Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 2 lipca 2013 roku

Powód W. S.prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...)wniósł przeciwko (...) Sp. z o.o.z/s w W.pozew o zapłatę 159.202,03 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty:

a)  361,41 zł od dnia 30.10.2010 r. do dnia zapłaty;

b)  66.200,00 zł od dnia 02.03.2011 roku do dnia zapłaty;

c)  92.640,62 zł od dnia 21.09.2011 roku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż roszczenie wynika z trzech faktur nr: (...)z dnia 30.09.2010 r. na kwotę 121.611,43 zł. z terminem płatności na dzień 30.10.2010, z której pozostała do zapłaty kwota 361,41 zł, (...)z dnia 31.01.2011 r. na kwotę 159.777,00 zł z terminem płatności na dzień 2.03.2011 r., z której pozostała do zapłaty kwota 66.200 zł, (...)z dnia 22.08.2011 r. na kwotę 96.566,07 zł z terminem płatności na dzień 21.09.2011 r., z której pozostała do zapłaty kwota 92.640,62 zł. Przedmiotowe faktury wystawione miały zostać wystawione na podstawie umowy o roboty budowlane nr (...)zawartej między w/w podmiotami.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie przedmiotowego powództwa jako bezzasadnego. Pozwany wskazał, iż roszczenie powoda jest niezasadne z uwagi na wygaśnięcie na skutek potrąceń dokonanych przez pozwanego. Łączna kwota wierzytelności z poszczególnych zarzutów potrąceń, tj. z potrącenia kar umownych z tytułu zwłoki w wykonaniu umowy oraz z potrącenia kar umownych z tytułu zwłoki w wykonaniu umowy, wynosi 1.100.156,40 zł.

Pozwany podniósł, iż w realizacji terminów ustalonych w umowie nr (...)wystąpiły problemy wobec faktu, że dla części prac fronty robót zostały udostępnione przez generalnego wykonawcę ((...) S.A.) z opóźnieniem. Pozwany nadmienił jednakowoż, iż powód w realizacji poszczególnych etapów robót spóźniał się już w listopadzie 2010 r. Nadto pozwany stwierdził, iż dnia 16.03.2011r. w pisemnej notatce wraz z powodem określono nowe terminy wykonania robót uwzględniające w/w opóźnienia ze strony głównego wykonawcy. Według pozwanego ważnym obowiązkiem po stronie powoda było również uczestniczenie w naradach koordynacyjnych (pkt (...) „Ogólnych warunków umownych”), które odbywały się raz w tygodniu i miały duże znaczenie w zakresie ustalania terminów wykonywania poszczególnych robót, zgłaszania zastrzeżeń itp., jednak powód z tego obowiązku się nie wywiązał. Podczas cotygodniowych narad koordynacyjnych strony ustalały nowe terminy prac i mając na uwadze stanowisko inwestora, strony w protokole z dnia 18.05.2011r. ustaliły nieprzekraczalne terminy wykonania wszystkich robót. Ostatnim terminem miał być dzień 02 czerwca 2011r. W ocenie pozwanego powód nie był w stanie zrealizować swoich prac w tych terminach i ostatecznie prace zostały odebrane przez pozwanego w dniu 16.08.2011r. W tym też dniu przedstawiciel pozwanego miał odebrać prace oraz podpisać protokół zawierający rozliczenie końcowe.

Pozwany podniósł również, iż do obowiązków powoda należało również sporządzenie szczegółowej „Dokumentacji warsztatowej” (pkt. (...). „Protokołu z negocjacji z wykonawcą” z dnia 15.09.2010r.). Tak więc w trakcie realizacji inwestycji obowiązkiem powoda miało być przygotowywanie szczegółowej dokumentacji technicznej, akceptowanej później przez inwestora. Dokumentacja według pozwanego powinna być złożona najpóźniej na 7 dni przed zgłoszeniem gotowości do obioru i termin ten miał upłynąć 16 sierpnia 2011r., zaś powód nigdy przedmiotowej dokumentacji miał nie złożyć.

Sąd ustalił, co następuje:

Bezspornym w przedmiotowej sprawie było to, iż strony łączyła umowa o roboty budowlane nr (...)z terminem zakończenia robót przez powoda do dnia 31.01.2011 r. Przedmiotowy termin nie mógł zostać jednakowoż dotrzymany z uwagi na oddanie frontu robót przez m in. głównego wykonawcę (...) z opóźnieniami sięgającymi maja 2011 r.

