Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XXIV C 609/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:

sędzia Paweł Pyzio

Protokolant:

Sekretarz sądowy Agnieszka Wojcieska

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2021 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa S. D.

przeciwko (...) Bank (...) z siedzibą w W. (Oddziałowi w Polsce)

o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 8 lipca 2008r. jest nieważna;

II.  zasądza od (...) Bank (...) z siedzibą w W. (Oddziałowi w Polsce) na rzecz S. D. kwotę 215.021,53 zł. (dwieście piętnaście tysięcy dwadzieścia jeden złotych 53/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 44.722,93 zł. (czterdzieści cztery tysiące siedemset dwadzieścia dwa złote 93/100) od dnia 13 października 2018r. do dnia zapłaty i od kwoty 170.298,6 zł. (sto siedemdziesiąt tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt osiem złotych 6/100) od dnia 20 lutego 2020r. do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo w pozostałej części;

IV.  ustala, że koszty procesu ponosi w całości pozwany, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt XXIV C 609/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31 lipca 2019 roku (data nadania – k. 149) przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. powódka S. D., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła do Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 44.722,93 zł z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanej odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że 8 lipca 2008 roku wraz z mężem zawarła z (...) S.A. Oddziałem w Polsce (poprzednikiem prawnym pozwanej) umowę o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej – CHF oraz że po rozwodzie i podziale majątku wspólnego stała się wyłącznym właścicielem mieszkania i jedynym spłacającym kredyt kredytobiorcą. W ocenie powódki postanowienia § 1 ust. 1 i § 15 ust. 1 umowy kredytu oraz § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 regulaminu do kredytu hipotecznego, regulujące zasady przeliczania rat kredytu z wykorzystaniem kursów walut z tabeli kursowej kredytodawcy stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. Podniosła, że zawierając umowę działała jako konsument, zaś wyżej wskazane postanowienia kształtują jej prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Zaznaczyła, że kwestionowane klauzule mają charakter nieprecyzyjny i blankietowy, nie określają sposobu ustalania kursów walut stosowanych przez kredytodawcę, przyznając kredytodawcy możliwość jednostronnego i samodzielnego ustalania przyjętego miernika wartości – kursu franka szwajcarskiego, a tym samym możliwość jednostronnego ustalania wysokości rat kapitałowo – odsetkowych, przy jednoczesnym braku możliwości weryfikacji przez powódkę zasad, wedle których ustalane są kursy walut. Ponadto powódka podniosła, iż konstrukcja kwestionowanych klauzul poprzez stosowanie niejednolitego miernika wartości (kursu kupna i kursu sprzedaży waluty) powoduje pobieranie przez pozwaną dodatkowego zysku, który nie jest w żaden sposób powiązany z istotą i funkcją waloryzacji w rozumieniu art. 358 1 § 2 k.c. Powódka zaznaczyła, że umowa w obecnym kształcie godzi w równowagę stron i pewność obrotu. Ponadto wskazała, że w rejestrze klauzul niedozwolonych prowadzonym Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów znajdują się klauzule waloryzacyjne stosowane przez inne banki, których treść jest analogiczna do treści klauzul kwestionowanych przez powódkę. Powódka wskazała, że dochodzona przez nią kwota stanowi nadpłatę kredytu powstałą od dnia 22 sierpnia 2008 r. do końca 2013 r. i winna być zasądzona tytułem zwrotu nienależnego świadczenia. W ocenie powódki umowa kredytu winna być wykonywana z pominięciem klauzul niedozwolonych (waloryzacji). Jednocześnie powódka oświadczyła, iż nie przeciwstawia się uznaniu umowy za nieważną, a kwota o którą wnosi również i w takim wypadku będzie stanowiła świadczenie nienależne.

(pozew – k. 1 – 148)

