Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Roman Walewski

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2022 r. w P. na posiedzeniu niejawnym

sprawy J. L., M. L. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o zaległe składki

na skutek apelacji J. L. i M. L. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 18 sierpnia 2020 r. sygn. akt VIII U 338/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 o tyle, że zasądza od J. L. i M. L. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

2.  oddala apelacje w pozostałym zakresie;

3.  nie obciąża odwołujących kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej
w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 grudnia 2019 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 oraz art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 300) oraz art. 104 i art. 107 k.p.a., stwierdził, że (...) s.c. J.M. L. jest dłużnikiem z tytułu nieopłaconych składek:

- na ubezpieczenia społeczne za okres od czerwca 2019 r. do września 2019 r. w kwocie 5.279,09 zł + odsetki 145,00 zł + koszty upomnienia 11,60 zł + koszty egzekucyjne 93,70 zł,

- na ubezpieczenie zdrowotne za okres od czerwca 2019 r. do września 2019 r. w kwocie 1.531,73 zł + odsetki 31,00 zł + koszty upomnienia 11,60 zł + koszty egzekucyjne 36,50 zł,

- na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych świadczeń Pracowniczych za okres od czerwca 2019 r. do września 2019 r. w kwocie 421,84 zł.

Zadłużenie w łącznej kwocie wynosi 7.562,06 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż płatnik składek (...) s.c. J.M. L. nie dopełnił obowiązku określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i związku z tym Zakład, działając na podstawie art. 83 ust. 1 w/w ustawy, określił wysokość zadłużenia z tytułu składek.

J. L. i M. L. (1) złożyli odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W treści uzasadnienia wskazali, że spółka zakończyła działalność w listopadzie 2019 r. z uwagi na złą sytuację finansową i dnia 5 listopada 2019 r. została wykreślona z rejestru przedsiębiorców. Natomiast zwłoka w zapłacie zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek wynika z faktu, że spółka od dłuższego czasu miała problemy finansowe wynikające z braku możliwości wyegzekwowania należności od swoich dłużników.

Spółka w 2011 r. dysponowała nakazem zapłaty na kwotę 129.687 zł przeciwko (...) R. Ż.. Jednakże kwota ta nie została wyegzekwowana ze względu na umorzenie postępowania egzekucyjnego na skutek bezskuteczności egzekucji. Z tego powodu spółka zaciągnęła kredyty bankowe, które zostały przeznaczone na spłatę zobowiązań względem kontrahentów spółki, zapłatę wynagrodzeń pracowniczych, a także opłacenie składek ZUS i podatków. Dzięki kredytom sytuacja spółki poprawiła się, ale już w 2016 r. ponownie nie zostały uiszczone należności przez firmę, której (...) s.c. J.M. L. była podwykonawcą. Sytuacja ta spowodowała pogorszenie sytuacji finansowej, co ostatecznie doprowadziło do zakończenia działalności. Odwołujący podkreślili przy tym, że brak płatności nie był działaniem zamierzonym i celowym, a wynikającym z faktu, iż na skutek niewypłacalności dłużników sytuacja materialna spółki znacząco się pogorszyła. Zaznaczyli, że kwota zaległości składkowych przewyższa możliwości finansowe odwołujących. Obecnie jedynym ich dochodem jest emerytura uzyskiwana przez J. L. w wysokości 2.200 zł netto, z czego 690 zł jest egzekwowane przez komornika. Odwołujący posiadają także na utrzymaniu niepełnosprawnego syna, który wymaga stałej opieki.

Sąd Okręgowy VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. wyrokiem z dnia 18 sierpnia 2020r. sygn. akt VIII U 338/20 oddalił odwołanie oraz zasądził od J. L. i M. L. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. po 1800,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygniecie Sądu Okręgowego zostało wydane w wyniku następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych.