Dowód: umowa nr (...) ( k. 15-16v), zeznania M. S. (k. 321-324), pismo z dnia 18.03.2011 r. (k. 90-91), pismo z dnia 11.01.2011 r. (k. 131), pismo z dnia 25.01.2011 r. (k. 132), pismo z dnia 08.02.2011 r. (k. 133), pismo z dnia 04.05.2011 r. (k. 134-135), pismo z dnia 17.05.2011 r. (k. 136), pismo z dnia 23.05.2011 r. (k. 137-138), notatka z dnia 16.03.2011 r. (k. 195-196), protokół (k.197-199), odpowiedź na pozew (k. 112-116).

W związku z powstałymi opóźnieniami powód wezwał pozwanego do podpisania aneksu do łączącej w/w strony umowy, w którym to po odpowiednich uzgodnieniach ustalono by nowe terminy uwzględniające powstałe opóźnienia. Z woli pozwanego aneks nie został jednakowoż podpisany, natomiast jednostronnie narzucał on nowe terminy bez uprzedniego ustalenia ich z powodem. Terminy te wynikały z ustaleń poczynionych na spotkaniach pomiędzy pozwanym, a głównym wykonawcom (...), w których to powód uczestniczyć nie mógł z uwagi na fakt, iż pozwany nie zgłosił go oficjalnie głównemu wykonawcy jako podwykonawcę.

Dowód: zeznania M. S. (k. 321-324), zeznania J. L. (k. 324-325), zeznania K. W. (k. 500-502), pismo z dnia 28.09.2010 r. (k. 123) pismo z dnia 18.10.2010 r. (k. 88), pismo z dnia 19.10.2010 r. (k. 89-89v), pismo z dnia 09.11.2010 r. (k. 124), pismo z dnia 15.11.2010 r. (k. 125-126), pismo z dnia 21.12.2010 r. (k. 129), pismo z dnia 18.03.2011 r. (k. 90-91), pismo z dnia 11.01.2011 r. (k. 131), pismo z dnia 25.01.2011 r. (k. 132), pismo z dnia 08.02.2011 r. (k. 133), pismo z dnia 04.05.2011 r. (k. 134-135), pismo z dnia 06.05.2011 r. (k. 92-92v), pismo z dnia 17.05.2011 r. (k. 136), pismo z dnia 19.05.2011 r. (k. 94-95v), pismo z dnia 23.05.2011 r. (k. 137-138), notatka z dnia 16.03.2011 r. (k. 195-196), protokół (k.197-199).

Pomimo braku woli podpisania aneksu przez (...) Sp. z o.o.powód realizował pierwotnie zawartą umowę nr (...), w miarę sukcesywnego udostępniania przez głównego wykonawcę frontu robót wykonując prace będące przedmiotem wymienionego kontraktu, przesyłając jednocześnie pozwanemu żądane przez niego dokumenty. Inwestycja będąca przedmiotem umowy zawartej pomiędzy pozwanym, a powodem w/w została zaś zakończona, w dzienniku budowy nie odnotowano zastrzeżeń odnośnie opóźnień w wykonaniu czy naprawie usterek, wydana został decyzja o pozwoleniu na użytkowanie i obiekt został przekazany inwestorowi do użytkowania. W. S.prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...), wobec wykonania powierzonych mu prac wystawił trzy faktury nr (...)z dnia 30.09.2010 r. na kwotę 121.611,43 zł. z terminem płatności na dzień 30.10.2010, (...)z dnia 31.01.2011 r. na kwotę 159.777,00 zł z terminem płatności na dzień 2.03.2011 r., (...)z dnia 22.08.2011 r. na kwotę 96.566,07 zł z terminem płatności na dzień 21.09.2011 r. Pozwany jednakowoż uiścił część z w/w kwot, zaś do uregulowania pozostały z faktury (...)kwota 361,41 zł, z faktury (...)kwota 66.200 zł oraz z (...), kwota 92.640,62 zł. Mając to na uwadze powód wystosował do pozwanego wezwanie do zapłaty na sumaryczną kwotę 159.202,03 zł. Pozwany w odpowiedzi na przedmiotowe pismo zaś podniósł, iż opóźnienie powoda w wykonaniu prac w stosunku do ustalonych terminów wynosi 60 dni, co skutkować miało naliczeniem kary umownej za opóźnienie na łączną kwotę 158.640,00 zł. Nadto w powód w ocenie pozwanego miałby również opóźnić się w usuwaniu stwierdzonych usterek o 30 dni, czego skutkiem miało być naliczenie kary w kwocie 79.320,00 zł. Pozwany zgodnie z w/w faktami zaznaczył, iż na mocy pkt (...) Protokołu z Negocjacji z Wykonawcą naliczone kary umowne mogą być potrącane m. in. z najbliższych płatności Wykonawcy. W dalszej korespondencji pozwany zaznaczył żądanie kwoty 66.200 zł z faktury (...)było bezzasadne, albowiem nie doszło do podpisania protokołu odbioru końcowego. Podniesiono również, iż powód wbrew zawartej umowie nie wręczył gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania umowy.