Pozew został doręczony pozwanemu 5 października 2018 r. (epo – k. 153).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na przez pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa prawnego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa według norm przepisanych. Przyznał, iż strony zawarły umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do franka szwajcarskiego. Wskazał, że powódka zawnioskowała o konkretny, wybrany przez siebie produkt – kredyt hipoteczny indeksowany do waluty CHF. W ocenie pozwanego świadomy wybór i zaakceptowanie przez powódkę zaoferowanych przez kredytodawcę warunków świadczy o indywidualnym uzgodnieniu postanowień umowy, w tym postanowień dotyczących zasad indeksacji kredytu. Pozwany zaznaczył, że strona powodowa była świadoma ryzyka kursowego, przede wszystkim wpływu kursu waluty na wysokość zobowiązania wobec pozwanego oraz wysokość raty, co zostało dwukrotnie potwierdzone w oświadczeniach odebranych od powódki zarówno na etapie wnioskowania o kredyt jak i zawierania umowy kredytowej. Zaprzeczył także sprzeczności umowy z dobrymi obyczajami oraz naruszeniu interesów konsumenta, w szczególności w sposób rażący, podnosząc, że zmienność kursów walut jest immanentną cechą kredytów indeksowanych, pozwana nie wykazała, na czym miałoby polegać naruszenie jej interesów, zaś samo brzmienie kwestionowanych postanowień – nawet przy braku wskazania w umowie sposobu ustalania kursów walut – nie rodzi po stronie powodowej żadnych skutków materialnych, które naruszałyby jej interesy. Podkreślił, iż dopuszczalność zawierania umów kredytu indeksowanych została już przesądzona w orzecznictwie oraz została potwierdzona wprost postanowieniami ustawy „antyspreadowej” z dnia 29 lipca 2011 r. Wskazał także, że mechanizm indeksacji wymusza stosowanie dwóch kursów Pozwany zaprzeczył dowolności w ustalaniu przez kredytodawcę kursów walut, wskazując, że w tym zakresie zmuszony był do stosowania się do czynników umożliwiających konkurowanie z innymi podmiotami rynku finansowego, oraz że stosowane przez niego kursy były i są kursami rynkowymi. Wskazał ponadto, że od 2009 roku istniała możliwość zmiany sposobu spłaty kredytu poprzez zmianę waluty spłaty i dokonywania spłat bezpośrednio w walucie waloryzacji, z której to możliwości powódka nie skorzystała. Zaznaczył, że w kwietniu 2009 roku, w wyniku wdrożenia zmian Rekomendacji S wydanej przez Komisję Nadzoru Finansowego w regulaminie kredytowania określono zasady ustalania kursów walut obcych, które następnie były doprecyzowane i od 1 lipca 2013 roku zawierają jasny opis mechanizmu wyznaczania kursów kupna i sprzedaży dla pary walut CHF/PLN.

W zakresie wzajemnych rozliczeń pozwany podniósł, że w razie wzajemnego zwrotu świadczeń bank nie będzie zobowiązany do zwrotu spłaconej już części kredytu, gdyż kredytobiorczyni nadal pozostaje dłużnikiem banku i to w znacznych rozmiarach. Podniósł także, że strona powodowa nie wykazała jaka część rzekomych świadczeń należy się powódce a jaka jej byłemu mężowi, niebędącemu stroną procesu.

Pozwany zaznaczył, że nawet w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w ukształtowaniu postanowień dotyczących waloryzacji, nie może to prowadzić do nieważności całej umowy, nie może także prowadzić do wyeliminowania z umowy mechanizmu indeksacji. Wskazał, że przy ocenie możliwości dalszego obowiązywania umowy należy mieć na względzie konieczność przywrócenia równowagi kontraktowej, która nie może prowadzić do faworyzowania konsumenta. Wskazał także, ze nie ma przeszkód aby w miejsce abuzywnego postanowienia umownego posiłkować się normami pozaustawowymi wskazanymi w art. 56 i 354 k.c.

( odpowiedź na pozew – k. 154 – 304)

Na rozprawie w dniu 10 maja 2019 r., powódka złożyła pismo procesowe zawierające modyfikację żądania pozwu. Powódka wniosła o:

1.  ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 10 lipca 2008 roku zawarta przez powoda z pozwanym jest nieważna i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 215.021,53 zł jako zwrotu świadczeń nienależnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu pozwu do dnia zapłaty,

2.  ewentualnie, na wypadek nieuznania żądania opisanego w pkt 1., ustalenie, że poniższe zapisy umowy kredytowej nie obowiązują:

⚫.

§ 2 ust. 1 in fine Umowy w brzmieniu: „ Kredyt indeksowany jest do waluty obcej CHF”

§ 7 ust. 4 Regulaminu w brzmieniu: „ W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. Aktualne saldo zadłużenia w walucie kredytu Kredytobiorca otrzymuje listownie na podstawie postanowień § 11.”

§ 9 ust. 2 Regulaminu w brzmieniu „ W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej:

1)  raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu,

2)  jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu.”

⚫.

§ 13 ust. 7 Regulaminu w brzmieniu: „W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wcześniejsza spłata dokonywana jest w oparciu o kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku w momencie realizacji dyspozycji”

oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 99.633,88 zł wskutek pobierania przez pozwanego od powoda zawyżonych rat spłaty kredytu przez stosowanie bezskutecznych zapisów umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu pozwu do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej w kwocie 34 zł.

W uzasadnieniu pisma powódka wskazała, że podtrzymuje swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie oraz że modyfikacja powództwa ma charakter porządkujący. Podkreśliła, że zawarte w umowie ryzyko kursowe rozłożone jest nierównomiernie oraz że wobec powódki ryzyko to jest niczym nieograniczone. Podniosła ponadto, że umowa sprzeczna jest z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, tj. art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, art. 358 1 § 5 k.c. i art. 535 1 k.c., i jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i naturą stosunku prawnego oraz naruszająca zasadę określoności świadczenia jest zgodnie z treścią art. 58 § 1 k.c. nieważna. Powódka zaprzeczyła także, jakoby jej roszczenie było przedawnione. Wskazała, że skutkiem uznania klauzul indeksacyjnych za bezskuteczne jest nieważność całej umowy, gdyż strony nie zawarłyby takiej umowy bez zapewnienia skutecznego mechanizmu waloryzacji. Podniosła, że w przypadku uznania, że umowa jest jednak ważna, w miejsce nieważnych lub bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych nie wchodzi żaden inny zapis a umowa winna być wykonywana bez ich stosowania.

