Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 sierpnia 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U z 2020, poz. 53 t.j.) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 31.07.2020 r. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury J. P., od 01.08.2020 r., tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, w tym kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia ustalone na dzień zgłoszenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury, tj. na dzień 01.08.2020 r. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 391929,28 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego - 476134,62 zł, średnie dalsze trwanie życia - 212,90 miesięcy, wyliczona kwota emerytury - 4077,33 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: ( (...),28 + (...),62) / 212,90 = 4077,33 zł.

Do obliczenia emerytury przyjęto średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, ponieważ jest korzystniejsze, tj. niższe niż średnie dalsze trwanie życia ustalone na podstawie tablicy trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury. (decyzja k. 22 - 24 akt ZUS)

J. P. w dniu 8 września 2020 r. odwołał się od powyższej decyzji do Sądu Okręgowego w Łodzi uznając ją za krzywdzącą i wniósł o jej zmianę poprzez ponowne ustalenie wysokości emerytury. Ubezpieczony podniósł, że prawdopodobnie dokonano błędu przy obliczeniach świadczenia, bowiem symulacja wysokości jego świadczeń była znacznie korzystniejsza (na koniec lipca 2020 roku wyliczono mu świadczenie w kwocie 4.441,64 zł. (odwołanie k. 3)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 7 – 7 verte)

Na terminie rozprawy z dnia 9.11.2021 r. ubezpieczony podniósł, że nie zgadza się z kwotami wynagrodzeń (najniższe wynagrodzenie) przyjętymi za okres pracy w Niemczech od października 1982 r. do września 1986 r. W ocenie skarżącego ZUS powinien przyjąć średnie wynagrodzenie obowiązujące w P. Chemicznym. (e – protokół rozprawy z dnia 9.11.2022 r. oświadczenie wnioskodawcy 00:08:50, płyta CD k. 25)

Na terminie rozprawy z dnia 12.01.2023 r. strony podtrzymały swoje stanowisko w sprawie a dodatkowo wnioskodawca oświadczył że nie kwestionuje hipotetycznego wyliczenia ZUS. (e – protokół rozprawy z dnia 12.01.2023 r. oświadczenie wnioskodawcy 00:00:45, 00:01:16, oświadczenie pełnomocnika ZUS 00:08:28, płyta CD k. 112)

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Wnioskodawca J. P. urodził się w dniu (...) (okoliczność bezsporna)

Ubezpieczony w okresie od 1 czerwca 1978 r. do 30 września 1982 r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na umowę o pracę w Instytucie (...) jako stażysta a następnie biolog. W okresie od 4.07.1979 r. do 30.06.1980 r. u tego pracodawcy wnioskodawca odbywał przeszkolenie wojskowe w ramach wojskowego szkolenia studentów od 4.07.1979 r. do 30.06.1980 r. Do pracy powrócił w dniu 1.08.1980 r. (świadectwo pracy k. 7 akt kapitałowych ZUS, zaświadczenie k. 63 akt ZUS)

W okresie od dnia 1 października 1982 r. do dnia 26 września 1986 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) W. P. na stanowisku aparatowego pras belowaczek, na którym otrzymał wynagrodzenie: grupa zaszeregowania W5, tj. 97,64 zł/godz. + dodatki.

Zatrudnienie wnioskodawcy nastąpiło na podstawie umowy zawartej pomiędzy R. NRD i R. PRL z dnia 25 maja 1971 r. Na podstawie powyższej umowy J. P. nie ma prawa na uzyskanie świadczeń rentowych z Zakładów Ubezpieczeń Społecznych w NRD. (świadectwo pracy z dnia 26 września 1986 r. k. 9 akt ZUS, pismo PUP z 20.05.2003 r. k. 13 akt kapitałowych ZUS)

Ubezpieczony w (...) W. P. pracował w systemie 3 – zmianowym w 4 – brygadówce po 8 godz. dziennie (dwa dni poranna zmiana, dwa dni popołudniowa i dwa dni wolne). (bezsporne)

Wynagrodzenie brutto wnioskodawcy za okres pracy od dnia 1 października 1982 r. do dnia 26 września 1986 r. wynosiło:

1982 rok – 2.483,56 M.

