Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 15.12.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. działając na podstawie art. 100 § 1 oraz art. 97 §1 ustawy z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r., poz. 1325) w zw. z art. 31 i 32 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 266 ze zm.) orzekł, że

1.  M. T. jako spadkobierca ponosi solidarną odpowiedzialność wraz z Ł. T. za zobowiązania spadkodawcy A. Ł. (1) zmarłego 19.12.2013 r., ostatnio stale zamieszkałego w Ł. z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy za nw. okres w łącznej kwocie 15 293,59 zł

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od sierpnia 2007 r. do maja 2008 r. w kwocie 4 098,96 zł należności główne, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. w kwocie 2 971,00 zł,

- Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres od stycznia 2006 r. do października 2007 r., od kwietnia do maja 2008 r. w kwocie 4 167,69 zł należności głównej, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. 3 467,00 zł,

- Fundusz Pracy za okres od sierpnia 2007 r. do maja 2008 r. w kwocie 343,94 zł należności głównej, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. w kwocie 245,00 zł;

2.  Ł. T. jako spadkobierca ponosi solidarną odpowiedzialność wraz z M. T. za zobowiązania spadkodawcy A. Ł. (1) zmarłego 19.12.2013 r., ostatnio stale zamieszkałego w Ł. z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy za nw. okres w łącznej kwocie 15 293,59 zł

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od sierpnia 2007 r. do maja 2008 r. w kwocie 4 098,96 zł należności główne, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. w kwocie 2 971,00 zł,

- Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres od stycznia 2006 r. do października 2007 r., od kwietnia do maja 2008 r. w kwocie 4 167,69 zł należności głównej, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. 3 467,00 zł,

- Fundusz Pracy za okres od sierpnia 2007 r. do maja 2008 r. w kwocie 343,94 zł należności głównej, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. w kwocie 245,00 zł.

W uzasadnieniu decyzji ZUS podał, że pismami z 19.10.2020 r. poinformował o wszczęciu postępowania z urzędu w sprawie odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek po zmarłym A. Ł. (2). Dnia 5.11.2020 r. skierowane zostały zawiadomienia o zakończeniu postępowania w sprawie wydania decyzji o przeniesieniu na spadkobierców odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek. W dniu 19.11.2020 r. wpłynęło pismo r.pr. G. C. pełnomocnika M. T. informujące o podjęciu czynności zmierzających do zmiany postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi z 5.08.2020 r., II Ns 958/15, o stwierdzeniu nabycia spadku po A. Ł. (2), a ponadto został w tym piśmie podniesiony zarzut przedawnienia należności figurujących na koncie zmarłego. Zakład podniósł, że w n/n sprawie bieg terminu przedawnienia uległ 2-letniemu zawieszeniu z uwagi na fakt, że od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku upłynęły ponad 2 lata. ZUS podniósł, że na koncie zmarłego A. Ł. (2) należności z tytułu nieopłaconych składek nie uległy przedawnieniu.

Podał, że bieg terminu przedawnienia uległ zawieszeniu także poprzez:

- prowadzone postępowanie egzekucyjne od 24.08.2007 r. do dnia zgonu płatnika, tj. 19.12.2013 r.,

- złożony wniosek o umorzenie należności na podstawie ustawy z 9.11.2012r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. z 2012r., poz. 1551) od 18.01.2013r. do dnia zgonu płatnika składek, tj. 19.12.2013 r.

Zakład argumentował, że wobec prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku sygn. II Ns 958/15 z 5.08.2020 r. deklaracja pełnomocnika strony złożenia wniosku o zmianę postanowienia nie uzasadnia zwolnienia spadkobierców z odpowiedzialności. Jednocześnie ZUS stwierdził, że w przypadku zmiany postanowienia Zakład wyda decyzję zmieniającą n/n decyzję o odpowiedzialności spadkobierców.

