Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Tomasz Gal

Protokolant sekr. sąd. Katarzyna Nawrocka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 grudnia 2022 roku w Warszawie

sprawy z powództwa K. K. i M. K. (1)

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

orzeka:

I.  Zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz K. K. kwotę 68.952,85 zł (sześćdziesiąt osiem tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote, 85/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 25 marca 2021r. do dnia zapłaty,

II.  Zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz M. K. (1) kwotę 50.000 zł (pięćdziesiąt tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 25 marca 2021r. do dnia zapłaty,

III.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie,

IV.  Ustala, że powódka K. K. wygrała niniejszą sprawę w 31,71 %, że powódka M. K. (1) wygrała niniejszą sprawę w 33,33 %, a pozwany wygrał sprawę w pozostałym zakresie i pozostawia wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXV C 1891/21

(...)

Powódki K. K. i M. K. (1) pozwem z dnia 15 września 2021 r. (data nadania – k. 133) skierowanym przeciwko pozwanemu Towarzystwu (...) S.A. w W. , wniosły o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki K. K. kwoty 217.398,92 zł, na którą składają się: odszkodowanie w kwocie 117.398,92 zł oraz zadośćuczynienie w kwocie 100.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 marca 2021 r. do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki M. K. (1) kwoty 150.000 zł, na którą składają się: odszkodowanie w kwocie 50.000 zł oraz zadośćuczynienie w kwocie 100.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 marca 2021 r. do dnia zapłaty,

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki K. K. i powódki M. K. (1) zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wedle norm prawem przepisanych wraz z kwotą po 17 zł tytułem uiszczonej opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na podstawie art. 98 §1 ¹ kpc.

W uzasadnieniu pozwu powódki podały, że wskazanych w pozwie roszczeń dochodzą w związku ze śmiercią L. K. – męża K. K. i ojca M. K. (1), która nastąpiła w dniu 9 sierpnia 2018 r. na skutek wypadku komunikacyjnego, spowodowanego przez M. K. (2), objętego w dacie wypadku polisą ubezpieczenia OC/AC w pozwanym Towarzystwie.

W zakresie roszczeń dochodzonych przez powódkę K. K. wskazano, że powódka K. K. w skutek nagłej i niespodziewanej śmierci męża doznała ogromnego wstrząsu i do dnia dzisiejszego trwa u niej poczucie pustki i przygnębienia. Powódka wskazała, że jej mąż był troskliwym, wspierającym i kochającym mężem, a do tego pogodnym człowiekiem, którego optymizm udzielał się każdemu. Od 1990 r. powódka pozostawała na utrzymaniu męża, który zajmował się wszelkimi sprawami rodziny, w tym sprawami finansowymi. Po jego śmierci, powódka po 45 latach pożycia małżeńskiego została sama i zmuszona była samodzielnie radzić sobie z trudami życia codziennego i zajmować się sprawami, którymi wcześniej zajmował się jej mąż. Podała, że po śmierci L. K. podupadła ona na zdrowiu – załamała się psychicznie, przechodziła depresję i nerwicę oraz zmuszona była poddać się leczeniu psychiatrycznemu, które trwa do dziś. Powódka stała się przygnębiona, apatyczna, miała problemy ze snem. Nadal nie może ona pogodzić się z tragiczną śmiercią męża. Powódka jest osamotniona, z uwagi na to, że jej córka mieszka za granicą i nie może często jej odwiedzać. Dodatkowo, powódka choruje na zwyrodnienie stawów oraz chorobę reumatyczną, powodujące usztywnienie stawów i ograniczenia ruchowe, co powoduje, że wymaga ona pomocy osób trzecich w codziennym funkcjonowaniu – pomocy tej udzielał zaś powódce jej mąż. Tym samym, w związku z doznaną krzywdą, powódka na podstawie art. 446 § 4 kc dochodzi zapłaty na jej rzecz zadośćuczynienia w kwocie 100.000 zł.

W zakresie odszkodowania powódka K. K. podała, że na podstawie art. 446 § 1 kc dochodzi zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu L. K. w kwocie 12.955,96 zł oraz kosztów związanych z zezwoleniem na postawienie nagrobka i przypisaniem prawa do konsensu nagrobka w kwocie 2.442,96 zł oraz kosztów wykonania nagrobka w kwocie 22.000 zł.

Ponadto, na podstawie art. 446 § 3 kc powódka dochodzi łącznie 80.000 zł tytułem odszkodowania z uwagi na znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej w związku ze śmiercią męża. Powódka pozostająca na utrzymaniu męża po jego śmierci musiała liczyć na pomoc finansową jej córki oraz zmuszona była do spłacenia części zobowiązań po zmarłym mężu. Poniesione przez nią po śmierci męża koszty obejmowały: koszty wizyt lekarskich (180 zł), koszt wypożyczenia samochodu w 2018 r. (2.988,90 zł), koszt wypożyczenia samochodu w 2019 r. (7.941,47 zł), koszt zakupu nowego samochodu po odjęciu kwoty uzyskanej od ubezpieczyciela (38.000 zł – 25.900 zł = 12.100 zł), pokrycie zobowiązań zmarłego względem ZUS z tytułu składek zdrowotnych (15.706,40 zł), pokrycie zobowiązań zmarłego względem państwa K. (30.000 zł), pokrycie zobowiązań zmarłego względem M. O. (20.000 zł).

W odniesieniu do roszczeń powódki M. K. (1) wskazano, że na podstawie art. 446 § 4 kc dochodzi ona zapłaty zadośćuczynienia za śmierć jej ojca w kwocie 100.000 zł. Powódka podała, że w chwili śmierci ojca znajdowała się ona w połogu po urodzeniu dwa tygodnie wcześniej drugiego dziecka. Szok związany z nagłą utratą ojca spowodował u niej załamanie, skutkujące przyspieszoną utratą pokarmu i depresją poporodową. Śmierć ojca była dla niej traumatycznym wydarzeniem. Podała, że ojciec był dla niej autorytetem, wsparciem i zawsze mogła ona liczyć na jego pomoc. Była ona silnie związana z ojcem emocjonalnie . Po jego śmierci straciła wsparcie psychiczne z jego strony, troskę i bezpieczeństwo oraz pomoc w opiece nad dziećmi. Wskazała, że odczuwała i nadal odczuwa ona ogromny ból, poczucie krzywdy i niesprawiedliwości. Dodatkowo po śmierci ojca powódka stara się opiekować matką, co z uwagi na dzielącą je odległość nie jest łatwe.

Ponadto, powódka na podstawie art. 446 § 3 kc dochodzi odszkodowana w kwocie 50.000 zł za znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej w związku ze śmiercią ojca. Podała, że pozostaje ona na utrzymaniu swojego męża, po śmierci ojca musiała pomagać finansowo matce, jak również musiała ona spłacić część zobowiązań po ojcu, na które składały się: zobowiązania ojca względem J. B. (30.000 zł), zobowiązania ojca względem M. O. (20.000 zł), koszty wyjazdów matki do córki w 2018 r. (957,68 euro, Uganda), koszty wyjazdów matki do córki w 2019 r. (1.429,98 euro Jamajka), koszty wyjazdów matki do córki w październiku 2020 r. (2.200 euro, Jamajka), spłata karty kredytowej (...) (2.000 zł), pomoc finansowa matce (15 lipca 2019 r. – 1.000 euro, 8 maja 2019 r. – 5.000 euro, 13 listopada 2019 r. – 1.250 euro, 1 kwietnia 2019 r. – 2.900 euro, 26 marca 2019 r. – 100 euro, 24 kwietnia 2020 r. – 2.000 euro).

Ponadto, w przypadku roszczeń każdej z powódek dochodzą one zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 23 marca 2021 r., tj. po upływie 30 dni od zgłoszenia szkody pozwanemu i wezwania go do zapłaty (co miało miejsce w piśmie z dnia 2 lutego 2021 r., doręczonego pozwanemu 22 lutego 2021 r.).

Powódki podały, że w postępowaniu likwidacyjnym, ubezpieczyciel pismem z 6 maja 2021 r. odmówił wypłaty zadośćuczynienia na rzecz M. K. (1), z uwagi na przyjęcie jako adekwatnej kwoty zadośćuczynienia 31.250 zł, jednak pozwany potrącił 50% przyczynienie L. K. i kwotę 25.000 zł zasądzoną na rzecz powódki w postępowaniu karnym. Ubezpieczyciel odmówił także wypłaty odszkodowania na rzecz powódki, uznając, że sytuacja M. K. (1) nie uległa pogorszeniu.

W przypadku powódki K. K., pozwany przyznał jej zadośćuczynienie w kwocie 44.350 zł oraz odszkodowanie w kwocie 12.921,74 zł (tj. łącznie 57.271,74 zł), potrącając jednak przyczynienie 50% oraz 25.000 zł zasądzoną na w postępowaniu karnym na podstawie art. 46 § 1 kk. Ubezpieczyciel odmówił także wypłaty odszkodowania na rzecz powódki, uznając, że sytuacja życiowa K. K. nie uległa pogorszeniu.

W ocenie strony powodowej, ustalenia poczynione przez ubezpieczyciela są nieprawidłowe i dowolne. Zakwestionowała ona także istnienie podstaw do przypisania L. K. 50% przyczynienia do przyczynienia się do skutków wypadku, albowiem poruszał się on prawidłowo, zaś wina w spowodowaniu wypadku spoczywa wyłącznie na jego sprawcy ustalonym w postępowaniu karnym. (pozew – k. 3-12)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz od powódek kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany podniósł zarzut przyczynienia się L. K. na poziomie 50% do wypadku z dnia 9 sierpnia 2018 roku. Ponadto pozwany zakwestionował wysokość żądanego zadośćuczynienia i odszkodowania, w tym koszty nagrobka (k. 164 i nast.).

Strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w dalszym toku postępowania i na rozprawie przed zamknięciem rozprawy.