1983 rok – 10.078,85 M.

1984 rok – 9.515,84 M.

1985 rok – 10.740,05 M.

1986 rok – 8.218,53 M.

Razem: 41.903,58 M.. (zaświadczenie o zarobkach z dnia 26.09. 1986 r. k. 11 akt ZUS)

Kurs marki NRD w złotych w niżej wymienionych latach wynosił:

100 M. NRD/ (...)

1.01.1982 r. do 7.02.1982 r. – 723,75

8.02.1982 r. do 31.05.1982 r. – 1 125,00

1.06.1982 r. do 5.02.1984 r. – 1 350,00

6.02.1984 r. do 6.05.1984 r. – 1 875,00

7.05.1984 r. do 31.03.1985 r. – 2 156,25

1.04.1985 r. do 28.02.1986 r. – 2 415,00

1.03.1986 r. do 31.05.1987 r. – 2 625,00. (tabela kursu marki NRD k. 91 akt ZUS)

J. P. został skierowany do pracy w NRD przez były Wydział Zatrudnienia i Spraw Socjalnych Urzędu Miasta Ł.. Wnioskodawca nie był oddelegowany z żadnego zakładu pracy. (bezsporne, a nadto pismo PUP z 20.05.2003 r. k. 13 akt kapitałowych ZUS)

W dniu 25 maja 1971 r. została zawarta umowa międzynarodowa pomiędzy R. Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a R. Niemieckiej Republiki Demokratycznej w sprawie czasowego zatrudnienia pracowników polskich w przedsiębiorstwach Niemieckiej Republiki Demokratycznej, następnie zmieniona protokołem z 18 października 1973 roku. Zgodnie z art. 9 punkt 9 umowy świadczenia rentowe, do których polscy pracownicy mają prawo, będą wypłacane przez właściwe instytucje PRL według obowiązujących przepisów i na ich koszt. Okresy zatrudnienia oraz zarobki z tytułu pracy NRD będą uwzględniane tak, jak okresy zatrudnienia w PRL. Pkt. 10 określał zasady ustalania i przekazywania składek ubezpieczeniowych stronie polskiej. (umowa k.49 - 61 i protokół k. 62 – 71, k. 77 - 81).

Mocą protokołów z 12 grudnia 1981 r. i 19 grudnia 1985 r., przedłużono obowiązywanie umowy z 1971 r. do 1985 r., a następnie do 31 grudnia 1987 r.

W art. 1 określono zasady naliczania i przekazywania kwot podatków oraz składek ubezpieczeniowych stronie polskiej na pokrycie wydatków z tytułu udzielania świadczeń z ubezpieczeń społecznych (protokoły k. 72-75).

Porozumienie między Ministerstwem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Sekretariatem S. do spraw Pracy i Płac Niemieckiej Republiki Demokratycznej do „umowy między R. Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a R. Niemieckiej Republiki Demokratycznej z dnia 25 maja 1971 roku w sprawie czasowego zatrudnienia polskich pracowników w przedsiębiorstwach Niemieckiej Republiki Demokratycznej zmienionej i uzupełnionej protokołem z dnia 18 października 1973 r. w punkcie 13.1 stanowi, że przekazywanie częściowych składek z tytułu ubezpieczeń społecznych łącznie z ubezpieczeniem od nieszczęśliwych wypadków i podatkiem od wynagrodzeń dokonywane będzie kwartalnie, w formie zaliczek w terminie 6 tygodni po upływie kwartału. Rozliczenie roczne nastąpi w pierwszym kwartale roku następnego. (porozumienie z dnia 18 października 1973 roku – k. 82 – 85 v)

Ubezpieczony w dniu 24.12.2019 r. złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie prawa do emerytury. (wniosek k. 1- 6 akt ZUS)

Decyzją z dnia 20 stycznia 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U z 2016, poz. 887 t.j.) ustalił wartość kapitału początkowego J. P.. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 100.451,67 zł. Ustalony w oparciu o przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, to jest okresu od 01.01.1989 r. do 31.12.1998 r. wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 77,43 %. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 77,43 % przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową, co wyniosło kwotę 945,34 zł. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego przyjęto okresy składkowe w ilości: 19 lat, 2 miesięcy i 28 dni.

