Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant:       sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 lutego 2023 r. w Warszawie

sprawy B. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z udziałem (...) Sp. z o.o. w W. (płatnika składek)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania B. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 27 maja 2022 r. nr (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od odwołującej B. T. na rzecz organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 813/22

UZASADNIENIE

B. T. złożyła w dniu 29 czerwca 2022 r. odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. nr (...) z 27 maja 2022 r., stwierdzającej, że nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 10 września 2021 r. Ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, że podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 10 września 2021 r.

W uzasadnieniu odwołująca wskazała m.in., że analiza uzasadnienia zaskarżonej decyzji prowadzi do wniosku, że została wydana bez przeprowadzenia prawidłowego i wyczerpującego postępowania, w tym dowodowego, ustalenia poczynione przez organ rentowy są albo niepełne, albo nieprawdziwe, a ocena prawna dokonana na podstawie tak wadliwie poczynionych ustaleń nie ma żadnego związku z rzeczywistym stanem rzeczy i polega w głównej mierze na przytoczeniu przez organ rentowy orzecznictwa sądowego w zakresie pozorności umowy o pracę, które to stanowisko nie ma żadnego przełożenia na fakty istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Zdaniem odwołującej organ rentowy z góry założył, że umowa o pracę w sytuacji, gdy pracownik po kilku miesiącach pracy staje się niezdolny do pracy z powodu choroby jest umową pozorną, mająca na celu uzyskanie nienależnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w tym przypadku zasiłku chorobowego. Odwołująca przedstawiła przyczyny założenia przez nią spółki pod nazwą (...) sp. z o.o. Podkreśliła również, że w pierwszym okresie działalności odwołująca, jako jedyny właściciel oraz prezes zarządu Spółki, koncentrowała całość swoich wysiłków na przygotowaniu oferty w ramach konkursu na realizację zadania publicznego z zakresu wychowania przedszkolnego, a następnie na zabezpieczeniu zaplecza osobowego (zawarcie umów o pracę z pracownikami merytorycznymi, m.in. przedszkolankami) oraz majątkowego (odpowiedni lokal, dostawa usług, itp.) w celu prowadzenia działalności przedszkolnej. Po otrzymaniu pozytywnej decyzji ze strony (...) W., oznaczającej dla odwołującej potwierdzenie uzyskania środków na prowadzenie przedszkola publicznego, czyli pozwalającej na faktyczne rozpoczęcie działalności gospodarczej przez (...) sp. z o.o. odwołująca dokonała działań, planowanych od początku, a których podjęcie było uzależnione od decyzji Prezydenta (...) W. w sprawie konkursu ofert. W sferze właścicielskiej odwołująca sprzedała część udziałów w Spółce swojej obecnej wspólniczce. Odwołująca z uwagi na posiadane doświadczenie, poza oczywiście nadzorem właścicielskim realizowanym w ramach Zgromadzenia Wspólników Spółki, miała wykonywać czynności menedżerskie, nie mieszczące się w czynnościach zwykłego bieżącego prowadzenia spraw Spółki jako podmiotu prawa handlowego. W tym celu z w dniu 10 września 2021 r. Spółka oraz odwołująca zawarli umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku menedżera. Zdaniem odwołującej z zakresu obowiązków z umowy o pracę widać, że są to działania nie mieszczące się w typowym zakresie prowadzenia zwykłych spraw spółki, a mające charakter menedżerski, to jest związany przede wszystkim ze współpracą z samorządem, zarówno w ramach udzielanych Spółce dotacji, jako podmiotowi prowadzącemu przedszkole publiczne, ale także poszukiwania nowych form współpracy i nowych rozwiązań w zakresie świadczenia usług opieki dziennej nad dziećmi, w ramach zadań samorządu terytorialnego. Dodatkowo odwołująca w zakresie obowiązków miała bieżący nadzór nad pracami remontowymi oraz adaptacyjnymi, które to prace były niezbędne w celu dostosowania miejsca prowadzenia działalności do wymogów przepisów prawa, a tym samym wypełnienia wymagań stawianych przez (...) W.. Prace te w zamierzaniu miały podnieść standard placówki, przeznaczonej na opiekę nad małymi dziećmi. W ocenie odwołującej, od momentu zawarcia umowy o pracę, to jest w zasadzie od momentu, gdy faktyczna działalność Spółki, czyli przedszkole publiczne, została rozpoczęta, zajmowała się czynnościami wchodzącymi w zakres zadań wynikających z jej umowy o pracę. Od dnia 11 lutego 2022 odwołująca jest niezdolna do pracy z powodu choroby. Zdaniem ubezpieczonej okoliczności faktyczne sprawy nie pozostawiają jednak wątpliwości, że odwołująca od momentu rozpoczęcia przez Spółkę faktycznej działalności gospodarczej, wykonywała czynności pracownicze wynikające z jej umowy o pracę. (odwołanie, k. 3-16 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy wskazał, że ze złożonych dokumentów ubezpieczeniowych wynika, że odwołująca od dnia 10 września 2021 r. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek „ (...) sp. z o.o." w wymiarze 1/1 etatu. Odwołująca posiadała 100% udziałów w okresie od 20 maja 2021 r. do 9 września 2021 r. W dniu 10 września 2021 r. Odwołująca sprzedała 4 udziały M. T. oraz w dniu 30 marca 2022 r. Odwołująca sprzedała 1 udział Pani M. T.. W ocenie organu rentowego w toku postępowania wyjaśniającego strony nie przedstawiły dowodów świadczenia pracy przez odwołującą. Dowody na wykonywanie pracy, jakie przedstawił płatnik jak podpisywanie listy obecności, wskazanie świadków oraz oświadczenia świadków, jako dowody na świadczenie pracy nie stanowiły dla organu wystarczającego dowodu potwierdzającego faktyczne świadczenie pracy przez B. T. na rzecz ww. płatnika. W związku z powyższym organ rentowy zaskarżoną decyzją stwierdził, że odwołująca nie podlega, jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o." obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 10 września 2021 r.