(pismo powódki z dnia 10 maja 2019 r. – k. 464 -752)

Postanowieniem z dnia 10 maja 2019 r. (sygn. akt II C 1899/18) Sad Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie jako właściwemu rzeczowo i miejscowo .

(postanowienie – k. 755).

Pismem z dnia 15 stycznia 2020 r. powódka ponownie dokonała modyfikacji powództwa w zakresie żądania ewentualnego, w ten sposób, że wniosła o ustalenie, że bezskutecznym wobec powoda jest również § 21 ust. 3 Regulaminu: „ W przypadku postawienia kredytu indeksowanego do waluty obcej w stan wymagalności, Bank dokonuje zmiany waluty kredytu na złote według kursu sprzedaży zgodnie z aktualną Tabelą obowiązującą w Banku.” Wskazała ponadto, że posiada interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia roszczenia, gdyż ustalenie nieważności umowy rozstrzygnie spór prawny pomiędzy stronami i stanie się podstawą rozliczeń oraz innych roszczeń na przyszłość (np. roszczenia o wykreślenie hipoteki), co do których powódce nie przysługuje roszczenie dalej idące aniżeli roszczenie o ustalenie (pismo powódki z 15 stycznia 2020 r. – k. 881 – 967).

Pozwany w pismach procesowych z dnia 15 stycznia 2020 r. i 5 marca 2020 r. podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, wnosząc o oddalenie powództwa w całości. Wskazał, że istnieje konieczność rozróżnienia dwóch rodzajów klauzul dotyczących indeksacji: 1) klauzuli ryzyka walutowego oraz klauzuli kursowej (dotyczącej spreadu walutowego), a także konieczność odrębnej analizy tych klauzul pod kątem ich zgodności z dobrymi obyczajami, braku naruszenia interesów konsumenta i ich ewentualnej abuzywności. Pozwany podniósł także, że w razie ewentualnego stwierdzenia abuzywności klauzul zawartych w umowie, nie jest możliwe utrzymanie umowy jako kredytu złotowego ze stawką LIBOR CHF. Wskazał, że w sytuacji abuzywności klauzuli dotyczącej różnicy kursowej, umowa kredytu powinna pozostać umową o kredyt odniesiony do waluty obcej oraz że możliwe jest w takim wypadku zastosowanie rangi ustawowej w celu zastąpienia wyeliminowanych postanowień, tj. art. 69 ust. 3 Prawa bankowego, na podstawie którego umowa może być w dalszym ciągu wykonywana, poprzez zapłatę bezpośrednio w walucie czy art. 358 § 2 k.c. Pozwany ponadto zarzucił powódce brak interesu prawnego w zakresie powództwa o ustalenie. Zaprzeczył m.in. braku możliwości negocjowania przez powódkę warunków umowy, uchybieniu standardom jakości i obsługi powoda, w tym niewypełnienia obowiązku informacyjnego, ukształtowaniu treści umowy w sposób niejednoznaczny.

(pismo pozwanego z dnia 15 stycznia 2020 r. – k. 781 - 879, pismo pozwanego z 5 marca 2020 r. – k. 973 – 980)

Na rozprawie w dniu 20 grudnia 2021 r. strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

( protokół z rozprawy z dnia 20 grudnia 2021 r. – k. 1186)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powódka, w związku z zamiarem zakupu lokalu mieszkalnego, zwróciła się do zewnętrznego doradcy kredytowego (...) o pomoc w wyborze kredytu hipotecznego. Doradca kredytowy wstępnie ocenił zdolność kredytową powódki i stwierdził, że nie pozwala ona na zaciągnięcie kredytu złotowego. Wskazał na ofertę kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego (...) S.A. Spółki Akcyjnej Oddziału w Polsce, jako najbardziej atrakcyjną, a jednocześnie jedyną dostępną dla powódki ofertę kredytu złotowego. Zapewnił powódkę o stabilności franka szwajcarskiego, mówiąc iż sam posiada kredyt w tej walucie.

(dowód: zeznania powódki – płyta CD z nagraniem rozprawy – k. 1103, protokół – k. 1102 – 1102v)

W okresie ubiegania się przez powódkę o kredyt hipoteczny, (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce oferował kredyty złotowe oraz kredyty indeksowane do franka szwajcarskiego, przy czym oferta kredytów indeksowanych była znacznie bardziej atrakcyjna, a jednocześnie zdolność kredytowa wnioskodawców w przypadku wyboru kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego była oceniana korzystniej niż dla kredytów złotowych.