(decyzja k. 29-30 akt ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji złożył M. T., reprezentowany przez pełnomocnika r.pr. G. C., wnosząc o jej uchylenie w całości, a także o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia postępowania w sprawie zmiany stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym A. Ł. (2) podnosząc, że odwołujący w dniu 12.12.2020 r. skutecznie odrzucił spadek do zmarłym A. Ł. (2), wnosząc jednocześnie o zmianę stwierdzenia nabycia spadku wydanego przez Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w sprawie II Ns 958/15 jako niezgodnego z prawem, a także podnosząc zarzut przedawnienia zadłużenia składkowego zmarłego płatnika składek A. Ł. (2), a nadto wnosząc o zasądzenie na rzecz odwołującego od pozwanego organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

(odwołanie k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie na jego rzecz od skarżącego kosztów zastępstwa radcowskiego według norm prawem przepisanych, podtrzymując dotychczasowe stanowisko. W uzasadnieniu nie odniósł się do twierdzeń o skutecznym odrzuceniu spadku przez wnioskodawcę, ani do wniosku o zawieszenie postępowania.

( odpowiedź na odwołanie k. 24-25)

W piśmie procesowym z 20.05.2021 r. pozwany przyłączył się do wniosku powoda o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia sprawy spadkowej przed Sądem Rejonowym po zmarłym A. Ł. (2).

( k. 108)

Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2021r. w sprawie VIII U 229/21 wydanym na posiedzeniu niejawnym Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴§2 ¹k.p.c. uchylił zaskarżoną decyzję i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. oraz zasądził od ZUS na rzecz M. T. kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

( wyrok k. 119)

Powyższy wyrok zaskarżył w całości apelacją organ rentowy, zarzucając:

- naruszenie przepisów prawa procesowego : art. 233 § l k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na całkowicie dowolnej, a nie swobodnej ocenie dowodów, w wyniku której Sąd I Instancji dokonał wadliwego ustalenia stanu faktycznego, tj. a) z pominięciem faktu, że od decyzji nr (...) , z dnia 15.l2.202Gr. orzekającej o solidarnej odpowiedzialności wnioskodawcy i Ł. T. za zobowiązania spadkodawcy, odwołania nie wniósł Ł. T.,

b) nie dokonał wszechstronnego rozważania sprawy, a zwłaszcza w kontekście solidarnej odpowiedzialności adresatów, decyzji nr (...) , z dnia 15.12.2020r., i skutków zaskarżenia tej decyzji jedynie przez jednego z nich,

- co spowodowało, że Sąd I Instancji nie dokonał pełnej oceny materiału dowodowego, co doprowadziło do jego błędnej oceny prawnej, i w konsekwencji do uchylenia całej decyzji nr (...) z dnia 15.12.2020,.

-art. 177 § l pkt l k.p.c. i art. 178 k.p.c. - poprzez ich niezastosowanie pomimo, że bezspornym było, iż rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy zależało od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego, tj. postępowania przed Sądem Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi o odrzucenie spadku, a strony zgodnie wnosiły o zawieszenie z tego powodu postępowania - co skutkowało przedwczesnym zakończeniem postępowania i błędnym uchyleniem całej decyzji nr (...) z dnia 15.12.2020r.

- naruszenie przepisów prawa materialnego:

a) art. 97 § l, w związku z art. 91 i art.l 00 § l ustawy z dnia 29.08 .1997r. Ordynacja podatkowa (jtj. Dz.U z 2020r., poz. 1325), w związku z art.31 ustawy z dnia 13.l0.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U z 2021r., poz. 423), poprzez ich pominięcie, co

skutkowało błędnym uchyleniem całej decyzji nr (...) z dnia 15.12.2020r.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, albo uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych za obie instancje.

Odwołujący wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z 5.04.2022 r., III AUa 1088/21, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

(k. 160)

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd II instancji przyznał rację sądowi meriti co do stwierdzonych przez sąd a quo po stronie organu rentowego błędów proceduralnych, jednocześnie jednak stwierdzając, że Sąd Okręgowy winien był rozpoznać istotę sprawy, a także winien był z urzędu rozważyć udział Ł. T. w n/n postępowaniu ze względu na solidarność zobowiązania.

