Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

23 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 23 listopada 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

odwołania T. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 9 grudnia 2021 r., znak (...)

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

oddala odwołanie.

sygn. akt VII U 55/22

UZASADNIENIE

T. S. 29 grudnia 2021 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. znak: (...) z 12 grudnia 2021 r. odmawiającej przyznania prawa renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu stanowiska ubezpieczony podniósł, że nie zgadza się z decyzją i wniósł o uchylenie decyzji z 12 grudnia 2021 r. oraz orzeczenie prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy ( odwołanie, k.3 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i doręczenie odpisu sentencji prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie wraz ze wskazaniem daty uprawomocnienia się tego orzeczenia. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł,
że ubezpieczony 25 czerwca 2021 r. złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania sprawę przekazano do rozpatrzenia przez Komisję Lekarską ZUS, która w orzeczeniu z 7 grudnia 2021 r. nie stwierdziła u badanego niezdolności do pracy. Wobec powyższego Oddział decyzją z 12 grudnia 2021 r. odmówił ubezpieczonemu prawa do roszczonego świadczenia (odpowiedź na odwołanie, k.4 a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

T. S. urodzony (...) ma wykształcenie wyższe pożarnicze (specjalista ppoż). W 2013 r. na skutek wybuchu butli z gazem doznał poparzeń ponad 54% powierzchni ciała. Pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 31 października 2021 r. ( akta rentowe ZUS).

T. S. 25 czerwca 2021 r. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o ustalenie uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania sprawę przekazano do rozpatrzenia przez Komisję Lekarską ZUS, która
w orzeczeniu z 1 grudnia 2021 r. nie stwierdziła u badanego niezdolności do pracy. Wobec powyższego Oddział decyzją z 12 grudnia 2021 r. odmówił ubezpieczonemu prawa do roszczonego świadczenia ( wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, nienumerowane a. r.; orzeczenie Komisji Lekarskiej z 1 grudnia 2021 r., nienumerowane a. r.; decyzja odmowna ZUS z 12 grudnia 2021 r., nienumerowane a. r.).

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, a sąd w toku postępowania, postanowieniem z 31 stycznia 2022 r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza z zakresu psychiatrii na okoliczność ustalenia - po przeprowadzeniu badania - czy T. S. jest całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy i od kiedy, czy niezdolność ta istniała 1 listopada 2021 r., czy ma charakter trwały czy okresowy, a jeśli okresowy - jaki jest przewidywany czas jej trwania ( postanowienie z 31 stycznia 2022 r., k.7 a. s.).

W opinii z 20 września 2022 r. biegły sądowy psychiatra J. U. rozpoznał u odwołującego się trwałą zmianę osobowości po przeżyciu sytuacji ekstremalnej (F62.0), zespół uzależnienia od alkoholu (FI0.2), organiczne uszkodzenie mózgu (w badaniu MRI z 2018 r.) pod postacią zmian zanikowych korowych w płatach czołowych i ciemieniowych z poszerzeniem przymózgowych przestrzeni płynowych, ognisko 6 mm w ośrodku półowalnym po stronie prawej, w istocie białej płatów czołowych i ciemieniowych kilka ognisk i niespecyficzną torbiel szyszynki 3x4 mm. W związku z wyjątkowo traumatycznym wydarzeniem opiniowany krótko po zakończeniu leczenia oparzeń rozpoczął leczenie psychiatryczne. Z racji zgłaszanych skarg ze sfery zachowania i emocji, nadużywania alkoholu, a także powracających myśli samobójczych był wielokrotnie hospitalizowany w różnych klinikach i oddziałach psychiatrycznych szpitalnych (m.in. (...), Szpital przy ul. (...) w W.). Podczas kolejnych kuracji diagnozowano u niego trwałą zmianę osobowości po wydarzeniu traumatycznym, przebyte PTSD oraz zespół uzależnienia od alkoholu (bo spożywał alkohol w sposób typowy dla osób uzależnionych). Po leczeniu szpitalnym opiniowany nie przyjmował regularnie zaleconych leków, bo nadużywał alkoholu, spożywając go ciągami do siedmiu dni. Z powodu objawów zależności alkoholowej odbywał terapie odwykowe - ale jak do tej pory jedynie raz miał dziesięcio-miesięczny okres pozostawania w abstynencji. Opiniowany jak do tej pory nie stosował się do zaleceń lekarskich. Spożywał alkohol i w tym czasie nie przyjmował regularnie leków. Z uwagi na taki sposób codziennego funkcjonowania i nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich brak jest w jego przypadku podstaw do uznania całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy ze względu na stan psychiczny. Opinia biegłego jest więc zgodna z orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z 7 grudnia 2021 r. ( opinia biegłego sądowego psychiatry J. U. z 20 września 202 r., k.39-41 a. s.).

