Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2022r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Karolina Chudzinska

Protokolant – starszy sekretarz sądowy Małgorzata Myślińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 grudnia 2022r. w B.

odwołania: E. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 21 lutego 2022r., znak: (...)

22 lutego 2022r., znak: (...)

w sprawie: E. P.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie kapitału początkowego i wysokość emerytury

Zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że uwzględnia ubezpieczonemu E. P. do okresu składkowego okresy od 1 września 1971r. do 22 kwietnia 1975r. i od 9 kwietnia 1977r. do 23 sierpnia 1980r. oraz uwzględnia wynagrodzenia w następujących wysokościach:

- 1978r. – 48. 802 zł;

- 1979r. – 38. 961 zł;

- 1980r. – 45. 457 zł;

pozostawiając organowi rentowemu matematyczne obliczenie w sposób najkorzystniejszy dla ubezpieczonego kapitału początkowego a następnie emerytury.

Sędzia Karolina Chudzinska

Sygn. akt VI U 549/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 lutego 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. ustalił dla E. P. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 49.930,10 złotych.
Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz do obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od dnia 1 stycznia 1984 roku do dnia 31 grudnia 1993 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 80,21%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przez kwotę bazową – 1.220,89 złotych. Przyjęto okresy składkowe w wymiarze 8 lat,
8 miesięcy i 28 dni (tj. 104 miesiące) oraz okresy nieskładkowe w wymiarze
4 miesięcy i 6 dni (tj. 4 miesiące). Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego w dniu 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla ubezpieczonego określono na 43,10%. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku (...)lat ustalono na 209 miesięcy. Do obliczenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów: 1.09.1971 r. – 31.12.1974 r. oraz 1.01.1978 r. – 23.08.1980 r. z uwagi na brak oryginału świadectwa pracy oraz 30.09.1980 r. – 1.11.1990 r. oraz 4.11.1990 r. – 14.11.1991 r. z uwagi na brak świadectwa pracy lub zaświadczenia, z którego wynika wymiar czasu pracy, jak również okresu urlopu bezpłatnego (2.11.1990 r. – 3.11.1990 r.).

Kolejną decyzją z dnia 22 lutego 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., po rozpoznaniu wniosku E. P. z dnia 31 stycznia 2022 roku przyznał mu emeryturę od dnia
(...) od daty osiągnięcia wieku emerytalnego. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji (76.950,61 zł), zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego (254.118,92 zł). Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę (204,30 msc). Wyliczona kwota emerytury wynosiła 1.620,51 złotych brutto.
Do emerytury organ rentowy doliczył ekwiwalent za deputat węglowy kolejowy.

Odwołania od ww. decyzji złożył ubezpieczony E. P., wnosząc o uwzględnienie do obliczenia kapitału początkowego okresów zatrudnienia w (...) – Usługowej Spółdzielni Pracy w G. od dnia 1 września 1971 roku do dnia 23 sierpnia 1980 roku oraz w (...) od dnia
30 września 1980 roku do dnia 1 stycznia 1999 roku. Ponadto wniósł o przyjęcie minimalnego wynagrodzenia za pracę za okresy, za które nie ma zaświadczeń o wysokości zarobków. W ocenie odwołującego niezrozumiałe jest również przyjęcie średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku
(...) lat, podczas gdy powinno być brane pod uwagę średnie dalsze trwanie życia w wieku przejścia na emeryturę, tj. w wieku (...)lat. Wobec powyższego odwołujący wniósł o zmianę ww. decyzji.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań, podtrzymując stanowisko zaprezentowane w treści zaskarżonych decyzji. Ponadto pełnomocnik organu rentowego dodał, że zgodnie z art. 173 ust. 2 ustawy emerytalnej kapitał początkowy oblicza się z uwzględnieniem średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku (...) lat.

Zarządzeniem z dnia 18 maja 2022 roku Sąd Okręgowy w Bydgoszczy połączył sprawy z ww. odwołań do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygn. akt VI U 549/22.

W piśmie procesowym z dnia 16 maja 2022 roku pełnomocnik organu rentowego wniósł o umorzenie postępowania w zakresie uwzględnionym decyzjami z dnia 4 maja 2022 roku w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego oraz z dnia 9 maja 2022 roku w przedmiocie przeliczenia wysokości emerytury. W pozostałym zakresie wniósł o oddalenie odwołania.