(zeznania świadka K. S. – płyta CD z nagraniem rozprawy – j. 1156, protokół – k. 1154 – 1155)

Powódka S. D. wraz z mężem M. D. 29 lutego 2008 roku zwrócili się do (...) S.A. Spółki Akcyjnej Oddziału w Polsce z siedzibą w W. działającego pod nazwą handlową (...) (zwanego dalej: „Kredytodawcą” lub „Bankiem”) z wnioskiem o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 280.000 zł, z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym, pokrycie kosztów modernizacji i kosztów dodatkowych. Wniosek został złożony na formularzu Kredytodawcy. W polu waluta kredytu, spośród dostępnych opcji: „PLN” i „CHF”, powódka zakreśliła okienko „CHF”. W chwili składania wniosku S. D. i M. D. pozostawali we wspólnocie majątkowej małżeńskiej, oboje posiadali wykształcenie wyższe.

( dowód: wniosek kredytowy – k. 190 - 192)

Wraz z wnioskiem o udzielenie kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty CHF, wnioskodawcy złożyli oświadczenie o następującej treści:

„W związku z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany kursem waluty obcej, Wnioskodawca oświadcza, iż został zapoznany przez pracownika Banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej oraz że:

- będąc w pełni świadomym ryzyka kursowego, rezygnuje z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych i dokonuje wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej,

- znane mu są postanowienia „Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej,

- został poinformowany, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach Banku;

jest świadomy, że:

- ponosi ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt,

- ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem Banku, wynikającego z Umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu,

- kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie,

- saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej; raty kredytu wyrażone są w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie;”

(oświadczenie z 29 lutego 2008 r. – k. 194)

Powódka próbowała zmienić treść powyższego oświadczenia dotyczącego ryzyka walutowego, w którym miała oświadczyć, iż „rezygnuje z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych”, ponieważ nie odpowiadało ono prawdzie (powódka nie miała zdolności kredytowej na zaciągnięcie kredytu w złotych). Została jednak poinformowana przez pracownika Banku, że nie ma możliwości zmiany treści oświadczenia i że jeżeli nie podpisze przygotowanego przez Bank oświadczenia, nie będzie mogła złożyć wniosku o udzielenie kredytu.

(dowód: zeznania powódki – płyta CD z nagraniem rozprawy – k. 1103, protokół – k. 1102 – 1102v)

Dnia 3 lipca 2008 roku Kredytodawca wydał pozytywną decyzję kredytową, w której wskazał warunki na jakich kredyt miałby zostać udzielony. W decyzji wskazano m.in., że kredyt będzie udzielony w walucie CHF, wartość kredytu określono na kwotę 300.000 zł, jako cel kredytowania wskazano zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym oraz refinansowanie wydatków poniesionych na cele mieszkaniowe i modernizację. Wnioskodawcy otrzymali decyzję i ją zaakceptowali 10 lipca 2008 r.

(dowód: decyzja kredytowa z potwierdzeniem otrzymania i zaakceptowania jej warunków – k. 196)

Tego samego dnia, tj. 10 lipca 2008 r. powódka S. D. oraz jej mąż M. D. (zwani dalej „Kredytobiorcami”) zawarli z (...) S.A. Spółką Akcyjną Oddziałem w Polsce z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...) (zwaną dalej „Umową”)

(dowód: umowa o kredyt hipoteczny nr (...) – k. 15 – 20, 198 – 200v)

Umowa została sporządzona przez Kredytodawcę dnia 8 lipca 2008 r., w jego centrali, z wykorzystaniem wzorca umownego.

(dowód: umowa o kredyt hipoteczny nr (...) – k. 15 – 20, 198 – 200v, zeznania świadka K. S. – płyta CD z nagraniem rozprawy – j. 1156, protokół – k. 1154 – 1155).

Mimo prośby powódki, projekt umowy nie został jej przesłany na adres e-mail przed podpisaniem umowy. Powódka otrzymała przygotowaną przez Kredytodawcę Umowę oraz Regulamin w dniu podpisania Umowy i zapoznała się z nimi. Nie negocjowała postanowień Umowy.

(dowód: zeznania powódki – płyta CD z nagraniem rozprawy – k. 1103, protokół – k. 1102 – 1102v).

Treść Umowy i jej warunki nie podlegały negocjacjom ( zeznania świadka K. S. – płyta CD z nagraniem rozprawy – j. 1156, protokół – k. 1154 - 1155)

Na podstawie Umowy Kredytodawca zobowiązał się udzielić Kredytobiorcom kredytu w kwocie, na cel i na warunkach określonych w Umowie, zaś Kredytobiorczyni zobowiązała się do korzystania z kredytu na warunkach określonych w Umowie i „Regulaminie kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) (zwanego dalej: ”Regulaminem”) oraz zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami, opłatami, prowizjami i innymi kosztami w terminach spłaty określonych w Umowie (§ 1 Umowy).

Zgodnie z § 2 ust. 1 Umowy „ Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji Kredytobiorcy kwotę w wysokości 300.000,00 zł (słownie: trzysta tysięcy 00/100 zł). Kredyt jest indeksowany do waluty obcej CHF”.