Organ rentowy nie wniósł uwag do opinii biegłego sądowego psychiatry ( pismo procesowe organu rentowego z dnia 26 października 2022 r., k.42 a. s.).

Odwołujący się nie złożył wniosków i zastrzeżeń do opinii biegłego sądowego psychiatry J. U.. Ubezpieczony nie wskazał żadnych konkretnych zarzutów ani uwag odnośnie stanowiska biegłego. Odwołujący się także nie przedstawił
w niniejszej sprawie dodatkowych dokumentów z zakresu występujących u niego schorzeń psychiatrycznych oraz psychologicznych i historii ich leczenia.

W związku z powyższym sąd uznał, że brak było podstaw do kontynuowania postępowania dowodowego, a zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jest kompletny
i pozwala na wydanie prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawie.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się
w aktach niniejszej sprawy jak również w aktach organu rentowego.

Ustalając stan faktyczny sąd oparł się na opinii sporządzonej przez biegłego sądowego psychiatrę J. U.. Wskazana opinia została sporządzona w sposób rzetelny i fachowy, z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz po przeprowadzeniu badania. Opinia miała charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym została wyczerpująco uzasadniona oraz była spójna.

Organ rentowy zgodził się z wymienioną opinią i nie zgłaszał zastrzeżeń. Odwołujący się nie zgłosił zastrzeżeń do opinii biegłego sądowego.

Sąd zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w analizowanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2021 r., poz. 11), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności istotne w sprawie zostały wyjaśnione i ostatecznie ustalone poprzez dowody przeprowadzone na posiedzeniu niejawnym. Nie było więc potrzeby wyznaczania rozprawy, tym bardziej, że strony o to nie wnosiły. W tych okolicznościach sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że wyznaczenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Odwołanie T. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 12 grudnia 2021 r. było nieuzasadnione i podlegało oddaleniu.

Spornym w sprawie było czy stan zdrowia odwołującego się uprawnia go do świadczenia objętego zaskarżoną decyzją.

Przechodząc do rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 504, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1)  jest niezdolny do pracy,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3)  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4)  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej
z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia
i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004 r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00 i z 7 września 1979 r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 grudnia 2004 r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 września 2006 r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 13 października 2009 r., II UK 106/09, z 8 maja 2008 r., I UK 356/07, z 11 stycznia 2007 r., II UK 156/06 i z 25 listopada 1998 r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2006 r. ( I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 20 sierpnia 2003 r., II UK 11/03 oraz z 5 lipca 2005 r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu
i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 lutego 2016 r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie - spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, sąd dopuścił dowód z opinii biegłego psychiatry. Ocena opinii biegłego sądowego została już zaprezentowana w części obejmującej oceny dowodów, dlatego w tym miejscu, odwołując się do niej, tylko ogólnie należy jeszcze raz wskazać, że opinia jest rzetelna oraz jasno i przekonująco uzasadniona. Poza tym biegły był zgodny co do oceny stanu zdrowia T. S., a w szczególności stopnia niezdolności do pracy. Sąd oparł się na stanowisku biegłego psychiatry J. U., który stwierdził u ubezpieczonego trwałą zmianę osobowości po przeżyciu sytuacji ekstremalnej (F62.0), zespół uzależnienia od alkoholu (FI0.2), organiczne uszkodzenie mózgu (w badaniu MRI z 2018 r.) pod postacią zmian zanikowych korowych w płatach czołowych i ciemieniowych z poszerzeniem przymózgowych przestrzeni płynowych, ognisko 6 mm w ośrodku półowalnym po stronie prawej, w istocie białej płatów czołowych i ciemieniowych kilka ognisk i niespecyficzną torbiel szyszynki 3x4 mm. Podczas kolejnych kuracji diagnozowano u niego trwałą zmianę osobowości po wydarzeniu traumatycznym, przebyte PTSD oraz zespół uzależnienia od alkoholu. Po leczeniu szpitalnym opiniowany nie przyjmował regularnie zaleconych leków, bo nadużywał alkoholu spożywając go ciągami do siedmiu dni. Z powodu objawów zależności alkoholowej odbywał terapie odwykowe. Opiniowany jak do tej pory nie stosował się do zaleceń lekarskich. Z uwagi na taki sposób codziennego funkcjonowania i nie przestrzeganie zaleceń lekarskich brak jest w jego przypadku podstaw do uznania całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy ze względu na stan psychiczny.