( uzasadnienie k. 161-168)

Postanowieniem z 22.06.2022 r. Sąd Okręgowy ponownie rozpoznają n/n sprawę na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie XVIII Ns 508/20 .

(postanowienie k. 76)

W piśmie procesowym z dnia 27.09.2022r. pozwany poinformował, że związku z orzeczeniem Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi z 20.06.2022 r. w sprawie XVIII Ns 508/20 pozwany organ rentowy wydał 26.09.2022 r. decyzję, mocą której zmienił zaskarżoną w n/n postępowaniu decyzję z 15.12.2020 r. w ten sposób, że stwierdził, że M. T. nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania składkowe spadkodawcy A. Ł. (2).

( pismo procesowe pozwanego k. 190)

W piśmie procesowym z 30.09.2022 r. pełnomocnik odwołującego wniósł o podjęcie postępowania w n/n sprawie, z uwagi na prawomocne zakończenie sprawy XVIII Ns 508/20, poparł dotychczasowe stanowisko w sprawie, a także wniósł o nieobciążanie wnioskodawcy kosztami postępowania apelacyjnego na zasadzie słuszności zgodnie z art. 102 k.p.c., argumentując, że skarżący ma złą sytuację majątkową i jest aktualnie osobą bezrobotną poszukującą pracy, a ponadto wniósł o uwzględnienie dotychczasowego przebiegu postępowania w sprawie. Podniósł, że wobec stwierdzenia, że odwołujący nie jest spadkobiercą zmarłego płatnika, a zatem nie jest on też odpowiedzialny za jego długi, zaskarżona decyzja z 15.12.2020 r. była nieprawidłowa i przedwczesna.

( pismo procesowe pełnomocnika wnioskodawcy k. 192)

W kolejnym piśmie procesowym z 26.10.2022 r. pełnomocnik wnioskodawcy cofnął odwołanie od decyzji z 15.12.2020 r. z uwagi na zmianę decyzji przez pozwanego i uznanie, że wnioskodawca nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy A. Ł. (2), poparł wniosek o zasądzenie kosztów procesu na rzecz odwołującego się, na zasadzie art. 102 k.p.c. wniósł o nieobciążanie odwołującego kosztami postępowania apelacyjnego.

( pismo procesowe pełnomocnika wnioskodawcy k. 200)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. Ł. (2) (urodzony (...)) prowadził własną działalność gospodarczą i w związku z tym jako płatnik składek był zobowiązany do obliczania, rozliczania oraz opłacania w terminach określonych ustawą z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266 ze zm.) należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy. A. Ł. (2) zmarł 19.12.2013 r. Płatnik nie dochował spoczywających na nim powinności i na jego koncie powstało zadłużenie w związku z nieopłaceniem należności składkowych, które na dzień 19.12.2013 r. wynosiło 8610,59 zł tytułem należności głównej i odsetek za zwłokę liczonych na dzień 19.12.2013 r. w kwocie 6683,00 zł

( okoliczności niesporne, a nadto akt zgonu k. 36)

Pismem z dnia 26 marca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł do Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym A. Ł. (1). Jako uczestników postępowania organ rentowy wskazał jedynie A. Ł. (3). W toku postępowania sąd ustalił pozostałych spadkobierców. Dopiero w dniu 30 stycznia 2018 roku sąd wezwał do udziału w sprawie m.in. M. T.. Wszystkie wezwania dla skarżącego, kierowane na adres ul. (...) Ł. wracały jako niepodjęte w terminie.

Postanowieniem z dnia 15 maja 2019 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi, II Wydział Cywilny, na podstawie art. 177 §1 pkt 6 kpc, związku z art. 13 §2 kpc, zawiesił postępowanie w sprawie. W uzasadnieniu wskazał, iż podstawą zawieszenia był brak właściwego adresu M. T..

