Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym: Przewodniczący – sędzia Michał Marcysiak

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2022 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w B.

przeciwko G. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda i apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Otwocku

z dnia 10 marca 2021 r. sygn. I C 9/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie I w ten sposób, że uchyla nakaz zapłaty wydany przez Sąd Rejonowy w Otwocku w postępowaniu nakazowym w dniu 25 września 2018 r. pod sygn. I Nc 1477/18 i oddala powództwo o kwotę 11 386,26 (jedenaście tysięcy trzysta osiemdziesiąt sześć, 26/100) zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 22 listopada 2018 r. do dnia zapłaty,

b)  w punkcie IV w całości w ten sposób, że zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę (...) (dwa tysiące osiemset czterdzieści trzy) zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

2.  oddala apelację powoda,

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1800 (tysiąc osiemset) zł tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej,

4.  nakazuje zwrócić pozwanemu ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie kwotę 650 (sześćset pięćdziesiąt) zł nienależnie uiszczoną tytułem opłaty od apelacji oraz ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Otwocku – kwotę 100 (sto) zł nienależnie uiszczoną tytułem opłaty od wniosku o sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku.

M. M.

Sygn. IV Ca 975/21

UZASADNIENIE

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie w całości – aczkolwiek ze względów, które nie zostały podniesione w samej apelacji, lecz dopiero w piśmie pełnomocnika pozwanego z dnia 2 listopada 2022 r. (k.186). W konsekwencji apelacja powoda została w całości oddalona.

Sąd Okręgowy podziela poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne. Natomiast sposób zastosowania przez Sąd Rejonowy prawa materialnego był o tyle wadliwy, że w niniejszej sprawie zachodziła konieczność dokonania z urzędu oceny, czy przedłożone przez powoda porozumienie wekslowe wraz z postanowieniami umowy pożyczki z dnia 14 listopada 2017 r. a dotyczącymi zabezpieczenia wekslowego (§ 3 ust. 1 i 2) nie były niedozwolonymi postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Oceny tej należało dokonać w pierwszej kolejności, to jest przed rozważaniem zarzutów strony pozwanej wywodzonych ze stosunku podstawowego, na zabezpieczenie którego weksel został wystawiony. Rozstrzygnięcia wymagało bowiem, czy zastrzeżone w porozumieniu wekslowym i umowie pożyczki uprawnienie powódki do wypełnienia przekazanego jej przez pozwanego weksla niezupełnego, w ogóle powódce przysługiwało. Sąd Rejonowy oceny tej nie dokonał, mimo że istniejące w dacie wydania zaskarżonego wyroku orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jednoznacznie wskazywało na konieczność jej poczynienia.