Na podstawie przedstawionych dowodów, a w szczególności na podstawie: kserokopii odpisu skróconego aktu małżeństwa (k. 26-27), kserokopii odpisu skróconego aktu urodzenia M. K. (1) (k. 28), wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. z dnia 5 sierpnia 2020 r., sygn. XIV K 49/20 (k. 29-30, k. 398 – 399 akt sprawy karnej), zaświadczenia lekarskiego (k. 31), potwierdzenia wpłaty z 23.04.2020 r. (k. 47), potwierdzenia wpłaty z 23.06.2020 r. (k. 47), faktury VAT nr (...) k. 32), faktury VAT nr (...) (k. 33), pokwitowania (k. 34), zaświadczenia (k. 35), rachunku nr (...) (k. 36), faktury nr (...) (k. 38), faktury nr (...) (k. 39), certyfikatu kremacji (k. 40), dowodu wpłaty KP (...) (k. 41), faktury VAT nr (...) (k. 42), rachunku (k. 43), potwierdzenia przelewu (k. 44), potwierdzenia przelewu (k. 45), umowy na wykonanie nagrobka (k. 46), potwierdzenia przelewu (k. 48), decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu składek skierowana do K. K. (k. 44-52), decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu składek skierowana do M. K. (1) (k. 53-56), oświadczenie M. O. (k. 68), oświadczenie M. K. (3) (k. 69), ugody (k. 79-81), umowy najmu pojazdu (k. 62), faktury VAT nr (...) (k. 63), potwierdzenia przelewu (k. 57), potwierdzenia przelewu (k. 58), potwierdzenia przelewu (k. 59), decyzji z dnia 4.09.2018 r. (k. 64-67), faktury VAT nr (...) (k. 60), zgłoszenia szkody przez M. K. (1) (k. 94-99), potwierdzenie doręczenia (k. 101-102), zgłoszenia szkody przez K. K. (k. 104-111), potwierdzenie doręczenia (k. 112-113), decyzji z dnia 6.05.2021 r. dotyczącej K. K. (k. 115-117), decyzji z dnia 6.05.2021 r. dotycząca M. K. (1) (k. 118-119), odwołania powódki M. K. (1) (k. 120-122), odwołania powódki K. K. (k. 124-127), potwierdzenia nadania (k. 123, 128), pisma pozwanego z 30 lipca 2021 r. (k. 129-131, k. 132-132v), zaświadczenia z ZUS (k. 251), zeznań świadków: I. (...) – K. (k. 302 -305, k. 383) , M. K. (3) (k. 309 – 310), T. S. (k. 364 – 365), M. O. (k. 370 - częściowo opinii biegłego A. A. (1) (k. 318 – 358), opinii biegłego W. P. (k. 421 – 452), zeznań K. K. (k. 404 v. – 405 v.), zeznań M. K. (1) (k. 405 v. - 406) Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 9 sierpnia 2018 r. w W. na skrzyżowaniu ulic (...) i jezdni prowadzącej do ul. (...) doszło do wypadku komunikacyjnego polegającego na zderzeniu się samochodu osobowego marki F. (...) nr rej. (...), kierowanego przez M. K. (2), jadącego lewym pasem ruchu ul. (...) od strony K. z nadmierną prędkością rzędu 120-130 km/h w terenie zabudowanym ze skręcającym w lewo w ulicę (...) pojazdem A. (...) o nr rej. (...), kierowanym przez L. K.. L. K. w wyniku wypadku doznał urazu wielonarządowego, w tym szczególnie masywnego urazu głowy i odcinka kręgosłupa szyjnego, skutkujących jego zgonem (okoliczność bezsporna).

Prawomocnym wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2020 r. wydanym w sprawie pod sygn. XIV K 49/20, Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w W. uznał oskarżonego M. K. (2) za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu określonego w art. 177 § 1 i 2 kk (tj. tego, że w dniu 9 sierpnia 2018 r. w W. na ulicy (...) i jezdni prowadzącej do ul. (...), umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym określone w art. 3 ust. 1, art. 19 ust. 1 oraz art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym w ten sposób, że jadąc lewym pasem ruchu ul. (...) od strony K. z nadmierną prędkością rzędu 120-130 km/h w terenie zabudowanym, nie zachował szczególnej ostrożności zbliżając się do oznakowanego skrzyżowania i doprowadził do zderzenia ze skręcającym w lewo w ulicę (...) pojazdem A. (...) o nr rej. (...), kierowanym przez L. K., przez co nieumyślnie spowodował u L. K. uraz wielonarządowy, w tym szczególnie masywny uraz głowy i odcinka kręgosłupa szyjnego, skutkującego zgonem L. K.) i za to skazano go na karę jednego roku pozbawienia wolności, której wykonanie zawieszono warunkowo na okres dwóch lat próby (pkt I wyroku). W punkcie trzecim (III.) ww. wyroku, na podstawie art. 46 § 1 kk Sąd zasądził od M. K. (2) na rzecz K. K. i M. K. (1) tytułem odszkodowania kwoty po 5.000 zł dla każdej z nich oraz tytułem zadośćuczynienia za doznaną stratę kwoty po 20.000 zł dla każdej z nich . (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. z dnia 5 sierpnia 2020 r., sygn. XIV K 49/20 – k. 29-30, akta karne)

M. K. (2) uiścił w/w kwoty na rzecz powódek (k. 405 v. i 406 – zeznania powódek).

W dacie wypadku jego sprawca M. K. (2) objęty był ochroną ubezpieczeniową w zakresie ubezpieczenia OC przez pozwane Towarzystwo (...) S.A. w W., na podstawie umowy ubezpieczenia OC/AC nr (...) zawartej 12 czerwca 2018 r. (okoliczność bezsporna)

Taktyka i technika jazdy kierującego samochodem marki F. (...), jak i też kierującego samochodem marki A. (...) były nieprawidłowe. Brak zachowania zasad bezpieczeństwa przez obu kierujących w miejscu wystąpienia analizowanego zdarzenia doprowadziło do zaistnienia przedmiotowego wypadku. M. K. (2) kierujący samochodem marki F. (...) naruszył następujące zasady bezpieczeństwa ruchu drogowego: poruszał się z prędkością większa o około 76 km/h od prędkości administracyjnie dozwolonej na tym odcinku drogi, zasadę ograniczonego zaufania, zasadę szczególnej ostrożności podczas zbliżania się do skrzyżowania. L. K. kierujący samochodem marki A. (...) naruszył następujące zasady bezpieczeństwa ruchu drogowego: nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu kierującemu samochodem marki F. (...) jadącemu drogą z pierwszeństwem przejazdu, zasadę szczególnej ostrożności podczas zbliżania się do skrzyżowania i na nim, zasadę ograniczonego zaufania. Gdyby choć jeden z w/w kierujących nie naruszył w/w zasad to nie doszłoby do tego wypadku (342 – 346 – opinia biegłego A. A. (1), opinia biegłego W. P. – k. 448 - 452).

L. K. był mężem powódki K. K. i ojcem powódki M. K. (1). ( kserokopia odpisu skróconego aktu małżeństwa – k. 26-27, kserokopia odpisu skróconego aktu urodzenia – k. 28)

K. K. i L. K. przez okres 40 lat stanowili udany związek małżeński, w którym darzyli się wzajemną miłością, wspólnie zamieszkiwali. Relacje rodzinne oparte na w/w uczuciu łączyły także ich jedyną córkę M. K. (1) z ojcem, która zamieszkiwała z rodzicami do czasu kończenia studiów. Matkę i córkę łączyły z mężem i odpowiednio ojcem bardzo pozytywne relacje rodzinne, emocjonalne, osoby te nie pozostawały w konflikcie. L. K. był bardzo opiekuńczym mężem i ojcem, zajmował się sprawami finansowymi i organizacją życia codziennego, zajmował się domem, ogrodem, robił zakupy. M. K. (1) w 2000 r. założyła własną rodzinę, posiada dwoje dzieci i męża, zamieszkuje poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, jest żoną pracownika personelu dyplomatycznego Belgii. Mimo odległego miejsca zamieszkania M. K. (1) utrzymywała stały codzienny kontakt z rodzicami telefonicznie i elektronicznie, a także okresowo przyjeżdżała do rodzinnego kraju odwiedziny. Informacja o zgonie L. K. była dla powódek rzeczywistą tragedią rodzinną.

Żona i córka L. K. bardzo mocno przeżyli nagłą śmierć męża i ojca. Od jego śmierci powódki nie mogli skupić się, stały się płaczliwe i apatyczne. Objawy stresu związanego ze stratą męża i ojca przejawiały się u powódek obniżeniem nastroju, zaburzeniami snu, apatią, skłonnością do płaczu, naporem wspomnień o zmarłym mężu i ojcu.

Żona i córka byli dla zmarłego osobami najbliższymi, miały z nim bardzo dobry kontakt.

Zmarły jako mąż i ojciec był dla powódek wyjątkową osobą i jego tragiczna śmierć stanowiła dla nich wielką stratę. Powódki stracili nie tylko członka rodziny, ale również osobę wnoszącą do ich życia wiele dobrego.

Powódki bardzo przeżyły nagłą i niespodziewaną śmierć L. K., zdarzenie to zburzyło ich stabilną i bardzo dobrą pod względem emocjonalnym sytuacją życiową, żyły zgodnie z nim zgodnie, relacje emocjonalne funkcjonowały prawidłowo pomiędzy nimi. Śmierć L. K. spowodowała znaczne ujemne przeżycia psychiczne powódek. Powódki bardzo przeżyły śmierć męża i ojca, do tej pory są pogrążone w głębokim smutku. L. K. wspierał majątkowo żonę i córkę, pomagał w życiu codziennym czynem i radą. (zeznania powódek – k. 404 i nast., zeznania wszystkich w/w świadków)

Powódka K. K. od 2018 r. nieustannie pozostaje pod systematyczną opieką psychiatryczną z powodu zespołu depresyjno-lękowego znacznie nasilonego w okresie żałoby po tragicznej śmierci męża. Powódka nadal wymaga systematycznej farmakoterapii i wsparcia. Powódka poniosła koszt wizyty lekarskiej w dniu 23 kwietnia 2020 r. i 23 czerwca 2020 r. w wysokości 180 zł. ( zaświadczenie lekarskie – k. 31, potwierdzenie wpłaty z 23.04.2020 r. – k. 47, potwierdzenie wpłaty z 23.06.2020 r. – k. 47)

Powódka K. K. w dniu 20 sierpnia 2018 r. poniosła koszt pogrzebu męża w łącznej wysokości 12.955,96 zł, w tym: wysokości 3.222,72 zł obejmujące: urnę – 700 zł, przewóz do pogrzebu – 268 zł, trumnę – 1.026 zł, wyposażenie – 145 zł, tabliczkę – 95 zł, obsługę pogrzebu – 523 zł, przewóz do kremacji – 268 zł, organizację zleconych usług obcych– 193 zł); w wysokości 3.947 zł - usługa pogrzebowa z powiadomieniem w prasie; 304,82 zł – dopłaty do usług, 500 zł – kopanie i zasypanie grobu umownego; 864 zł – pokładne; 600 zł – prowadzenie ceremonii; 550 zł – usługa kremacyjna; 490 zł - za korzystanie z urządzeń i mienia w domu pogrzebowym z sali ceremonialnej (faktura VAT nr (...)– k. 32, faktura VAT nr (...) – k. 33, pokwitowanie – k. 34, zaświadczenie – k. 35, rachunek nr (...) – k. 36, faktura nr (...) – k. 38, faktura nr (...) – k. 39, certyfikat kremacji – k. 40, dowód wpłaty KP (...) – k. 41, faktura VAT nr (...) – k. 42).

Ponadto, w dniu 2 kwietnia 2018 r. K. K. poniosła koszt zezwolenia na postawienia nagrobka w wysokości 1.146,96 zł oraz koszt przepisania prawa do konsensu grobu w wysokości 1.296 zł . W dniu 23 maja 2019 r. powódka poniosła także koszt wykonania nagrobka w wysokości 22.000 zł. (rachunek – k. 43, potwierdzenie przelewu – k. 44, potwierdzenie przelewu – k. 45, umowa na wykonanie nagrobka – k. 46). Nagrobek wykonany na zlecenie powódki jest podwójny (dedykowany dla dwóch osób). (umowa na wykonanie nagrobka – k. 46)

Po śmierci L. K. powódki dokonały również zwrotu zaciągniętych przez niego pożyczek. W dniu 12 września 2020 r. każda z powódek zwróciła po 20.000 zł na rzecz M. O.. Na podstawie ugody z dnia 5 kwietnia 2019 r. powódka M. K. (1) zobowiązała się nadto do spłaty zadłużenia L. K. na rzecz J. B. w kwocie 30.000 zł (oświadczenie M. O. – k. 68; ugoda – k. 79-81; zeznania świadka M. O.).