Postanowieniem z dnia 15 maja 2020 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi II Wydział Cywilny podjął zawieszone postępowanie w sprawie i ustanowił dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika, M. T., kuratora.

W sprawie sygnatura akt II NS 958/15 kurator M. T. nie przejawiał żadnej aktywności, nie uczestniczył również w rozprawie poprzedzającej wydanie orzeczenia kończącego postępowanie w dniu 5 sierpnia 2020 roku.

Postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2020 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi II Wydział Cywilny stwierdził, że spadek po A. Ł. (1) nabyli z mocy ustawy synowie brata matki spadkodawcy Ł. T. i M. T. po ½ z całości spadku każdy z nich.

Organ rentowy dysponował powyższymi decyzjami przed wszczęciem postępowania.

( okoliczności bezsporne, a nadto kserokopia akt II Ns 958/15 k. 33-103)

Ł. T. i wnioskodawca - M. T. zostali zawiadomieni przez ZUS pismami z 19.10.2020 r. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie przeniesienia odpowiedzialności na każdego z nich jako spadkobiercę zmarłego A. Ł. (2), następnie zostali pismami z 5.11.2020 r. zawiadomieni o zakończeniu postępowania wyjaśniającego. Pisma zostały wysłane na inny adres niż wskazany w postępowaniu spadkowym tj. ul. (...) Ł., pod którym to adresem skarżący M. T. odebrał pismo wprost.

( zawiadomienia z 19.10.2020 r. k. 17,19 akt ZUS, z.p.o.k. k. 18,20 akt ZUS, zawiadomienia z 5.11.2020 r. k. 21,23 akt ZUS, z.p.o.k. k. 22,24 akt ZUS)

Pismem z 15.11.2020 r. (nadanym na poczcie 16.11.2020 r., otrzymanym przez organ rentowy w dniu 19 listopada 2020 r.) pełnomocnik M. T. r.pr. G. C. powiadomił ZUS, że jego mandant nie jest spadkobiercą zmarłego płatnika składek - A. Ł. (2), argumentując, że o śmierci w/w płatnika dowiedział się po raz pierwszy z pism od ZUS w n/n sprawie, a akta sprawy spadkowej zostały mu udostępnione 12.11.2020 r., podkreślając, że M. T. nie był uczestnikiem postępowania spadkowego po zmarłym A. Ł. (2), gdyż nie został o nim w żaden sposób powiadomiony, a jedynie został oznaczony jako uczestnik tego postępowania, co zgodnie z wyrokiem SN z 15.09.2017 r. III CSK 300/16 nie skutkuje uzyskaniem statusu uczestnika. Jednocześnie pełnomocnik wnioskodawcy zaznaczył, że M. T. zamierza odrzucić spadek po zmarłym A. Ł. (2), składając w najbliższych dniach oświadczenie o odrzuceniu spadku w całości wraz z wnioskiem o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku na podstawie art. 679 k.p.c. W konkluzji wniósł o niepodejmowanie dalszych czynności w n/n postępowaniu jako bezprzedmiotowych. Dodatkowo podniósł zarzut przedawnienia zadłużenia zmarłego płatnika składek.

( pismo z 15.11.2020 r. pełnomocnika wnioskodawcy k. 26 akt ZUS, pełnomocnictwo k. 25 akt ZUS, koperta k. 24 akt ZUS)

Zaskarżoną jedynie przez M. T. decyzją z 15.12.2020 r. ZUS I Oddział w Ł., działając na podstawie art. 100 § 1 oraz art. 97 §1 ustawy z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r., poz. 1325) w zw. z art. 31 i 32 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 266 ze zm.), orzekł, że:

1.M. T. jako spadkobierca ponosi solidarną odpowiedzialność wraz z Ł. T. za zobowiązania spadkodawcy A. Ł. (1) zmarłego 19.12.2013 r., ostatnio stale zamieszkałego w Ł. z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy za nw. okres w łącznej kwocie 15 293,59 zł