Zakład przyjął, że współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31.12.1998r. - wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla wnioskodawcy wynosi 72,89 %.

Współczynnik ten służył do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł.

Do ustalenia współczynnika przyjęto wiek w dniu 31.12.1998r. - po zaokrągleniu do pełnych lat – wynoszący 44 lata oraz łączny staż ubezpieczeniowy – wynoszący 8643 dni. (decyzja k. 69 - 70 akt kapitałowych ZUS)

Decyzją z dnia 21 stycznia 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 24.12.2019 r. przyznał wnioskodawcy emeryturę od 21.01.2020 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 246492,41 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 442501,34 zł, kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji, wyniosła 118051,12 zł, średnie dalsze trwanie życia - 217,10 miesięcy, wyliczona kwota emerytury - 3717,39 zł. Obliczenie wysokości emerytury: ( (...),53 + (...),34+ (...),12)/217,10 = 3717,39 zł. Wypłata emerytury podlegała zawieszeniu, gdyż wnioskodawca kontynuował zatrudnienie. ( decyzja k. 14 – 15v akt ZUS)

Decyzją z dnia 9 marca 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego J. P.. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 100.223,86 zł. (decyzja k. 65 – 65v akt kapitałowych ZUS)

Decyzją z dnia 10 marca 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504), § 10 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1.04.1985r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz.U. z 1989, Nr 11, poz. 63 z późn. zm.), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 15.11.2021 r. i 09.12.2021 r. w związku z przeliczeniem kapitału początkowego - przeliczył emeryturę od 01.04.2022 r., tj. od najbliższego terminu płatności świadczenia .

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, w tym kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia ustalone na dzień zgłoszenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury, tj. na dzień 01.08.2020 r.

Po przeliczeniu kapitału początkowego, na podstawie przełożonych do wniosku dokumentów kwota ponownie obliczonego i zwaloryzowanego kapitału początkowego na koncie wyniosła 475054,89 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego - 475054,89 zł, kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji - 391929,28 zł, średnie dalsze trwanie życia - 212,90 miesięcy, wyliczona kwota emerytury - 4072,26 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26c ustawy emerytalnej:( (...),28 + (...),89 ) / 212,90 = 4072,26 zł.

Emerytura z FUS po waloryzacji przysługiwała w kwocie: od 01.03.2021 r.-4244,92 zł, od 01.03.2022 - 4542,06 zł.

Niniejszą decyzją ustalono nową wysokość świadczenia w oparciu o przeliczenie wartości kapitału początkowego na podstawie przedłożonych dokumentów. Wysokość świadczenia uległa obniżeniu z uwagi na ustalenie niższej wartość kapitału początkowego.

W wysokości stażu pracy uwzględniono okres przeszkolenia wojskowego od 04.07.1979 r. do 30.06.1980 r. jako okres składkowy.

Z okresów składkowych wyłączono okres od 01.07.1980 r. do 31.07.1980 r., tj. okres nie podjęcia pracy po odbyciu przeszkolenia wojskowego, za który nie została odprowadzona składka na ubezpieczenie społeczne. (decyzja k. 70 - 72 akt ZUS)

W toku postępowania Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w dniu 17.08.2022 r. dokonał hipotetycznego wyliczenia wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury J. P. przy przyjęciu dochodów za okres od 01.10.1982 r. do 29.09.1986 r. na podstawie przeliczenia wynagrodzenia uzyskanego w markach niemieckich na złoty polski. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ustalony z 20 lat kalendarzowych, tj. od 1978 r. do 1988 r. i od 1990 r. do 1998 r. wyniósł 79,54 %. Wartość kapitału początkowego wyniosła 101.739,11 zł. Po waloryzacji wartość kapitału początkowego wyniosła 482.237,10 zł.