Kredyt został udzielony z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym – spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego we W. przy ul. (...) oraz na refinansowanie poniesionych wydatków na cele mieszkaniowe i modernizację. Okres kredytowania został oznaczony na 420 miesięcy (35 lat), a Kredytobiorczyni zobowiązała się do zapłaty prowizji od udzielenia kredytu w kwocie 2.700,00 zł (§ 2 ust. 2 – 5 Umowy).

Zgodnie z § 3 ust. 1 i 2 Umowy kredyt miał być oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia Umowy wynosiła 4,15333 % w stosunku rocznym i ustalana była jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marży Kredytodawcy w wysokości 1,35 p.p. Oprocentowanie miało ulegać zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) na zasadach szczegółowo określonych w Regulaminie (§ 3 ust. 3 Umowy).

Postanowiono, że wypłata kredytu zrealizowana będzie jednorazowo, na podstawie pisemnej dyspozycji wypłaty środków z kredytu złożonej w Banku przez Kredytobiorców, i nastąpi po spełnieniu warunków uruchomienia kredytu, w tym warunków wskazanych w decyzji kredytowej (§ 5 ust. 1 – 3 Umowy).

Zgodnie z § 6 ust. 1 – 4 Umowy spłata kredytu miała nastąpić w 420 miesięcznych równych ratach kapitałowo – odsetkowych lub odsetkowych (w okresie karencji kapitału). W § 6 ust. 6 wskazano, że „ raty kredytu oraz inne należności związane z kredytem pobierane są z rachunku bankowego wskazanego w treści Pełnomocnictwa, stanowiącego załącznik do niniejszej Umowy. Kredytobiorca zobowiązany jest do utrzymywania wystarczających środków na ww. rachunku, uwzględniając możliwe wahania kursowe w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej."

W § 6 ust. 7 Umowy wskazano, że „ informacje nt. zmian stopy procentowej, wysokości rat spłaty oraz terminów spłaty Kredytobiorca otrzymuje w wyciągu bankowym dotyczącym kredytu.”

Strony postanowiły, że zabezpieczeniem spłaty kredytu i innych należności wynikających z Umowy będzie ustanowiona na rzecz Kredytodawcy na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego będącym przedmiotem kredytowania pierwsza hipoteka kaucyjna do kwoty 600.000,00 zł oraz cesja praw na rzecz Kredytodawcy z polisy ubezpieczenia ww. nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych (§ 7 ust. 1 Umowy). Kredytobiorcy oświadczyli, że w zakresie roszczeń Kredytodawcy wynikających z Umowy poddają się egzekucji w trybie art. 97 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe oraz wyrażają zgodę na wystawienie przez Kredytodawcę bankowego tytułu egzekucyjnego do kwoty 600.000,00 zł (§ 9 ust. 1 Umowy). Ponadto, celem zabezpieczenia roszczeń Kredytodawcy, Kredytobiorcy udzielili mu nieodwołalnego i niewygasającego z chwilą śmierci upoważnienia do pobierania, bez ich odrębnej dyspozycji, środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych indywidualnych bądź wspólnych prowadzonych przez Kredytodawcę, w każdym przypadku posiadania przez Kredytobiorców wymagalnych zobowiązań z tytułu Umowy i niedokonywania ich spłat w terminach przewidzianych w Umowie (§ 11 ust. 1 i 3 Umowy).

Kredytobiorcy oświadczyli, że w dniu podpisania Umowy otrzymali Regulamin i aktualną na dzień sporządzenia Umowy „taryfę oprocentowania, opłat i prowizji dla kredytów hipotecznych (...) i zapoznali się z nimi (§ 15 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 1 Umowy).

(dowód: umowa o kredyt hipoteczny nr (...) – k. 15 – 20, 198 – 200v)

Do Umowy załączono „ oświadczenie kredytobiorcy zw. z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką” z dnia 10 lipca 2008 r., w którym powódka oraz M. D. oświadczyli, że:

W związku z zawarciem Umowy o kredyt hipoteczny oprocentowany zmienną stopą procentową Kredytobiorca oświadcza, że:

1)  został zapoznany przez pracownika Banku z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej,

2)  jest świadomy ponoszenia ryzyka zmiany stopy procentowej w związku z ww. Umową, która ma wpływ na wysokość zobowiązania względem Banku wynikającego z Umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu.

W związku z zawarciem Umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej Kredytobiorca oświadcza, że:

1)  został zapoznany przez pracownika Banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej,

2)  będąc w pełni świadomym ryzyka kursowego, rezygnuje z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych i dokonuje wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej;

3)  znane mu są postanowienia Umowy o kredyt hipoteczny oraz „Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej;

4)  został poinformowany, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach Banku;

5)  jest świadomy, że:

a.  ponosi ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty , do której indeksowany jest kredyt;

b.  ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem Banku wynikającego z Umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kapitału;

c.  kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie;

d.  saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej;

e.  raty kredytu wyrażone są w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie.”

