Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 26.05.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że A. O. jako pracownik u płatnika składek Sklep (...) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 17.11.2020 r. zarzucając pozorność umowy o pracę. (decyzja k. 1-3 akt ZUS)

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą wnioskodawczyni złożyła od niej odwołanie, wnosząc o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że w okresie objętym skarżoną decyzją podlegała jako pracownik płatnika składek ubezpieczeniom społecznym, negując pozorności umowy o pracę. (odwołanie k. 3-5)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podtrzymując dotychczasowe stanowisko. (odpowiedź na odwołanie k. 6-7)

Na rozprawie z 11.04.2022 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, a zainteresowany płatnik składek przyłączył się do odwołania. (e-prot. z 11.04.2022 r.: 00:00:20)

Na rozprawie z 9.01.2023 r. - bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku - pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, zainteresowany płatnik składek przyłączył się do odwołania, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (e-prot. z 9.01.2023 r.: 00:00:15, 00:12:55)

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

A. (...) nie są ze sobą spokrewnieni ani spowinowaceni. Teściowa A. O. i płatnik znają się, bo kiedyś razem ze sobą pracowali.

(okoliczności niesporne, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 11.04.2022 r.: 00:20:48 , e-prot. z 8.08.2022 r.: 00;17:13 w zw. z e-prot. z 21.11.2021 r.: 00:05:07)

Płatnik składek - W. M. od 1.08.2019 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Sklep (...) w Ł., której przeważającym przedmiotem jest sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana.

(okoliczności niesporne, a nadto zeznania płatnika składek e-prot. z 11.04.2022 r.: 00:02:24 w zw. z e-prot. z 9.01.2023 r.: 00:06:20)

W dniu 17.11.2020 r. została sporządzona umowa o pracę na czas nieokreślony, zgodnie z którą płatnik zatrudnił wnioskodawczynię na stanowisku sprzedawcy, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem 3200 zł, z terminem rozpoczęcia pracy od 17.11.2020 r. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano ul. (...) w Ł..

( umowa k. 27 akt ZUS)

Bezpośrednio przed sporządzeniem tej umowy wnioskodawczyni nie posiadała tytułu do ubezpieczeń społecznych. ( okoliczność niesporna)

Wnioskodawczyni, urodzona (...), w 2020 r. studiowała w Wyższej Szkole (...) o Zdrowiu w Ł. na kierunku kosmetologia na studiach licencjackich w systemie niestacjonarnym. W roku akademickim odbyła praktyki zawodowe w ramach III semestru w ilości 240 godzin w zakładzie (...) w Ł. od 20.10.2020 r. do 12.02.2021 r., a w ramach IV semestru także w w/w zakładzie od 8.03.2021 r. do 20.08.2021 r. Studia te ukończyła w roku akademickim 2021/2022. Były to studia płatne a środki finansowe na ten cel wnioskodawczyni otrzymywała od swojej mamy.

Dotychczasowe doświadczenie zawodowe wnioskodawczyni sprowadzało się do krótkotrwałego 3- miesięcznego wykonywania sprzedaży usług kosmetycznych na podstawie umowy o pracę od 13.07.2020 r. do 13.10.2020 r.

(kwestionariusz osobowy k. 11 akt ZUS, umowa k. 44, zaświadczenia k. 136, 194, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 11.04.2022 r.: 00:20:48 , e-prot. z 8.08.2022 r.: 00;17:13 w zw. z e-prot. z 21.11.2021 r.: 00:05:07)

Przed zatrudnieniem wnioskodawczyni nie istniało w firmie płatnika stanowisko sprzedawcy. Płatnik składek nie zatrudniał ani wcześniej, ani później żadnego pracownika na takim stanowisku lub z podobnym zakresem obowiązków, lecz sam wykonywał obowiązki sprzedawcy w sklepie. (okoliczność niesporna)

W dacie sporządzania umowy o pracę wnioskodawczyni posiadała orzeczenie lekarza medycyny pracy z 17.11.2020 r. o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy sprzedawcy u płatnika. (orzeczenie lekarza medycyny pracy k. 22 akt ZUS)

W karcie wstępnego szkolenia bhp wpisano, że płatnik przeszkolił wnioskodawczynię ogólnie i stanowiskowo w dniach 17-18.11.2020 r. Na karcie tego szkolenia podpisał się płatnik składek. W rzeczywistości płatnik składek nie ma uprawnień do przeprowadzenia takiego przeszkolenia i nie przeszkolił wnioskodawczyni w tym zakresie.