Weksel własny jest papierem wartościowym sporządzonym w formie określonej ściśle przez ustawę z 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 282), zawierającym bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy weksla do zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność wystawcy weksla i innych osób na nim podpisanych. Zobowiązanie wystawcy weksla ma przy tym, co do zasady, charakter abstrakcyjny. Ustawowe elementy weksla własnego określa art. 101 Prawa wekslowego. Złożony przez powoda weksel posiada wszystkie te cechy. Weksel ten wystawiony został jednak jako niezupełny (tzw. weksel in blanco), w celu zabezpieczenia wierzytelności powoda z umowy pożyczki nr (...) z 14 listopada 2017 r. zawartej z pozwanym. Taki weksel jest ściśle związany z dodatkową umową zawartą między wystawcą, a remitentem weksla, będącą umową pozawekslową, która wskazuje kiedy i w jaki sposób weksel może być wypełniony. Tym samym uznaje się, że weksel in blanco nie posiada charakteru abstrakcyjnego, a więc umieszczenie przez wystawcę podpisu na wekslu nie stanowi w tym przypadku wyłącznej przyczyny i podstawy zobowiązania wekslowego, a samo zobowiązanie wekslowe nie jest oderwane od stosunku podstawowego. Dlatego też wystawca weksla może bronić się w procesie wytoczonym mu przez remitenta zarzutami wynikającymi ze stosunku podstawowego. Przedmiotem rozstrzygnięcia sądu jest jednak nadal roszczenie wywodzone z weksla, a nie ze stosunku podstawowego, na zabezpieczenie którego weksel został wystawiony. Wystawienie i wręczenie wierzycielowi weksla gwarancyjnego ma bowiem na celu to, aby wierzyciel, w razie niezaspokojenia go w umówionym terminie płatności, miał prawo skarżyć dłużnika na podstawie wręczonego mu weksla, zamiast na podstawie zasadniczego zobowiązania (co miało miejsce w niniejszej sprawie – w pozwie zawarty został bowiem wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla, a nadto do pozwu nie dołączono umowy pożyczki na zabezpieczenie której weksel został wystawiony). Zarzuty dotyczące samego stosunku podstawowego mogą być natomiast podnoszone w ramach rozpoznawania żądania opartego jedynie na płaszczyźnie wekslowej, a sąd, o tyle tylko sięga do łączącego strony stosunku podstawowego, o ile bada zgodność wypełnienia weksla in blanco z porozumieniem wekslowym. Wyrok uwzględniający takie powództwo jest wyrokiem odnoszącym się do roszczenia wekslowego, chyba że (np. wskutek wykazania w toku procesu, że roszczenie wekslowe nie istnieje) powód zmieni podstawę faktyczną swego żądania, do czego w toku niniejszego postępowania nie doszło. Ponadto, jak jednolicie przyjmuje się w orzecznictwie sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego, w procesie wekslowym opartym na wekslu niezupełnym w chwili jego wystawienia, dowód przeciwny, a więc nieistnienia wierzytelności ze stosunku podstawowego, zostaje przerzucony na pozwanego. W typowym tego rodzaju procesie powód nie jest zatem zobligowany do wykazania zasadności dochodzonego roszczenia na płaszczyźnie umowy łączącej strony (por. np. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., sygn. III CZP 19/66, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2010 r. w sprawie IV CSK 109/10, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 lipca 2016 r., sygn. I ACa 126/16 oraz z dnia 16 maca 2016 r., sygn. akt I ACa 510/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 listopada 2013 r. w sprawie I ACA 114/13). Wierzytelność wywodzona z tej umowy nie jest bowiem przedmiotem takiego procesu.

Powyższe reguły ulegają jednak istotnym modyfikacjom w procesie, w którym powód – przedsiębiorca, dochodzi od pozwanego – konsumenta zapłaty z weksla wystawionego in blanco w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy o kredyt konsumencki (tj. umowy, o której mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim). Jak bowiem wywiódł Trybunał Sprawiedliwości UE w punkcie 1. wyroku wydanego 7 listopada 2019 r. sygn. C – 419/18 artykuł 1 ust. 1, art. 3 ust. 1, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które w celu zabezpieczenia zapłaty wierzytelności wynikającej z umowy o kredyt konsumencki zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem umożliwiają określenie w tej umowie zobowiązania kredytobiorcy do wystawienia weksla własnego in blanco i które uzależniają zgodność z prawem wystawienia takiego weksla własnego od uprzedniego zawarcia porozumienia wekslowego określającego warunki, na jakich taki weksel może zostać uzupełniony, z zastrzeżeniem – czego zbadanie należy do sądu krajowego – że postanowienie to i to porozumienie są zgodne z art. 3 i 5 tej dyrektywy oraz art. 10 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz. Urz. UE.L z 2008 r., Nr 133, s. 66).