Z tytułu prowadzonej działalności J. L. i M. L. (1) w formie spółki cywilnej (...) s.c. (...).M. L. byli zobowiązani do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Zawiadomieniem z dnia 30 października 2019 r. organ rentowy poinformował J. L. i M. L. (1) o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu zaległych składek. Organ rentowy zaznaczył, że zaległości te obejmują następujące składki:

- na ubezpieczenia społeczne za okres od czerwca 2019 r. do września 2019 r. w kwocie 5.279,09 zł + odsetki 75,00 zł,

- na ubezpieczenie zdrowotne za okres od czerwca 2019 r. do września 2019 r. w kwocie 1.531,73 zł + odsetki 19,00 zł,

- na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych świadczeń Pracowniczych za okres od czerwca 2019 r. do września 2019 r. w kwocie 421,84 zł.

Do zawiadomienie organ rentowy załączył szczegółowe zestawienie należności.

Zawiadomienie skierowane do J. L. zostało odebrane 5 listopada 2019 r. Natomiast wobec M. L. (1), organ rentowy uznał zawiadomienie za doręczone dnia 26 listopada 2019 r., wobec podwójnego awizowania.

Natomiast pismem z dnia 28 listopada 2019 r. organ rentowy poinformował odwołujących o zakończeniu postępowania i możliwości zapoznania się stron co do zebranych dowodów.

Zawiadomienie skierowane do J. L. zostało przez nią odebrane dnia 2 stycznia 2020 r. Natomiast wobec M. L. (1) organ rentowy uznał zawiadomienie za doręczone dnia 15 stycznia 2020 r., wobec podwójnego awizowania.

Zaskarżoną decyzją z dnia 27 grudnia 2019 r. organ rentowy stwierdził, że (...) s.c. J.M. L. jest dłużnikiem z tytułu nieopłaconych składek:

- na ubezpieczenia społeczne za okres od czerwca 2019 r. do września 2019 r. w kwocie 5.279,09 zł + odsetki 145,00 zł + koszty upomnienia 11,60 zł + koszty egzekucyjne 93,70 zł,

- na ubezpieczenie zdrowotne za okres od czerwca 2019 r. do września 2019 r. w kwocie 1.531,73 zł + odsetki 31,00 zł + koszty upomnienia 11,60 zł + koszty egzekucyjne 36,50 zł,

- na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych świadczeń Pracowniczych za okres od czerwca 2019 r. do września 2019 r. w kwocie 421,84 zł.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy wydał powyższy wyrok uznając, że odwołanie jest nieuzasadnione.

Sąd Okręgowy przytoczył art. 46 ust. 1, art. 32 i art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 266.).

Jak zaznaczył sąd I instancji , w rozpatrywanej sprawie kwota zaległości z tytułu należności składkowych została udowodniona przez organ rentowy (art. 34 ustawy systemowej) i nie została przez odwołujących zakwestionowana. Odwołujący nie składali również wniosku o umorzenie należności.

Sąd Okręgowy podkreślał, że w niniejszej sprawie to na odwołujących, a nie na organie rentowym , spoczywa obowiązek udowodnienia, że kwoty składek zostały źle wyliczone.

Jak zaznaczył sąd I instancji, jedną z zasad w postępowaniu cywilnym, a takim również jest postępowanie z zakresu ubezpieczeń społecznych, jest zasada kontradyktoryjności. To na stronach spoczywa ciężar dowodzenia swoich racji.

W myśl art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zatem w niniejszej sprawie ciężar udowodnienia, że decyzja organu rentowego jest nieprawidłowa , spoczywa na odwołujących. Za błędny należy uznać pogląd, że to organ rentowy ma obowiązek wykazania zasadności każdej z wymierzonych kwot, zwłaszcza, że Zakład przedłożył stosowne wyliczenia, które zostały odwołującym doręczone zarówno w toku postępowania przed organem rentowym, jak również stanowiły załącznik do zaskarżonej decyzji. To na skarżących ciąży obowiązek wykazania, że wyliczenia te są błędne. Nie jest wystarczające samo negowanie twierdzeń strony przeciwnej.