(okoliczności niesporne, a nadto przyznane przez płatnika e-prot. z 9.01.2023 r.: 00:06:20, karta szkolenia bhp k. 12 akt ZUS)

Do zakresów obowiązków wnioskodawczyni jako sprzedawcy należało: doradzanie klientom, sprzedaż towaru, dbanie o czystość i prawidłową ekspozycję towarów, wykonywanie raportów sprzedaży oraz wykładanie towaru na półki, a nadto obsługa kasy fiskalnej i wystawianie faktur sprzedaży oraz bezpośrednia obsługa klientów.

(pisemny zakres obowiązków k. 13 akt ZUS)

Wnioskodawczyni miała wykonywać pracę sprzedawcy w sklepie płatnika przy ul. (...) w Ł. od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00-16.00 lub 9.00-17.00. W czasie pracy wnioskodawczyni w spornym okresie w sklepie zawsze był płatnik.

Odwołująca nie układała towaru na półkach, nie miała żadnego kontaktu z klientami sklepu płatnika, ani z jego dostawcami. Nie ma żadnych dokumentów potwierdzających, że wykonywała dla płatnika sprzedaż internetową. Poza dokumentacją osobową skarżącej, nie istnieją jakiekolwiek dokumenty podpisane przez odwołującą w związku z wykonywaniem pracy u płatnika (nie ma np. raportów kasowych, ani faktur, które podpisywałaby ubezpieczona).

(zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 11.04.2022 r.: 00:20:48 , e-prot. z 8.08.2022 r.: 00;17:13 w zw. z e-prot. z 21.11.2021 r.: 00:05:07 )

Wnioskodawczyni nie była upoważniona do podpisywania dokumentów firmowych w sklepie płatnika składek. ( okoliczność niesporna)

Jednym z wielu dostawców płatnika był T. P., który dostarczał towar raz na tydzień lub 2 tygodnie do sklepu płatnika w godzinach popołudniowych po 14.00. T. P. nie ma wiedzy na temat tego czy wnioskodawczyni była pracownikiem płatnika.

(zeznania świadka T. P. e-prot. z 22.06.2022 r.:00:08:28

W dacie sporządzenia spornej umowy wnioskodawczyni była w ciąży.

W dniu 13.11.2020 r. wnioskodawczyni miała robione badania laboratoryjne na przeciwciała, które jest podstawowym badaniem dla potwierdzenia ciąży.

Z karty ciąży wynika, że ostatnią miesiączkę miała 22.09.2020 r. oraz, że ciążę potwierdzono w 7,6 tygodniu w czasie wizyty u lekarza ginekologa 16.11.2020 r., przewidywany termin porodu wyznaczono na 29.06.2021 r.

Z dokumentacji medycznej wnioskodawczyni ze spornego okresu zatrudnienia wynika, że odwołująca miała napady tachykardii co drugi dzień (k. 87-89).

W spornym okresie w godzinach pracy u płatnika wnioskodawczyni była na wizytach lekarskich w dniach: 4.12.2020 r. o godz. 10:40 (k. 110), 21.12.2020 r. (k. 108 v.), 28.12.2020 r. godz. 9.00. (k. 101), 28.12.2020 r. godz. 8.55 (k. 111), 8.01.2021 r., 12.01.2021 r., 22.01.2021 r. godz. 10.00 (k. 99 v.), 29.01.2021 r. godz. 9.55 (k. 116), 10.02.2021 r. godz. 8.00 (k. 106 v., 102), 17.02.2021 r. godz. 9.20 (k. 98), 19.02.2021 r. godz. 12.00 (k. 120-120v.). 19.02.2021 r. godz. 10:30 (k. 128 v.)