Po śmierci męża, powódka K. K. pożyczyła od przyjaciela rodziny M. K. (3) kwotę 30.000 zł celem pokrycia potrzeb związanych z pogrzebem oraz organizacji codziennego życia. Pożyczka ta została przez powódkę spłacona (oświadczenie M. K. (3) – k. 69; zeznania świadka M. K. (3))

Powódka K. K. jako spadkobierca L. K. w dniu 18 maja 2020 r. uiściła również na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należności L. K. z tytułu składki zdrowotnej w wysokości 15.706 zł. (potwierdzenie przelewu – k. 48, decyzja o przeniesieniu odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu składek skierowana do K. K. – k. 44-52, decyzja o przeniesieniu odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu składek skierowana do M. K. (1) – k. 53-56)

W wyniku wypadku z dnia 9 sierpnia 2018 r. uszkodzeniu uległ samochód A. (...), którym poruszał się L. K.. W związku z tym, powódka K. K. w okresie od 10 sierpnia 2018 r. do 20 sierpnia 2018 r., a następnie od 20 sierpnia 2018 r. do 19 września 2018 r. wynajmowała samochód marki P. (...). Koszt wynajmu za okres od 20 sierpnia 2018 r. do 19 września 2018 r. wynosił 2.988,90 zł. Powódka wynajmowała samochód także w 2019 r. Z tego tytułu poniosła koszty: 5.872,78 zł – w dniu 12 lipca 2019 r., 1.638,46 zł w dniu 26 sierpnia 2019 r., 430,23 zł w dniu 5 września 2019 r. Powódka zmuszona była wynajmować samochód, ponieważ bez samochodu nie miała się jak przemieszczać (umowa najmu pojazdu – k. 62, faktura VAT nr (...) – k. 63; potwierdzenie przelewu – k. 57, potwierdzenie przelewu – k. 58, potwierdzenie przelewu – k. 59)

Decyzją z dnia 4 września 2018 r., pozwana ustaliła wysokość odszkodowania należnego powódce K. K. z tytułu szkody pojazdu w wysokości 25.900 zł, przyjmując wartość pojazdu bezpośrednio przed zdarzeniem na kwotę 31.200 zł oraz wartość pojazdu w stanie uszkodzonym na 5.300 zł (decyzja z dnia 4.09.2018 r. – k. 64-67).

W dniu 4 maja 2020 r. K. K. nabyła samochód marki S. (...) A. za kwotę 38.000 zł (faktura VAT nr (...) – k. 60).

Po śmierci L. K. powódka K. K. odbywała również podróże do swojej córki M. K. (1), mieszkającej za granicą. Koszty ww. podróży pokrywała powódka M. K. (1). Córka przekazywała również matce środki pieniężne na bieżące utrzymanie (bilety lotnicze – k. 70, 72-78; wyciągi z rachunku bankowego – k. 71, k. 88; przesłuchanie powódek – k. 4-5 v. - 406)

Świadczenie emerytalne L. K. (ostatnie należne przed zgonem) wynosiło kwotę 6.150,89 zł brutto miesięcznie. W związku ze zgonem męża K. K. uzyskała rentę rodzinną w wysokości 5.228,26 zł brutto miesięcznie (4.267,72 zł netto, aktualnie 4.700 zł netto) - (k. 251 – zaświadczenie ZUS, k. 405 – zeznania powódki). Przed zgonem męża K. K. pobierała własne świadczenie emerytalne w kwocie 932 zł miesięcznie w 2017 i w kwocie 1.300 zł miesięcznie w okresie poprzedzającym wypadek (k. 5 v. – okoliczność wskazana przez powódkę, k. 405 - zeznania powódki). L. K. uzyskiwał dodatkowe dochody z doradztwa w zakresie prawno – ekonomicznym. Dochody te nie były jednak systematyczne, prezentowały różne wartości, wynosiły np. kwoty po około 20.000 zł na dłuższy okres czasu (zeznania powódki K. K. - k. 405)

Pismem datowanym na 8 stycznia 2021 r. powódka M. K. (1) dokonała zgłoszenia pozwanemu Towarzystwu szkody powstałej w związku z wypadkiem z dnia 9 sierpnia 2018 r., w którym zginął L. K. oraz wezwała pozwanego do likwidacji szkody, wnosząc o zapłatę na jej rzecz odszkodowania w kwocie 50.000 zł tytułem znacznego pogorszenia sytuacji życiowej powódki po śmierci ojca oraz zadośćuczynienia w kwocie 100.000 zł. Pismo to zostało doręczone pozwanemu w dniu 22 lutego 2021 r. (zgłoszenie szkody przez M. K. (1) – k. 94-99, potwierdzenie doręczenia – k. 101-102)

Pismem datowanym na 2 lutego 2021 r. powódka K. K. dokonała zgłoszenia pozwanemu Towarzystwu szkody powstałej w związku z wypadkiem z dnia 9 sierpnia 2018 r., w którym zginął L. K. oraz wezwała pozwanego do likwidacji szkody, wnosząc o zapłatę na jej rzecz odszkodowania w kwocie 12.955,96 zł tytułem kosztów pogrzebu, 2.442,96 zł tytułem kosztów zezwolenia na postawienie nagrobka i przypisanie prawa do konsensu nagrobka, 22.000 zł tytułem kosztów nagrobka i 80.000 zł tytułem znacznego pogorszenia jej sytuacji życiowej po śmierci męża, jak również o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 100.000 zł. Pismo to zostało doręczone pozwanemu w dniu 22 lutego 2021 r. (zgłoszenie szkody przez K. K. – k. 104-111, potwierdzenie doręczenia – k. 112-113)

W dniu 6 maja 2021 r. pozwany wydał decyzję, w której przyznał powódce K. K. świadczenie po śmierci męża w łącznej kwocie 3.635,87 zł. W uzasadnieniu decyzji wskazano o przyznaniu powódce zadośćuczynienia w kwocie 44.350 zł i odszkodowania w kwocie 12.921,74 zł (tj. łącznie 57.271,74 zł) oraz o potrąceniu przyczynienia w wysokości 50% oraz kwotę 25.000 zł zasądzoną na rzecz powódki w postępowaniu karnym. Jednocześnie pozwany wskazał na odmowę przyznania powódce odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia jej sytuacji życiowej z uwagi na brak stwierdzenia, aby sytuacja życiowa powódki uległa pogorszeniu. (decyzja z dnia 6.05.2021 r. dotycząca K. K. – k. 115-117)

W dniu 6 maja 2021 r. pozwany wydał także decyzję dotyczącą roszczeń zgłaszanych przez powódkę M. K. (1), w której odmówił tej powódce wypłaty świadczenia po śmierci ojca. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że przyznał powódce zadośćuczynienie w wysokości 31.250 zł, jednak po potrąceniu przyczynienia w wymiarze 50% oraz kwoty 25.000 zł zasądzonej na rzecz powódki w postępowaniu karnym, brak jest podstaw do wypłaty zadośćuczynienia. Jednocześnie pozwany odmówił przyznania powódce odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia jej sytuacji życiowej z uwagi na brak stwierdzenia, aby sytuacja życiowa powódki uległa pogorszeniu. ( decyzja z dnia 6.05.2021 r. dotycząca M. K. (1) – k. 118-119)

Od ww. decyzji, obydwie powódki w dniu 28 czerwca 2021 r. wniosły odwołania, które nie zostały jedna uwzględnione przez pozwanego. (odwołanie powódki M. K. (1) – k. 120-122, odwołanie powódki K. K. – k. 124-127, potwierdzenie nadania – k. 123, 128, pismo pozwanego z 30 lipca 2021 r. – k. 129-131, k. 132-132v)

Sąd dokonał następującej oceny dowodów:

Sąd dał wiarę przedstawionym w sprawie niniejszej dowodom w postaci dokumentów. Dokumenty te Sąd uznał za pełnowartościowy materiał dowodowy, ponieważ ich autentyczność, jak i zawartość nie budzą wątpliwości, ponadto nie były one kwestionowane przez żadną ze stron procesu.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania wszystkich przesłuchanych świadków oraz powódek, albowiem są logiczne, szczegółowe, spójne wewnętrznie i wzajemnie zgodne.

Z uwagi na zakres sporu istotnym dowodem w sprawie jest dowód z opinii biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych. W ocenie Sądu opinie obu biegłych co do zasady zostały sporządzone w sposób rzeczowy, rzetelny oraz przekonywujący, w oparciu o wiedzę fachową. Wskazani biegli sądowi A. A. (2) i W. P. to kompetentne osoby, posiadające odpowiednie w tym kierunku specjalistyczne wykształcenie i wieloletnie doświadczenie zawodowe. Sporządzili opinie na podstawie złożonej do akt dokumentacji. Sąd przyjął co do zasady obie opinie za bezstronne i wiarygodne dowody w sprawie. Z ich treści wynika, iż przedmiotem analizy sporządzających opinie były wszystkie czynniki, od których zależy prawidłowe ustalenie czy kierujący pojazdem marki A. (...) przyczynił się do wypadku. Sposób badań zaprezentowany przez biegłych sądowych wskazuje na prawidłowy tok podejmowania przez nich kolejnych czynności analitycznych. Przedmiotowe opinie są jasne i logiczne, a co istotne zawierają tożsamy wniosek, iż L. K. swoim zachowaniem przyczynił się do szkody. W konsekwencji Sąd nie znalazł podstaw do ich podważania i przyjął je za podstawę do ustalenia stanu faktycznego w zakresie przebiegu wypadku, w tym przyczynienia się do jego powstania.

Sąd nie podzielił jedynie wniosku biegłego A. A. (2) jedynie w zakresie procentowego stopnia przyczynienia się L. K. do powstania szkody. Biegły ten wskazał na 80 % poziom takiego przyczynienia. Zdaniem Sądu taki % nie oddaje w pełni zachowania się obu uczestników ruchu prowadzącego do powstania wypadku. W tym miejscu należy podkreślić, iż Sąd nie jest związany treścią opinii biegłego i jest uprawniony/zobowiązany do dokonania samodzielnych ustaleń w oparciu o całokształt materiału dowodowego.

Sąd nie przeprowadził dowodu z zeznań świadków A. J. i T. K., albowiem strona powodowa zgłosiła w tym zakresie wnioski dowodowe tylko na wypadek gdyby strona pozwana kwestionowała protokoły zawierające zeznania tych osób złożone w sprawie karnej (k. 228). Wobec braku takiego kwestionowania przez stronę pozwaną nie spełnił się warunek rozpoznania przez Sąd tych wniosków.

Sąd w pkt 2 postanowienia z dnia 27.01.22 r. pominął wniosek powódek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych, techniki samochodowej i ruchu drogowego w zakresie ponad zakres określony w pkt 1 tego postanowienia dopuszczającego ten dowód (k. 271), uznając że przeprowadzenie tego dowodu w pominiętej części nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Podobnie i z tych samych przyczyn Sad postąpił co do drugie wniosku o biegłego (k. 398 – 398 v. – pkt 3 i 4 postanowienia).