Odnosząc się do zarzutów zgłoszonych w odwołaniu organ rentowy wskazał, że zgodnie z ustalonym stanem faktycznym (odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, dalej KRS) Odwołująca pełni funkcje członka zarządu spółki (...) sp. z o.o." Zarząd spółki jest jednoosobowy. Spółka posiada dwóch wspólników, tj. odwołującą, która posiada 95% udziałów oraz drugiego wspólnika M. T., która posiada 5% udziałów (córka odwołującej). Biorąc pod uwagę ilość posiadanych udziałów należy stwierdzić, że Odwołująca jest wspólnikiem dominującym. Organ rentowy wskazał, że wspólnik spółki z o.o. może być zatrudniony na etacie w swojej spółce, o ile spełnione są określone warunki. Aby można było mówić o zatrudnieniu pracowniczym, muszą wystąpić jego elementy konstrukcyjne wymienione w Kodeksie pracy. Ich brak powoduje, że nie jest możliwe nawiązanie stosunku pracy między wspólnikiem a jego spółką z o.o. (...) z orzecznictwem będzie tak zawsze w przypadku jedynego wspólnika zaangażowanego w bieżącą działalność zarządczą spółki, a także, gdy jeden ze wspólników ma w spółce pozycję tak dalece dominującą, że można uznać, iż jest niemal jedynym wspólnikiem. Z uwagi na powyższe wskazania w ocenie organu rentowego odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie ( odpowiedź na odwołanie, k. 18-20. a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. została wpisana do KRS w dniu 20 maja 2021 r. Odwołująca posiadająca doświadczenie i niezbędne kwalifikacje do prowadzenia placówki przedszkolnej B. T. postanowiła założyć spółkę w celu wzięcia udziału w konkursie ogłoszonym przez Prezydenta (...) W., w dniu 11 maja 2021 r. zarządzeniem nr (...) na realizację zadania publicznego z zakresu wychowania przedszkolnego w D. B. (...) W.. Spółka wzięła w nim udział, a jej oferta została wybrana. Przedmiotem działalności spółki (...) jest opieka nad dziećmi i edukacja od 3 roku życia. Jest to przedszkole ogólnodostępne, wyłonione w drodze konkursu w dzielnicy B. (ogłoszenie o konkursie k. 14 a.s., zarządzenie nr (...) k. 16, załącznik do zarządzenia z wykazem wybranych ofert k. 11 a.s. zeznania świadka D. G. k. 74 a.s.).

