Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Alicja Sołowińska

SA Dorota Zarzecka

Protokolant: Barbara Chilimoniuk

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2013 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku J. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy J. D.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 maja 2012 r. sygn. akt IV U 3030/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 800/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 16 grudnia 2011 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku, Nr153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) odmówił J. D. przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W ocenie organu rentowego J. D. legitymuje się stażem pracy w warunkach szczególnych w wysokości 9 lat, 2 miesięcy i 21 dni, zamiast wymaganych 15 lat. Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia: w Rejonie Eksploatacji (...) w O. od dnia 11 stycznia 1969 roku do dnia 22 kwietnia 1970 roku (1 rok, 3 miesiące i 13dni) i od dnia 15 kwietnia 1972 roku do dnia 30 czerwca 1973 roku (1 rok, 2 miesiące i 16 dni) oraz w Przedsiębiorstwie Produkcyjno – Handlowym (...) od dnia 5 września 1990 roku do dnia 1 lutego 1994 roku (3 lata, 4 miesiące i 27 dni).

J. D. w odwołaniu od powyższej decyzji wniósł o zaliczenie mu do stażu pracy w warunkach szczególnych spornych okresów zatrudnienia i przyznanie prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu powyższego odwołania wyrokiem z dnia 28 maja 2012 roku oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że J. D. (urodzony w dniu (...)) w okresie od dnia 11 stycznia 1969 roku do dnia 30 czerwca 1973 roku świadczył pracę na rzecz Rejonu Eksploatacji (...) w O. na stanowisku montera samochodowego, zaś od dnia 2 maja 1979 roku do dnia 30 września 1982 roku pracował w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) w O. na stanowisku mechanika napraw pojazdów w kanałach remontowych. Następnie J. D. od dnia 1 października 1982 roku do dnia 21 lipca 1988 roku był zatrudniony w Wojewódzkiej (...) w O. na stanowisku mechanika pojazdów w kanałach remontowych i od dnia 5 września 1990 roku do dnia 1 lutego 1994 roku w Przedsiębiorstwie Produkcyjno – Handlowym (...) Sp. z o. o. w O.. Z treści umowy o pracę wynikało, iż wnioskodawca został zatrudniony na stanowisku mechanika pojazdów samochodowych. Zakład pracy sprowadzał powypadkowe auta z Niemiec. Naprawą tych samochodów zajmował się między innymi R. M.. Natomiast wnioskodawca naprawiał samochody ciężarowe, koparki, był jedynym mechanikiem w zakładzie odpowiedzialnym za naprawę sprzętu ciężkiego. W czasie pracy część zadań wnioskodawca wykonywał w kanałach remontowych, dokonując napraw tylnych części mostów, skrzyni biegów, silników, wału korbowego. Wykonywał także prace przy nadwoziu samochodów, naprawiał uszkodzone elementy w kabinie pojazdu, czy też w maszynach budowlanych. J. D. w dniu 15 listopada 2011 roku złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury, legitymuje się ogólnym stażem ubezpieczeniowym w wysokości 28 lat, 2 miesięcy i 24 dni. Sąd Okręgowy stwierdził, że kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy J. D. legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, natomiast spełnienie przez wnioskodawcę pozostałych przesłanek wynikających z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie było sporne. W ocenie Sądu Okręgowego okres zatrudnienia wnioskodawcy w Spółce (...) nie podlegał zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych. Jednocześnie brak uwzględnienia tego okresu pracy nie pozwolił ubezpieczonemu na wykazanie 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, gdyż drugi z kwestionowanych przez wnioskodawcę okresów zatrudnienia, dotyczący pracy w Rejonie Eksploatacji (...) w O. jest zbyt krótki, by mógł skutkować przyznaniem prawa do emerytury. Mając na uwadze treść § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz stanowisko wymienione w wykazie A dział XIV poz. 16, Sąd Okręgowy wskazał, że warunkiem zaliczenia pracy mechanika samochodowego do stażu pracy w warunkach szczególnych jest wykonywanie tej pracy w kanale remontowym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zdaniem Sądu Okręgowego, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy przeczy powyższym okolicznościom. Z relacji przesłuchanych w sprawie świadków w ocenie Sądu I instancji wynikało, iż do zadań wnioskodawcy należało nie tylko wykonywanie pracy w kanale remontowym, ale także szereg innych czynności, które nie wymagały pracy w kanale. Jak wynikało z zeznań świadka R. M. i A. K., J. D. w spornym okresie wykonywał prace związane z usuwaniem usterek w pojazdach ciężarowych, również dotyczących nadwozia i kabiny. Sąd Okręgowy stwierdził, że w przypadku zatrudnienia wnioskodawcy jako jedynego mechanika do naprawy sprzętu ciężkiego, do zakresu jego obowiązków należało usuwanie wszelkich usterek pojawiających się w pojazdach i maszynach, w tym także usterek nadwozia. W celu weryfikacji stanowiska, czy możliwa jest naprawa wyłącznie elementów wymagających pracy w kanale, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Zdaniem Sądu Okręgowego dopuszczeniu tego dowodu nie stało na przeszkodzie orzecznictwo Sądu Najwyższego, na które powoływał się pełnomocnik wnioskodawcy. Biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy w opinii pisemnej, jak też i w opinii ustnej stwierdził, że w spornym okresie J. D. nie wykonywał pracy wyłącznie w kanałach remontowych. Odnosząc się do zarzutów, dotyczących opinii biegłego, Sąd Okręgowy wskazał, że opinia nie dotyczyła okoliczności, czy powód zgodnie ze sztuką wykonywał naprawę elementów podwozia samochodów ciężarowych i tym samym był dobrym mechanikiem, lecz chodziło o ustalenie czynności pracowniczych wykonywanych przez wnioskodawcę w czasie pracy. Stąd też Sąd Okręgowy wskazał, że biegły nie wyręczył Sądu w ocenie dowodów zgromadzonych sprawie, a wiadomości specjalne pozwoliły jedynie na weryfikację stanowiska Sądu, opierającego się na zeznaniach świadków. Sąd Okręgowy uznał za niecelowe dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. R. uznając, że sporne okoliczności zostały już wyjaśnione (art. 217 § 3 kpc), między innymi w zeznaniach świadka K. G.. Sąd I instancji nie podzielił zeznań wnioskodawcy złożonych w charakterze strony, uznając, iż jednostronnie przestawił on okoliczności dotyczące przebiegu jego pracy w spornym okresie, zwłaszcza akcentował konieczność dokonywania naprawy pojazdów wyłącznie w kanale remontowym., Zdaniem Sądu Okręgowego niewiarygodny był argument wnioskodawcy, że awarii ulegały wyłącznie elementy nadwozia. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że J. D. w okresie pracy w spółce (...) nie wykonywał czynności mechanika w kanale remontowym stale i w pełnym wymiarze. Przy czym o nieuwzględnieniu pracy w rozumieniu pojęcia „stale” nie zadecydowały czynności wstępne w pracy mechanika (przygotowanie pracy, opuszczanie kanału w celu pobrania narzędzi), lecz rodzaj wykonywanych czynności, które nie ograniczały się wyłącznie do prac w kanale remontowym. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.