Sąd pominął wniosek powódek o odebranie od biegłego sądowego A. A. (1) ustnych wyjaśnień (k. 398) jako niemający znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Zdaniem Sądu opinia tego biegłego sądowego jest jasna i pełna, zawiera przedstawienie szczegółowej analizy zagadnienia przez biegłego, nie budzi wątpliwości także co do wniosków biegłego. Nie zachodziła zatem potrzeba odbierania od biegłego ustnych wyjaśnień. W szczególności uzasadnienia do obierania od biegłego ustnych wyjaśnień nie stanowi okoliczność, że strona powodowa nie zgadza się z wnioskami opinii biegłego. W tym zakresie istotnym jest jedynie to, że opinia podaje się bezproblemowo ocenie Sądu na zasadzie swobodnej oceny dowodów według zasad logicznego rozumowania i doświadczenia zawodowego i życiowego. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż uzasadnionym będzie dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego tej specjalności – zgodnie z wnioskiem powódek.

Sąd pominął wniosek powódek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu badania zapisu monitoringu (k. 398). Sąd uznał, że przeprowadzenie tego dowodu nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ okoliczność czy kierujący pojazdem A. (...) zatrzymał się przed znajdującą się przed nim drogą z pierwszeństwem przejazdu, którą poruszał się kierujący pojazdem marki F. (...) czy też jedynie powoli zbliżał się do tej drogi (stan powolnego toczenia się pojazdu bez zatrzymywania się) nie miała istotnego znaczenia dla oceny zachowania przez tego kierującego zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, w tym aspekcie istotnym jest to, że kierujący pojazdem marki A. (...) bezspornie wjechał na drogę z pierwszeństwem przejazdu, w czasie gdy poruszał się nią kierujący pojazdem marki F. (...). Gdyby takiego wyjechania nie było do wypadku nie doszłoby, wynika wprost z opinii obu biegłych sądowych, którzy autonomicznie sporządzili opinie w niniejszej sprawie.

Sąd pominął wniosek powódek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa (k. 409) jako wniosek niemający znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. W ocenie Sądu ustalenie ujemnych skutków zgonu męża i odpowiednio ojca dla powódek w sferze niemajątkowej w następstwie przedmiotowego wypadku nie wymagało korzystania ze specjalistycznej wiedzy psychologa. Ocena ta mogła być i została dokonana przez Sąd przy wykorzystaniu ogólnej wiedzy o naturze ludzkiej, która ma charakter powszechny. Sąd dokonał ustaleń w tym zakresie na podstawie przeprowadzonych dowodów z osobowych źródeł dowodowych, bazując na doświadczeniu życiowym i zawodowym. Jak wynika z dokonanych przez Sąd ustaleń i rozważań Sąd w żadnym zakresie nie znalazł podstaw do zakwestionowania rozmiaru cierpień powódek po utracie męża i ojca, który to rozmiar został przedstawiony w sprawie przez stronę powodową.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało częściowemu uwzględnieniu.

W niniejszej sprawie bezsporna była zasada odpowiedzialności pozwanego wobec powódek za powstałą po ich stronie krzywdę i szkodę majątkową, której źródłem jest śmierć L. K. – męża powódki K. K. i ojca powódki M. K. (1) w wyniku wypadku komunikacyjnego z dnia 9 sierpnia 2018 roku.

Zasadniczą kwestią sporną było natomiast to czy powódkom należą się żądane przez nie w ramach niniejszego procesu kwoty pieniężne ponad kwoty otrzymane już od pozwanego w ramach postępowania likwidacyjnego oraz od sprawcy wypadku – M. K. (2), zasądzone na ich rzecz w postępowaniu karnym pod sygnaturą akt XIV K 49/20.

Przed dokonaniem szczegółowych rozważań dotyczących poszczególnych roszczeń będących przedmiotem niniejszego procesu należy podnieść, iż pozwany jako ubezpieczyciel sprawcy wypadku, ponosi wobec powódek co do zasady pełną odpowiedzialność za wszelkie szkody powstałe na skutek zachowania się sprawcy wypadku komunikacyjnego z dnia 9 sierpnia 2018 r., który poruszał się pojazdem mechanicznym i był ubezpieczony u pozwanego, w następstwie którego to wypadku doszło do zgonu odpowiednio męża i ojca powódek.

W sprawie niniejszej, ponoszenie przez pozwanego ubezpieczyciela odpowiedzialności co do zasady za skutki przedmiotowego wypadku było okolicznością bezsporną, uznaną jednocześnie przez pozwanego w związku z uznaniem jego odpowiedzialności co do zasady w toku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego.

Zgodnie z treścią art. 822 kc w następstwie zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do zapłacenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający – sprawca szkody. Zgodnie z przepisem art. 436 § 1 kc jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Natomiast stosownie do treści art. 805 kc świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości szkody poniesionej przez poszkodowanego. Wysokość odszkodowania powinna zostać ustalona zgodnie z regułami określonymi w art. 363 i 361 kc, przy uwzględnieniu dodatkowych przesłanek zawartych w art. 446 § 1, 2, 3 i 4 kc. W sytuacji gdy pozwany uznał swoją odpowiedzialność co do zasady względem powódek to w konsekwencji zobowiązany jest stosownie do treści art. 361 kc do pełnego naprawienia szkody przez nie poniesionej.

Ocena zarzutu przyczynienia się do szkody

Przed oceną poszczególnych roszczeń strony powodowej należy odnieść się do podniesionego przez pozwanego zarzutu przyczynienia się L. K. do zajścia wypadku z dnia 9 sierpnia 2018r., w którym poniósł on śmierć.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Okręgowy związany był prawomocnym orzeczeniem z dnia 5 sierpnia 2020 r. zapadłym przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Mokotowa w Warszawie w sprawie karnej toczącej się pod sygnaturą XIV K 49/20 . Zgodnie bowiem z normą art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednocześnie przepis ten nie zamyka drogi do badania kwestii przyczynienia się poszkodowanego do szkody w procesie cywilnym. Zarzut pozwanego należało zatem uznać za procesowo dopuszczalny.

Przyczynienie się występuje, gdy w wyniku badania stanu faktycznego sprawy należy dojść do wniosku, że bez udziału poszkodowanego szkoda hipotetycznie nie powstałaby lub nie przybrałaby rozmiarów, które ostatecznie w rzeczywistości osiągnęła ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 9 maja 2013 roku, I ACa 813/12, LEX nr 1322526).

Przepis art. 362 k.c. zawiera normę adresowaną do Sądu, nakazującą zmniejszenie odszkodowania ustalonego zgodnie z art. 361 k.c. w razie, gdy poszkodowany przyczynił się do powstania (lub zwiększenia) szkody. Artykuł 362 k.c. zaliczany jest do tzw. prawa sędziowskiego, którego istotą jest pozostawienie sądowi pewnego marginesu swobody, co nie zwalnia z obowiązku uwzględnienia i wnikliwego rozważenia wskazówek zawartych w tym przepisie. Stopień redukcji sąd ma ustalić stosownie do stopnia winy obu stron ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2010 roku, III CSK 229/09, LEX nr 602264). Wskazać należy, iż samo przyczynienie ma charakter obiektywny, a elementy subiektywne mają znaczenie dopiero na etapie „miarkowania” odszkodowania. Natomiast porównanie stopnia winy stron, jak również sytuacja, w której tylko sprawcy można winę przypisać, mają niewątpliwie istotne znaczenie przy określaniu ewentualnego „odpowiedniego” zmniejszenia obowiązku odszkodowawczego ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2009 roku, IV CSK 241/09, LEX nr 677896). Samo ustalenie przyczynienia się poszkodowanego nie nakłada na sąd obowiązku zmniejszenia odszkodowania, ani nie przesądza o stopniu tego zmniejszenia. Decyzja o obniżeniu odszkodowania jest uprawnieniem sądu, a rozważenie wszystkich okoliczności in casu, w wyniku oceny konkretnej i zindywidualizowanej - jest jego powinnością ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2009 roku, IV CSK 241/09, LEX nr 677896). Wskazać należy, iż do okoliczności, o których mowa w art. 362 k.c., zaliczają się - między innymi - wina lub nieprawidłowość zachowania poszkodowanego, porównanie stopnia winy obu stron, rozmiar doznanej krzywdy i ewentualne szczególne okoliczności danego przypadku, a więc zarówno czynniki subiektywne, jak i obiektywne ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2009 roku, IV CSK 241/09, LEX nr 677896).

Zaznaczyć należy, że przyczynieniem się poszkodowanego do powstania szkody w rozumieniu art. 362 k.c. jest takie jego zachowanie, które pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą wyrządzoną przez inną osobę. Nie wystarcza, zatem aby zachowanie to było warunkiem ( conditio sine qua non) powstania szkody. O tym, czy zachowanie poszkodowanego stanowiło współprzyczynę szkody odpowiadającą cechom normalnego związku przyczynowego, decyduje ocena konkretnych okoliczności danej sprawy, dokonana według kryteriów obiektywnych i uwzględniająca zasady doświadczenia, a w razie potrzeby także wiadomości specjalne ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2009 roku, IV CSK 241/09, LEX nr 677896).

Podkreślić należy, że obowiązek dbałości o życie i zdrowie człowieka może wynikać nie tylko z normy, także ustawowej, ale również ze zwykłego rozsądku, popartego zasadami doświadczenia, które nakazują podjęcie niezbędnych czynności zapobiegających możliwości powstania zagrożenia dla zdrowia lub życia człowieka.

Mając na uwadze powyższe okoliczności sprawy Sąd podzielił stanowisko strony pozwanej, iż poszkodowany w wypadku L. K. przyczynił się do szkody na poziomie 50 %. Jak wskazano wcześniej nie ma znaku równości pomiędzy stopniem przyczynienia się, a stopniem obniżenia odszkodowania, chociaż nie jest też wykluczone, że w konkretnych okolicznościach sprawy zmniejszenie odszkodowania nastąpi w takim samym stopniu, w jakim poszkodowany przyczynił się do szkody i zdaniem tut. Sądu z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Zgodnie z art. 362 k.c. przyczynienie się poszkodowanego winno być, zatem uwzględnione przy ustalaniu zarówno należnego zadośćuczynienia, jak i wszystkich innych świadczeń.

Zachowanie poszkodowanego bezpośrednio L. K. należało uznać za zachowanie obiektywnie nieprawidłowe, bezprawne i zawinione, albowiem zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku prawo o ruchu drogowym każdy uczestnik ruchu drogowego zobowiązany jest do zachowania ostrożności i unikania wszelkiego rodzaju zachowań, które mogą ten ruch utrudnić. Przede wszystkim jednak zgodnie z przepisem art. 25 ust. 1 i 4 pkt 1 w/w ustawy L. K. zobowiązany był do zachowania szczególnej ostrożności zbliżając się do skrzyżowania i powinien ustąpić pierwszeństwa pojazdowi poruszającemu się z drogą z prawem pierwszeństwa przejazdu, powinien także w tej sytuacji powstrzymać się od wjeżdżania na skrzyżowanie. L. K. był zobowiązany do zastosowania się do wyżej wymienionych powszechnie znanych zasad, nie tylko wobec treści cytowanego wyżej przepisu, ale przede wszystkim mając na uwadze własne bezpieczeństwo.