W świetle przekonujących argumentów przytoczonych w tym wyroku Sąd Okręgowy podziela zajęte w nim stanowisko. W konsekwencji, w niniejszej sprawie należało z urzędu zbadać ewentualny niedozwolony charakter postanowienia umownego zobowiązującego pozwanego do wystawienia weksla in blanco, jak i porozumienia wekslowego, gdyż wątpliwości w tym względzie niewątpliwie istniały, jako że wyżej przywołany wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE został wydany w sprawie wytoczonej przez powoda ( (...) S.A. z siedzibą w B.) w oparciu o analogiczną podstawę faktyczną i prawną. Nadto Trybunał Sprawiedliwości UE w punkcie 78. tego wyroku, z odwołaniem się do utrwalonego orzecznictwa, wskazał, że sądy krajowe mają obowiązek zbadania z urzędu, czy postanowienia uzgodnione między stronami mają nieuczciwy charakter, pozostawiając, w razie potrzeby, bez stosowania wszelkie przepisy krajowe lub orzecznictwo, które są sprzeczne z takim badaniem (zob. podobnie wyroki: z dnia 4 czerwca 2009 r., P. G.,C‑243/08,EU:C:2009:350, pkt 32,34,35; z dnia 14 czerwca 2012 r., B. E. de C.,C‑618/10,EU:C:2012:349, pkt 42i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 18 lutego 2016 r., (...),C‑49/14,EU:C:2016:98, pkt 46).

Sąd Okręgowy z urzędu zatem rozważył ewentualny niedozwolony charakter umowy pożyczki w zakresie w jakim zobowiązywała ona pozwanego do zabezpieczenia jej wekslem własnym in blanco oraz porozumienia wekslowego, tj. w szczególności badał to, czy ich postanowienia wypełniały wymóg przejrzystości wynikający z art. 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE. L z 1993 r., Nr 95, s. 29), a więc, m.in., czy pozwany otrzymał wszystkie informacje, które mogły mieć wpływ na zakres jego obowiązków i umożliwić mu, w szczególności, ocenę konsekwencji proceduralnych zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy kredytu konsumenckiego w drodze weksla własnego in blanco oraz możliwości późniejszego dochodzenia przez powoda wierzytelności wyłącznie na podstawie tego weksla.

Postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Zaś w celu ustalenia, czy klauzula znacząco narusza interesy konsumenta, trzeba w szczególności wziąć pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które – w braku umownej regulacji – wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, niepubl., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC - ZD 2017 , nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, niepubl., z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, niepubl., z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, niepubl.).

Jak wynika z przywołanego wyżej wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE, należy mieć ponadto na uwadze, że ocena potencjalnego nieuczciwego charakteru postanowienia umownego zobowiązującego pozwanego konsumenta do wystawienia weksla in blanco, jak i porozumienia wekslowego, przeprowadzana na podstawie art. 385 ¹ k.c., powinna uwzględniać, w szczególności, wymóg przejrzystości wyrażony w art. 5 dyrektywy 93/13 (implementowany w art. 385 § 2 i art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.). Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości poinformowanie przed zawarciem umowy o warunkach umownych i ich skutkach ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta. To w szczególności na podstawie tych informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in.,C‑154/15, C‑307/15 i C‑308/15,EU:C:2016:980, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). Jak trafnie wywiódł Trybunał Sprawiedliwości w punkcie 58. wyżej przywołanego wyroku z 7 listopada 2019 r., dokonując tej oceny, sąd krajowy powinien ustalić, czy konsument otrzymał wszystkie informacje, które mogą mieć wpływ na zakres jego obowiązków i umożliwić mu, w szczególności, ocenę konsekwencji proceduralnych zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy kredytu konsumenckiego w drodze weksla własnego in blanco oraz możliwości późniejszego dochodzenia wierzytelności wyłącznie na podstawie tego weksla. Dodać należy, że oceny tej należy dokonywać według stanu na chwilę zawarcia umowy obejmującej kwestionowane postanowienia (co do tej kwestii por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17 i tam przywoływane orzecznictwo krajowe i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej).