Tymczasem J. L. i M. L. (1) zachowali się w sposób całkowicie bierny, ograniczając się jedynie do wskazania, że powodem nieopłacenia składek była trudna sytuacja finansowa spółki ,wynikająca z nieuzyskania należności za wykonane usługi. Sąd I instancji uznał, że odwołujący nie przedłożyli żadnych dowodów opłacenia składek, nie ustosunkowali się też do wyliczeń organu rentowego odnośnie wymiaru składek na poszczególne rodzaje ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy podkreślał, że ubezpieczeni mieli możliwość zarówno zapoznania się z wyliczeniami ZUS, jak i ustosunkowania się do nich nie tylko w toku postępowania sądowego, ale już na etapie postępowania przed organem rentowym. Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, byli informowani o toczącym się postępowaniu mającym na celu ustalenie wysokości zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek, zostali też pouczeni o treści art. 10 § 1 k.p.a., tj. o prawie do zapoznania się ze zgromadzonym przez organ rentowy ZUS materiałem dowodowym i wypowiedzenia się na temat zebranych dowodów i materiałów. Ubezpieczeni mimo otrzymania zawiadomień, nie skorzystali z takiej możliwości. Wskazali jedynie na swoją trudną sytuację finansową, nie odnieśli się natomiast do wyliczeń ZUS.

Odwołujący nie podważyli w toku postępowania prawidłowości wydanej decyzji. Tym samym należało uznać, że wysokość zaległych składek została ustalona prawidłowo. W tej sytuacji, przy istnieniu zaległości w opłacaniu składek , organ rentowy słusznie wyliczył wysokość odsetek i obciążył skarżących odsetkami.

Sąd Okręgowy podkreślał, że obowiązek odsetkowy od zaległości składkowych, tak samo jak podatkowych, powstaje z mocy prawa, niezależnie od woli stron (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 1 lipca 1999 r., III AUa 363/99, oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 października 2007r., III AUa 1760/06).

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., w punkcie 1 wyroku oddalił odwołanie nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia.

Jednocześnie mając na względzie całokształt okoliczności sprawy, w tym wysokość objętego zaskarżoną decyzją zadłużenia wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (7.562,06 zł), sąd I instancji , na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265) i zasądził od odwołujących po 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, o czym orzeczono w punkcie 2 wyroku.

Wyrok ten ,w całości , apelacjami o tożsamej treści, zaskarżyli odwołujący J. L. i M. L. (1) zarzucając:

1. naruszenie prawa procesowego tj. art. 386 § 4 k.p.c. poprzez nierozpoznanie sprawy co do jej istoty poprzez wydanie rozstrzygnięcia oddalającego odwołanie z uwagi na fakt, iż odwołujący nie wykazali, że kwoty składek zostały źle wyliczone, nie przedstawili dowodów opłacenia składek i nie ustosunkowali się do wyliczeń organu rentowego odnośnie wymiaru składek na poszczególne ubezpieczenia, podczas gdy odwołujący nie kwestionowali wysokości składek oraz obowiązku ich uiszczenia ,a jedynie powoływali się na trudną sytuację materialną zarówno swoją jak i spółki i wnosili o rozłożenie należności na raty a także częściowe umorzenie należności, czego sąd rozpoznający sprawę nie wziął pod uwagę;

2. naruszenie prawa materialnego tj. art. 29 ust 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z § 3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, poprzez ich niezastosowanie, a w konsekwencji - niezastosowanie chociażby częściowego umorzenia składek, pomimo wykazania przez odwołujących, iż ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie są w stanie opłacić tych należności.

3. naruszenie prawa materialnego tj. art. 27 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji brak rozłożenia zobowiązania odwołujących na raty.