Mając na uwadze powyższe Sąd podzielił stanowisko pozwanego, iż doszło do przyczynienia się poszkodowanego bezpośrednio L. K. do powstania szkody, Sąd uznał, iż poziom tego przyczynienia w realiach niniejszej sprawy należy ustalić na poziomie 50 %. Ustalając stopień przyczynienia się Sąd miał na uwadze okoliczności sprawy oraz zasady doświadczenia życiowego i zawodowego, które nakazują przyjąć, iż gdyby nie bezprawne i zawinione zachowanie M. K. (2) i L. K. to do przedmiotowego wypadku w ogóle nie doszłoby, z jednej strony kierujący pojazdem marki F. (...) mógł uniknąć tego wypadku gdyby poruszał się z prędkością dozwoloną administracyjnie i zachował wymaganą ostrożność, a z drugiej strony kierujący pojazdem marki A. (...) także mógł uniknąć tego wypadku gdy ustąpił pierwszeństwa pojazdowi marki F. (...), któremu przysługiwało pierwszeństwo przejazdu oraz gdyby zachował wymaganą ostrożność w tych okolicznościach. Wynika to z opinii obu w/w biegłych sądowych z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych, a także z opinii sporządzonej przez biegłego z zakresu wypadków drogowych A. P. w sprawie karnej o sygn. II K 321/04 ( k. 161 akt sprawy karnej). Sąd nie podzielił wniosku biegłego A. A. (2) jedynie w zakresie procentowego stopnia przyczynienia się L. K. do powstania szkody. Biegły wskazał na 80 % poziom takiego przyczynienia. Zdaniem Sądu nie oddaje on w pełni zachowania się obu uczestników ruchu prowadzącego do powstania wypadku. W tym miejscu należy podkreślić, iż Sąd nie jest związany treścią opinii biegłego i jest uprawniony/zobowiązany do dokonania samodzielnych ustaleń w oparciu o całokształt materiału dowodowego. Sąd przyjął tylko 50 % przyczynienia się, ponieważ okoliczności sprawy nie prowadzą do wniosku, iż zmarły w wyższym zakresie przyczynił się do powstania szkody.

Bez znaczenia jest w tym zakresie kwestia ewentualnej przyczyny naruszenia przez kierującego pojazdem marki A. (...) zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym w postaci nieustąpienia pierwszeństwa przejazdu kierującemu samochodem marki F. (...) jadącemu drogą z pierwszeństwem przejazdu i zasady szczególnej ostrożności podczas zbliżania się do skrzyżowania, a mianowicie czy było to przyczyną nienależytej obserwacji drogi, nieuwagi czy też przyczyną oślepienia kierującego pojazdem marki A. (...) przez promienie słoneczne w toku podjętej próby włączenia się do ruchu (wjazdu na drogę z pierwszeństwem przejazdu). W obu bowiem przypadkach zachowanie kierującego pojazdem marki A. (...) było bezprawne. Jeśli bowiem byłoby tak, iż przyczyną naruszenia przez kierującego pojazdem marki A. (...) w/w zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym było oślepienie przez promienie słoneczne w toku podjętej próby włączenia się do ruchu to oznacza, że ten kierujący z przyczyn niezależnych od siebie nie miał należytej widoczności, ale bez względu na przyczyny braku widoczności nie powinien wówczas w ogóle podejmować manewru włączania się do ruchu (wjazd z drogi podporządkowanej na drogę z pierwszeństwem przejazdu) skoro nie widział pełnego obrazu drogi.

W związku z powyższymi rozważaniami w przedmiocie przyczynia się L. K. do szkody ustalone przez Sąd kwoty wynikające z przedstawionych żądań należało pomniejszyć o 50 % przyczynienia.

Dokonując oceny poszczególnych roszczeń należało stwierdzić, co następuje:

1)  odnośnie roszczeń o zapłatę zadośćuczynienia w związku z krzywdą doznaną przez powódki w związku ze śmiercią L. K.:

Roszczenia powódek z tego tytułu zasługują na uwzględnienie w części.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w zakresie należności głównych z tytułu zadośćuczynienia stanowi przepis art. 446 § 4 kc, zgodnie z którym najbliżsi członkowie rodziny osoby zmarłej mogą domagać się od osoby odpowiedzialnej za delikt cywilny odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

W odniesieniu do żądań powódek dotyczących zapłaty kwot pieniężnych z tytułu zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 kc należy uznać, iż powódki co do zasady w uzasadniony sposób wystąpiły ze swoimi roszczeniami przeciwko pozwanemu. Zdaniem Sądu zostały zrealizowane wszystkie przesłanki uzasadniające zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki K. K. kwoty pieniężnej z tego tytułu - ponad kwotę wypłaconą już uprzednio powódce K. K. przez pozwanego z tego tytułu oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz M. K. (1) kwoty zadośćuczynienia, której wypłaty pozwany jej odmówił.

Zdaniem Sądu w związku ze śmiercią męża zarówno powódce K. K., jak i M. K. (1) należy się całkowite zadośćuczynienie w kwotach po 120.000 zł, a po uwzględnieniu wyżej opisanego zarzutu przyczynienia w kwotach po 60.000 złotych.

W odniesieniu do K. K. należy mieć przy tym na uwadze, że wskazana powyżej przez Sąd kwota 60.000 zł podlegała pomniejszeniu o kwotę zadośćuczynienia zasądzoną już na jej rzecz bezpośrednio od sprawcy wypadku prawomocnym wyrokiem karnym w sprawie XIV K 49/20, tj. 20.000 zł, która to kwota została faktycznie uiszczona przez skazanego na rzecz powódki oraz kwotę wypłaconą jej już z tytułu zadośćuczynienia przez pozwanego ubezpieczyciela w postępowaniu likwidacyjnym, tj. 2.175 zł (k. 115). Tym samym zasądzeniu na rzecz powódki K. K. podlegała z tego tytułu kwota 37.825 zł (60.000 zł – 22.175 zł).

Natomiast, w przypadku M. K. (1) wskazana przez Sąd kwota 60.000 zł należnego jej zadośćuczynienia podlegała pomniejszeniu o kwotę zadośćuczynienia zasądzoną już na jej rzecz bezpośrednio od sprawcy wypadku prawomocnym wyrokiem karnym w sprawie XIV K 49/20, tj. 20.000 zł, która to kwota została faktycznie uiszczona przez skazanego na rzecz powódki. Tym samym zasądzeniu na rzecz powódki M. K. (1) podlegała z tego tytułu kwota 40.000 zł (60.000 zł – 20.000 zł).

Należy podkreślić, iż zadośćuczynienia zasądzone na rzecz powódek w w/w wyroku karnym spełniają taką samą funkcję jak zadośćuczynienia stanowiące przedmiot niniejszego procesu cywilnego, a zatem uwzględnienie kwot uiszczonych na rzecz powódek przez M. K. (2) w wykonaniu wyroku karnego jest konieczne, albowiem brak takiego pomniejszenia prowadziłby do zasądzenia częściowo kwot dwukrotnie z tego samego tytułu, a tym samym do bezpodstawnego wzbogacenia powódek.

Powyższe stanowisko Sądu co do przyznania powódkom zadośćuczynienia znajduje uzasadnienie w tym, iż powódki jako żona i córka należą do najbliższych członków rodziny tragicznie zmarłego L. K., którego śmierć spowodowała znaczne ujemne przeżycia psychiczne u powódek. Wymaga podkreślenia, iż przedmiotowe zdarzenie było nadzwyczajnym wstrząsem emocjonalnym, albowiem w jego wyniku w jednej chwili powódki utraciły najbliższą osobę.

Sąd uwzględniając wszelkie okoliczności sprawy uznał, iż powódkom należą się dodatkowe kwoty pieniężne z tytułu zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 kc niezależnie od kwot uzyskanych przez nie uprzednio bezpośrednio od sprawcy wypadku czy pozwanego ubezpieczyciela. Zdaniem Sądu tylko takie rozstrzygnięcie pozwala na osiągnięcie celu zadośćuczynienia z art. 446 § 4 kc, czyli zrekompensowanie powódek uszczerbku o charakterze niemajątkowym. Z ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wydanego wyroku wynika, iż obydwie powódki bardzo przeżyły śmierć osoby najbliższej, ponosząc ujemne skutki emocjonalne.

Zarówno w przypadku powódki K. K., jak i M. K. (1), ich mąż i ojciec był dla nich osobą najbliższą, z którym obydwie miały bardzo dobry i stały kontakt.

W odniesieniu do K. K. należy podnieść, pozostawała ona ze zmarłym mężem w związku małżeńskim od ponad 40 lat. Powódka bardzo przeżyła śmierć męża i do tej pory nie może sobie psychicznie poradzić z jego śmiercią. Wyrazem tego jest konieczność korzystania przez powódkę ze stałej pomocy psychologicznej. Powódka była silnie emocjonalnie związana z mężem, który był jej najlepszym przyjacielem i wsparciem w każdej sytuacji. Mąż zapewniał jej poczucie bezpieczeństwa i spokoju.

Śmierć L. K. stanowiła także traumatyczne przeżycie dla jego córki – powódki M. K. (1). Wydarzenie to było dla powódki tym bardziej ciężkie, że śmierć ojca nastąpiła w sposób nagły i niespodziewany w czasie, w którym znajdowała się ona w połogu po urodzeniu drugiego dziecka. Wstrząs psychiczny jakiego powódka wówczas doznała, wpłyną na wystąpienie u niej depresji poporodowej oraz szybszą utratą pokarmu, co dodatkowo negatywnie wpłynęło na jej samopoczucie. M. K. (1) pomimo tego, że miała założoną już własną rodzinę i od lat nie mieszkała ze swoimi rodzicami, utrzymywała z ojcem bardzo silną więź emocjonalną.

Mając na uwadze powyższe Sąd dokonał analizy sytuacji życiowej powódek i doszedł do wniosku, iż rozmiary ujemnych następstw natury niemajątkowej na skutek śmierci męża – ojca jako osoby najbliższej dla powódek są bardzo znaczne. Za przyjęciem takiego stanu rzeczy przemawiają także zasady doświadczenia zawodowego i życiowego.

Powyższe stanowisko stanowi następstwo uznania, iż z zasady więzi emocjonalne pomiędzy małżonkami w prawidłowo funkcjonującym małżeństwie oraz pomiędzy rodzicem a dzieckiem (abstrahując w tym miejscu od jego wieku) mają bardzo silny charakter. Wynika to z natury relacji łączących członków rodziny. Przeprowadzone postępowanie dowodowe potwierdziło powyższy stan rzeczy. W konsekwencji Sąd uznał, iż wskazane powyżej kwoty w optymalny sposób czynią zadość krzywdzie powódek.