Treść zarówno umowy pożyczki zabezpieczonej wekslem, jak i porozumienia wekslowego (wynikającego z deklaracji wekslowej) była w niniejszej sprawie znana już na etapie wyrokowania przez Sąd Rejonowy (dokumenty te złożone zostały w stadium postępowania zapoczątkowanym zarzutami od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym). Co więcej, na długi czas przed wydaniem zaskarżonego wyroku wydany został przez Trybunał Sprawiedliwości UE wskazany wyżej wyrok z 7 listopada 2019 r., w sprawie analogicznej do niniejszej, w której (...) S.A również występowała w charakterze strony powodowej. Zatem Sąd Rejonowy powinien był z urzędu zbadać ewentualny niedozwolony charakter postanowień umowy pożyczki w zakresie w jakim zobowiązywał do ustanowienia zabezpieczenia w postaci weksla in blanco i treści porozumienia wekslowego. Sąd Rejonowy zaniechał tej oceny, ale w postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy zwrócił uwagę stron na to, że ocena w tym względzie zostanie dokonana z urzędu i umożliwił zajęcie w tej kwestii stanowiska (zarządzenie sędziego przewodniczącego z dnia 12 października 2022 r. – k. 181).

W wyniku tej oceny Sąd Okręgowy stwierdził, że w świetle wyników postępowania dowodowego nie można stwierdzić, aby przekazano pozwanemu, do czasu zawarcia umowy pożyczki, informacje pozwalające na ocenę konsekwencji proceduralnych zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy kredytu konsumenckiego w drodze weksla własnego in blanco oraz możliwości późniejszego dochodzenia wierzytelności wyłącznie na podstawie tego weksla. Powód nie powoływał się również na przekazanie tych informacji pozwanemu w inny sposób. W piśmie z dnia 2 listopada 2022 r. (k.186) strona pozwana z kolei kategorycznie podniosła, że nie została przed zawarciem umowy poinformowana o istocie zabezpieczenia wekslowego, w tym konsekwencjach proceduralnych zabezpieczenia roszczeń powoda wynikających z umowy pożyczki wekslem in blanco. Pozwany nie został zatem pouczony o, objaśnionym już wyżej, rozkładzie ciężaru dowodu w procesie wekslowym, a więc o tym, że to pozwany konsument ma obowiązek udowodnić, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem wekslowym, ewentualnie, że suma wpisana przez powoda w wekslu nie należy mu się w całości albo w części z innych przyczyn. Nie otrzymał również informacji o podstawowych przepisach regulujących postępowanie nakazowe, które mogą w poważny sposób utrudnić konsumentowi obronę przed roszczeniami przedsiębiorcy (brak automatycznego upadku nakazu zapłaty w razie wniesienia zarzutów – art. 491 § 1 k.p.c. w zw. z art. 496 k.p.c., prekluzja twierdzeń i dowodów – art. 493 § 1 k.p.c., ograniczenie możliwości dokonania potrącenia - art. 493 § 3 k.p.c., wyłączenie powództwa wzajemnego – art. 493 § 4 k.p.c. – wszystkie przepisy w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy pożyczki), a nawet być podstawą wyegzekwowania od niego sumy wekslowej przed rozpoznaniem zarzutów (natychmiastowa wykonalność nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla – art. 492 § 3 k.p.c.). W końcu nie udzielono pozwanemu informacji o konieczności uiszczenia opłaty sądowej od zarzutów i o jej wysokości – jako warunku rozpoznania zarzutów. Dodatkowo, w dacie zawarcia umowy pożyczki i ustanowienia zabezpieczenia wekslowego nie istniał procesowy wymóg przedłożenia przy pozwie kierowanym przeciwko konsumentowi, a opartym na wekslu, umowy, z której wynika roszczenie zabezpieczone wekslem wraz z deklaracją wekslową i załącznikami (wymóg ten istnieje dopiero od dnia 24 września 2021 r. wskutek nowelizacji art. 485 § 2 k.p.c. ustawą z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz.U. z 2021 r., poz.1655), o czym pozwany również nie był informowany.