J. D. zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu:

I.  naruszenie przepisów postępowania:

1.  dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznie z zebranym materiałem dowodowym i wyciągnięcie logicznie błędnych wniosków poprzez przyjęcie, wbrew zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu, że nie można zakwalifikować okresu zatrudnienia odwołującego się w Spółce (...) jako okresu pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pomimo tego, że:

a)  z zeznań świadków R. M. – złożonych na rozprawie w dniu 22 lutego 2012 roku, K. G. – złożonych na rozprawie w dniu 20 marca 2012 roku oraz zeznań odwołującego się – złożonych na rozprawie w dniu 20 marca 2012 roku wynika, iż w okresie zatrudnienia w spółce (...) odwołujący się wykonywał prace mechanika samochodowego w kanale remontowym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co kwalifikuje ten okres zatrudnienia do okresu pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

b)  stanowisko Sądu Okręgowego, iż zasady logicznego rozumowania i rachunek prawdopodobieństwa przemawiają za tym, iż odwołujący się jako jedyny mechanik w Spółce (...) musiał zajmować się również naprawami nadwozia, niewymagającymi w swej istocie pracy w kanale remontowym, jest sprzeczne ze specyfiką ciężkiego, wysłużonego sprzętu budowanego, którym zajmował się J. D., bowiem w tego typu urządzeniach awarie dotyczą głównie elementów podwozia z uwagi na fakt, iż jest ono narażone na największe przeciążenia i ulega najszybszemu zużyciu, natomiast inne elementy tych pojazdów, jak nadwozie, czy karoseria mogą być z powodzeniem naprawiane przez kierowców poza warsztatem, w szczególności w sytuacji gdy do naprawy podwozia wymagającej pracy z pozycji kanału remontowego i większej wiedzy specjalistycznej wyznaczony jest jeden mechanik, a urządzeń jest kilkanaście, czy kilkadziesiąt,