W tym miejscu należy także podnieść, że w ocenie Sądu powódki wykazały w pełni co do zasady trafność dochodzonych przez nie roszczeń o zapłatę zadośćuczynienia, natomiast pozwany nie przedstawił żadnego dowodu przemawiającego za przyjęciem odmiennego stanu rzeczy. W ocenie Sądu zasądzone kwoty w uzasadniony sposób kompensują powódkom szkodę niemajątkową i jednocześnie zadośćuczynienia te są utrzymane w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stale rosnącej stopie życiowej społeczeństwa.

Stanowisko Sądu przedstawione powyżej w przedmiocie zasądzenia zadośćuczynień z art. 446 § 4 kc znajduje uzasadnienie w ugruntowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych.

Dokonując oceny jaka suma pieniężna powinna stanowić zadośćuczynienie za doznaną krzywdę Sąd wziął pod uwagę rodzaj i stopień nasilenia cierpień powódek i konsekwencji, jakie śmierć L. K. spowodowała w ich życiu osobistym. Sąd miał również na uwadze, iż zadośćuczynienie powinno spełnić funkcję kompensacyjną. Zdaniem Sądu przyznana kwota pieniężna z tytułu zadośćuczynienia powinna stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej, aby wynagrodzić doznane cierpienia psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć. Przyjęcie powyższej zasady jest niezbędne do tego, aby przynajmniej częściowo przywrócona została równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Z uwagi na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. W tym miejscu należy również podkreślić, iż powódki domagają się zadośćuczynienia w związku z ujemnymi następstwami dla nich przedmiotowego wypadku z dnia 9 sierpnia 2019 r. powstałymi w związku ze śmiercią osoby najbliższej. W konsekwencji wysokość zadośćuczynienia z tego tytułu powinna być odpowiednio duża. Zaprezentowane powyżej stanowisko znajduje potwierdzenie w utrwalonym w tym zakresie orzecznictwie Sądu Najwyższego np. wyrok SN z dnia 09.11.2007 r., V CSK 245/07, OSNC, Zbiór Dodatkowy 2008, Nr D, poz. 95, wyrok z dnia 30.01.2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005, Nr 2, poz. 40, z dnia 28.06.2005 r., I CK 7/05, nie publ., wyrok z dnia 10.03.2006 r., IV CSK 80/05, OSNC 2006/10/175.

Zdaniem Sądu zasądzone na rzecz powódek sumy przedstawiają ekonomicznie odczuwalną wartość, a jednocześnie nie są nadmierne w stosunku do doznanej krzywdy i odpowiadają aktualnej stopie życiowej społeczeństwa w warunkach gospodarki wolnorynkowej.

Zdaniem Sądu zadośćuczynienie jest roszczeniem o charakterze ściśle niemajątkowym mającym za zadanie kompensację doznanej krzywdy. Roszczenie to nie ma na celu wyrównania straty poniesionej przez członków najbliższej rodziny osoby zmarłej, lecz ma pomóc im dostosować się do nowej rzeczywistości. Ma także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej. Okoliczności wpływające na wysokość tego świadczenia to m.in.: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rola jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, stopień w jakim pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy, skorzystanie z pomocy fachowej w czasie radzenia sobie w tej trudnej sytuacji, proces leczenia doznanej traumy mający na celu pomoc w odbudowie struktury rodziny i przywrócenie znaczenia każdego z jej członków.

W ocenie Sądu trudno jest wycenić ból, rozpacz, cierpienie. Nie można ustalać miernika bólu i cierpienia (tym bardziej, że generalnie brak w takiej sytuacji pomocniczego środka, jakim jest stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu, uwzględniany przy art. 445 k.c.), każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie i odrębnie przy stosowaniu wszystkich istotnych elementów dla danej sprawy.

Według Sądu z jednej strony konieczne jest odwołanie się do przeciętnej stopy życiowej, ale nie może ono pozbawiać roszczenia funkcji kompensacyjnej i przesłaniać innych ważniejszych przesłanek ustalenia należnych kwot. Jest to przesłanka pomocnicza, mająca charakter uzupełniający w stosunku do kwestii zasadniczej, jaką jest rozmiar szkody niemajątkowej.

Odczuwane przez powódki krzywda i żal są bardzo duże i wynikają z silnych związków z ich mężem/ojcem, poczuciem osamotnienia, żałobą.

W ocenie Sądu mierzenie skali cierpienia osoby, która nie doznała uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia, w istocie pozostaje poza możliwościami dowodowymi sądu. Aktualny stan wiedzy nie pozwala na udowodnienie rozmiaru uczuć i przywiązania czy też ich braku. Przede wszystkim zaś trudno zakładać, aby ustawodawca "premiował" osoby o słabszej konstrukcji psychicznej, reagujące intensywniej na sytuację traumatyczną, a gorzej traktował roszczenia osób o osobowości zamkniętej, kumulującej w sobie wewnętrzne emocje.

Kryterium bólu jest więc nieprzydatne w praktyce sądowej i wydaje się słuszne, że kodeks cywilny nie odwołuje się do niego, zakładając, że utrata osoby najbliższej zawsze wywołuje ból. Samo odczuwanie bólu nie wymaga też dowodu (P. Hyrlik "Zadośćuczynienie za śmierć tylko dla członków najbliższej rodziny", Rzeczpospolita z 9 lipca 2009 r.).

Analizując przepis art. 446 § 4 k.c. należy wskazać, że kodeks zawęża grupę osób, które mogą otrzymać zadośćuczynienie za śmierć. Do świadczenia takiego mają prawo wyłącznie członkowie najbliższej rodziny. Tym samym zadośćuczynienie ma kompensować nie tyle doznany ból spowodowany śmiercią osoby bliskiej, lecz przedwczesną utratę członka rodziny. Dobrem osobistym, którego naruszenie wymaga rekompensaty jest zatem prawo do życia w rodzinie.

W każdym wypadku wysokość zadośćuczynienia powinna zostać dokonana z uwzględnieniem okoliczności, że śmierć każdej osoby jest zdarzeniem pewnym, które prędzej czy później musi nastąpić. Tym samym zadośćuczynienie rekompensuje w istocie często jedynie wcześniejszą utratę członka rodziny. Mając na uwadze średni wiek w dacie wypadku zmarłego L. K. (69 lat), jak również powódki K. K. (67 lat) i powódki M. K. (1) (41 lat) należało uznać, iż gdyby nie przedmiotowy delikt powódki miałaby perspektywę na utrzymywanie dalszych relacji rodzinnych z mężem/ojcem liczoną na wiele lat. W tym miejscu należy podkreślić, iż zaprezentowane wyliczenie stanowi jedynie prawdopodobną projekcję przy uwzględnieniu wskaźnika długości średniego życia człowiek, który ma w Europie stałą tendencję wzrostową.

W orzecznictwie sądowym i doktrynie zostały wypracowane kryteria ustalania zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych (art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c.). Sąd orzekając w przedmiocie takiego żądania musi wziąć pod uwagę kompensacyjny charakter zadośćuczynienia i rodzaj naruszonego dobra - ciężar gatunkowy poszczególnych dóbr osobistych nie jest bowiem jednakowy i nie wszystkie dobra osobiste zasługują na jednakowy poziom ochrony za pomocą środków o charakterze majątkowym. Z uwagi na ciężar gatunkowy dobra osobistego w postaci prawa do życia w rodzinie, wywodzonego z art. 446 § 4 k.c. powinno ono w hierarchii wartości zasługiwać na wzmożoną w porównaniu z innymi dobrami ochronę. Naruszenie tego dobra stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego, niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich. Dlatego doznana w tym przypadku szkoda jest bardziej godna ochrony z uwagi na naruszenie dobra wysokiej rangi i w najwyższym stopniu. Ponadto wymaga zaznaczenia, iż utrata osoby bliskiej ma zawsze charakter nieodwracalny.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż zasądzenie z tytułu zadośćuczynienia na rzecz powódek kwot uprzednio wskazanych będzie odpowiednie do zaistniałego stanu rzeczy.

Jednocześnie powódki wystąpiły o zasądzenie odsetek ustawowych od dochodzonych kwot zadośćuczynienia.

Podstawą rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek ustawowych od kwoty żądanej z tytułu zadośćuczynienia jest art. 481 § 1 kc, zgodnie z którym wierzyciel może domagać się odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego.

Roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia stosownie do treści art. 817 kc stało się zatem wymagalne po upływie 30 dni od dnia wezwania pozwanego do zapłaty skonkretyzowanej wierzytelności. Uchybienie temu terminowi rodzi odpowiedzialność z tytułu ustawowych odsetek za zwłokę stosownie do treści art. 481 k.c.

Sąd kierował się w tym zakresie treścią art. 481 § 1 k.c. i art. 817 k.c. uznając, że bezskuteczny upływ dni 30 od momentu zgłoszenia pozwanemu ubezpieczycielowi szkody, otwiera prawo żądania odsetek od tej części roszczeń, które zostały sprecyzowane i ostatecznie okazały się usprawiedliwione. Orzeczenie Sądu przyznające zadośćuczynienie ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego.

Zdaniem Sądu przewidziany w art. 817 § 1 k.c. trzydziestodniowy termin na wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela i wysokości należnego powodowi świadczenia był wystarczający.

Dodatkowo należy podkreślić, że obecnie funkcja odszkodowawcza odsetek przeważa nad ich funkcją waloryzacyjną.

Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby w istocie do nieuzasadnionego uprzywilejowania dłużnika, skłaniając go niekiedy do jak najdłuższego zwlekania z opóźnionym świadczeniem pieniężnym, w oczekiwaniu na orzeczenia sądu znoszące obowiązek zapłaty odsetek za wcześniejszy okres (tak np. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 24 lipca 2008 r., V ACa 252/08).

Przedstawiony pogląd znajduje uzasadnienie w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego: wyrok z dnia 22.02.2007 r., I CSK 433/06, Lex nr 274209, wyrok z dnia 18.02.2011 r., I CSK 243/10, Lex nr 848109, wyrok z dnia 08.02.2012 r., V CSK 57/11, Lex nr 1147804, wyrok z dnia 14.01.2011 r., I PK 145/10, Lex nr 794777 oraz w orzeczeniach sądów powszechnych: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 10.02.2012 r., I ACa 1405/11, Lex nr 1109992, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28.10.2011 r., VI ACa 247/11, Lex nr 1103602.

W tym zakresie podnieść należy, iż powódki pismami datowanymi na dzień 2 lutego 2021 r. – w przypadku powódki K. K. i 8 stycznia 2021 r. – w przypadku powódki M. K. (1) (ale w obydwu przypadkach doręczonymi pozwanemu w dniu 22 lutego 2021 r. – k. 101-102, k. 112-113), dokonały zgłoszenia ubezpieczycielowi w toku likwidacji szkody żądanie zapłaty tytułem zadośćuczynienia kwot po 100.000 zł z tytułu śmierci L. K. (wezwanie – k. 94-99, k. 104-111).

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził odsetki ustawowe od zadośćuczynienia należnego każdej z powódek od dnia 25 marca 2021 r. a w pozostałym zakresie oddalił to żądanie jako nieuzasadnione.

2)  odnośnie roszczenia powódki K. K. z tytułu odszkodowania za poniesione przez nią koszty pogrzebu

Powódka K. K. dochodziła zasądzenia od pozwanego na jej rzecz odszkodowania z tytułu poniesionych przez nią kosztów pogrzebu L. K..