(karta ciąży k. 45-48, dokumentacja medyczna k. 88-128, 139-140, oświadczenie k. 138)

W godzinach pracy odwołującej u płatnika były dokonywane transakcji kartą płatniczą wnioskodawczyni w różnych częściach Ł.: 24.11.2020 r. godz. 14.38 Ż., 25.11.2020 r. godz. 13.30 Biedronka, 9.12.2020 r. godz. 13.48 McDonalds, 14.12.2020 r. R. godz. 15.03, 15.12.2020 r. godz. 14.30 Ż., 15.12.2020 r. godz. 14.28 Sklep spożywczy, 16.12.2020 r. godz. 14.28 wpłata gotówki we wpłatomacie, 16.12.2020 r. godz. 13.23 In B. A. L. – salon, w którym wnioskodawczyni odbywała praktyki studenckie, 16.12.2020 r. godz. 14.37 H., 22.12.2020 r. godz. 13.15 R., 22.12.2020 r. godz. 12.54 (...) w Ł. w Manufakturze, 28.12.2020 r. godz. 9.29 R., 12.01.2021 r. MPK Ł. automat godz. 12.53, 10.02.2021 r. godz. 10.34 Sklep (...) siedziba przy ul. (...) w Ł., 12.02.2021 r. godz. 13.56 P. & C. w Galerii (...), 17.02.2021 r. MPK Ł. automat godz. 8.59, 17.02.2021 r. godz. 13.07 R., 19.02.2021 r. MPK Ł. automat godz. 10.24.

(wydruki z rachunku bankowego k. 32-43, 198- 202)

Płatnik składek sporządził akta osobowe wnioskodawczyni, listy obecności, listy płac, oraz ewidencję czasu pracy. Na listach obecności były wpisane ścisłe godziny, w których wnioskodawczyni danego dnia miała wykonywać pracę. Ani na listach obecności, ani w ewidencji czasu pracy nie ma żadnych adnotacji o tym, że wnioskodawczyni w czasie pracy była zwolniona przez płatnika wcześniej z pracy lub w trakcie dnia pracy.

( okoliczności niesporne, a nadto listy obecności k. 16-17 akt ZUS, listy płac k.14- 15 akt ZUS, ewidencja czasu pracy k. 18-21 akt ZUS)

Wypłata wynagrodzenia miała następować w gotówce, a wnioskodawczyni wypłatę miała potwierdzać podpisem na liście płac. Z listy płac za styczeń 2021 r. wynika, że płatnik miał wypłacić odwołującej wynagrodzenie 31.01.2021 r. tj. w niedzielę.

( okoliczność niesporna, a nadto listy płac k.14- 15 akt ZUS)

A. O. stała się niezdolna do pracy od 1.03.2021 r. z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży i od tego dnia przebywała na nieprzerwanym zwolnieniu lekarskim do dnia porodu. Odwołująca nie powróciła do pracy u płatnika. (niesporne)

Płatnik składek nie zatrudnił nikogo na zastępstwo w okresie długotrwałej niezdolności wnioskodawczyni, ale tak, jak w okresie poprzedzającym jej zatrudnienie osobiście wykonywał w sklepie powierzone odwołującej obowiązki. (okoliczność niesporna)

Płatnik składek nadal prowadzi swoją firmę. Sklep jest otwarty i prowadzi go teraz syn płatnika składek. Po wydaniu zaskarżonej decyzji płatnik składek wyrejestrował wnioskodawczynię z ubezpieczeń jako pracownika od 17.11.2020 r. i skorygował dokumenty rozliczeniowe, w których wskazał jedynie siebie jako osobę ubezpieczoną. Płatnik składek nie rozwiązał oficjalnie umowy o pracę z wnioskodawczynią. Wyrejestrowania odwołującej dokonała księgowa płatnika.

(okoliczności niesporne, a nadto zeznania płatnika składek e-prot. z 11.04.2022 r.: 00:02:24 w zw. z e-prot. z 9.01.2023 r.: 00:06:20)

Płatnik składek z prowadzonej działalności od stycznia do grudnia 2020 r. uzyskał dochód 59147,81 zł a od stycznia do grudnia 2021 r. dochód 70599,67 zł.

(rozliczenie k. 27-28, 188-192)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów, a jedynie częściowo zeznań płatnika składek oraz pomocniczo skarżącej, a mianowicie w takim tylko zakresie w jakim nie stały w opozycji do dowodów, którym sąd dał wiarę.