c)  Sąd Okręgowy oparł swoje ustalenia w niniejszej sprawie, między innymi w oparciu o opinię biegłego, sporządzoną przez osobę nieposiadającą wystarczającej wiedzy i doświadczenia życiowego, aby sporządzić opinię w niniejszej sprawie, bowiem Sąd Okręgowy zlecił sporządzenie opinii biegłemu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, który z wykształcenia jest technologiem drewna, inżynierem leśnictwa, który w dodatku nigdy nie zajmował się naprawą pojazdów ciężkich,

2.  art. 217 § 1 w związku z art. 227 i art. 13 § 2 kpc poprzez:

a)  oddalenie prawidłowo zgłoszonego wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu mechaniki pojazdów na okoliczność ustalenia, czy w świetle okoliczności faktycznych sprawy oraz wiedzy i doświadczenia życiowego zasadne jest stwierdzenie, że wnioskodawca jako jedyny mechanik sprzętu ciężkiego w okresie zatrudnienia w Spółce (...) wykonywał prace wyłącznie w kanałach remontowych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pomimo tego, iż wniosek ten dotyczył okoliczności istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy; pozwoliłby on bowiem na ustalenie, czy okres zatrudnienia odwołującego się w Spółce (...) można zakwalifikować jako okres pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

b)  oddalenie prawidłowo zgłoszonego wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakterze świadka A. R. na okoliczność pracy odwołującego się w Spółce (...), a w szczególności zakresu wykonywanych prac i rodzaju wykonywanych czynności, pomimo tego, że wniosek ten dotyczył okoliczności istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy; pozwoliłby on bowiem na ustalenie, czy okres zatrudnienia odwołującego się w Spółce (...) można zakwalifikować jako okres pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

3.  art. 232 w związku z art. 13 § 2 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z urzędu w sytuacji, gdy nie było podstaw do podjęcia inicjatywy dowodowej z urzędu, a obie strony procesu były czynnie reprezentowane przez pełnomocników profesjonalnych,

II.  naruszenie § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez niewłaściwą jego wykładnię i przyjęcie zbyt rygorystycznego rozumienia zapisu, iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, podczas gdy zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury błędne jest zbyt rygorystyczne rozumienie pojęcia pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze użytego w § 2 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia.

Wskazując na powyższe J. D. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania od decyzji w całości oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego się kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu wraz z orzeczeniem o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

Ponadto J. D. wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu mechaniki pojazdów na okoliczność ustalenia, czy w świetle okoliczności faktycznych sprawy oraz wiedzy i doświadczenia życiowego zasadne jest stwierdzenie, że wnioskodawca jako jedyny mechanik sprzętu ciężkiego w okresie zatrudnienia w Spółce (...) wykonywał prace wyłącznie w kanałach remontowych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy oraz przesłuchanie w charakterze świadka A. R. na okoliczność pracy odwołującego się w Spółce (...), a w szczególności zakresu wykonywanych prac i rodzaju wykonywanych czynności.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy przyjmuje za swoje.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie była możliwość zaliczenia J. D. do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia w Rejonie Eksploatacji (...) w O. od dnia 11 stycznia 1969 roku do dnia 30 czerwca 1973 oraz w Przedsiębiorstwie Produkcyjno – Handlowym (...) ( (...) sp. z o. o. w O.) od dnia 5 września 1990 roku do dnia 1 lutego 1994 roku (3 lata, 4 miesiące i 27 dni). Zaliczenie powyższych okresów zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych powodowałoby legitymowanie się J. D. wymaganym 15-letnim stażem pracy i skutkowałoby możliwością przyznania mu emerytury na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ostatecznie kwestią sporną pozostawał charakter pracy J. D. w czasie zatrudnienia w Spółce (...), bowiem niezaliczenie już tylko tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych uniemożliwiłoby wykazanie wnioskodawcy legitymowania się wymaganym stażem.