Na rozprawie w dniu 1 grudnia 2022 roku pełnomocnik odwołującego ostatecznie wniósł w jego imieniu o zmianę zaskarżonych decyzji i przyjęcie do ustalenia wartości kapitału początkowego wynagrodzeń wskazanych w piśmie z dnia 21 listopada 2022 roku z uwzględnieniem okresu pracy od dnia 1 września 1971 roku do dnia 22 kwietnia 1975 roku i od dnia
9 kwietnia 1977 roku do dnia 23 sierpnia 1980 roku.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczony E. P. urodził się w dniu (...).

/okoliczności bezsporne/

W dniu 31 stycznia 2022 roku ubezpieczony wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. z wnioskiem o przyznanie mu prawa do emerytury wraz z deputatem węglowym kolejowym.

/dowód: wniosek o emeryturę, k. 1 – 3 v. akt ZUS/

W okresie od dnia 1 września 1971 roku do dnia 23 sierpnia 1980 roku ubezpieczony pracował w (...) – Usługowej Spółdzielni Pracy w G., początkowo na stanowisku ucznia elektromechanika, a następnie na stanowisku elektromechanika w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony na początkowym okresie zatrudnienia uczył się w (...) Szkole Zawodowej (...) w G. w zawodzie elektromechanika. Od poniedziałku do środy uczęszczał na zajęcia szkolne, a od czwartku do soboty pracował w Spółdzielni Pracy. Naukę rozpoczął w dniu 1 września 1971 roku i trwała ona przez 3 lata. Do ukończenia 15 roku życia pracował od 7:00 – 13:00, a po ukończeniu tego wieku – od 7:00 – 15:00. W okresie szkoły ubezpieczony nie korzystał z wakacji. Przez okres wakacji pracował w Spółdzielni. Przysługiwał mu urlop wypoczynkowy w wymiarze 14 dni. Pracę ubezpieczonego nadzorował mistrz J. K.. Ubezpieczony w czasie nauki otrzymywał wynagrodzenie za pracę świadczoną w Spółdzielni. Po ukończeniu szkoły ubezpieczony podjął pracę w ww. Spółdzielni na cały etat na stanowisku elektromechanika. Pracował od 7:00 do 15:00 w systemie akordowym. Zajmował się głównie przewijaniem silników do pomp głębinowych i lutowaniem przewodów. W okresie od dnia (...) roku do dnia (...)roku odbywał zasadniczą służbę wojskową. W okresie zatrudnienia ubezpieczony uzyskał zarobki: 1978 r. – 48.802 zł, 1979 r. – 38.961 zł, 1980 r. (do dnia 23 sierpnia 1980 r.) – 29.340 zł. Spółdzielnia została zlikwidowana w czasie przemian w latach 80/90, a oryginalna dokumentacja pracownicza z tego okresu uległa zniszczeniu.

/dowód: świadectwo pracy, k. 9 akt ZUS; zaświadczenie, k. 10 akt ZUS; książeczka wojskowa, k. 5 – 9 akt ZUS, t. II; książeczka ubezpieczeniowa,
k. 33 akt; zeznania odwołującego E. P., nagranie audio, k. 37 akt/

Od dnia 30 września 1980 roku do dnia 31 października 2001 roku ubezpieczony był zatrudniony w (...) w B. na stanowisku specjalisty elektromontera w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od dnia 2 listopada 1990 roku do dnia 3 listopada 1990 roku przebywał na urlopie bezpłatnym. Ubezpieczony w ww. okresie zatrudnienia uzyskiwał zarobki: 1980 r. – 16.117 zł, 1981 r. – 65.973 zł, 1982 r. – 94.729 zł, 1983 r. – 112.382 zł, 1984 r. – 158.093 zł, 1985 r. – 193.650 zł, 1986 r. – 239.299 zł, 1987 r. – 314.409 zł, 1988 r. – 554.530 zł, 1989 r. – 1.935.313 zł, 1990 r. – 8.7121.603 zł, 1991 r. – 16.830.868 zł, 1992 r. – 27.719.100 zł, 1993 r. – 37.008.400 zł, 1994 r. – 48.955.700 zł, 1995 r. – 6.462,85 zł, 1996 r. – 8.529,79 zł, 1997 r. – 6.535,59 zł, 1998 r. – 11.979,44 zł, 1999 r. – 15.661,53 zł, 2000 r. – 17.139,39 zł, 2001 r. – 14.606 zł. Do wynagrodzenia wliczono 100% ekwiwalentu węglowego.