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od sierpnia 2007 r. do maja 2008 r. w kwocie 4 098,96 zł należności główne, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. w kwocie 2 971,00 zł,

- Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres od stycznia 2006 r. do października 2007 r., od kwietnia do maja 2008 r. w kwocie 4 167,69 zł należności głównej, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. 3 467,00 zł,

- Fundusz Pracy za okres od sierpnia 2007 r. do maja 2008 r. w kwocie 343,94 zł należności głównej, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. w kwocie 245,00 zł;

2. Ł. T. jako spadkobierca ponosi solidarną odpowiedzialność wraz z M. T. za zobowiązania spadkodawcy A. Ł. (1) zmarłego 19.12.2013 r., ostatnio stale zamieszkałego w Ł. z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy za nw. okres w łącznej kwocie 15 293,59 zł

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od sierpnia 2007 r. do maja 2008 r. w kwocie 4 098,96 zł należności główne, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. w kwocie 2 971,00 zł,

- Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres od stycznia 2006 r. do października 2007 r., od kwietnia do maja 2008 r. w kwocie 4 167,69 zł należności głównej, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. 3 467,00 zł,

- Fundusz Pracy za okres od sierpnia 2007 r. do maja 2008 r. w kwocie 343,94 zł należności głównej, odsetki za zwłokę liczone na dzień 19.12.2013 r. w kwocie 245,00 zł.

(decyzja k. 29-30 akt ZUS)

W dniu 21 grudnia 2020 roku pełnomocnik wnioskodawcy złożył w Sądzie Rejonowym dla Łodzi –Śródmieścia w Łodzi w sprawie II Ns 958/15 oświadczenie o odrzuceniu spadku w całości wraz z wnioskiem o zmianę stwierdzenia nabycia spadku. W pisemnym oświadczeniu o odrzuceniu w całości spadku po zmarłym A. Ł. (2) M. T. oświadczył jednocześnie, że nie posiada zstępnych i nie są mu znani inni spadkobiercy zmarłego poza występującymi w postępowaniu o stwierdzeniu nabycia spadku. Oświadczył również, że jest osobą, która wychowywała się w (...) rodzinach zastępczych, a swojej rodziny biologicznej nie znał i nigdy z nią nie utrzymywał żadnych kontaktów, akcentując, że o śmierci A. Ł. (2) dowiedział się z pisma ZUS I Oddział w Ł. z dnia 19.10.2020 r. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie zadłużenia zmarłego A. Ł. (1) z tytułu składek, pierwszy raz powziął informację o istnieniu stosunku pokrewieństwa oraz śmierci A. Ł. (1). Podał, że wnioskodawca był wychowywany w (...) rodzinie zastępczej, nigdy nie miał kontaktu z biologicznymi krewnymi i nie miał świadomości z kim był spokrewniony. Dopiero po otrzymaniu wskazanego pisma, w telefonicznej rozmowie z pracownikiem organu rentowego, uzyskał informację, że toczyło się postępowanie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym A. Ł. (1) przed Sądem Rejonowym dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi. W tym postępowaniu sąd kierował wezwania do wnioskodawcy na adres ul. (...), lokal (...) w Ł., pod którym nikt nie przebywał i nie odbierał korespondencji od 2012 r. Wszystkie wezwania były awizowane i zwracane, wnioskodawca ani nikt inny nie odebrał żadnego z nich. Z tych przyczyn wnioskodawca nie mógł odrzucić spadku w toku postępowania o stwierdzenie jego nabycia.

( pisemne oświadczenie wnioskodawcy k. 8, potwierdzenie nadania k. 9, pismo procesowe wnioskodawcy w sprawie II Ns 958/15 k. 10-12, pełnomocnictwo k. 13)

W związku z powyższym przed Sądem Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi toczyło się postępowanie w przedmiocie zmiany stwierdzenia nabycia spadku za sygn. XVIII Ns 508/20.

