Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 stycznia 2022 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał H. K. emeryturę od 23 stycznia 2022 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. W treści decyzji wskazano, że do obliczenia emerytury przyjęto: kwotę składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 295 657,16 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 501 341,20 zł , średnie dalsze trwanie życia tj.204,30 miesięcy. Wyliczona emerytura wyniosła 3 901,12 zł [(295 657,16 + 501 341,20) /204,30]. W treści decyzji organ rentowy wskazał, że emerytura została naliczona bez rekompensaty, ponieważ H. K. nie udowodnił 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach przed 1 stycznia 2009 r.

/decyzja k.12 - 14 odwrót plik I akt ZUS/

W dniu 24 lutego 2022 r. pełnomocnik H. K. zaskarżył powyższą decyzję w części w jakiej odmówiono mu prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że w okresie zatrudnienia w W. Zakładach (...) w Ł. od 9 stycznia 1991 r. do 15 listopada 2006 r. wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych na stanowisku elektryka dyżurnego i zajmował się naprawą maszyn podczas pracy zakładu, a tym samym jego praca odpowiadała stanowisku określonemu w wykazie A, dziale XIV, poz. 25 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. tj. pracom przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz pracom budowlano – montażowym i budowlano – remontowym na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Pełnomocnik H. K. wniósł o przyznanie wnioskodawcy prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

/odwołanie k.3 – 5/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.8 - 8 odwrót/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca H. K. urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

W dniu 10 stycznia 2022 r. H. K. złożył wniosek o emeryturę, po którego rozpatrzeniu Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał zaskarżoną decyzję.

/wniosek k.1 - 3 odwrót , decyzja k.12 - 14 odwrót plik I akt ZUS/

Decyzją z dnia 30 czerwca 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zmienił zaskarżoną decyzję w części dotyczącej prawa do rekompensaty. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nadal nie spełnia warunków do przyznania rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ na wymagane 15 lat udokumentował 10 lat 2 miesiące i 27 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaznaczył, że wnioskodawcy zaliczono okres zatrudnienia od 1 czerwca 1996 r. do 15 listopada 2006 r. z wyłączeniem okresów niewykonywania pracy z powodu choroby przebytych po 14 listopada 1991 r., za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Jako pracy w warunkach szczególnych nie uwzględniono wnioskodawcy okresu pracy od 7 kwietnia 1991 r. do 31 maja 1996 r. w W. Zakładach (...), ponieważ zajmowane przez niego stanowisko elektromonter i elektromonter stacji transformatorowo – rozdzielczej nie są wymienione w zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r.

/decyzja k.65 plik I akt ZUS/

W okresie od 9 stycznia 1991 r. do 15 listopada 2006 r. H. K. był pracownikiem W. Zakładów (...). Powierzone obowiązki wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy. W powyższym okresie wnioskodawca zajmował następujące stanowiska pracy:

- od 9 stycznia 1991 r. – elektromontera w D. Głównego (...).

- od 1 kwietnia 1991 r. – elektromontera – dyżurnego stacji transformatorowo – rozdzielczej.

- od 1 czerwca 1996 r. – elektromontera urządzeń stacyjnych (system 4 – brygadowy).

- od 1 listopada 1996 r. - elektromontera urządzeń stacyjnych w D. Głównego (...).

- od 1 marca 1998 r. - elektromontera urządzeń stacyjnych w D. Energetycznym.

- od 1 grudnia 1999 r. - elektromontera urządzeń stacyjnych w D. Restrukturyzacji i (...) Warsztat Elektryczny.

- od 1 czerwca 2006 r. – elektromontera instalacji elektrycznych w Warsztacie Energetycznym

/świadectwo pracy k.7 plik I akt ZUS , dokumentacja osobowa wnioskodawcy k.63/

W. Zakłady (...) składały się z trzech oddziałów: przygotowawczego, wydziału przędzalniczego oraz stacji wysokiego napięcia. W całym okresie zatrudnienia w ww. zakładzie pracy, wnioskodawca zajmował się naprawą maszyn przędzalniczych na hali produkcyjnej (z uwagi na usterki elektryczne m.in. wymieniał styczniki), a w zależności od sytuacji, także wymianą silników elektrycznych (jedynie niewielka ilość napraw była wykonywana w warsztacie). Ponadto, wnioskodawca kontrolował transformatory w trzech podstacjach wysokiego napięcia, wykonywał stosowne przeglądy stacji, wymieniał przełączniki, spisywał liczniki, załączał baterie kondensatorów, wyłączał napięcie. Powierzone obowiązki wykonywał w brygadzie, w systemie zmianowym.