Dowód: zeznania M. S.(k. 321-324), zeznania J. L.(k. 324-325), zeznania K. W.(k. 500-502), wezwanie do zapłaty (k. 98), pismo z dnia 28.10.2011 r. (k. 99), pismo z dnia 2.10.2011 r. (k. 100), pismo z dnia 14.11.2011 r. (k. 101-102), dziennik budowy wraz z oświadczeniem (k. 337-397), dziennik budowy wraz z wnioskiem o pozwolenie na użytkowanie części inwestycji i decyzją nr (...) (k. 399-449), e-maile wraz z załącznikami (k. 219-241)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o w/w dowody z dokumentów i zeznań świadków, które w całości należy uznać za wiarygodne jako korespondujące ze sobą i niekwestionowane przez strony postępowania. Sąd uznał zeznania świadków: M. S. (k. 321-324), J. L. (k. 324-325) i K. W. (k. 500-502) za spójne i logiczne, a jednocześnie zgodne z złożonymi do akt dokumentami. Także zeznania świadka: P. Ł. ( k. 502-504 ), należy ocenić jako logiczne, spójne i w części zgodne z przeprowadzonymi w toku postępowania dowodami z dokumentów, za wyjątkiem kwestii odnoszących się powinności uczestniczenia powoda na cotygodniowych naradach koordynacyjnych, zgłoszenia powoda głównemu wykonawcy, jako podwykonawcy pozwanego oraz możliwości dopuszczenia powoda do narad pomimo niezgłoszenia. Zeznania P. Ł. w tym zakresie są sprzeczne z zeznaniami świadka K. W., przedstawiciela inwestora, który jako osoba zupełnie związana z żadną ze stron, nie miał podstaw do podawania nieprawdziwych informacji.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jako zasadne zasługuje na uwzględnienie w całości.

Bezsprzeczną w niniejszej sprawie jest okoliczność, iż strony łączyła umowa o roboty budowlane stypizowana w od art. 647 do 658 k.c., na mocy której powód zobowiązał się do: wykonania dostawy i montażu balustrad oraz elementów ślusarskich, zgodnie z dokumentacja techniczną przez pozwanego, w P.i (...)w W., dokończenia prac z remontem ścian (...)na P.oraz robót wynikających z przedstawionej przez zamawiającego części składowych kosztów jednostkowych oraz dokonania prac dodatkowych wykonywanych na zlecenie pozwanego. Niepodważalne jest również to, iż termin zawarty w w/w umowie, ustanawiający zakończenie robót na dzień 30.01.2011 r. nie został dotrzymany przez powoda z uwagi na okoliczności od niego niezależne. Choć pozwany inwestorem nie był (a jedynie podwykonawcą głównego wykonawcy) bez wątpienia powód uczynił zadość art. 651 k.c. informując kontrahenta o przeszkodach w terminowym wykonaniu umowy, czy też wykrytych "mankamentach" terenu budowy uniemożliwiających prawidłowe wykonanie umowy. Naturalną reakcją ze strony (...) Sp. z o.o.z/s w W.winno być ustalenie z kontrahentem nowego terminu/terminów zakończenia prac, co zgodnie z dyspozycją art. 648 § 1 k.c. winno było być stwierdzone pisemnie w postaci chociażby odpowiedniej treści aneksu - do czego z resztą zobowiązywała łącząca w/w podmioty umowa (vide k. 16v). Pozwany jednakowoż ograniczył się do jednostronnego wyznaczania powodowi „nieprzekraczalnych” terminów, bez jakiegokolwiek wcześniejszego ustalenia ich z kimkolwiek z firmy (...). Z zeznań świadka P. Ł.(k. 502-504) wynika wręcz, iż wskazanie odgórnie ustalonych terminów zakończenia części robót, traktowane był przez pozwanego jako wiążące polecenia dla powoda, nie zważając na łączącą strony umowę, wykluczającą jakąkolwiek formę podległości i związania poleceniami jednego z kontrahentów.