Od początku istnienia spółki (...) była Prezesem Zarządu. Pełniła ona tę funkcję będąc jedynym członkiem Zarządu. Odwołująca od 20 maja 2021 r. do 10 września 2021 r. pozostawała jedynym wspólnikiem spółki. Następnie zbyła 4 udziały na rzecz córki M. T. dnia 10 września 2021 r. Tego samego dnia M. T. została powołana w trybie art. 210 § 1 k.s.h. do reprezentowania spółki. Odwołująca zbyła jeszcze jeden udział dnia 30 marca 2022 r. na rzecz M. T.. Obecnie B. T. posiada 45 udziałów o łącznej wartości 4.500,00 zł, pozostałe 5 udziałów o łącznej wartości 500,00 zł posiada inny wspólnik M. T. – córka odwołującej. Kapitał zakładowy spółki wynosi 5.000,00 zł. (odpis KRS nr (...), k. 7-9 a.s., umowy sprzedaży udziałów z 10 września 2021 r. i 30 marca 2022r., uchwała nr 1/ (...) z 10 września 2021 r. – nienumerowane kart akt rentowych).

W dniu 10 września 2021 r. odwołująca zawarła z reprezentowaną przez jej córkę M. T. spółką (...) sp. z o.o. umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia zawarcia umowy w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku menadżera za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 15.000 zł brutto . Do zakresu obowiązków odwołującej miało należeć wytyczanie strategii działania spółki w zakresie prowadzenia działalności przedszkolnej oraz głównych kierunków rozwoju, koordynowanie działań związanych z poszukiwaniem nowych metod prowadzenia przez spółkę działalności przedszkolnej, współpraca z organami samorządowymi w zakresie prowadzenia placówek przedszkolnych, organizowanie pracy spółki poprzez wdrażanie właściwych rozwiązań i procesów administrowania przedszkolem oraz prowadzenie efektywnego zarządzania, organizowanie i sprawowanie nadzoru nad pracami remontowymi oraz adaptacyjnymi pomieszczeń przedszkola, współpraca z instytucjami samorządowymi w zakresie pozyskiwania dodatkowych funduszy, dotacji i subwencji dla działalności przedszkolnej. Miało to przejawiać się w wykonywaniu przez odwołującą takich czynności jak kontrola i współpraca z pracownikami gospodarczymi, współpraca z serwisami zewnętrznymi, z urzędem gminy, firmami reklamowymi, kontrola ekipy sprzątającej oraz zakup sprzętu, zabawek, piachu i soli do wysypania przed budynkiem, dbanie o bezpieczeństwo, organizacja ekip remontowych, hydraulika. W razie potrzeby miała również zajmować się przeglądami kominiarskimi, gazowymi, badaniami oświetlenia, współpracą z Sanepidem (umowa o pracę z dnia 10 września 2021 k. 12 a.s., zeznania odwołującej i świadka D. G. k. 74-77 a.s.).

B. T. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych od dnia 10 września 2021 r. Zgłoszenie zostało doręczone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po terminie tj. 20 września 2021 r. W toku postępowania przed organem rentowym odwołująca wyjaśniała, że to nieznaczne opóźnienie spowodowane było awarią systemu i brakiem dostępu do Internetu w ostatnim dniu upływającego terminu tj. w piątek 17 września 2021 r., wobec czego zgłoszenie zostało wysłane w następnym dniu roboczym, którym był poniedziałek 20 września 2021 r. (zgłoszenie z 20 września 2021 r. – nienumerowane karty akt rentowych).

W dniu 10 lutego 2022 r. odwołująca otrzymała zwolnienie lekarskie. Było to związane z kręgosłupem i ostrogami piętowymi. Zwolnienie lekarskie nie było po żadnym zabiegu operacyjnym (zeznania B. T. k. 75-77 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 1 kwietnia 2022 r. wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia B. T. z tytułu umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. (zawiadomienie o wszczęciu postępowania – nienumerowane karty akt rentowych).

Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego w dniu 27 maja 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję nr (...) stwierdzającą, że B. T. od dnia 10 września 2021 r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik płatnika składek (...) sp. z o.o. (decyzja ZUS z dnia 27 maja 2022 r. – nienumerowane karty akt rentowych).