(okoliczność niesporna, a nadto pismo procesowe pełnomocnika wnioskodawcy k. 110)

Prawomocnym postanowieniem z dnia 20.06.2022 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi, po rozpoznaniu sprawy XVIII Ns 508/20 z wniosku M. T., zmienił postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po A. Ł. (2) wydane 5.08.2020 r. przez Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi pod sygn.. II Ns 958/15 i stwierdził, że spadek po A. Ł. (2) nabył z mocy ustawy syn brata matki spadkodawcy Ł. T. w całości.

( postanowienie k. 185)

W związku z w/w orzeczeniem pozwany organ rentowy wydał 26.09.2022 r. decyzję mocą której zmienił zaskarżoną w n/n postępowaniu decyzję z 15.12.2020 r. w ten sposób, że stwierdził, że M. T. nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania składkowe spadkodawcy A. Ł. (2) oraz stwierdził, że Ł. T. ponosi odpowiedzialność za zobowiązania składkowe spadkodawcy A. Ł. (2) w łącznej kwocie 15 293,59 zł.

(decyzja k. 191)

Powyższy stan faktyczny jest w całości niesporny i wynika wprost z powołanych dokumentów zalegających w aktach ZUS-owskich oraz aktach sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wobec prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy XVIII Ns 508/20 toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w przedmiocie zmiany postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym A. Ł. (2), Sąd Okręgowy na podstawie art. 180 §1 pkt 4 k.p.c. podjął zawieszone postępowanie, o czym orzekł w punkcie 1 sentencji postanowienia.

Jednocześnie Sąd Okręgowy stwierdził, że postępowanie w n/n sprawie podlega umorzeniu.

Zgodnie z art. 355 kpc Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy, na skutek prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi z dnia 20.06.2022 r. w sprawie XVIII Ns 508/20 zmieniającego postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po A. Ł. (2) wydane 5.08.2020 r. przez Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi pod sygn.. II Ns 958/15 - wydał w dniu 26.09.2022 r. kolejną decyzję, mocą której zmienił zaskarżoną w n/n postępowaniu decyzję z 15.12.2020 r. w ten sposób, że stwierdził, że M. T. nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania składkowe spadkodawcy A. Ł. (2).

Natomiast pełnomocnik wnioskodawcy złożył oświadczenie o cofnięciu odwołania wobec wydania przez pozwanego decyzji zmieniającej z 26.09.2022 r., którą ZUS w całości zaspokoił roszczenie strony odwołującej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 355 k.p.c., postępowanie umorzył, o czym orzekł, jak w punkcie 2 sentencji postanowienia.

W punkcie 3 sentencji postanowienia, Sąd Okręgowy postanowił nie obciążać wnioskodawcy kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. w I i II instancji.

Sąd wydając takie rozstrzygnięcie kierował się zasadami słuszności, uznając, że w realiach niniejszej sprawy zachodzą uzasadnione okoliczności umożliwiająca zastosowanie wobec odwołującego dobrodziejstwa wynikającego z art. 102 k.p.c.