Mając powyższe na uwadze, skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołań odwołujących w całości, a tym samym zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołujących kosztów procesu za I instancję oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołujących kosztów procesu za II instancję.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania za instancję odwoławczą według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacje okazały się , co do zasady ,chybione ponieważ nietrafne były podniesione w nich zarzuty, co skutkować musiało oddaleniem środków odwoławczych. Zdaniem sądu odwoławczego korekty wymagało jedynie orzeczenie sądu I instancji o kosztach.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sąd I instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów, przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, które tutejszy sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania, wyłączając orzeczenie sądu I instancji o kosztach procesu.

Spór w analizowanej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy prawidłowo pozwany organ rentowy stwierdził, że (...) s.c. J.M. L. jest dłużnikiem z tytułu nieopłaconych składek na łączną kwotę 7.562,06 zł.

Na wstępie wskazać należy podstawy prawne rozstrzygnięcia.

Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. z dnia 1 marca 2021 r. - Dz.U. z 2021 r. poz. 423. ze zm. ), zwanej dalej ustawą systemową, płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.

Rozliczenie składek oraz wypłaconych przez płatnika w tym samym miesiącu zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, podlegających rozliczeniu na poczet składek, między płatnikiem a ZUS, następuje w drodze złożenia deklaracji rozliczeniowej, o której mowa w art. 46 ust. 2-4 ustawy systemowej.

W przepisie art. 47 ust. 1 ustawy systemowej określone zostały natomiast terminy, w których płatnicy składek zobowiązani są przekazywać dokumenty ubezpieczeniowe, tj. deklaracje miesięczne oraz imienne raporty miesięczne. Termin składania dokumentów jest jednocześnie terminem opłacania składek. Przepis art. 47 ust. 1 stosuje się odpowiednio do składek na Fundusz Pracy i na ubezpieczenie zdrowotne (por. art. 47 ust. 14 ustawy).

Stosownie do przepisu art. 32 ustawy systemowej, do składek na Fundusz Pracy, Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

W myśl art. 23 ust. 1 ustawy systemowej, od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tj. z dnia 21 lipca 2021 r. - Dz.U. z 2021 r. poz. 1540.).

Kwota zaległości z tytułu należności składkowych została udowodniona przez organ rentowy i nie została przez odwołujących zakwestionowana.

Zarzuty obu apelacji sprowadzają się do twierdzeń o trudnej sytuacji materialnej odwołujących i braku rozłożenia na raty zaległości składkowych bądź też umorzenia częściowego zaległości.

Należy podkreślić, że postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter odwoławczy, a jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem decyzji organu rentowego.

Zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie - przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010 r., III UK 15/10, LEX nr 667499 oraz z dnia 9 września 2010 r., II UK 84/10, LEX nr 661518, a także powołane tam orzecznictwo). Oznacza to, że zakres rozpoznania w sprawie zakresu ubezpieczeń społecznych musi dotyczyć przedmiotu rozstrzygnięcia decyzji organu rentowego.

Zaznaczyć trzeba, że Sąd Okręgowy rozpoznawał odwołania w ramach zaskarżonej decyzji. W tej decyzji organ rentowy nie rozstrzygnął w żadnym razie o rozłożeniu należności na raty czy o ich umorzeniu. Jedynie stwierdził wysokość zadłużenia, a to nie było sporne.

Tak więc w niniejszym postępowaniu ani sąd I instancji , ani sąd odwoławczy nie mogły w żadnym razie decydować o rozłożeniu należności na raty czy o ich umorzeniu, ponieważ kwestie te nie były przedmiotem rozstrzygnięcia zaskarżonej decyzji.

Kwestia ewentualnych rat czy umorzenia zaległości może być przesądzona wyłącznie na wniosek odwołujących, po którym organ rentowy wyda decyzję, która dopiero może być zaskarżona do sądu.

Tak więc zaskarżony wyrok w pkt 1 był prawidłowy.