Wskazany stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów zgromadzonych w aktach sprawy. Zdaniem Sądu dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również częściowo zeznania świadków: D. G. oraz wyjaśnienia złożone przed organem rentowym przez: E. M. i P. P., a także zeznania odwołującej.

Wyjaśnienia złożone przed organem rentowym przez: E. M. i P. P. Sąd ocenił jako wiarygodne i przydatne dla dokonania ustaleń faktycznych związanych ze znajomością tych osób z odwołującą się od momentu podpisania z nimi umów o pracę oraz zatrudnieniem ich w spółce. Natomiast w zakresie wykonywania stosunku pracy przez odwołującą i podlegania nadzorowi E. M. sąd nie dał wiary tym zeznaniom. E. M. jak sama wskazała jest zatrudniona w spółce od 1 września 2021 r., czyli jedynie 10 dni przed zatrudnieniem odwołującej się. Nie wykazała ona jak wyglądała praca B. T., która miała być rzekomo przez nią kontrolowana i jak sama podniosła uważa odwołującą za swojego pracodawcę. Nielogicznym wydaje się więc jednoczesne bycie pracodawcą oraz podleganie kontroli przez swojego pracownika. Zeznania D. G. zostały uznane za wiarygodne w zakresie profilu działalności płatnika składek, zajmowanych przez nią stanowisk, wykonywaną przez nią pracą, a przede wszystkim znajomością odwołującej się. Zeznania tego świadka się w zakresie świadczenia przez odwołującą się pracy na podstawie umowy o pracę i podlegania nadzorowi dyrektora nie były wiarygodne. Z zeznań tego świadka wynika, że B. T. wykonywała czynności zarządcze jak omawianie kwestii finansowych, współpraca z innymi podmiotami. Wobec powyższego Sąd dał wiarę zeznaniom tym świadków częściowo, poza kwestiami podlegania nadzorowi przez odwołującą i wykonywania stosunku pracy.

Sąd miał także na uwadze, że odwołująca na okoliczność wykonywanej przez nią pracy nie przedstawiła żadnych miarodajnych dowodów, poza niewieloma, na których nie sposób się oprzeć. Dowody w postaci list obecności, potwierdzeń przelewów, zeznań D. G. i wyjaśnienia pisemne zebrane przez organ rentowy, które nie mają potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym, nie stanowią wiarygodnej podstawy do uznania ich za dowód wykonywania przez B. T. umowy o pracę.

Oceniając zeznania odwołującej się, Sąd uwzględnił cały zgromadzony materiał dowodowy, ocenę tego materiału oraz całokształt okoliczności sprawy, o których szerzej będzie mowa. Wynikiem przeprowadzonej oceny było uwzględnienie jej zeznań jako wiarygodnych jedynie w części opisującej ogółem działalność płatnika składek, a także okres przebywania przez ubezpieczoną na zwolnieniu lekarskim. W pozostałej zaś części, szczególnie odnośnie pracy realizowanej przez ubezpieczoną zgodnie z zawartą w dniu 10 września 2021 r. umową o pracę na czas nieokreślony na stanowisku menadżerki, Sąd zeznaniom odwołującej się nie dał wiary. Poza tym, wskazana ocena zeznań strony wynika z całokształtu okoliczności sprawy, a także innych dowodów, które Sąd zgromadził, co będzie przedmiotem dalszej analizy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie B. T. jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Przedmiotem sporu pozostawało, czy B. T. od dnia 10 września 2021 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik płatnika składek (...) sp. z o.o.

Aby tę kwestię rozstrzygnąć należy dokonać szczegółowej wykładni przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 423), zwanej dalej ustawą systemową. Art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, tj. pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Stosownie do zawartej w art. 2 k.p. definicji – pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie m.in. umowy o pracę. W myśl art. 22 § 1 k. p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy wskazywał, że brak jest dowodów potwierdzających faktyczne świadczenie pracy przez B. T., a umowa o pracę z dnia 10 września 2022 r. jest nieważna w oparciu o art. 58 § 2 k.c., ponieważ jest to czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Organ wskazał również na pozorność tej umowy. Zdaniem Zakładu zamiarem stron stosunku pracy nie była faktyczna realizacja postanowień umowy o pracę, a jedynie uzyskanie przez odwołującą statusu pracownika.

