zobowiązań, a tym samym uzasadnione jest umorzenie zobowiązań upadłej bez ustalania planu spłaty wierzycieli i obciążenie Skarbu Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania, na podstawie art. 491 ¹⁶ ust. 1 i 2 p.u.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Okręgowy orzekł o zmianie zaskarżonego postanowienia (art. 386 § 1 w zw. z art. 397 § 3 k.p.c., a także w zw. z art. 229 ust. 1 i art. 491 ² ust. 1 p.u.).

Marcin Winczewski Artur Fornal Eliza Grzybowska