(dowód: oświadczenie z 10 lipca 2008 r. – k. 207)

Do Umowy załączono także Regulamin, będący jej integralną częścią (§ 1 ust. 1 Umowy, wykaz załączników).

(dowód: umowa o kredyt hipoteczny nr (...) – k. 15 – 20, 198 – 200v)

W Regulaminie zawarto m.in. definicję kredytu indeksowanego do waluty obcej wskazując, że jest to „ kredyt oprocentowany według stopy procentowej, opartej na stopie referencyjnej, dotyczącej waluty innej niż złote, którego wypłata oraz spłata odbywa się w złotych w oparciu o kurs waluty obcej do złotych, według Tabeli.” Tabelę natomiast zdefiniowano jako „ tabelę kursów walut obcych obowiązującą w Banku” (§ 2 pkt 2) i 12) Regulaminu).

Stosownie do § 4 ust. 1 Regulaminu „ kredyt udzielany jest w złotych. Na wniosek Wnioskodawcy Bank udziela kredytu indeksowanego do waluty obcej. W przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej Wnioskodawca wnioskuje o kwotę kredytu wyrażoną w złotych, z zaznaczeniem iż wniosek dotyczy kredytu indeksowanego do waluty obcej.

Zgodnie z § 7 ust. 4 Regulaminu „ w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. Aktualne saldo zadłużenia w walucie kredytu Kredytobiorca otrzymuje listownie na podstawie postanowień § 11.”

W § 9 ust. 1 Regulaminu wskazano, że „ raty spłaty kredytu pobierane są z rachunku bankowego Kredytobiorcy, prowadzonego w złotych, wskazanego w Umowie”. Zgodnie z § 9 ust. 2 Regulaminu „ W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej:

3)  raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu,

4)  jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu.”.

Stosownie do treści § 9 ust. 3 Regulaminu Kredytobiorcy zobowiązani byli do zapewnienia środków na poczet spłaty rat kredytu najpóźniej w dniu roboczym poprzedzającym dzień wymagalności raty spłaty kredytu.

W § 16 ust. 9 Regulaminu zastrzeżono, że „ w przypadku zmniejszenia wartości zabezpieczeń kredytu w stopniu, który nie zapewnia pełnego zaspokojenia wierzytelności Banku, pogorszenia się sytuacji finansowej Kredytobiorcy, zagrożenia terminowości spłat kredytu, Bank ma prawo zobowiązać Kredytobiorcę do zapewnienia dodatkowego zabezpieczenia oraz zlecenia wyceny nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu lub nieruchomości stanowiącej przedmiot finansowania, na koszt Kredytobiorcy.

W § 14 Regulaminu wprowadzono możliwość przewalutowania kredytu, nie częściej jednak niż 2 razy do roku, pod warunkiem złożenia wszystkich współkredytobiorców pisemnego wniosku o zmianę waluty kredytu i pozytywnej oceny tego wniosku przez Kredytodawcę, przy czym w przypadku, gdy na skutek przewalutowania rata spłaty kredytu ulegnie podwyższeniu lub wzrośnie ryzyko kredytowe, Kredytodawca zastrzegł sobie możliwość ponownego badania zdolności kredytowej wnioskodawcy.

W § 21 ust. 3 Regulaminu postanowiono, że „ W przypadku postawienia kredytu indeksowanego do waluty obcej w stan wymagalności, Bank dokonuje zmiany waluty kredytu na złote według kursu sprzedaży zgodnie z aktualną Tabelą obowiązującą w Banku.

Na mocy § 23 Regulaminu Kredytodawca zastrzegł sobie prawo zmiany Regulaminu (ust. 1), przy czym postanowiono, że zmieniony Regulamin zaczyna obowiązywać kredytobiorcę po upływie 14 dni od dnia doręczenia tekstu zmian, chyba że kredytobiorca złoży w tym terminie pisemne wypowiedzenie umowy.

(dowód: Regulamin – k. 28 – 36, 201 - 205)

Od dnia zawarcia Umowy Regulamin był wielokrotnie zmieniany.

(dowód: zarządzenie z dnia 28 kwietnia 2009 r. wraz z nowym wzorem umowy i Regulaminu – k. 275 – 283v, pismo (...) w sprawie zmian Regulaminu – k. 285, pismo (...) w sprawie zmian Regulaminu wchodzących w życie z dniem 23 października 2012 r. – k. 287 – 287v, pismo pozwanego Banku w sprawie zmian Regulaminu wchodzących w życie dnia 1 lipca 2013 r. – k. 289 – 290v; pismo pozwanego Banku w sprawie zmian Regulaminu wchodzących w życie dnia 19 maja 2014 r. wraz z wydrukiem zmienionego Regulaminu oraz dowodem nadania na adres powódki – k. 292 - 298, pismo pozwanego Banku w sprawie zmian Regulaminu wchodzących w życie dnia 1 lipca 2016 r. wraz z dowodem nadania na adres powódki – k. 300 - 304)

Ani postanowienia Umowy, ani postanowienia Regulaminu obowiązującego w dniu zawarcia Umowy nie umożliwiały Kredytobiorczyni spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie waloryzacji.