Nadmienić należy, iż zgodnie z twierdzeniami pozwanego można byłoby przyjąć, że obowiązkiem po stronie powoda było również uczestniczenie w naradach koordynacyjnych, gdyby nie fakt niezgłoszenia podwykonawcy (powoda) głównemu wykonawcy tj. (...), (vide zeznania K. W.k. 500-502). Wątpliwym staje się przy tym uczynienie zadość przez pozwanego dyspozycji art. 647 ¹ § 3 k.c. Nie można zatem stwierdzić, iż terminy ukończenia robót podnoszone przez pozwanego były kiedykolwiek ustalane z pozwanym. Żaden z przedstawionych dokumentów (przykładowo notatka z dnia 16.03.2011 r. k. 195-196, protokół k.197-199) nie nosi śladów zaakceptowania nowych terminów, a wręcz miejscami P. Ł.podnosi, iż ustalonych z głównym wykonawcą terminów powód wprost nie zaakceptował.

Mając powyższe na uwadze nie sposób podzielić stanowiska pozwanego, że „przesunięcie terminów udostępnienia frontu robot przez GW, powoduje przesunięcie terminów realizacji prac” (vide pismo pozwanego z 23.05.2011 r.). Trudno znaleźć również usprawiedliwienie prawne dla wniosku o automatyzmie takiego przesunięcia terminów w przypadku braku odpowiedniego zapisu umownego. Umowa nr (...) nie przewidywała takowego przypadku. Prowadzi to do konstatacji, iż w braku zgodnej woli stron co do ustalenia terminów zakończenia prac, nie można uznać, że powód po 30.01.2011 r. znajdował się w zwłoce w wykonaniu robót będących przedmiotem w/w kontraktu. Konsekwencją powyższego jest brak możliwości dokonania jakichkolwiek potrąceń.

Przyjmując nawet, hipotetyczną w realiach przedmiotowej sprawy sytuację, iż powód znajdował się w zwłoce w wykonaniu powierzonych robót, to należy podzielić stanowisko strony powodowej, winno się miarkować kary w trybie art. 484 § 2 k.c. poprzez odstąpienie od ich naliczania. Zachodzą przeto wszystkie przesłanki do ich miarkowania, tj. zobowiązanie zostało w całości wykonane, a nadto kara jest rażąco wygórowana. Podkreśla się literaturze prawniczej oraz orzecznictwie, że kara umowna jako surogat odszkodowania, musi być odnoszona do wielkości szkody, jaką uprawniony poniósł, co nie oznacza konieczności wykazania faktu poniesienia szkody. Możliwość dochodzenia kary umownej nie jest, co oczywiste uzależniona od wystąpienia szkody związanej z nienależytym wykonaniem zobowiązania, jednakże ocena zaistniałej z tego powodu szkody może mieć wpływ na ograniczenie wysokości dochodzonej kary umownej (wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2006 r., V CSK 34/06, LEX nr 195426). Karę umowną można uznać za „rażąco wygórowaną” w momencie jej zastrzegania lub też zostać taką w następstwie późniejszych okoliczności, do których można zaliczyć fakt, iż szkoda wierzyciela jest znikoma, skutkiem czego zachodzi rażąca dysproporcja pomiędzy jej wysokością, a wysokością należnej kary (wyrok SN z dnia 14 lipca 1976 r., I CR 221/ 76, OSNCP 1977, nr 4, poz. 76; wyrok SA w Katowicach z dnia 17 grudnia 2008 r., V ACa 483/08, LEX nr 491137). Wreszcie, gdy kara umowna równa się bądź jest zbliżona do wysokości wykonanego z opóźnieniem zobowiązania, w związku z którym ją zastrzeżono, można ją uważać za rażąco wygórowaną w rozumieniu art. 484 § 2 k.c. (wyrok SN z dnia 20 maja 1980 r., I CR 229/80, OSNCP 1980, nr 12, poz. 243; wyrok SA w Katowicach z dnia 17 grudnia 2008 r., V ACa 483/08, LEX nr 491137). W realiach tejże sprawy podnieść niewątpliwie trzeba, iż naliczone sumaryczne kary umowne, z różnych tytułów wskazanych przez pozwanego wobec powoda, są zbliżone wysokością do wynagrodzenia powoda wynikającego z łączącej strony umowy. Wreszcie z ujawnionych dokumentów oraz zeznań świadków wynika jednoznacznie, iż realizacja inwestycji została zakończona, zaś sam pozwany otrzymał swoje wynagrodzenie.