Jak wynika z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z 8 marca 1995 r., I PZP 7/95 i wyrok Sądu Najwyższego z 23 września 1997 r., I PKN 276/97). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

Sąd przyjął jednak, że okoliczności sprawy wskazują, iż doszło do zawarcia pozorowanej czynności prawnej. W myśl art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność umowy o pracę zachodzi tylko wówczas, gdy strony formalnie łączą się więzią pracowniczą, jednak od samego początku nie mają one zamiaru jej realizować albo gdy deklarują, że łączy je umowa o pracę, a faktycznie realizują inny wzorzec umowny (np. umowę zlecenia). Reasumując, znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi. W rezultacie oczywiste jest to, że realizowanie innej pracy niż umówiona oraz wypłacanie wynagrodzenia według umowy, a nie odpowiadające pracy wykonanej nie świadczą o pozorności umowy o pracę. Pozorność w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. inaczej można określić jako maskaradę. Strony już na etapie umawiania się wiedzą i godzą się, że nie będą realizować umowy o pracę (praca nie będzie wykonywana albo wprawdzie będzie realizowana, ale faktycznie w ramach innej więzi prawnej), a mimo to deklarują przez zawarcie stosunku pracy i głoszą na zewnątrz, że występują jako pracownik i pracodawca. W przypadku różnic między rodzajem pracy umówionej i realizowanej maskarada tego rodzaju nie występuje. Strony realizując model pracowniczy mogą zmieniać przedmiot postanowień umownych – również co do rodzaju pracy i wynagrodzenia, a zamiany te nie zmieniają oceny, że dochodzi do realizacji zobowiązania według wzorca z art. 22 § 1 k.p. (postanowienie Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2021 r., (...) 23/21). Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy.

Sąd w pełni podziela stanowisko i argumentację przedstawioną przez organ rentowy w zakresie braku charakterystycznych elementów stosunku pracy w świetle art. 22 §1 k.p.

Nawiązanie stosunku pracy wymaga, aby pracownik zobowiązał się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Stosunek pracy wymaga kooperacji dwóch podmiotów, z których jeden jest pracownikiem, a drugi pracodawcą. Ponadto zaistnieć muszą cechy kreujące stosunek pracy i wyróżniające go od innych stosunków prawnych. Na pewno taką cechą odróżniającą, będącą elementem niezbędnym stosunku pracy, jest pracownicze podporządkowanie pracownika pracodawcy, co może budzić wątpliwości w przypadku osoby zarządzającej zakładem pracy w imieniu pracodawcy, gdy pracodawcą jest spółka, której pracownik jest jedynym udziałowcem, a do tego jedynym członkiem zarządu. Dla stwierdzenia, że w treści stosunku prawnego występują cechy pracowniczego podporządkowania z reguły wskazuje się na takie elementy jak: określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności, podpisywanie listy obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność, dokładne określenie miejsca i czasu realizacji powierzonego zadania oraz ich wykonywanie pod nadzorem kierownika.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego konsekwentnie przyjmuje się, że nie jest możliwe uznanie umowy za umowę o pracę, jeżeli pracownik nie jest obowiązany do wykonywania poleceń pracodawcy, czyli gdy brak jest elementu podporządkowania (tak Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 11 kwietnia 1997 roku, I PKN 89/97, OSNAPiUS 1998, nr 2, poz. 35; z dnia 4 grudnia 1997 r., I PKN 394/97, OSNAPiUS 1998, nr 20, poz. 595 oraz z dnia 7 września 1999 roku, I PKN 277/99, OSNAPiUS 2001, nr 1, poz. 18). Mając powyższe na uwadze w razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy (np. brak podporządkowania), nie można przyjąć, że zawarto umowę o pracę.

W przypadku gdy ta sama osoba fizyczna występuje równocześnie w kilku rolach, w tym zwłaszcza w roli wspólnika, jednoosobowego zarządu w tym też jego prezesa, oraz w charakterze pracownika spółki, którego obowiązki w istocie mogą się pokrywać z zadaniami należącymi do zarządu spółki, gdy do obowiązków pracowniczych ma należeć wykonywanie zarządu spółki, pod znakiem zapytania staje możliwość nawiązania stosunku pracy, gdyż byłby to nie tylko stosunek nawiązany w wyniku zawarcia umowy o pracę "z samym sobą", ale ponadto byłby też on pozbawiony zasadniczych elementów konstrukcyjnych wymaganych od tego typu stosunku, w szczególności zaś brak byłoby w nim cechy szeroko rozumianego podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy (uchwała Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 marca 1995 roku, sygn. akt I PZP 7/95, Legalis nr 29176).