(dowód: umowa o kredyt hipoteczny nr (...) – k. 15 – 20, 198 – 200v, Regulamin – k. 28 – 36, 201 - 205)

W dniu zawarcia Umowy Bank nie posiadał spisanej polityki ustalania i aktualizacji kursów wymiany walut oraz procedury przygotowywania tabeli kursowej. Polityka taka została wprowadzona w dniu 21 września 2009 r.

(dowód: zarządzenie nr (...) z 18 września 2009 r. – k. 959 - 966).

Dnia 1 lipca 2009 roku, na mocy wewnętrznych zarządzeń Dyrektora Generalnego (...) S.A. Spółce Akcyjnej Oddziale w Polsce, wprowadzono w Banku wzory aneksu do umowy o kredyt hipoteczny do stosowania w relacjach z klientami, którzy podejmą decyzję o zmianie sposobu spłaty kredytu (zmianie waluty w jakiej raty miały być spłacane) oraz wprowadzono wzór „dyspozycji zmiany sposobu spłaty kredytu” do stosowania w relacjach z klientami.

(dowód: zarządzenie z 01 lipca 2009 r. wraz ze wzorem aneksu – k. 151 – 153, zarządzenie z 29 czerwca 2009 r. wraz ze wzorem dyspozycji – k. 155 – 155v)

Dnia 1 lipca 2013 roku wprowadzono do Regulaminu zasady dotyczące wyznaczania kursów wymiany walut, w tym dla pary CHF/PLN. Szczegółowo opisano mechanizm wyznaczania kursów kupna i kursów sprzedaży walut poprzez wskazanie czynników wpływających na kursy kupna i sprzedaży walut oraz wysokość spreadu walutowego, zasad publikacji tabeli kursów walutowych oraz zmiany zasad ustalania kursów walut.

(dowód: pismo pozwanego Banku w sprawie zmian Regulaminu wchodzących w życie dnia 1 lipca 2013 r. – k. 289 – 290v)

Zasady te były modyfikowane poprzez kolejne zmiany Regulaminu wchodzące w życie dnia 19 maja 2014 r. i 1 lipca 2016 r. O zmianach Regulaminu wchodzących w życie dnia 19 maja 2014 r. i 1 lipca 2016 r. powódka została zawiadomiona pisemnie.

(dowód: pismo pozwanego Banku w sprawie zmian Regulaminu wchodzących w życie dnia 19 maja 2014 r. wraz z wydrukiem zmienionego Regulaminu oraz dowodem nadania na adres powódki – k. 292 - 298, pismo pozwanego Banku w sprawie zmian Regulaminu wchodzących w życie dnia 1 lipca 2016 r. wraz z dowodem nadania na adres powódki – k. 300 - 304)

Kredyt został wypłacony jednorazowo, w złotych, w dniu 3 września 2008 r. w kwocie 300.000 zł przeliczonej do po kursie Kredytodawcy 1,9097 do kwoty 157.092,74 CHF.

(dowód: zaświadczenie z 09 kwietnia 2019 r. – k. 701 - 705)

Od dnia zawarcia Umowy Kredytobiorczyni spłaca raty kredytu w złotych. Do dnia 8 kwietnia 2019 r. powódka wpłaciła na rzecz pozwanego na podstawie Umowy, tytułem spłaty rat kredytu, kwotę w łącznej wysokości 215.021,53 zł.

(dowód: zaświadczenie z 09 kwietnia 2019 r. – k. 701 - 705)

Kredyt został zaciągnięty przez powódkę celem zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych i nie miał związku z działalnością zawodową wykonywaną przez powódkę. W dacie zawarcia umowy powódka nie prowadziła działalności gospodarczej. Przedmiotowa nieruchomość nigdy nie była wynajmowana.

(dowód: zeznania powódki – płyta CD z nagraniem rozprawy – k. 1103, protokół – k. 1102 – 1102v).

Przed zawarciem Umowy powódka była w placówce Banku kilkukrotnie, przy czym pierwsze spotkanie z pracownikiem Banku było najdłuższe. Podczas pierwszego spotkania w placówce Banku pracownik Banku ocenił zdolność kredytową powódki, która okazała się niewystarczająca na zaciągnięcie kredytu złotowego. Pracownik Banku zaproponował ofertę kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego. Przekazał powódce informacje o ryzyku kursowym związanym z zaciągnięciem kredytu indeksowanego, tj. o możliwości wahań kursu franka szwajcarskiego i wpływu tych wahań na wysokość raty, okazał wykres z historycznymi kursami franka, z którego wynikało, że wahania są nieznaczne, przy czym zapewnił powódkę, że frank szwajcarski jest stabilną walutą. Nie poinformował powódki o stosowaniu przez bank dwóch różnych kursów waluty – kursu kupna i kursu sprzedaży, nie poinformował powódki o spreadzie walutowym stosowanym przez Bank, ani o możliwości wzrostu salda zadłużenia wraz ze wzrostem kursu franka szwajcarskiego.