Zgodnie z art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Powyższy przepis stanowi wyjątek od reguły ponoszenia kosztów procesu przez stronę przegrywającą. Podkreślić należy, że Sąd nie jest zobligowany do zastosowania art. 102 k.p.c., ale posiada taką możliwość, po rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy. Sąd posiada bowiem swobodę kształtowania orzeczeń o kosztach procesu, a więc i kosztach zastępstwa procesowego, samodzielnie decydując, czy na gruncie konkretnej sprawy zachodzą owe "szczególne okoliczności", o jakich mowa w powoływanym wyżej przepisie, pozwalające na odstąpienie od obciążania strony przegrywającej kosztami postępowania. W szczególności Sąd miał na uwadze, że w postanowieniu z 24 października 2013 r., IV CZ 61/13 ( LEX nr 1389013) Sąd Najwyższy trafnie wskazał, że hipoteza art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu. W ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwie Sąd Najwyższy wskazał również, że „zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego” (zob. postanowienie z 14 stycznia 1974r., II CZ 223/73, LEX nr 7379, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 października 1976r. sygn. IV Pz 61/76, LEX nr 7856, postanowienie Sądu Najwyższego z 16 lutego 1981r. sygn. IV Pz 11/81, LEX nr 8307, postanowienie Sądu Najwyższego 17 kwietnia 2013r. V CZ 132/12, LEX nr 1341732). Jak przy tym słusznie podkreślił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 24 września 2020 r., I ACa 119/20 /LEX nr 3210537/, przegranie sprawy w przeważającej części lub nawet w całości nie może stanowić przeszkody do rozstrzygnięcia o kosztach procesu w oparciu o przepis art. 102 k.p.c., który w ogóle nie nakazuje kierować się wynikiem sprawy, lecz względami słuszności. Sąd, który rozpoznaje sprawę merytorycznie i ma osobistą styczność ze stronami procesu, może nabrać przekonania - kierując się własnym poczuciem sprawiedliwości, że w okolicznościach sprawy właściwym jest zastosowanie zasady słuszności (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 17 stycznia 2020 r., I ACa 504/19, LEX nr 2935657). Ponadto wskazać należy, że Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 29 października 2015 r., ACa 496/15, trafnie podkreślił, że „kwestia zastosowania art. 102 k.p.c. pozostawiona jest orzekającemu sądowi z odwołaniem się do jego kompetencji, bezstronności, doświadczenia i poczucia sprawiedliwości. Ocena w tym zakresie ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności i może być podważona przez sąd wyższej instancji w zasadzie jedynie wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa” (Legalis nr 1435257). Pojęcie "wypadków szczególnie uzasadnionych" wprawdzie nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, zastosowanie reguł ogólnych k.p.c. dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione. Rozstrzygnięcie na podstawie art. 102 k.p.c. ma charakter dyskrecjonalny (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29 maja 2019 r., V ACa 460/18, LEX nr 2704172).

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy stwierdził, że uchylenie wyroku przez Sąd II instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozstrzygnięcia sądowi meriti oczywiście w żaden sposób nie przesądziło o ostatecznym rozstrzygnięciu merytorycznym w sprawie, a jedynie było wyrazem kontroli instancyjnej w zakresie zbadania prawidłowości procedowania przez sąd meriti. Merytoryczne rozstrzygnięcia zasadności odwołania wnioskodawcy zależało natomiast od rozstrzygnięcia innej sprawy toczącej się w przedmiocie zmiany postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym płatniku. Sąd Okręgowy uwzględnił jednak, że na etapie wydania zaskarzonej decyzji z 15.12.2020 r. ZUS dysponował prawocnym postanowieniem, które stwierdzało, że wnioskodawca jest współspadkobiercą po zmarłym płatniku, a profesjonalny pełnomocnik odwołującego przed wydaniem tejże decyzji jedynie zadeklarował Zakładowi, że w bliżej nieokreślonej przyszłości wnioskodawca nosi się dopiero z zamiarem wystąpienia do sądu spadku o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku przez wnioskodawcę po zmarłym płatniku i złożenia oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłym w całości.