W toku postępowania odwołująca powoływała się na czynności, jakie miała wykonywać w ramach umowy o pracę. Wskazała, że jako pracownik zatrudniony na stanowisku menadżera miała odciążyć pracę dyrektora, zajmować się kontrolą i współpracą z pracownikami gospodarczymi, zamówieniami, współpracą z serwisami zewnętrznymi i z urzędem gminy. W razie potrzeby miała również zajmować się przeglądami kominiarskimi, gazowymi, badaniami oświetlenia, współpracą z Sanepidem. Do jej zadań miało należeć także kontrolowanie ekipy sprzątającej oraz zakup sprzętu, zabawek, piachu i soli do wysypania przed budynkiem, dbaniem o bezpieczeństwo. Odwołująca ponadto miała organizować ekipy remontowe, hydraulika, odbiory Sanepidu, współpracować z firmą reklamową. Na prośbę dyrektora wykonuje różne czynności, które są jej zlecane. Informuje dyrektora o efektach pracy, które niejednokrotnie dyrektor kontroluje. Odwołująca wskazała, że jest w przedszkolu bardzo często, ale przebywa również poza nim z uwagi na jej zadania, spotkania. Zdarza też się, że pracuje zdalnie z domu. Podpisuje listę obecności jak jest na miejscu w przedszkolu. Odwołująca wskazała, że poprzednia pani dyrektor przestraszyła się obowiązków i zrezygnowała. Zdaniem odwołującej obecna dyrektor, która do tej pory była nauczycielem, poprosiła ubezpieczoną, czy mogłaby zająć takie stanowisko, ponieważ zdała sobie sprawę, że nie podoła wszystkiemu. Odwołująca ponadto wskazała, że gdy pracuje zdalnie to sama siebie kontroluje.

Nawet jeżeliby uznać twierdzenia ubezpieczonej w tym zakresie za prawdziwe to trudno stwierdzić, aby te obowiązki przekraczały czynności zarządcze związane z pełnioną przez niego funkcją członka zarządu. W ocenie Sądu w rzeczywistości czynności te były przez nią wykonywane w ramach pełnionej przez nią roli członka zarządu. Z zeznań D. G. i pisemnych wyjaśnień E. M. również wynika, że odwołująca miała podlegać dyrektorowi. Jednak świadkowie wskazali, że miała nienormowany czas pracy i miejsce oraz nie wykazali, że faktycznie wykonywała czynności w ramach stosunku pracy, a nie jako osoba zarządzająca. Należy zwrócić uwagę, że w wyjaśnieniach pisemnych dyrektor nazwała odwołującą swoim pracodawcą, a jednocześnie, wskazała, że kontroluje pracę odwołującej. Prowadzi to do nielogicznych wniosków i potwierdza wykonywanie przez odwołującą czynności wykazywanych przez siebie oraz świadków w ramach pełnienia roli członka zarządu, nie natomiast pracownika podlegającego nadzorowi. Z pisemnych wyjaśnień P. P. wynika, że nie wie czy odwołująca jest zatrudniona w spółce, ale z pewnością jest jej właścicielem. P. P. nie posiadała także wiedzy na temat wykonywanych przez odwołującą czynności poza widniejącymi podpisami odwołującej na dokumentach spółki. Powyższe wskazuje, że odwołująca nie wykazała, aby czynności wykonywane przez nią na stanowisku menadżera, wynikały z prowadzonej przez spółkę działalności, a nie z pełnionej przez niego funkcji zarządczej. W ocenie Sądu Okręgowego wykonywanie czynności w ramach stosunku pracy przez odwołującą nie potwierdzają również zeznania świadków, pisemne wyjaśnienia czy dokumenty załączone do akt sądowych oraz akt rentowych związane z prowadzeniem spółki. Powyższe potwierdza jedynie, iż spółka istotnie prowadziła działalność gospodarczą, a nie że ubezpieczona wykonywała pracę na rzecz spółki w rozumieniu art. 22 k.p. Zdaniem Sądu nie zostało również potwierdzone zapotrzebowanie na pracę ubezpieczonej dla spółki na stanowisku menadżera od dnia 10 września 2021 r. w pełnym wymiarze czasu pracy.