Sąd pominął zeznania świadków, albowiem co prawda zeznali, że widywali w sklepie płatnika wnioskodawczynię, ale w istocie nie mają oni wiedzy na temat szczegółów zatrudnienia skarżącej u płatnika. Wnioskodawczyni wprost przyznała, że nie obsługiwała klientów w sklepie płatnika jako sprzedawca, co stoi w opozycji do zeznań świadka J. K., a świadek S. S. zeznał, że jakaś młoda kobieta była w sklepie płatnika, ale nie jest w stanie określić czy to wnioskodawczyni, zaś świadek T. P. zeznał, że nie wie w jakim charakterze odwołująca była w sklepie, bo go to nie interesowało.

Nie ma też żadnych innych dowodów w postaci jakichkolwiek dokumentów, które powstałyby w związku wykonywaniem pracy przez odwołującą np. faktur, czy raportów kasowych, które byłyby przez nią podpisane.

Nie ma żadnych świadków, którzy byliby klientami czy dostawcami płatnika, którzy potwierdziliby, że to wnioskodawczyni zajmowała się ich obsługą w sklepie płatnika.

Twierdzenia stron spornej umowy, że odwołująca wykonywała w badanym okresie pracę sprzedawcy są gołosłowne. Poza tym nie sposób nie zauważyć niekonsekwencji wersji przed ZUS i zeznaniach stron umowy na temat okoliczności zawarcia spornej umowy, jak i aktualnego statusu pracowniczego wnioskodawczyni u płatnika. Co do tej ostatniej okoliczności sąd uznał, że zeznania płatnika są niewiarygodne i nielogiczne. Płatnik nie umiał racjonalnie wyjaśnić okoliczności wyrejestrowania odwołującej z datą wsteczną z ubezpieczeń pracowniczych po wydaniu zaskarżonej decyzji.

Dokumentacja osobowo – płacowa wnioskodawczyni nie była wystarczającym dowodem dla uznania istnienia pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem składek prawdziwego stosunku pracy tym bardziej, że w zestawieniu z innymi dokumentami zalegającymi w aktach sprawy wynika, że nie potwierdza ona rzeczywistego stanu, skoro na listach obecności i ewidencji czasu pracy skarżącej nie ma żadnych adnotacji o tym, że kończyła pracę wcześniej czy że była zwalniana na wizyty lekarskie, albo na praktyki studenckie, a z dokumentacji medycznej wynika, że w godzinach pracy była u lekarza, a nadto z załączonych wydruków dotyczących płatności kartą wnioskodawczyni wynika, że w tych godzinach dokonywała w różnych częściach Ł. zakupów.

Również listy płac nie stanowią wiarygodnego dokumentu, że wynagrodzenie było faktycznie wypłacane, skoro nie można obiektywnie zweryfikować, że wypłata gotówką faktycznie miała miejsce, a nadto na liście za styczeń 2021 r. wnioskodawczyni potwierdziła, że wypłata była 31.01.2021 r. czyli w niedzielę.

Sąd nie podzielił także twierdzeń płatnika w granicach, w jakich powoływali się na istotną potrzebę zatrudnienia w ww. zakładzie pracy pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy i to od razu na czas nieokreślony, gdyż okoliczności te nie znalazły odzwierciedlenia w pozostałych dowodach, w szczególności przedłożonej dokumentacji. Znamienne jest, że ani przed zatrudnieniem wnioskodawczyni, ani w okresie jej długotrwałej niezdolności do pracy płatnik nie zatrudnił nowego pracownika na zastępstwo.

Orzeczenie o zdolności do pracy wnioskodawczyni także budzi wątpliwości co do jego wartości dowodowej, albowiem analiza dokumentacji medycznej wskazuje, po pierwsze, że wnioskodawczyni wiedziała, że jest w ciąży - jej zeznania, że nie była tego pewna są całkowicie niewiarygodne i nie tylko wewnętrznie sprzeczne , ale także sprzeczne z zapisami chociażby w karcie ciąży i z danymi z dokumentacji medycznej. Po drugie, z dokumentacji medycznej wynika, że odwołująca co drugi dzień miała napady tachykardii, przez co wątpliwym jest, że w takim stanie zdrowia, w ciąży, byłaby w stanie pracować w pełnym wymiarze czasu pracy, jednocześnie studiować i odbywać praktyki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych /t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009/, pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa /t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732/, osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 K.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne /wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/05, L./. Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251/.