Podstawę prawną tego roszczenia stanowi art. 446 § 1 kc, w myśl którego jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.

W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że roszczenie o zwrot kosztów pogrzebu przysługuje każdemu, kto rzeczywiście je poniósł, niezależnie od relacji prawnych czy faktycznych, w jakich pozostawał ze zmarłym (wyr. SN z 4.6.1998 r., II CKN 852/97, OSN 1998, Nr 11, poz. 196; wyr. SA w Katowicach z 28.11.1996 r., III APr 34/96, Legalis; wyr. SN z 4.6.1998 r., II CKN 852/97, OSN 1998, Nr 11, poz. 196) i obejmuje wszelkie wydatki uzasadnione (por. wyr. SN z 6.1.1982 r., II CR 556/81, Legalis, oraz z 22.1.1981 r., II CR 600/80, Legalis; A. Olejniczak, w: A. Kidyba, Komentarz KC, t. 3, 2014, s. 572) w świetle zwyczajów lokalnych czy środowiskowych. Koszty pogrzebu obejmują przy tym nie tylko koszty samej ceremonii (zakup trumny, wieńców, kwiatów, mszy żałobnej), ale także nagrobka (A. Cisek, W. Dubis, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz, 2016, s. 907, Nb 2; A. Olejniczak, w: Kidyba, Komentarz, t. III, 2014, cz. 1, s. 572, Nb 4) oraz miejsca na cmentarzu. Jeśli koszty pogrzebu (w szczególności koszty nagrobka) były wyższe niż przyjęte w środowisku zmarłego, osoba, która poniosła te koszty, może żądać ich zwrotu do wysokości zwyczajowo przyjętej (stanowisko to uznać należy za przyjęte w orzecznictwie – tak m.in. SN w wyr. z 8.8.1973 r., I CR 554/73, Legalis; w wyr. z 22.1.1981 r., II CR 600/80, Legalis oraz w wyr. z 6.1.1982 r., II CR 556/81, Legalis). Ponieważ w treści art. 446 § 1 kc ustawodawca nie ogranicza wysokości kosztów, jakich zwrotu można żądać od sprawcy, przyjąć należy, że ciężar udowodnienia, iż koszty te są nadmierne, spoczywa na zobowiązanym do ich pokrycia. Osoba żądająca zwrotu kosztów pogrzebu udowodnić musi jedynie fakt poniesienia tych kosztów i nie musi dowodzić, że koszty mieszczą się w zakresie przyjętym w danym środowisku.

W toku niniejszego postępowania powódka wykazała fakt i wysokość poniesionych przez siebie kosztów pogrzebu, obejmujących łącznie kwotę 12.955,96 zł ( zaświadczenie Domu Pogrzebowego – k. 35). Jednocześnie, Sąd opierając się na doświadczeniu życiowym i zawodowym przyjął ww. koszty za racjonalne, nienadmierne oraz odpowiadające zwyczajom środowiskowym miejsca zamieszkania zmarłego. Jednocześnie, zauważyć należy, że pozwany nie podważył skutecznie wysokości poniesionych przez powódkę kosztów pogrzebu. Stąd, kwota powyższa (12.955,96 zł) podlegała uwzględnieniu przez Sąd.

Podkreślenia wymaga także to, że powódka dochodziła również zwrotu przez pozwanego poniesionych przez nią kosztów związanych z zezwoleniem na postawienie nagrobka i przypisanie prawa konsensu do nagrobka (2.442,96 zł), jak również kosztów postawienia nagrobka (22.000 zł). Fakt i wysokości poniesienia przez powódkę wydatków na ww. cele w podanych wysokościach została przez nią należycie udowodniona za pomocą przedłożonej dokumentacji (potwierdzenia przelewów – k. 44-45, umowa na wykonanie nagrobka – k. 46). Niemniej jednak, zauważyć należy, że z przedłożonej umowy na wykonanie nagrobka (k. 46) jednoznacznie wynika to, że postawiony przez powódkę nagrobek jest dwuosobowy (przeznaczony dla dwóch osób). Świadczy o tym kształt i rozmiary nagrobka. Stąd, stwierdzić należy, że powódka ponosząc ww. koszty opłaciła nie tylko koszty pozyskania zezwolenia i wybudowania nagrobka dla zmarłego męża, ale również dla jeszcze jednej osoby.

Stąd, w ocenie Sadu poniesione przez powódkę koszty tytułem uzyskania zezwolenia na postawienie nagrobka i przypisania prawa konsensu oraz kosztów postawienia nagrobka (łącznie 24.442,96 zł) podlegają rekompensacie przez ubezpieczyciela wyłącznie w połowie, tj. co do kwoty 12.221,48 zł. Brak jest bowiem podstaw do obciążania pozwanego kosztami związanymi z wybudowaniem nagrobka w części przeznaczonej dla osoby innej niż L. K., albowiem koszty te nie pozostają w adekwatnym związku przyczynowo-skutkowym z wypadkiem z 9 sierpnia 2018 r.

Tym samym, Sąd uznał, że co do zasady powódka K. K. byłaby uprawniona do uzyskania od pozwanego tytułem odszkodowania obejmującego koszty pogrzebu i nagrobka kwoty 25.177,44 zł (12.955,96 zł + 12.221,48 zł).

Kwota powyższa podlegała jednak pomniejszeniu o stopień przyczynienia się do szkody na poziomie 50 %, czyli o kwotę 12.588,72 zł (25.177,44 zł x 50 %), a następnie o kwotę odszkodowania obejmującego ww. koszty, wypłaconą powódce przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego, tj. o 1.460,87 zł (12.588,72 zł – 1.460,87 zł = 11.127,85 zł). Stąd Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki tytułem ww. odszkodowania kwotę 11.127,85 złotych.

Jednocześnie powódka wystąpiła o zasądzenie od kwoty ww. odszkodowania odsetek ustawowych za opóźnienie.

W tym zakresie, Sąd podobnie jak w przypadku odsetek od kwoty zadośćuczynienia orzekł na podstawie art. 481 § 1 kc w zw. z art. 817 kc.

Powódka po raz pierwszy wystąpiła w stosunku do pozwanego z roszczeniem o zapłatę dochodzonego pozwem odszkodowania z tytułu poniesionych kosztów pogrzebu i budowy nagrobka w piśmie datowanym na dzień 2 lutego 2021 r., doręczonym pozwanemu w dniu 22 lutego 2021 r. Przyjmując zatem 30-dniowy (art. 817 kc) termin na spełnienie roszczenia przez pozwanego, stwierdzić należy, że roszczenie powódki stało się wymagalne w dniu 25 marca 2021 r. i to od tej daty powódka jest uprawniona do dochodzenia odsetek od kwoty przyznanego jej odszkodowania.

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził odsetki ustawowe od odszkodowania należnego powódce K. K. z tytułu kosztów pogrzebu i nagrobka od dnia 25 marca 2021 r., a w pozostałym zakresie oddalił żądanie odsetkowe jako nieuzasadnione.

3)  odnośnie roszczeń powódek z tytułu odszkodowania za znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej na skutek zgonu L. K.

Roszczenie powódek z tego tytułu zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Odnosząc się do roszczeń powódek dotyczących odszkodowania za pogorszenie się ich sytuacji życiowej po śmierci męża/ojca wskazać należy, że podstawę prawną dla tak sformułowanego roszczenia stanowi art. 446 § 3 kc. Przepis ten służy możliwości częściowego choćby zrekompensowania szczególnej postaci uszczerbku, którym jest znaczne pogorszenie sytuacji życiowej (a nie naprawieniu klasycznej szkody majątkowej), powstałego w następstwie tragicznego zdarzenia, którym jest śmierć najbliższego członka rodziny wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Dlatego sformułowanie w art. 446 § 3 k.c. o "znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej" nadaje odszkodowaniu z tego przepisu charakter szczególny. Chodzi tu wprawdzie o szkodę o charakterze majątkowym, jednak najczęściej ściśle powiązaną i przeplatającą się z uszczerbkiem o charakterze niemajątkowym, a więc o szkodę często trudną do uchwycenia i ścisłego matematycznie zmierzenia, którą zazwyczaj wywołuje śmierć najbliższego członka rodziny. Taki szczególny charakter szkody rekompensowanej "stosownym", a nie "należnym" odszkodowaniem oznacza w konsekwencji potrzebę daleko idącej indywidualizacji zakresu świadczeń przysługujących na podstawie art. 446 § 2 i 3 k.c. i sprawia, że nie mogą odnieść żadnego skutku argumenty odwołujące się do rozstrzygnięć w innych analogicznych sprawach (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 września 2009 roku w sprawie V CSK 250/09, LEX 529732).

W tym miejscu podkreślić należy że pod pojęciem znacznego pogorszenia sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., należy rozumieć nie tylko pogorszenie się sytuacji materialnej osoby bliskiej zmarłego poszkodowanego, ale także pogorszenie się sytuacji takiej osoby w zakresie pozaekonomicznym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2007 r., V CSK 459/06).

Zasadniczą kwestią jest określenie wysokości owego odszkodowania. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 czerwca 2004 roku (IV CK 445/03, LEX nr 173555) podkreślał, że prawidłowa wykładnia określenia "stosowne odszkodowanie" w art. 446 § 3 k.c. powinno uwzględniać nie tylko okoliczności konkretnej sprawy, ale także wartość ekonomiczną odszkodowania. Musi ono wyrażać taką kwotę, która odczuwalna jest jako realne, adekwatne przysporzenie zarówno przez uprawnionego, jak i z obiektywnego punktu widzenia uwzględniającego ocenę większości rozsądnie myślących ludzi.

Z ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wydanego wyroku wynika, iż sytuacja życiowa powódek K. K. i M. K. (1), a w tym ich sytuacja majątkowa uległa pogorszeniu. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż owo znaczne pogorszenie należy odnieść do indywidualnej sytuacji powódek, a nie mierzyć je wyłącznie kwotami bezwzględnymi.

Odnosząc się do sytuacji K. K. wskazać należy, że do śmierci L. K. prowadziła ona wraz z mężem wspólne gospodarstwo domowe. Co przy tym istotne, przyjęty przez nich model rodziny opierał się na obciążeniu pozyskiwaniem kosztów utrzymania rodziny L. K., zaś ciężarem prowadzenia domu powódkę. Tym samym, K. K. od 1990 r. nie pracowała i pozostawała na utrzymaniu męża. Za jego życia, z prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego małżonkowie uzyskiwali średni miesięczny dochód łączny w wysokości 6.500 złotych. Zgodnie z poczynionymi powyżej ustaleniami świadczenie emerytalne L. K. (ostatnie należne przed zgonem) wynosiło kwotę 6.150,89 zł brutto miesięcznie, czyli około 5.200 zł netto. Przed zgonem męża K. K. pobierała własne świadczenie emerytalne w kwocie 1.300 zł netto miesięcznie w okresie poprzedzającym wypadek. W związku ze zgonem męża K. K. uzyskała rentę rodzinną w wysokości 5.228,26 zł brutto miesięcznie (4.267,72 zł netto). L. K. uzyskiwał dodatkowe dochody z doradztwa w zakresie prawno – ekonomicznym. Dochody te nie były wprawdzie systematyczne i prezentowały różne wartości, wynosiły np. kwoty po około 20.000 zł na dłuższy okres czasu, ale mimo wszystko stanowiły wsparcie domowego budżetu.