Brak tych informacji, zdaniem Sądu Okręgowego, uniemożliwiał pozwanemu rzetelną ocenę konsekwencji proceduralnych zabezpieczenia roszczeń z umowy pożyczki wekslem in blanco. W ocenie Sądu Okręgowego powód nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż pozwany przyjąłby postanowienia dotyczące zabezpieczenia wekslowego i treść porozumienia wekslowego w drodze negocjacji indywidualnych, gdyby dysponował tymi informacjami. Całość tychże postanowień umownych dotyczących zabezpieczenia wekslowego niewątpliwie wywołuje również nieusprawiedliwioną dysproporcję uprawnień pozwanego względem uprawnień powoda. Jest tak przede wszystkim z uwagi na przerzucenie w procesie wekslowym na konsumenta ciężaru dowodu niezgodności między sumą wekslową, a rzeczywistą wysokością zobowiązania konsumenta wynikającego z umowy pożyczki w połączeniu z uprawnieniem przedsiębiorcy do wyegzekwowania całości sumy wekslowej jeszcze przed rozpoznaniem zarzutów konsumenta (art. 492 § 3 k.p.c.) i brakiem faktycznej możliwości zweryfikowania przez sąd, do którego kierowany jest pozew w postępowaniu nakazowym opartym na wekslu, zgodności wypełnienia tego weksla z treścią stosunku podstawowego.

Z tych przyczyn należało uznać, że postanowienie zawarte w § 3 ust. 1 i 2 umowy pożyczki, w zakresie, w jakim zobowiązywało pozwanego do wystawienia i przekazania powodowi weksla własnego in blanco nie na zlecenie wraz z deklaracją wekslową, nie było wiążące dla pozwanego – stosownie do art. 385 ¹ § 1 k.c. Również porozumienie wekslowe odzwierciedlone w treści deklaracji wekslowej z dnia 14 listopada 2017 r. nie jest dla pozwanego wiążące, w zakresie w jakim upoważnia powoda do wypełnienia tego weksla na sumę odpowiadającą jego zadłużeniu z tytułu umowy pożyczki z dnia 14 listopada 2017 r. i dochodzenia roszczeń wyłącznie na podstawie tak wypełnionego weksla. Postanowienia te kształtują obowiązki pozwanego w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy z przyczyn wyżej już wskazanych. Jako że postanowienia te odnoszą się do zabezpieczenia roszczeń powoda wynikających z umowy pożyczki, a także sposobu realizacji tego zabezpieczenia, nie dotyczą one głównych świadczeń stron wynikających z tej umowy i badanie ich niedozwolonego charakteru jest w pełni dopuszczalne (zdanie drugie art. 385 ¹ § 1 k.c.). Skoro postanowienia te są niewiążące dla pozwanego, to w konsekwencji należało uznać, że powód nie miał skutecznego względem pozwanego uprawnienia do wypełnienia weksla in blanco, co na gruncie niniejszego procesu winno było skutkować oddaleniem powództwa w całości.

Z tych przyczyn nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy wszystkie pozostałe zarzuty podnoszone przez pozwanego w toku postępowania przed Sądem Rejonowym, jak i zarzuty zawarte w samej apelacji – jako wywodzone ze stosunku podstawowego. W niniejszej sprawie nie było bowiem potrzeby sięgania do stosunku podstawowego, aby stwierdzić, że powództwo było bezzasadne (za wyjątkiem postanowień konstytuujących zabezpieczenie wekslowe zawartych w umowie pożyczki). Zbędne było także dokonywanie oceny tego czy weksel został wypełniony przez powoda zgodnie z porozumieniem wekslowym, skoro, jak wyżej wykazano, powód nie miał, skutecznego względem pozwanego, uprawnienia do wypełnienia tego weksla. W zaskarżonym przez pozwanego zakresie wyrok Sądu Rejonowego należało zatem zmienić.