Tylko nawiązanie stosunku pracy i jej rzeczywiste wykonywanie skutkuje powstaniem stosunku ubezpieczenia. Obydwa te stosunki, jakkolwiek mają inne cele, to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie - pierwszy, na co dzień, drugi, na wypadek zdarzeń losowych. Stosunek pracowniczego ubezpieczenia społecznego jest więc konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny. Podkreślenia wymaga, że uruchomienie pracowniczego stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. O ważności stosunku pracy decyduje również to, czy oświadczenia woli zawarte w umowie o pracę łączącej strony nie zawierają wad, które powodowałyby ich nieważność bądź bezskuteczność. Przesłankę nawiązania pracowniczego stosunku ubezpieczenia oraz wynikającego z tego stosunku prawa do świadczenia stanowi przy tym nie samo zawarcie umowy o pracę, lecz zatrudnienie. Warunkiem sine qua non pracowniczego ubezpieczenia społecznego jest zatem istnienie faktycznego stosunku pracy /wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 października 2022 roku, III AUa 128/22, LEX nr 3451080/.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między wnioskodawczynią a płatnikiem składek jest nieważna, bowiem zawarta została jedynie dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku /sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527/, nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane, jako obejście prawa.

Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może dojść wówczas, gdy zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczy osoby, która nie jest pracownikiem, a zatem zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego następuje pod pozorem zatrudnienia. Podleganie ubezpieczeniu społecznemu wynika z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego zawarcia umowy o pracę. Nie stanowi podstawy do objęcia ubezpieczeniem społecznym dokument nazwany umową o pracę, jeżeli rzeczywisty stosunek prawny nie odpowiada treści art. 22 § 1 k.p. W przypadku zgłoszenia do ubezpieczenia osoby niebędącej pracownikiem, decydujące więc jest niepozostawanie w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p .

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa /wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, II UK 334/07, L./.

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie II UK 204/09 /LEX nr 590241/, iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 21 maja 2010 roku w sprawie I UK 43/10 /LEX nr 619658/ można wyczytać, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie, jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2010 roku I UK 74/10 /LEX nr 653664/ stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę ( art. 22 k.p. , art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym, nie można byłoby czynić wnioskodawczyni zarzutów, iż zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II UK 11/13 /LEX nr 1375189/, jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna ( art. 83 § 1 k.c. ).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy, w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem w pierwszej kolejności zbadać, czy pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy. W tym celu Sąd zbadał, czy ubezpieczona osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wnioskodawczyni w spornym okresie nie wykonywała pracy w ramach pracowniczego zatrudnienia na rzecz płatnik składek. Dokumentacja osobowo - kadrowa dotycząca ubezpieczonej, złożona przez płatnika, potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia, a nie jest dowodem faktycznego istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. W ocenie Sądu, załączona dokumentacja osobowa wnioskodawczyni została specjalnie sfabrykowana, aby uwiarygodnić stosunek pracy między stronami, skoro listy obecności, ewidencja czasu pracy nie odzwierciedla rzeczywistego czasu pracy skarżącej, a karta bhp została wystawiona przez płatnika mimo braku szkolenia wnioskodawczyni i braku uprawnień płatnika do takiego szkolenia pracowników.

Według Sądu Okręgowego, brak było jakiegokolwiek wiarygodnego dowodu na rzeczywiste wykonywanie pracy, a także na faktyczny czas pracy ubezpieczonej i jej wymiar. W przedmiotowej sprawie brak jest bowiem dowodów na to, że ubezpieczona swobodnie nie decydowała o godzinach zakończenia i rozpoczęcia pracy oraz okolicznościach wskazujących na fakt sprawowania realnej kontroli płatnika w zakresie czasu pracy np. poprzez rzetelne rozliczanie przepracowanych godzin. Przedłożona ewidencja czasu pracy i list obecności stoi w rażącej opozycji do dokumentacji potwierdzającej transakcje kartą płatniczą wnioskodawczyni, zaświadczeń o odbywaniu przez nią praktyk studenckich i dokumentacji medycznej, w której odnotowane są wizyty u lekarzy.