Inaczej, zdaniem sądu odwoławczego, rzecz się ma odnośnie zasądzonych od odwołujących na rzecz pozwanego kosztów procesu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w realiach niniejszej sprawy należało uznać je za zbytnio wygórowane.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c., sąd obowiązany jest rozstrzygnąć o kosztach postępowania w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, biorąc pod uwagę wniosek strony procesu o zwrot kosztów postępowania.

Orzekanie o kosztach procesu dokonywane jest w oparciu o zasadę odpowiedzialności strony przegrywającej za wynik sprawy (art. 98 § 1 k.p.c.) oraz uzupełniających ją zasadach kompensaty, słuszności i zawinienia (art. 100 do 104 ¹ i art. 110 k.p.c.). Zasada odpowiedzialności za wynik procesu oznacza, że strona, która sprawę przegrała, zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu. Z kolei, z zasady kosztów niezbędnych i celowych wynika, że strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi tylko te poniesione koszty procesu, które były niezbędne do celowego dochodzenia praw lub celowej obrony.

Podkreślić także należy, że do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (§ 3). Stosownie do art. 99 k.p.c. stronom reprezentowanym przez radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata.

Trzeba wskazać, że przyjęcie za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania jednej z zasad uzupełniających powinno być połączone z ustaleniem, że okoliczności sprawy przemawiają za odstąpieniem od zasady ogólnej. Wskazane wyjątki nie mogą być interpretowane rozszerzająco, zatem sąd, orzekając o kosztach - zgodnie z art. 102 k.p.c. - może w wypadkach szczególnie uzasadnionych zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów, albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu i jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień. Wymaga on - do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności, jednakże nie konkretyzuje pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawiając ich kwalifikację - przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy - sądowi (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, Lex nr 7366). Wskazać jednak należy, że zgodnie z judykaturą do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu. Okoliczności te powinny być oceniane przez sąd przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (postanowienie Sądu Najwyższego z 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73, Lex nr 7379, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, Lex nr 1101325 oraz z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, Lex nr 949023). Kwestia zastosowania tej regulacji powinna być zatem oceniana w całokształcie okoliczności, które uzasadniałyby odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Tym samym ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa w art. 102 k.p.c., ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, z jednaj strony trudna sytuacja materialna odwołujących, a z drugiej – przebieg postępowania przed sądem I instancji ( brak sporu co do wysokości zadłużenia, rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym) przemawiają za zastosowaniem zasady słuszności. Sprawa była nieskompilowana pod względem prawnym. Nie było też rozpraw czy takiego postępowania dowodowego, które angażowałyby nadmiernie pełnomocnika pozwanego organu rentowego do udziału w nich i powodowały wynikające z nich koszty. Ponadto z założenia za nadmierne należało uznać koszty pełnomocnictwa, które sięgnęły prawie połowy niespornego w sprawie zadłużenia odwołujących.

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny, uznając za stosowne skorzystanie z regulacji art.102 k.p.c., na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w pkt 2 o tyle, że zasądził od J. L. i M. L. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w P. kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 1 wyroku). Sąd odwoławczy uważa, że kwota ta, we wskazanych wyżej okolicznościach niniejszej sprawy, jest wystarczającą dla rekompensaty działań podejmowanych w tejże sprawie przez pełnomocnika organu rentowego.

Wobec uznania, że pozostałe zarzuty apelacyjne były bezzasadne oraz mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne - na podstawie art.385 k.p.c. – należało orzec o oddaleniu złożonych w niniejszej sprawie apelacji w pozostałej części (pkt 2 wyroku).

Z tych samych przyczyn, które legły u podstaw rozstrzygnięcia co do kosztów procesu przed sądem I instancji, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 102 k.p.c., nie obciążył odwołujących kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej w postępowaniu apelacyjnym (pkt 3 wyroku).

sędzia Roman Walewski