/dowód: zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 6 – 8 akt ZUS/

Decyzją z dnia 4 maja 2022 roku, wydaną w toku postępowania sądowego w niniejszej sprawie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. ponownie ustalił dla E. P. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 92.587 złotych. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz do obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od dnia
1 stycznia 1984 roku do dnia 31 grudnia 1993 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 80,21%. Przyjęto okresy składkowe w wymiarze 19 lat, 10 miesięcy i 11 dni (tj. 238 miesięcy) oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 4 miesięcy i 6 dni (tj. 4 miesiące). Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego w dniu 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla ubezpieczonego określono na 64,26%. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat wynosi 209 miesięcy. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nadal nie uwzględnił okresów: 1.09.1971 r. – 31.12.1974 r. oraz 1.01.1978 r. – 23.08.1980 r. z uwagi na brak oryginału świadectwa pracy oraz okresu urlopu bezpłatnego (2.11.1990 r. – 3.11.1990 r.). Uwzględnił natomiast okresy 30.09.1980 r. – 1.11.1990 r. oraz 4.11.1990 r. – 14.11.1991 r.

Na skutek powyższego decyzją z dnia 9 maja 2022 roku organ rentowy przeliczył emeryturę ubezpieczonego, ustalając ją na kwotę 2.683,17 zł brutto miesięcznie przy uwzględnieniu kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji (76.950 zł), zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego (471.220,79 zł). Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę (204,30 msc). Do emerytury został doliczony ekwiwalent za deputat węglowy.

/dowód: decyzja ZUS z dnia 4 maja 2022 r., k. 32 – 33 akt ZUS; decyzja ZUS z dnia 9 maja 2022 r., k. 35 – 37 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie okoliczności bezspornych oraz na podstawie dokumentów zgromadzonych w sprawie, w tym w aktach emerytalnych ZUS, których wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu oraz na podstawie zeznań odwołującego E. P., które korespondowały z dokumentami zgromadzonymi w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 504) podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173 – 175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185 (ust. 1). W myśl
art. 26 ustawy emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183
(ust. 1).

Z kolei przepis art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, że dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Z kolei w myśl art. 174 w ust. 1 i ust. 2 powyższej ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12, a przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:
1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w
art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 roku (ust. 3).

W przedmiotowej sprawie spór pomiędzy stronami ostatecznie sprowadzał się do uwzględnienia w kapitale początkowym okresu pracy ubezpieczonego E. P. w (...) – Usługowej Spółdzielni Pracy w G. w okresach od dnia 1 września 1971 roku do dnia 22 kwietnia 1975 roku i od dnia 9 kwietnia 1977 roku do dnia 23 sierpnia 1980 roku, jak również wynagrodzeń uzyskiwanych z tytułu zatrudnienia w latach 1978 – 1980 i w konsekwencji do ustalenia wysokości emerytury. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji nie uwzględnił ww. okresu zatrudnienia ubezpieczonego, ani wynagrodzeń otrzymywanych przez niego w latach 1978 – 1980, twierdząc, że nie przedłożył on oryginału świadectwa pracy, z którego wynikałby fakt zatrudnienia i wymiar czasu pracy. Odwołujący wskazywał zaś, że dokumenty pracownicze z tego okresu, w tym prawdopodobnie oryginał świadectwa pracy, zostały zniszczone wraz z likwidacją Spółdzielni.

Szczegółowy tryb postępowania w sprawach ustalania prawa do świadczeń pieniężnych przewidzianych w ustawie emerytalnej został określony w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. nr 237, poz. 1412). Stosownie do przepisu § 10
ust. 1 powyższego rozporządzenia, osoba ubiegająca się o emeryturę powinna przedstawić dokumenty stwierdzające okresy zatrudnienia uzasadniające prawo do świadczeń oraz ich wysokość. Z kolei zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Aby potwierdzić wysokość wynagrodzenia otrzymywanego w danym okresie zatrudnienia wymagane jest przedłożenie dokumentów wymienionych w § 21 cytowanego wyżej rozporządzenia.