W tym aspekcie nie można tracić z pola widzenia tej okoliczności, iż L. K. zajmował się także organizacją życia codziennego w tej rodzinie, wykonywał parce konserwacyjne i porządkowe w domu, w ogrodzie, robił zakupy, zajmował się rodzinnymi finansami. Po jego śmierci wszystkie te obowiązki spadły na powódkę K. K.

Zgon L. K. skutkował koniecznością zaciągnięcia przez powódkę pożyczki u znajomego (M. K. (3)) na kwotę 30.000 zł, celem pokrycia potrzeb związanych z pogrzebem męża oraz organizacji codziennego życia. Powódka korzysta także z pomocy finansowej swojej córki, a w zasadzie zięcia, na którego utrzymaniu pozostaje M. K. (1).

Śmierć męża oraz zniszczenie w przedmiotowym wypadku z 9 sierpnia 2018 r. samochodu osobowego małżonków wiązała się także dla powódki z koniecznością początkowo wynajmu, a następnie zakupu nowego samochodu, w celu umożliwienia powódce przemieszczania się. Z ww. wynajmem samochodu a następnie jego zakupem wiązało się poniesienie przez powódkę wydatków na ten cel, które zostały przez nią należycie udokumentowane.

Niewątpliwie, jak już wskazano powyżej, śmierć męża spowodowała u powódki istotne zaburzenia psychologiczne, skutkujące koniecznością podjęcia przez nią stałej terapii psychologicznej, a tym samym pojawieniem się nowych związanych z tym wydatków po stronie powódki.

K. K. po śmierci swojego męża zobowiązana była również do spłacenia długów zmarłego, obejmujących należności na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek zdrowotnych, jak również zaciągnięte przez zmarłego u znajomych pożyczki.

Niewątpliwie zatem, w skutek tragicznej śmierci L. K. doszło do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej jego żony, która zobowiązania była nie tylko do poniesienia dodatkowych wydatków, ale która pozbawiona została również wsparcia finansowego ze strony męża oraz bezpieczeństwa.

Odnosząc się zaś do powódki M. K. (1), w ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy również wskazuje na to, że jej sytuacja życiowa na skutek śmierci ojca również uległa znacznemu pogorszeniu.

Niewątpliwie, powódka ta, w dacie śmierci ojca była już osobą samodzielną, posiadającą własną rodzinę i mieszkającą oddzielnie. Nie sposób zatem przyjąć, aby pozostawała ona na utrzymaniu ojca. Niemniej jednak, pomimo braku spoczywania na ojcu obowiązku alimentacyjnego względem dorosłej córki, w związku z jego śmiercią powódka pozbawiona została doraźnego wsparcia materialnego. Z doświadczenia życiowego i zawodowego Sądu wynika bowiem, iż rodzice czynią różnego rodzaju nakłady i darowizny również na rzecz swych dorosłych dzieci, chociażby w formie okazjonalnych prezentów.

Ponadto, istotnego pogorszenia sytuacji życiowej powódki upatrywać należy w tym, że w związku ze śmiercią ojca i utraceniem przez jej matkę dotychczasowych źródeł dochodów, to na M. K. (1) spadł ciężar finansowego wspierania matki. Powódka nie tylko przekazuje matce środki pieniężne na bieżące utrzymanie, ale również opłaca jej loty (i związane z tym koszty np. ubezpieczenia) do swojego miejsca zamieszkania. To na powódkę spadł również ciężar życiowego wspierania swojej matki, który z uwagi na odległość dzielącą miejsca, w których żyją jest szczególnie utrudniony i wiąże się ze szczególnymi obciążeniami.

Powódka pozbawiona została także wsparcia ze strony swojego ojca w sprawowaniu opieki nad małoletnimi dziećmi stron. Doświadczenie życiowe jednoznacznie wskazuje zaś na to, że bez względu na wiek dziadków, zawsze starają się oni nieść swoim dzieciom pomoc w opiece nad wnukami. Nadmienić chociażby należy, że w dniu śmierci L. K., syn powódki przebywał u dziadków w związku z niemożnością sprawowania nad nim opieki przez rodziców w związku z narodzinami drugiego dziecka. Tego typu możliwości pozostawiania dzieci pod opieką swojego ojca (np. w czasie wakacji czy ferii bądź innych nadzwyczajnych sytuacji życiowych) powódka została na zawsze pozbawiona.

Co więcej, powódka M. K. (1), podobnie jak jej matka, zmuszona była do spłacenia długów zmarłego ojca.

Nadmienić także należy, że nie można również tracić z pola widzenia także tego, iż okoliczności śmierci męża i ojca nie pozostały bez wpływu również na stan emocjonalny wyżej wymienionych powódek, co zostało już uprzednio przedstawione w ramach wcześniejszych rozważań poczynionych w ramach oceny roszczenia o zadośćuczynienie. Poziom życia powódek K. K. i M. K. (1) uległ znacznemu pogorszeniu zarówno na płaszczyźnie ekonomicznej, jak i również na płaszczyźnie niemajątkowej. Powódki bardzo przeżyły nagłą i niespodziewaną śmierć męża i ojca, zdarzenie to zburzyło ich stabilną i dobrą pod względem ekonomicznym i emocjonalnym sytuacją życiową.

Mając na uwadze powyższe Sąd dokonał analizy sytuacji życiowej wyżej wymienionych powódek i doszedł do wniosku, iż rozmiary ujemnych następstw natury majątkowej na skutek śmierci L. K. zarówno te istniejące, jak i dające się na podstawie zasad doświadczenia życiowego przewidzieć w przyszłości są znaczne. Poczynione w sprawie ustalenia wykazują w sposób jednoznaczny, iż sytuacja życiowa, w tym majątkowa powódek byłaby zupełnie inna gdyby L. K. żył nadal niż stan rzeczy, w jakim uprawnione znalazły się na skutek jego śmierci. Niezależnie od znacznego pogorszenia się sytuacji majątkowej powódek, odniosły one także szkodę polegającą na pogorszeniu się ich sytuacji życiowej na płaszczyźnie pozamajątkowej, a objętą przepisem art. 446 § 3 k.c.. W tym miejscu podkreślić należy że pod pojęciem znacznego pogorszenia sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., należy rozumieć nie tylko pogorszenie się sytuacji materialnej osoby bliskiej zmarłego poszkodowanego, ale także pogorszenie się sytuacji takiej osoby w zakresie pozaekonomicznym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2007 r., V CSK 459/06). Zmarły i powódki tworzyli zgodną i kochającą się rodzinę. W tym aspekcie nagła śmierć L. K. wywołała po stronie powódek także szkodę polegającą na tym, iż zostały one pozbawione już na zawsze wsparcia finansowego i duchowego oraz pomocy męża i ojca w sprawach życia codziennego.

Uwzględniając całokształt poczynionych powyżej rozważań, a także wiek zmarłego, jego żony i córki w dacie wypadku Sąd uznał, iż powódki są uprawnione do otrzymania całościowego odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 kc w wysokości: K. K. na poziomie 50.000 zł, a M. K. (1) na poziomie 30.000 złotych. Zdaniem Sądu pogorszenie sytuacji życiowej K. K. po śmierci L. K. miało znacznie dalej idący charakter niż takie pogorszenie co do osoby M. K. (1).

Mając na uwadze należy mieć jednak to, że kwota przyznanego powódkom odszkodowania wymagała pomniejszenia o stopień przyczynienia się do szkody na poziomie 50 % oraz o kwoty uzyskane już przez nie z tego tytułu.

W przypadku powódki K. K., należna jej kwota odszkodowania podlegała pomniejszeniu o kwotę 25.000 zł z tytułu przyczynienia się do szkody (50.000 zł – 25.000 zł), a następnie o kwotę 5.000 zł przyznaną jej tytułem odszkodowania bezpośrednio od sprawcy wypadku w postępowaniu karnym (sygn. XIV K 49/20), która to kwota została uiszczona przez M. K. (2). W rezultacie Sąd zasądził od pozwanego na rzecz K. K. tytułem odszkodowania za istotne pogorszenie sytuacji życiowej kwotę 20.000 zł (25.000 zł – 5.000 zł).

Odnośnie powódki M. K. (1), należna jej kwota odszkodowania podlegała pomniejszeniu o kwotę 15.000 zł z tytułu przyczynienia się do szkody (30.000 zł – 15.000 zł), a następnie o kwotę 5.000 zł przyznaną jej tytułem odszkodowania bezpośrednio od sprawcy wypadku w postępowaniu karnym (sygn. XIV K 49/20), która to kwota została uiszczona przez M. K. (2). W rezultacie Sąd zasądził od pozwanego na rzecz M. K. (1) tytułem odszkodowania za istotne pogorszenie sytuacji życiowej kwotę 10.000 zł (15.000 zł – 5.000 zł).

Mając na uwadze powyższe Sąd uwzględnił roszczenie powódek o zapłatę odszkodowania w części co do należności głównej.

Jednocześnie powódki wystąpiły o zasądzenie od kwoty odszkodowania odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 23 marca 2021 r.

W tym zakresie, Sąd podobnie jak w przypadku odsetek od kwoty zadośćuczynienia orzekł na podstawie art. 481 § 1 kc w zw. z art. 817 kc.

Powódki po raz pierwszy wystąpiły w stosunku do pozwanego z roszczeniem o zapłatę dochodzonego pozwem odszkodowania z tytułu pogorszenia ich sytuacji życiowej w skutek śmierci męża i ojca w pismach datowanych na dzień 2 lutego 2021 r. – w przypadku powódki K. K. i 8 stycznia 2021 r. – w przypadku powódki M. K. (1), doręczonym pozwanemu w dniu 22 lutego 2021 r. Przyjmując zatem 30-dniowy (art. 817 kc) termin na spełnienie roszczenia przez pozwanego, stwierdzić należy, że roszczenie powódek stało się wymagalne w dniu 25 marca 2021 r. i to od tej daty powódki są uprawnione do dochodzenia odsetek od kwoty przyznanego im odszkodowania.

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził odsetki ustawowe od odszkodowania należnego każdej z powódek od dnia 25 marca 2021 r. a w pozostałym zakresie oddalił żądanie odsetkowe jako nieuzasadnione.

Konsekwencją rozstrzygnięcia w przedmiocie żądań pozwu jest obowiązek rozstrzygnięcia przez Sąd w przedmiocie kosztów procesu. Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu, w tym o kosztach zastępstwa procesowego na podstawie art. 108 § 1 kpc wz. z art. 98 kpc, stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, pozostawiając ich wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Biorąc pod uwagę ostateczny wynik procesu należało ustalić, że K. K. wygrała niniejszą sprawę w stosunku do pozwanego w 31,71 %, ponieważ domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kwoty 217.398,92 zł, a otrzymała kwotę 68.952,85 zł. M. K. (1) wygrała niniejszą sprawę w stosunku do pozwanego w 33,33 %, ponieważ domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kwoty 150.000 zł, a otrzymała kwotę 50.000 zł.

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.