Sąd Okręgowy uwzględnił także, że pozwany wydał zaskarżoną decyzję doskonale zdająć sobie sprawę z tego, że wnioskodawca nie brał udziału w postępowaniu spadkowym zakończonym postanowieniem z 5.08.2020 r. Z drugiej strony, Sąd uwzględnił też, że profesjonalny pełnomocnik wnioskodawcy nie złożył, przed wydaniem kwestionowanej decyzji – choć nic nie stało temu na przeszkodzie - stosowanego pisma o zmianę w/w postanowienia spadkowego, a jedynie zapowiadał, że to uczyni w przyszłości. Ponadto Sąd miał na uwadze, że po zmianie postanowienia spadkowego z 5.08.2020 r. pozwany zmienił zaskarżoną decyzję i wydał kolejną decyzję z 26.09.2020 r., mocą której stwierdził, że wnioskodawca nie ponosi odpowiedzialności za długi składkowe płatnika, a z kolei pełnomocnik wnioskodawcy cofnął odwołanie wobec zaspokojenia dochodzonego w sprawie roszczenia. Wobec opisanej postawy procesowej każdej ze stron Sąd uznał, że zgodne z powszechnym poczuciem sprawiedliwości oraz słuszności zasadnym będzie odstąpienie od obciążenia wnioskodawcy kosztami zastępstwa procesowego pozwanego Oddziału ZUS w I i II instancji. Odwołujący jest obecnie osobą bezrobotną, jego sytuacja majątkowa jest zła, z płatnikiem nie łączyły go żadne osobiste relacje rodzinne, albowiem wychowywał się on w (...) w rodzinie zastępczej, nie mając jakiegokolwiek kontaktu z biologicznymi krewnymi. Uznanie go pierwotnie przez pozwanego za spadkobiercę płatnika wynikało wyłącznie z tego, że wnioskodawca nie wiedział o postępowaniu spadkowym i nie mógł wcześniej skutecznie złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłym płatniku, o którego śmierci nie wiedział aż do czasu otrzymania zawiadomienia z ZUS z dnia 19.10.2020 r. w sprawie wszczęcia postępowania wyjaśniającego w przedmiocie przeniesienia odpowiedzialności na skarżącego, jako spadkobiercę zmarłego płatnika. Z tych względów, kierując się zasadą słuszności, orzeczono, jak w punkcie 3 sentencji postanowienia na podstawie art. 102 k.p.c.

Jednocześnie wyjaśnić należy, że Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku pełnomocnika wnioskodawcy o zasądzenie na rzecz skarżącego od strony pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd uwzględnił bowiem, że wnioskodawca był już przez tego samego profesjonalnego pełnomocnika reprezentowany na etapie postępowania wyjaśniającego przed wydaniem zaskarżonej decyzji z 15.12.2020 r. Gdyby zawodowy pełnomocnik skarżącego już wówczas podjął określone czynności na tym etapie procedowania w sprawie (czego od osoby zajmującej zawodowo świadczeniem pomocy prawnej i posiadającej doskonałą znajomość przepisów oraz skutków czynności prawnych i procesowych można było się spodziewać oraz oczekiwać), a zatem zamiast zapowiadać przed wydaniem zaskarżonej decyzji z 15.12.2020 r., że nosi się z zamiarem w bliżej nieokreślonej przyszłości złożenia wniosku o zmianę postanowienia stwierdzającego nabycie spadku po zmarłym płatniku przez jego mandanta, a zamiast tego złożyłby w jego imieniu taki wniosek wraz z oświadczeniem o odrzuceniu spadku w całości po płatniku i powiadomił o powyższym organ rentowy – to wówczas albo nie doszłoby do wydania zaskarżonej decyzji z 15.12.2020 r. bo ZUS wiedziałby, że została zainicjowana sprawa mająca kluczowe znaczenie dla przeniesienia na wnioskodawcę odpowiedzialności za długi składkowe zmarłego płatnika, ergo nie byłoby w ogóle n/n postępowania odwoławczego albo decyzja organu rentowego wobec wnioskdoawcy byłaby przedwczesna. J. w przemiotowym stanie faktycznym ZUS dysponował jedynie prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku i zapowiedzią pełnomocnika, że nosi się on z zamiarem, w bliżej nieokreślonej przyszłości, złożenia wniosku o zmianę tego postanowienia. Tym samym sporna decyzja, na datę jej wydania, miała oparcie w dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy. A zatem nie można uznać zmiany decyzji przez organ rentowy w dniu 26 września 2022 roku jako przegrania sprawy przez ZUS, a jedynie jako zmianę decyzji z uwagi na pojawienie się nowych okoliczności w sprawie, które to okoliczności zostały ujawnione już po wydaniu spornej decyzji.

ZARZĄDZENIE

Odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczył pełnomocnikowi wnioskodawcy.

A.P.