Dla stwierdzenia, że w treści stosunku prawnego występuje pracownicze podporządkowanie pracownika pracodawcy, z reguły wskazuje się na takie elementy jak: określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności, podpisywanie listy obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność, dokładne określenie miejsca i czasu realizacji powierzonego zadania oraz ich wykonywanie pod nadzorem kierownika itp.

Przede wszystkim, zwrócić należy uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w ogóle nie potwierdza, aby wnioskodawczyni wykonywała pracę sprzedawcy albowiem poza gołosłownymi twierdzeniami stron brak na to jakichkolwiek wiarygodnych dowodów czy to w postaci dokumentów (np. faktur, potwierdzenia sprzedaży internetowej, podpisanych raportów kasowych), czy to zeznań klientów, których skarżąca by obsługiwała.

Nie ma też żadnych dowodów na to że płatnik kierował na bieżąco pracą wnioskodawczyni. Konstatacja ta jest ważna, gdy założy się, że pracy pod kierownictwem w myśl art. 22 § 1 k.p. , jest jedną z najważniejszych cech w procesie typizacji charakteru stosunku prawnego łączącego strony /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1965 roku, III PU 28/64, OSNCP 1965, nr 9, poz. 157/.

Trudno jest mówić o podporządkowaniu wnioskodawczyni co do miejsca, czasu pracy i wykonywanych obowiązków oraz rozliczania jej z powyższego, skoro ze złożonej dokumentacji medycznej i potwierdzonych transakcji kartą płatniczą wynika, ze w godzinach pracy była na wizytach lekarskich czy dokonywała zakupów w różnych częściach Ł.. Nie jest też wiarygodne by mogła pogodzić jednocześnie naukę na studiach, praktyki studenckie, pracę w pełnym wymiarze czasu pracy u płatnika, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę, że była w ciąży i miała co drugi dzień napady tachykardii.

Jak Sąd ustalił wśród złożonych do akt dokumentów nie ma żadnego, który powstałby w związku z wykonywaniem pracy przez wnioskodawczynię na stanowisku sprzedawcy. Znamienne jest, że odwołująca zeznała, że nie obsługiwała klientów w sklepie płatnika i nie miała kontaktu z jego dostawcami. Nie ma żadnych dowodów by prowadziła jakąś sprzedaż internetową jako pracownik płatnika (np. maili). Nie była upoważniona do podpisywania jakichkolwiek dokumentów firmowych w sklepie płatnika. Nie wystawiała ani faktur, ani nie podpisywała raportów kasowych. Nie ma żadnych innych dowodów poza gołosłownymi twierdzeniami stron badanej, że ubezpieczona wykonywała na pełen etat pracę sprzedawcy w sklepie płatnika do czasu powstania niezdolności do pracy. Świadkowie zeznali, że widzieli ją w sklepie, ale żaden z nich nie ma wiedzy o szczegółach dotyczących zatrudnienia wnioskodawczyni i żaden z nich nie dokonywał z wnioskodawczynią jako pracownikiem płatnika jakichkolwiek czynności związanych ze sklepem. Wnioskodawczyni przyznała, że nie obsługiwała w sklepie płatnika klientów, ani nie miała kontaktu z dostawcami.

Nie zasługuje na uwzględnienie powoływanie się przez płatnika składek na okoliczność, jakoby w jego zakładzie pracy pojawiła się konieczność zatrudnienia pracownika, który będzie się zajmował sprzedażą, skoro do tej pory nie zatrudnił nikogo na zastępstwo.

Warto zwrócić uwagę, iż w chwili zawarcia umowy o pracę wnioskodawczyni niewątpliwie była w ciąży i zdaniem sądu była tego całkowicie świadoma mimo składanych przez nią zeznań, tym bardziej, że jak sama przyznała miesiączkowała regularnie, a w karcie ciąży wpisano, że na wizycie 16.11.2020 r. była w 7,5 tygodniu ciąży. Zapisy o występującej ciąży nie pojawiają się w dokumentacji w postaci badania wstępnego do pracy, jednakże z załączonej karty ciąży wynika, iż w dniu podpisania spornej umowy o pracę, ciąża trwała już 8 tydzień.