/zeznania świadków: Z. W. min.00:22:08 – 00:35:17 , B. S. min.00:35:17 – 00:48:25 , P. G. min.00:48:25 – 00:58:58 , H. K. min.01:00:57 – 01:08:20 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:13 – 00:16:11 rozprawy z dnia 15 grudnia 2022 r. , płyta CD k.91/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy w tym w aktach ZUS, w szczególności na podstawie dokumentacji osobowej zatrudnienia ubezpieczonego oraz zeznań samego wnioskodawcy i świadków. Zgromadzone dokumenty, zeznania ubezpieczonego nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności, znajdują potwierdzenie w załączonej dokumentacji osobowej, uzupełniają się wzajemnie i stanowią tym samym wiarygodne źródło dowodowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy H. K. przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Stosownie do art. 2 pkt 5 i art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2022 r. poz.1340 ) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ( tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Zgodnie z art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Artykuł 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W literaturze podkreśla się, że wykładnia przepisu art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych nie może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym również należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 roku.

Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art.32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX).

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. Dz. U. z 2022 r. , poz. 504 ), za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust.4 ustawy emerytalnej stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Podkreślić należy, iż organ rentowy uznał, iż wnioskodawca wykazał, że podczas pracy w W. Zakładach (...) w okresie od 1 czerwca 1996 r. do 15 listopada 2006 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych (łącznie udokumentował 10 lat 2 miesiące i 27 dni).

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że taką pracę wykonywał także we wcześniejszym okresie zatrudnienia w ww. zakładzie pracy tj. od 9 stycznia 1991 r. do 31 maja 1996 r.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia. W myśl §21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 maja 1985 r., III UZP 5/85 wyjaśnił, że w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe dopuszczalne jest przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy. Pogląd ten został rozwinięty w znowelizowanym art.473 k.p.c., który stanowi, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. W postępowaniu przed tymi sądami okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń mogą być udowadniane wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi (por. wyr. SN z dnia 02.02.1996 r. II URN 3/95 OSNP 1996/16/239). Mając powyższe na uwadze podnoszony przez organ rentowy zarzut braku wykazania przez wnioskodawcę wykonywania pracy w warunkach szkodliwych wobec nieprzedstawienia stosownego świadectwa nie mógł odnieść skutku.

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez ubezpieczonego w spornym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach, wszelkimi środkami dowodowymi, tj. na podstawie zeznań świadków, zeznań samej ubezpieczonej oraz dowodów z dokumentów przedłożonych w toku postępowania dowodowego. Z tych też przyczyn sąd dopuścił dowód z zeznań świadków, przesłuchania wnioskodawcy oraz załączonych akt osobowych.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Analiza treści wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że do prac w warunkach szczególnych należą m.in. wymienione w dziale XIV poz. 25 – bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie oraz w dziale II - prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

Przyczyną nieuwzględnienia przez organ rentowy okresu od 9 stycznia 1991 r. do 31 maja 1996 r. do stażu pracy w warunkach szczególnych był fakt, że zajmowane przez H. K. stanowisko elektromontera i elektromontera stacji transformatorowo – rozdzielczej nie są wymienione w zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r.

Podkreślić jednak należy, że istotnym jest, jakie prace faktycznie w toku swojego zatrudnienia wykonywał skarżący oraz czy prace te są wymienione w cytowanym wyżej rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku, gdyż właśnie to rozporządzenie jest aktem prawnym, w oparciu o który należy orzekać, czy dana praca była pracą w warunkach szczególnych. Sama natomiast nazwa stanowiska nie może dyskwalifikować faktycznie wykonywanych prac w spornym okresie zatrudnienia. O uznaniu wykonywanej pracy, jako pracy w warunkach szczególnych, nie decyduje literalne brzmienie nazwy stanowiska wskazanego w świadectwie pracy, lecz charakter pracy faktycznie wykonywanej, która odpowiada stanowisku pracy wymienionemu w przedmiotowym wykazie.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że zarówno w spornym okresie zatrudnienia, jak i w okresie uwzględnionym przez organ rentowy, wnioskodawca w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się czynnościami polegającymi na naprawie usterek elektrycznych maszyn przędzalniczych na hali produkcyjnej, a także wymianą silników elektrycznych w tych maszynach oraz wykonywał czynności związane z zapewnieniem w zakładzie energii elektrycznej tj. m.in. kontrolował transformatory w trzech podstacjach wysokiego napięcia, wykonywał stosowne przeglądy stacji, wymieniał przełączniki. Nie ulega również wątpliwości, że stanowisko, na którym świadczył pracę wnioskodawca odpowiada pracy wymienionej w wykazie A, dziale II, poz.1 pkt 11 (elektromonter urządzeń i aparatury rozdzielczej) i pkt 17 (elektromonter transformatorów) stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. MG Nr 4, poz. 7).

W związku z powyższym, stwierdzić należy, że ubezpieczony wykazał, iż stale, a więc w sposób ciągły w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy świadczył pracę w okresie nieuznanym przez organ rentowy tj. w okresie od 9 stycznia 1991 r. do 31 maja 1996 r. (5 lat, 4 miesiące i 23 dni), co z okresem już uznanym przez organ rentowy daje staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze wynoszącym ponad 15 lat.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. , Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał H. K. prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze , o czym orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz H. K. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił zgodnie z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015 poz. 1800).