Wysokość emerytury wyniosła: od 01.08.2020 r.-4106,00 zł, od 01.03.2021 r. -4280,09 zł, od 01.03.2022 r. - 4579,70 zł. (pismo ZUS k. 99, hipotetyczne wyliczenie ZUS k. 100 - 106)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach sprawy, w tym aktach rentowych ZUS a w szczególności o dokumenty dotyczące spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonego na terenie byłej NRD w zakładach (...) w R. –S. w postaci świadectwa pracy i zaświadczenia o zarobkach. Nadto o umowę międzynarodową z dnia 25.05.1971 r. zawartą pomiędzy R. Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a R. Niemieckiej Republiki Demokratycznej i zmieniające ją protokoły oraz porozumienie z dnia 25.05.1971 r. i tabelę kursu marki zawartej w piśmie NBP.

Powołane dokumenty, według Sądu, zasługiwały w całości na uwzględnienie, albowiem ich prawdziwości skutecznie nie zakwestionował ani odwołujący, ani organ rentowy. Wskazane dokumenty nie niosły cech podrobienia, bądź przerobienia. Tym samym nie zachodziły żadne okoliczności, które wskazywałyby na ich nieautentyczność, bądź odwoływanie się w nich do informacji i zdarzeń, które nie odpowiadają stanowi rzeczywistemu.

Ponadto Sąd przyjął za wiarygodne hipotetyczne wyliczenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wysokości kapitału początkowego i emerytury z dnia 17.08.2022 r., które jest całkowicie zgodne z dokumentacją źródłową oraz z kursem marki w spornym okresie wskazanej przez NBP, a także odpowiada treści przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. Prawdziwość wskazanych dokumentów nie budziła żadnych zastrzeżeń Sądu.

Jedynie przyjęcie sposobu ustalenia wynagrodzenia J. P. w hipotetycznym wyliczeniu organu rentowego z dnia 17.08.2022 r., w oparciu o wskazaną wyżej dokumentację pozwoliło na najbardziej precyzyjne określenie wysokości zarobków w spornym okresie, wobec braku innych dokumentów.

Podkreślić przy tym należy, że sam wnioskodawca również ostatecznie wniósł o przeliczenie świadczenia emerytalnego na podstawie tego hipotetycznego wyliczenia ZUS wobec braku innych dokumentów na potwierdzenie wysokości jego zarobków i nie kwestionował tego wyliczenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie J. P. w części zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2022 r. poz. 504 t.j.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

Zgodnie z treścią art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W myśl art. 26 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 cytowanej ustawy.

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.

Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U z 2020 r. poz. 53 z późn. zm.) podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

W myśl art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Zgodnie z ust. 3 wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie cytowanej ustawy.

Stosownie do treści art. 174 ust. 1 cytowanej ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym, niż określony w art. 5 ust. 2. (ust. 2)

Według art. 8 cytowanej ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust. 3)

Dodatkowo wyjaśnić w tym miejscu należy, że instytucja kapitału początkowego została wprowadzona ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i jest ona związana z odmiennymi od dotychczasowych zasadami ustalania emerytury, którą oblicza się na podstawie sumy składek zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym w całym okresie ubezpieczenia (art. 25 ust. 1 tej ustawy). Dotychczasowe zasady obowiązują w stosunku do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy, który stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 (art. 173 ust. 2 ustawy emerytalnej). Zgodnie z art. 173 ust. 3 cytowanej ustawy wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 1.01.1999 r.

Stosownie do treści art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. W ust. 2 art. 174 ustawy emerytalnej, postanowiono zaś, że przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem 1.01.1999r.: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Dodać należy, że katalog z art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej ma charakter zamknięty w tym sensie, że okresy w nim nieprzewidziane nie mogą zostać uwzględnione (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11.03.2005 r., III AUa 1380/04, OSA 2006/6/20; por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 6.12.2016r. III AUa 274/16).