Zwrócić należy przy tym uwagę, że Sąd Rejonowy nie tylko błędnie zastosował prawo materialne wydając rozstrzygnięcie zawarte w punkcie I zaskarżonego wyroku, ale naruszył również przepis postępowania zawarty w art. 496 k.p.c., który miał obowiązek zastosować z urzędu (art. 496 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 6 listopada 2019 r. z uwagi na uregulowanie zawarte w art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz.U. z 2019 r. poz. 1469). W myśl tego przepisu po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty w całości lub w części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Właściwą, zgodną z tym przepisem formułą rozstrzygnięcia, przy założeniu uwzględnienia powództwa do wysokości uznanej przez Sąd Rejonowy za zasadną, było uchylenie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym w dniu 25 września 2018 r. w całości i odpowiednie orzeczenie o żądaniu pozwu oraz umorzenie postępowania w zakresie w jakim pozew został cofnięty. Wobec tego, zmieniając zaskarżony wyrok w punkcie I Sąd Okręgowy nie ograniczył się do jego zmiany poprzez oddalenie powództwa o kwotę 11 386, 26 zł z odsetkami, ale na podstawie art. 496 k.p.c. dodatkowo uchylił wskazany wyżej nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w całości.

W konsekwencji zmianie podlegało także rozstrzygniecie o kosztach procesu w postępowaniu przed Sądem Rejonowym. O kosztach tych należało orzec stosownie do art. 100 k.p.c. stosunkowo je rozdzielając. Wartość przedmiotu sporu wynosiła bowiem 41 986 zł. Ostatecznie powództwo zostało zaś oddalone do kwoty 37 985,26 zł. Natomiast co do kwoty 4 000 zł powód cofnął pozew wskutek spełnienia przez pozwanego świadczenia po wniesieniu pozwu, co skutkowało umorzeniem postępowania. W konsekwencji należało uznać, że powód przegrał sprawę w około 90%, i w tym też stosunku powinien ponieść koszty procesu przed Sądem Rejonowym. Łącznie wyniosły one 7 742 zł i złożyły się na nie: po stronie powoda kwota 525 zł tytułem opłaty od pozwu i kwota 3 600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie - Dz.U. 2022 poz. 2726), zaś po stronie pozwanego opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł i kwota 3600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych - Dz. U. z 2018 r. poz. 265 ze. zm.). Wobec wygrania przez pozwanego sprawy w 90%, powinien on ponieść koszty procesu jedynie w 10%, tj. w kwocie 774 zł, zaś poniósł je w kwocie 3617 zł. Uzasadniało to zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kwoty 2 843 zł.

Z tych przyczyn należało zmienić zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. jak w punkcie 1.

Z kolei apelacja powoda podlegała w konsekwencji oddaleniu w całości. Podniesione w niej zarzuty naruszenia prawa materialnego i przepisów postępowania, z uwagi na opisaną wyżej koncepcję rozstrzygnięcia, nie mogły zostać uwzględnione. Z tych przyczyn, na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 2. wyroku.

O kosztach procesu w instancji odwoławczej orzeczono stosownie do wyniku postępowania w tej instancji, tj. na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Do kosztów strony pozwanej, której apelacja została w całości uwzględniona, należały wyłącznie koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, które Sąd Okręgowy ustalił w stawce minimalnej stosownie do § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych, tj. w kwocie 1800 zł.

Wobec zwolnienia strony pozwanej od kosztów sądowych w zakresie opłat sądowych (postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 4 kwietnia 2019 r. - k. 42) należało zwrócić na jej rzecz nienależnie uiszczoną opłatę od apelacji w kwocie 650 zł, jak również opłatę od wniosku o sporządzenie i doręczenie wyroku z uzasadnieniem w wysokości 100 zł, o czym na podstawie art. Sąd orzekł w punkcie 4. wyroku. Podstawą prawną tego rozstrzygnięcia był art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Dz.U. 2022 r. poz. 1125).

M. M.

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.

W., dnia 23 stycznia 2023 r.

sędzia Michał Marcysiak