Nadto kwestia momentu podniesienia przez pozwanego faktu naliczenia kar umownych i zgłoszenia roszczeń do potrącenia poddaje w wątpliwość uczciwość działań strony pozwanej wobec kontrahenta. Bezspornym wszakże jest fakt, iż powód domagał się części sum z przedstawionych pozwanemu faktur, toteż pozostała część jak wskazuje logika, została uregulowana przez stronę pozwaną. Mając na uwadze daty wystawienia faktur przez powoda, należy uznać, iż pozwanemu w uregulowaniu części zobowiązań nie przeszkadzały zaistniałe w jego mniemaniu opóźnienia w realizacji poszczególnych etapów robót po stronie powodowej, pojawiające się już w listopadzie 2010 r. (vide odpowiedź na pozew k. 113). Kwestia ewentualnych kar umownych wynikających ze zwłoki powoda w wykonaniu robót, sięgającej listopada 2010 r. pojawiła się przeto dopiero, kiedy przyszło do spłaty pozostałych zobowiązań.

Chybiony również jest argument pozwanego dotyczący możliwości naliczenia kary umownej wobec uchybienia przez powoda obowiązków polegających na sporządzeniu szczegółowej „Dokumentacji warsztatowej” (pkt.(...)„Protokołu z negocjacji z wykonawcą” z dnia 15.09.2010r.). Powód przedstawił szereg kopii korespondencji e-mail z pozwanym, w których zawarto żądane dokumenty, zaś wymyka się logice stwierdzenie o niedoręczeniu nigdy żądanych dokumentacji wobec faktu wydania decyzji nr (...). Przeto właściwy organ państwowy stosownej decyzji by nie wydał w przypadku braków w dokumentacji prowadzonych robót budowlanych. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż podniesiony przez powoda brak umocowania pełnomocnika pozwanego do występowania z roszczeniem materialno-prawnym jest o tyle chybione, iż pełnomocnictwo znajdujące się w aktach sprawy (k. 117) ma również charakter materialny nie zaś li tylko procesowy. Niemniej jednak w ocenie Sądu pozostaje bezpodstawnym naliczanie jakichkolwiek kar umownych wobec kompletności wszelkiej wymaganej przez pozwanego dokumentacji.

Wreszcie w ocenie Sądu w świetle art. 354 k.c i 5 k.c. nie tylko jednostronne narzucanie terminów wykonania nie może być uznane za godziwe korzystanie ze swojego prawa. Analizując powstały pomiędzy w/w podmiotami spór nie sposób odnieść wrażenie, iż działania pozwanego dążą wprost do czynienia ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i z zasadami współżycia społecznego. Zważyć należy na podniesione przez pozwanego różne podstawy i wysokości naliczonych kar umownych we wcześniejszej korespondencji z powodem w porównaniu z podniesionymi w toku przedmiotowego postępowania – pismo z dnia 28.10.2011 r. (k. 99), pismo z dnia 2.10.2011 r. (k. 100) w porównaniu z odpowiedzią na pozew (k. 112-116). Nazbyt jaskrawym jest zatem w realiach przedmiotowej sprawy dążenie pozwanego do uchylenia się za wszelką cenę od zapłaty zobowiązań wobec powoda.

Mając powyższe rozważania na uwadze należy uznać roszczenie powoda za zasadne, zaś przedstawione przez pozwanego do potrącenia należności z tytułu kar umownych za nienależycie naliczone, stąd też Sąd orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

Podstawą rozstrzygnięcia o żądaniu odsetkowym jest art. 481 k.c.

O kosztach postępowania orzeczono w myśl zasady wynikającej z art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Mając na uwadze, iż stroną przegrywającą sprawę jest pozwany, zasadnym jest zasądzenie od niego na rzecz powoda kosztów postępowania w kwocie 11 578 zł, na które to koszty składają się: koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3 600 zł (zgodnie z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - Dz. U. z 2013 r. nr 461 – j.t. ), opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, opłata od pozwu w kwocie: 7.961 zł.

SSO Cezary Skwara