Natomiast na mocy art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej powołanej ustawy prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

W efekcie wznowienia postępowania w trybie art. 114 zapada jedna decyzja merytoryczna, która nie musi uchylać poprzedniej decyzji – wystarczy, że zawiera nowe rozstrzygnięcie co do istoty. (tak SA w Łodzi w wyroku z dnia 25 września 2013 r . III AUa 1750/12).

Zgodnie natomiast z treścią art. 15 ust. 2a cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. (por. też uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku o sygn. III UZP 2/03 opubl. w OSNAPiUS z 2003 roku nr. 14 , poz.338)

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca zakwestionował wysokość przyjętego za podstawę obliczeń emerytury wynagrodzenia otrzymywanego za pracę w Zakładach (...) w byłej Niemieckiej Republice Demokratycznej. ZUS nie uwzględnił bowiem wynagrodzenia za pracę w latach 1982 – 1986. W toku niniejszego postępowania Sąd na podstawie dokumentacji dotyczącej zarobków wnioskodawcy w spornym okresie oraz przeliczenia kursu marek NRD w złotych ustalił inną wysokość wynagrodzenia za pracę.

W myśl § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 roku, nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Należy podkreślić, że Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Mając to na uwadze Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornym okresem zatrudnienia wnioskodawcy.

Wskazana regulacja § 21 ust. 1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r. - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997r. - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 1995 - III Aur 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III Aur 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej z okresami zatrudnienia wnioskodawcy, co dało podstawę do oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji w świetle postawionych jej zarzutów.

Wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonej. Chodzi tutaj o umowy pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

Informacje zawarte w dokumentacji płacowej wnioskodawcy pozwoliły ustalić wysokość wynagrodzenia w sposób pewny. Wnioskodawca dysponował bowiem zaświadczeniem o zarobkach ze spornego okresu z dnia 26.09.1986 r.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe ma na celu ustalić taką wysokość wynagrodzenia, jaką wnioskodawca zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy niewątpliwie otrzymywał.

Pewne i dokładne ustalenia co do wysokości stale otrzymywanych przez wnioskodawcę składników wynagrodzenia pozwoliły na zmianę zaskarżonej decyzji, zgodnie z niekwestionowanymi przez stronę odwołującą się hipotetycznymi wyliczeniami organu rentowego, zgodnie z którym hipotetyczna wysokość wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury z 20 lat kalendarzowych (1978 – 1988 i 1990 - 1998) wynosi 79,54 %. Kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku wynosi 101.739,11 zł, a wysokość emerytury wnioskodawcy – od 01.08.2020 r.-4106,00 zł, od 01.03.2021 r. -4280,09 zł, od 01.03.2022 r. - 4579,70 zł.

Zgodnie z § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczególnych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (t.j. Dz. U. Nr 11, poz. 63) jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia:

1) kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo

2) jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 r. - kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Sąd, co do zasady podziela sposób interpretacji przepisów przedstawiony przez organ rentowy w zakresie możliwości uwzględnienia, w przypadku osób zatrudnionych przed 1991 rokiem, za granicą, wynagrodzeń jedynie w oparciu o tzw. wynagrodzenia zastępcze, których wnioskodawczyni nie przedstawiła. Nie jest to jednak jedyny możliwy sposób interpretacji tego przepisu. Cytowany § 10 określa dwa rozłączne przypadku:

- pierwszy, dotyczący sytuacji gdy odprowadzone zostały składki na ubezpieczenie społeczne w kraju, chociaż pracownik świadczył pracę za granicą. W takim wypadku pierwszeństwo, niezależnie, od okresu, w którym to zatrudnienie miało miejsce, przypada wysokości rzeczywistych zarobków.

- drugi – jeśli składki nie zostały odprowadzone lub brak dowodów na ten fakt, a zatrudnienie przypada przed 1991 rokiem – wynagrodzenia zastępcze.