W postępowaniu odwoławczym od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie ma ograniczeń co do środków dowodowych i w myśl
art. 473 k.p.c. fakt zatrudnienia, jak i wysokość wynagrodzenia może być dowodzona wszelkimi dostępnymi dowodami przewidzianym w Kodeksie postępowania cywilnego. Rzeczą sądu jest natomiast ocena wiarygodności przedstawionych w toku postępowania dowodów. Pomimo braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed sądami ubezpieczeń społecznych nie można jednak zapominać, że wysokość zarobków nie może być ustalana w sposób hipotetyczny, przybliżony, oparty jedynie na domniemaniu, czy uprawdopodobnieniu. Zadaniem Sądu w sprawach o wysokość emerytury czy kapitału początkowego jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie.

W ocenie Sądu Okręgowego przedłożone w sprawie dokumenty pracownicze, w tym dane zawarte w książeczce ubezpieczeniowej, potwierdzają w sposób niebudzący wątpliwości, że ubezpieczony E. P. był zatrudniony w (...) – Usługowej Spółdzielni Pracy w G. w okresie od dnia 1 września 1971 roku do dnia 23 sierpnia 1980 roku, z tym, że w okresie od dnia od dnia (...) roku do dnia(...) roku odbywał zasadniczą służbę wojskową. Potwierdziły to również zeznania odwołującego złożone przed tutejszym Sądem na rozprawie w dniu 26 września 2022 roku. Początkowo od dnia
1 września 1971 roku ubezpieczony pracował jako uczeń zawodu elektromechanika, a po ukończeniu nauki w zasadniczej szkole zawodowej został zatrudniony na stanowisku elektromechanika w pełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego przez ubezpieczonego w latach 1978 – 1980 wynika wprost z zaświadczenia z dnia 19 października 2001 roku. Wysokość wynagrodzeń za pracę za lata 1978 i 1979 obliczono na podstawie zbiorowych list płac pracowników Zakładu (...) ww. Spółdzielni, zaś wynagrodzenia za rok 1980 ustalono na podstawie indywidualnej karty zarobkowej pracownika. Wszelkie wcześniejsze dokumenty płacowe zostały zlikwidowane wraz z likwidacją Spółdzielni. Sąd za wiarygodne uznał dane zawarte w ww. zaświadczeniu.

W oparciu o ww. informacje Sąd Okręgowy zobowiązał organ rentowy do wyliczenia hipotetycznej wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu zatrudnienia w (...) – Usługowej Spółdzielni Pracy w G. i uzyskanych wynagrodzeń w latach 1978 – 1980. Wykonując to zobowiązanie w piśmie procesowym z dnia 21 listopada 2022 roku pełnomocnik organu rentowego wskazał, że hipotetyczna wartość zwaloryzowanego kapitału początkowego z uwzględnieniem do stażu pracy jako okresów składkowych okresów: 1.09.1971 r. – 22.04.1975 r. i 9.04.1977 r. – 23.08.1980 r. oraz zarobków za lata 1978 – 1980, wyniosłaby 782.257,23 złotych, z tym, że przyjęcie zarobków za lata 1978 – 1980 nie spowoduje zmiany wartości wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, który nadal będzie wynosić 80,21% (najkorzystniejszy wariant ustalenia wskaźnika z 10 lat kalendarzowych 1984 – 1993). Hipotetyczna wysokość emerytury na dzień 8 października 2021 roku wynosiłaby 4.205,62 złotych, a po waloryzacji od dnia 1 marca 2022 roku – 4.500,01 złotych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy za zasadne uznał uwzględnienie do ustalenia wysokości kapitału początkowego do okresu składkowego okresu zatrudnienia ubezpieczonego E. P. od dnia 1 września 1971 roku do dnia 22 kwietnia 1975 roku i od dnia 9 kwietnia 1977 roku do dnia 23 sierpnia 1980 roku oraz wysokości wynagrodzenia w następujących wysokościach: 1978 r. – 48.802 zł, 1979 r. – 38.961 zł, 1980 r. – 45.457 zł (na które składa się: wynagrodzenie uzyskane w Spółdzielni do dnia
23 sierpnia 1980 roku w kwocie 29.340 zł oraz wynagrodzenie 16.117 zł uzyskane w (...) w B. w roku 1980), pozostawiając organowi rentowemu matematyczne obliczenie w sposób najkorzystniejszy dla ubezpieczonego kapitału początkowego, a następnie wysokości emerytury.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w Bydgoszczy,
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

Sędzia Karolina Chudzinska