W celu oceny charakteru pracy wnioskodawcy w spornym okresie Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe. Z akt osobowych wnioskodawcy (k. 36) wynikało, iż w okresie od dnia 5 września 1990 roku do dnia 1 lutego 1994 roku był on zatrudniony w charakterze mechanika samochodowego, pracując przy naprawie samochodów. W opinii wystawionej przez zakład pracy w dniu 11 lutego 1994 roku wskazano, że wnioskodawca w czasie zatrudnienia w Spółce (...) pracował przy naprawie samochodów produkcji zachodniej takich jak V., F., M.. W aktach osobowych brak jest zakresu czynności wnioskodawcy, stąd niezbędne było przeprowadzenie postępowania dowodowego i przesłuchanie świadków - współpracowników J. D.. Skarżący w swoich wyjaśnieniach wskazał, że był jedynym mechanikiem dokonującym naprawy samochodów ciężarowych, wykonywał wyłącznie prace związane z naprawą w kanale remontowym. Natomiast drobne naprawy i naprawy blacharskie były dokonywane przez kierowców (k. 41v). Świadek R. M. twierdził, że wnioskodawca naprawiał wyłącznie samochody ciężarowe, koparki, ładowarki, samoładowarki. Wnioskodawca przy tych samochodach wykonywał wszystkie prace, poczynając od podwozia. Przy pracach przy nadwoziu wnioskodawca czasami prosił świadka o pomoc przy spawaniu np. pękniętej blachy, wybijaniu sworzni, nagrzewaniu śrub. Z kolei świadek A. K. w swoich zeznaniach wskazywał, że wnioskodawca naprawiał samochody i sprzęt budowlany. Naprawiał wszystko, „co się dało”, w tym silniki i inne elementy podwozia, jak też i inne pojazdy – koparki, ładowarki, podnośniki, samochody ciężarowe. Pracował także przy naprawach związanych z nadwoziem, naprawiał drzwi, zepsute elementy w kabinie pojazdu, czy maszyny. Sąd Okręgowy dopuścił także dowód z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Biegły w pisemnej opinii wskazał, że J. D. w czasie zatrudnienia od dnia 5 września 1990 roku do dnia 1 lutego 1994 roku w Spółce (...) nie wykonywał prac w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku wymienionych w wykazie A Dział XIV poz. 16, ponieważ nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie prac w kanałach. Następnie w opinii ustnej na rozprawie biegły podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko wskazując, że J. D. w spornym okresie nie wykonywał stale i wyłącznie prac, które są wykonywane w kanale takich, jak wymontowanie skrzyni biegów, naprawy tylnych mostów, hamulców, wałów zawieszenia. Natomiast w ocenie biegłego prace polegające na naprawie nadwozia nie wymagają pracy w kanale remontowym np. prace przy naprawie kabin. Biegły stwierdził, że wnioskodawca pracował w zakładzie, w którym istniała za mała baza sprzętu, by J. D. jako mechanik mógł wykonywać prace tylko w kanale.

W świetle powyższego uznać należy, że Sąd Okręgowy wbrew zarzutom apelacji, dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie (art. 233 § 1 kpc) i analizując zakres czynności wykonywanych przez wnioskodawcę w spornym okresie zatrudnienia wziął pod uwagę, że nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (tak wyrok Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 4 czerwca 2008 roku, II UK 306/2007, LexPolonica nr 2084760, OSNP 2009/21-22 poz. 290).

Biorąc pod uwagę materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie należało mieć na uwadze, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy - rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych (tak wyrok Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/2008, LexPolonica nr 2339881, OSNP 2010/23-24 poz. 281). Decydujące znaczenie dla oceny charakteru pracy wnioskodawcy w spornym okresie od dnia 5 września 1990 roku do dnia 1 lutego 1994 roku ma wykładnia § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepis ten stanowi, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/2007 OSNP 2009/5-6 poz. 75, z dnia 6 grudnia 2007 roku, III UK 66/2007, z dnia 4 października 2007 roku, I UK 111/2007 LexPolonica nr 1800555, z dnia 19 września 2007 roku, III UK 38/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 329, z dnia 14 września 2007 roku, III UK 27/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 325). Mając na uwadze brzmienie powyżej cytowanego przepisu oraz jego wykładnię zaprezentowaną powyżej, niezrozumiały jest zarzut apelacyjny dotyczący zbyt rygorystycznego rozumienia pojęcia pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze. Przy uznaniu pracy mechanika za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych wymagane jest, by praca ta była świadczona stale i w pełnym wymiarze w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych.