W niniejszej sprawie kwestią sporną było ustalenie czy ubezpieczony spełnia przesłanki warunkujące mu przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Tym samym w toku postępowania ustalenia wymagało, czy ubezpieczony faktycznie jest niezdolny do pracy. Natomiast pozostałe przesłanki związane z prawem do świadczenia nie stanowiły przedmiotu sporu między stronami.

Mając na względzie argumentację przedstawioną przez wymienionego biegłego, sąd podzielił w pełni wnioski wyrażone w jego opinii z przyczyn, o których była mowa w części dotyczącej oceny dowodów.

Zakres stwierdzonych chorób odwołującego się o charakterze przewlekłym i stopień ich zaawansowania nie powodował niezdolności do pracy. Sąd zaznacza również, że istnienie
u ubezpieczonego trwałej zmiany osobowości po przeżyciu sytuacji ekstremalnej (F62.0), zespół uzależnienia od alkoholu (FI0.2), organiczne uszkodzenie mózgu (w badaniu MRI z 2018 r.) pod postacią zmian zanikowych korowych w płatach czołowych i ciemieniowych z poszerzeniem przymózgowych przestrzeni płynowych, ognisko 6 mm w ośrodku półowalnym po stronie prawej, w istocie białej płatów czołowych i ciemieniowych kilka ognisk, niespecyficzną torbiel szyszynki 3x4 mm niewątpliwie wymaga leczenia, ale nie stanowi samoistnej podstawy do przyznania prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Poziom zaawansowania schorzenia nie jest bowiem tak daleki, aby wpływał na zdolność ubezpieczonego do pracy.

Mając na względzie kompleksowy i rzetelny charakter sporządzonej opinii biegłego,
sąd podzielił wnioski orzecznicze w całości. Opinia biegłego została wydana na podstawie właściwych przesłanek. Wymaga podkreślenia, że opinia została sporządzona w oparciu m.in. o udostępnioną biegłemu dokumentację lekarską, przeprowadzony wywiad oraz osobiste badanie odwołującego się. Subiektywne odczucie strony, co do jej stanu zdrowia, nie może skutkować wzruszeniem wniosków poczynionych przez biegłego z zakresu otolaryngologii, który jest specjalistą w swojej dziedzinie i który ponadto wydał opinię w oparciu o całokształt udostępnionej w toku postępowania dokumentacji medycznej oraz badanie przedmiotowe wnioskodawcy oraz w sposób przekonywający uzasadnił swoje stanowisko (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 1998 r., II UKN 466/97).

W świetle przeprowadzonego postępowania dowodowego sąd stwierdził, że stan zdrowia odwołującego się na dzień wydania skarżonej decyzji nie uzasadnia uznania go za osobę niezdolną do pracy. Opinia biegłego, co do oceny stanu zdrowia odwołującego się
w zakresie zdiagnozowanych u niego schorzeń, stopnia ich zaawansowania, wpływu na możliwość wykonywania pracy, była jednoznaczna i nie budziła wątpliwości sądu, przez co odwołanie T. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 12 grudnia 2021 r. podlegało oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze, sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak
w sentencji wyroku.