A contrario, jeśli zatrudnienie przypada po 1991 roku i składki nie zostały odprowadzone, nie ma podstawy do przyjęcia wynagrodzeń przy naliczeniu wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego, chyba, że przewidywałby to przepis szczególny.

Praca wnioskodawcy w spornym okresie odbywała się w byłej Niemieckiej Republice Demokratycznej. Ubezpieczony nie został tam skierowany przez jakiekolwiek polskie przedsiębiorstwo, ale jego praca wykonywana była w oparciu o umowę międzynarodową

Zgodnie z art. 9 punkt 9 umowy z 25 maja 1971 r. przedłużonej następnie na mocy kolejnych protokołów, świadczenia rentowe, do których polscy pracownicy mają prawo, będą wypłacane przez właściwe instytucje PRL według obowiązujących przepisów i na ich koszt. Okresy zatrudnienia oraz zarobki z tytułu pracy NRD będą uwzględniane tak, jak okresy zatrudnienia w PRL. Pkt. 10 określał zasady ustalania i przekazywania składek ubezpieczeniowych stronie polskiej.

W art. 1 protokołu przedłużającego obowiązywanie tej umowy określał zasady naliczania i przekazywania kwot podatków oraz składek ubezpieczeniowych stronie polskiej na pokrycie wydatków z tytułu udzielania świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W związku z powyższym, mając na uwadze fakt przekazywania składek na ubezpieczenie społeczne przez rząd NRD rządowi PRL, od rzeczywistych zarobków wnioskodawcy, także jednoznaczną treść umowy międzynarodowej, w ocenie sądu zastosowanie winna znaleźć reguła pierwsza, a nie jak błędnie przyjął organ rentowy przeliczenie wysokości świadczenia jedynie w oparciu o zarobki zastępcze. Istnieje bowiem możliwość ustalenia zarobków ubezpieczonego za poszczególne lata, od których odprowadzone zostały składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce.

Podkreślić należy, iż sposób i kwoty wyliczone przez organ rentowy były między stronami niesporne.

Należy zatem podkreślić, iż przyjęta przez Sąd, a także w hipotetycznym wyliczeniu ZUS z dnia 17.08.2022 r. wysokość wynagrodzenia w okresie zatrudnienia wnioskodawcy na terenie byłej NRD jest niewątpliwa wynikająca z załączonych dokumentów.

Mając na uwadze, że dokonane wyliczenie kapitału początkowego i emerytury jest dla ubezpieczonego korzystniejsze od dotychczasowego, Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku zgodnie z treścią wariantu hipotetycznego wyliczenia organu rentowego z dnia 17.08.2022 r.

W przedmiotowej sprawie zaś, wnioskodawca w żaden sposób skutecznie nie wykazał, że w spornym okresie zatrudnienia jego wynagrodzenie kształtowało się na wyższym poziomie. Brak jest przy tym jakichkolwiek podstaw prawnych do przyjęcia średniego wynagrodzenia obowiązującego w P. Chemicznym, jak o to wnosił ubezpieczony.

Nie można bowiem pominąć, iż wysokość świadczenia emerytalnego pozostaje funkcją uzyskiwanych niegdyś dochodów, a zatem dla jego wyliczenia nieodzownym pozostaje ustalenie rzeczywistych zarobków, jako decydujących o rozmiarze opłacanej składki na ubezpieczenie społeczne. Niedopuszczalne przy tym jest opieranie się jedynie na hipotezach czy założeniach, wynikających z przyjęcia średnich wartości.

Z całą mocą podkreślenia wymaga, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Ustalenie rzeczywistych zarobków jest decydujące o rozmiarze opłacanej składki na ubezpieczenia społeczne. Właściwie tylko dokumentacja własna stanowi w postępowaniu sądowym precyzyjny dowód na wysokość wynagrodzenia świadczeniobiorcy. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że co do zasady nie ma możliwości wyliczenia wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, czy też wynikające z porównania wynagrodzenia innych pracowników (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, Legalis nr 181419).

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie i orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego, wypożyczając akta emerytalne.

7 II 2023 roku.