Tymczasem z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, wbrew zarzutowi apelacyjnemu dotyczącemu błędnych ustaleń faktycznych, wynikało, że J. D. nie pracował w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych (wykaz A dział XIV pkt 6 załącznika do rozporządzenia) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Na tą okoliczność wskazywał także biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Wnioskodawca był zatrudniony jako mechanik samochodowy. Z wyjaśnień wnioskodawcy i zeznań świadków wynikało, że jego praca (jako mechanika samochodowego) nie polegała tylko i wyłącznie na pracy wykonywanej w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych. Wnioskodawca pracował w kanałach remontowych, gdy wymagał tego rodzaj naprawy pojazdu mechanicznego, ale oprócz tego wykonywał także inne naprawy np. naprawę nadwozia pojazdu poza kanałem. Biegły wskazywał także na konieczność naprawy skrzyni biegów poza kanałem. Skoro wnioskodawca był zatrudniony jako jedyny mechanik w zakładzie pracy z małą bazą pojazdów, to z pewnością zajmował się ogólnie naprawami pojazdów. Żaden ze świadków nie wskazywał, że w zakładzie pracy zatrudniony był także elektryk, trudno też dać wiarę wyjaśnieniom wnioskodawcy, że wszelkie naprawy dotyczące nadwozia samochodu wykonywali sami kierowcy. Skoro pracodawca J. D. sprowadzał używane samochody z zagranicy i był to sprzęt wysłużony, to z pewnością wnioskodawca jako mechanik zajmował się ogólnie naprawą tego sprzętu, nie tylko naprawą w kanałach remontowych. Na stałą pracę mechanika samochodowego, w pełnym wymiarze czasu pracy w kanale remontowym, nie pozwalał ani zakres wykonywanych napraw samochodów (samochody z pewnością wymagały także przeglądów i napraw wykonywanych z „poziomu zero”, bez wchodzenia do kanału remontowego, choćby wymiany szyb) ani ilość i rodzaj taboru samochodowego oraz okoliczność, że wnioskodawca był jedynym mechanikiem samochodowym zatrudnionym w zakładzie. W tych warunkach rodzaj pracy powierzonej J. D. nie był pracą wykonywaną w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych. Wnioskodawca miał powierzony taki zakres obowiązków pracowniczych, który nie mógł być uznany za tożsamy z pracą w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych w pełnym wymiarze czasu pracy. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków, jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach.