W polskim prawie pracy nie ma zakazu zatrudniania kobiet w ciąży, lecz przeciwnie - odmowa zatrudnienia kobiety tylko z tej przyczyny, że jest w ciąży, byłaby uznana za dyskryminację ze względu na płeć na podstawie art. 18 ^3a § 1 i art. 18 ^3b § 1 pkt 1 k.p. /por. wyrok SN z 11.1.2006 r., II UK 51/05, L./.

Na podstawie złożonej dokumentacji medycznej Sąd uznał jednak, że wysoce wątpliwym jest możliwość jednoczesnego wykonywania przez wnioskodawczynię w pełnym wymiarze czasu pracy u płatnika i jednocześnie godzenie tej pracy z obowiązkami studentki w tym z praktykami jakie w tym czasie odbywała, skoro w historii choroby zapisano, że wnioskodawczyni co drugi dzień miała napady tachykardii. Trudno dać wiarę, że w takim stanie zdrowia odwołująca mogłaby pogodzić studia, praktyki studenckie i pracę w pełnym wymiarze czasu pracy u płatnika.

Ponadto jak już wyżej wskazano analiza dokumentacji medycznej skarżącej wskazuje na to, że miała wizyty lekarskie w godzinach pracy u płatnika. Mając też na uwadze, że z dokumentów złożonych do akt sprawy wynika, że w godzinach pracy były dokonywane transakcje kartą płatniczą odwołującej a także, że miała ona w tym okresie obowiązkowe praktyki studenckie w zakładzie kosmetycznym Sąd uznał, że sporządzone listy obecności i ewidencja czasu pracy wnioskodawczyni nie są wiarygodnymi dowodami, tym bardziej, że nie ma w nich żadnej adnotacji, że płatnik zwalniał ubezpieczoną na wizytę lekarską czy w związku z jej praktykami na studiach. Sąd stwierdził, że dokumenty te miały jedynie uwiarygodnić, że strony nawiązały prawdziwy stosunek pracy ale w konfrontacji z pozostałym materiałem dowodowym wynika, że nie odzwierciedlają faktycznego stanu.

Należy podkreślić, iż wnioskodawczyni już krótko po tym, jak podpisała umowę o pracę, stała się niezdolna do pracy i nie powróciła do niej do dnia dzisiejszego, a płatnik składek nie zatrudnił nikogo na zastępstwo za wnioskodawczynię, co przeczy twierdzeniom płatnika, że faktycznie istniała potrzeba utworzenia nowego stanowiska sprzedawcy w jego sklepie. Strony spornej umowy zmieniały wersję w jaki sposób doszło do nawiązania stosunku pracy. Poza tym Sąd uznał, że zeznania płatnika dlaczego wnioskodawczyni została wyrejestrowana z ubezpieczeń pracowniczych od 17.11.2020 r. i zostały złożone dokumenty korygujące, że od tego dnia tylko płatnik podlegał ubezpieczeniom w ramach prowadzonej przez niego działalności, są nielogiczne i niewiarygodne, tym bardziej, że twierdził, że nie rozwiązał z ubezpieczoną umowy. Takie działania płatnika także wskazują na pozorność umowy o pracę ze skarżącą.

Sąd Okręgowy zważył zatem, iż na gruncie rozpoznawanej sprawy, skarżąca i płatnik musieli mieć świadomość tego, że umowa nie będzie obowiązywać jej stron, a ewentualne zobowiązania płatnika z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, będą wyjątkowo krótkotrwałe. Odwołującej się chodziło o uzyskanie odpowiednich świadczeń z ubezpieczenia w związku z ciążą i rychłym macierzyństwem i temu celowi strony podporządkowały skonstruowanie badanej sytuacji prawnej, a umowa o pracę z płatnikiem stanowić miała przede wszystkim narzędzie do realizacji tego celu.

Reasumując, zdaniem Sądu Okręgowego, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż ubezpieczona w spornym okresie nie wykonywała umówionej pracy w ramach stosunku pracy u płatnika składek, a tym samym nie podlega z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu od 17.11.2020 r.

Mając powyższe pod uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako bezzasadne o czym orzekł, jak w pkt. 1 sentencji wyroku.

Sąd w pkt. 2 sentencji wyroku orzekł o kosztach postępowania zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 256 ze zm.).