W niniejszej sprawie zawarty z B. T. stosunek prawny nie nosił wszystkich cech stosunku pracy, o którym mowa w art. 22 k.p. Cechą konstytutywną stosunku pracy jest wykonywanie jej pod kierownictwem pracodawcy i w warunkach podporządkowania. W ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy nie można mówić o podporządkowaniu pracowniczym, nawet tzw. "autonomicznym", które jest charakterystyczne dla stanowisk kierowniczych. W momencie zawierania umowy o pracę w dniu 10 września 2021 r. B. T. była jednocześnie jedynym członkiem zarządu płatnika składek, który posiadał 45 z 50 udziałów. Tym samym będąc jednocześnie wspólnikiem oraz członkiem zarządu spółki posiadała znaczny wpływ na działalność płatnika składek. Wobec powyższego, zdaniem Sądu, nie mogła ona być zatrudniona w charakterze pracownika u płatnika składek, bowiem stanowiłoby to wyraz niemożliwego pojęcia podporządkowania „samym sobie”, co pojęciowo jest wykluczone. Co prawda odwołująca twierdziła, że podlegała służbowo pod dyrektora E. M., jednak w toku sprawy nie przedstawiono na tę okoliczność żadnych dowodów, potwierdzających, aby faktycznie tak było. W ocenie Sądu z uwagi na brak jakichkolwiek dowodów na tę okoliczność, poza twierdzeniami odwołującej się i świadków, B. T. nie podlegała kierownictwu i nadzorowi ze strony pracodawcy, a także dyscyplinie pracy.

Sąd Najwyższy jednolicie przyjmuje, że wspólnik, który ma większościowe udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie może korzystać z ubezpieczenia społecznego jako pracownik (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 lipca 2011 r., I UK 8/11, OSNP 2012 nr 17-18, poz. 225, LEX nr 1043990 oraz z dnia 11 września 2013 r., II UK 36/13, LEX nr 1391783). Z tym stanowiskiem nie koliduje możliwość pracowniczego ubezpieczenia wspólników wieloosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością na stanowiskach członków zarządu (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 1995 nr 18, poz. 227). Jednak, gdy udział w kapitale zakładowym spółki innych wspólników pozostaje iluzoryczny - co miało miejsce w rozpoznawanej sprawie, to w orzecznictwie Sądu Najwyższy nie aprobuje się czynności zmierzających do wykreowania więzi pracowniczej, pozbawionej jednocześnie jej immanentnych cech z racji połączenia pracy i kapitału (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09, LEX nr 599767; z dnia 3 sierpnia 2011 r., I UK 8/11, LEX nr 1043990, postanowienie Sądu Najwyższego z 24 marca 2021 r. (...) 156/21).

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Istotą zaś pozorności jest ukrycie braku zamiaru wywołania określonych skutków prawnych. Skoro więc strony porozumienia założyły, iż czynność ta nie wywoła określonych, typowych dla tej umowy skutków prawnych należy uznać, iż umowa taka jest nieważna.

Zgodzić się należy także ze stwierdzeniem, że samo zawarcie umowy o pracę jest dopuszczalne na zasadzie swobody umów. W sytuacji jednak, gdy powoduje powstanie skutków na zewnątrz, tak jak w przedmiotowej sytuacji w zakresie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, organ rentowy jest uprawniony do badania tego, czy zawarcie takiej umowy a tym samym zgłoszenie do ubezpieczeń było zgodne z rzeczywistym stanem, czy też fikcyjne, pozorne, analizowania tego, jaki był cel stworzenia tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Przede wszystkim należy wskazać na brak dowodów na wykonywanie pracy przez odwołującą, w zakresie wynikającym z umowy o pracę. Okoliczności sprawy wskazują także na to, iż zawarcie umowy z B. T. nie miało na celu realizacji jej zobowiązań, ale wyłącznie uzyskanie statusu pracownika.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy oddalił odwołanie, o czym orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za przegranie procesu. Kwotę 180 zł na rzecz organu rentowego Sąd zasądził od odwołującej się na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2018 r., poz. 265).