Odnosząc się do twierdzeń wnioskodawcy, że praca mechanika w kanale nigdy nie trwa faktycznie, efektywnie „pełnych” 8 godzin, należy wskazać, że czasem pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze nie jest czas, w którym praca ta jest efektywnie rzeczywiście wykonywana, lecz czas, w którym pracownik pozostaje w gotowości do świadczenia na rzecz pracodawcy pracy tego rodzaju. Jednakże w rozpoznawanej sprawie kwestią wymagającą oceny nie było jednak to, ile godzin wnioskodawca efektywnie świadczył pracę w kanale remontowym, ale to, czy rodzaj świadczonej przez niego pracy odpowiadał definicji (istocie) pracy wykonywanej w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych. Doniosły był zatem zakres powierzonych mu obowiązków. Jeżeli wnioskodawca pracował i w kanale remontowym i poza nim naprawiając nadwozia samochodów, to oznacza, że nie była mu powierzona stale i wyłącznie praca w kanałach remontowych. Istotne znaczenie miało zatem nie to, że zdarzało się, iż w czasie 8 godzin pracy pracował w kanale remontowym, ale to, że w czasie pracy obowiązującym go na danym stanowisku pracy miał powierzone inne obowiązki pracownicze poza pracą w kanale. Prace, o jakich stanowi wykaz A dział XIV pkt 6 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, to prace, przy wykonywaniu których stałym i jedynym stanowiskiem pracy pracownika jest stanowisko ulokowane w kanale remontowym, a praca w kanale remontowym należy do podstawowych obowiązków pracownika. J. D. z pewnością wykonywał w czasie pracy naprawy pojazdów w kanale remontowym, ale zakres jego obowiązków pracowniczych wykraczał poza pracę w kanale remontowym i to miało decydujące znaczenie dla uznania, że nie pracował w szczególnych warunkach w rozumieniu § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Odnosząc się dodatkowo do zarzutów apelacyjnych należy wskazać, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznaje się pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę za dopuszczalne między innymi wówczas, gdy są one nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy lub są zgłaszane jedynie dla zwłoki (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 września 1966 roku II CR 314/66 OSNCP 1967/2 poz. 39, z dnia 12 października 1972 roku II CR 388/72 LexPolonica nr 322187, z dnia 10 stycznia 1980 roku II CR 443/79 OSNCP 1980/10 poz. 186, z dnia 25 września 1997 roku II UKN 271/97 OSNAPiUS 1998/14 poz. 430 i z dnia 16 kwietnia 1997 roku, II UKN 55/97 OSNAPiUS 1998/3 poz. 95). W niniejszej sprawie zgłoszony przez wnioskodawcę świadek A. R. był pracownikiem Spółki (...), podobnie, jak pozostali świadkowie przesłuchani w niniejszej sprawie. Nadto A. R. złożył w niniejszej sprawie oświadczenie (k. 5), że J. D. w spornym okresie pracował w charakterze mechanika samochodowego. Stąd też w ocenie Sądu Apelacyjnego, słusznie Sąd Okręgowy uznał, że przeprowadzenie dowodu z zeznań tego świadka nie jest niezbędne. Nawet gdyby świadek ten w swoich zeznaniach potwierdził, że J. D. pracował przy naprawie samochodów stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie w kanale, to należałoby te zeznania ocenić w odniesieniu do pozostałego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Natomiast jeśli chodzi o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, należy wskazać, iż z zasady kontradyktoryjności procesu cywilnego (art. 232 kpc) wynika, że sądy według własnego przekonania oceniają wiarygodność i moc dowodów przedłożonych przez strony, co oznacza, że mogą dopuścić dowód nie wskazany przez stronę wówczas, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie wystarcza dla jej rozstrzygnięcia (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 1997 roku, II UKN 394/97, LexPolonica nr 331531, OSNAPiUS 1998/20 poz. 614). Zmiana treści art. 3 i art. 232 kpc i wprowadzona nią dominacja zasady kontradyktoryjności procesu cywilnego, nie zwalnia sądu ubezpieczeń społecznych od obowiązku wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i dopuszczenia w tym celu dowodu nawet przez strony nie wnioskowanego (art. 468 § 1 i 2 kpc; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 roku, II UKN 574/97, LexPolonica nr 333208, OSNAPiUS 1999/6 poz. 214). Zatem Sąd Okręgowy, uznając, iż materiał dowodowy zebrany w sprawie nie jest wystarczający do oceny charakteru pracy wnioskodawcy, mógł z urzędu dopuścić dowód z opinii biegłego na podstawie art. 232 kpc. Wbrew zarzutowi apelacyjnemu, biegły ocenił charakter pracy wnioskodawcy, mając na uwadze przede wszystkim zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko. Nie sposób zgodzić się z twierdzeniami wnioskodawcy, że w niniejszej sprawie nie było potrzeby dopuszczania dowodu z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, lecz konieczne było dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu mechaniki pojazdów. Jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie chodziło o wymienienie czynności, które wykonywał wnioskodawca, przybliżenie problematyki naprawy sprzętu budowanego, lecz o ocenę warunków, charakteru pracy. Takie wiadomości posiadał biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, który sporządził opinię w sposób rzetelny i fachowy. Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie jest uprawnienie wnioskodawcy do wcześniejszej emerytury z uwagi na warunki pracy, co oznacza - szczególnie przy braku stosownych zaświadczeń pracodawcy w tej kwestii - konieczność poczynienia ustaleń dotyczących rodzaju i wymiaru zatrudnienia w warunkach szczególnych, a więc wiadomości z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, nie zaś z zakresu mechaniki pojazdów. Wbrew stanowisku wnioskodawcy, biegły jest specjalistą w swojej dziedzinie, wobec czego został wpisany na listę biegłych, a oprócz wykształcenia biegłego należało wziąć pod uwagę także doświadczenie zawodowe. To doświadczenie zawodowe biegłego, oceniającego niejednokrotnie pracę przy w podobnych, zbliżonych warunkach, pozwala biegłemu na właściwą ocenę charakteru pracy ubezpieczonego. Mając na uwadze powyższe, niezasadne okazały się zarzuty naruszenia art. 217 § 1 kpc w związku z art. 227 kpc. Stąd też, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 227 kpc oddalił wnioski dowodowe zawarte w apelacji.

Podsumowując powyższe, należy podkreślić, że wbrew zarzutom apelacyjnym J. D. w okresie zatrudnienia w Spółce (...) nie świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach, ponieważ w ramach obowiązującego go wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku mechanika samochodowego wykonywał równocześnie także naprawy poza kanałem remontowym, które nie narażały go na bezpośrednie oddziaływanie czynników szkodliwych.

W tym stanie rzeczy, uznając apelację za niezasadną, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.