(dowód: zeznania powódki – płyta CD z nagraniem rozprawy – k. 1103, protokół – k. 1102 – 1102v).

Pracownik Banku nie poinformował powódki w jaki sposób Bank ustał kursy walut, gdyż sam nie posiadał takich informacji, wskazując, że z tabelą kursową Banku i ustalonymi na dany dzień kursami można zapoznać się w placówce Banku, gdzie wywieszany jest wydruk Tabeli.

(dowód: zeznania powódki – płyta CD z nagraniem rozprawy – k. 1103, protokół – k. 1102 – 1102v, zeznania świadka K. S. – płyta CD z nagraniem rozprawy – j. 1156, protokół – k. 1154 - 1155)

Dnia 3 listopada 2018 r. (...) Bank (...) S.A. został przejęty w trybie połączenia transgranicznego przez (...) Bank (...) z siedzibą w W., który od tego dnia prowadzi w Polsce działalność związaną z nabytymi prawami i obowiązkami, w tym działalność związaną z kredytami indeksowanymi oraz denominowanymi, w formie oddziału pod nazwą (...) Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce (dowód: okoliczność bezsporna; nadto: odpis z rejestru przedsiębiorców KRS dla (...) Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce, kopia Planu podziału (...) Bank (...) S.A. z 28 kwietnia 2018 r. – k. 318 – 330, kopia planu połączenia transgranicznego – k. 331 – 343v, kopia postanowienia potwierdzającego połączenie wraz z tłumaczeniem przysięgłym – k. 344 – 345, kopia wyciągu z księgi głównej prowadzonej przez Sąd Handlowy w W. wraz z kopią tłumaczenia przysięgłego – k. 346 - 379).

Pozwany (...) Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce jest następcą prawnym (...) S.A. Oddziału w Polsce (okoliczność bezsporna).

7 grudnia 2021 r. do akt sprawy zostało złożone oświadczenie powódki S. D. z 6 grudnia 2021 r., w którym powódka oświadczyła m.in., że akceptuje możliwość upadku Umowy mając na uwadze konsekwencje z tym związane, w tym możliwość wystąpienia przez pozwanego z roszczeniem o zwrot wypłaconej w wykonaniu nieważnej umowy kwoty. Wskazała także, że jest świadoma, iż pozwany może złościć dodatkowe roszczenia o tzw. wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, przy czym zaznaczyła, że nie uznaje zasadności takiego roszczenia (oświadczenie powódki z 6 grudnia 2021 r. – k. 1182).

Związek małżeński powódki już po zawarciu umowy został rozwiązany przez rozwód, a na skutek dokonanego podziału majątku powódka stała się jedynym właścicielem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem kredytowania, oraz jedynym spłacającym kredyt kredytobiorcą (dowód: twierdzenia pozwu – k 3, załącznik do protokołu rozprawy – I Ns 110/17).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych w treści uzasadnienia dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, na podstawie oświadczeń stron niekwestionowanych przez stronę przeciwną (art. 229-230 k.p.c.) oraz na podstawie zeznań powódki i świadka K. S.. Pozostałe dokumentu złożone do akt sprawy i niewymienione w treści niniejszego uzasadnienia, były nieprzydatne dla ustalenia stanu faktycznego i złożone przez strony w większości dla poparcia sowich stanowisk prawnych.

Dokumenty zgromadzone w aktach sprawy nie wzbudziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności, ich prawdziwość nie była kwestionowana przez strony.

Sąd dał wiarę zeznaniom powódki S. D., które to zeznania były zgodne z dokumentami przedłożonymi w sprawie, a jednocześnie logiczne, rzeczowe i spójne (zeznania powódki - płyta CD z nagraniem rozprawy – k. 1103). Z tych samych względów Sąd również dał wiarę zeznaniom świadka K. S., jednak z uwagi na to, iż świadek nie pamiętał szczegółów z przebiegu procesu udzielania kredytu powódce, jego zeznania okazały się przydatne do ustalenia stanu faktycznego jedynie w ograniczonym zakresie (zeznania świadka K. S. – płyta CD z nagraniem – k 1156). Zeznania świadka A. W. (k. 1054 – 1058) okazały się nieprzydatne do ustalenia stanu faktycznego w sprawie, gdyż świadek nie brała udziału w procesie zawierania Umowy przez powódkę.

Sąd, na podstawie art. 235 2 § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wniosek strony powodowej o zobowiązanie strony pozwanej do złożenia wskazanych dokumentów, a także pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy ze względu na uwzględnienie żądania głównego dotyczącego ustalenia nieważności Umowy i zapłaty kwoty wynikającej z zaświadczenia wystawionego przez pozwanego.

Sąd zważył co następuje.

Powód domagał się w przedmiotowej sprawie zapłaty wskazanej w pozwie kwoty tytułem bezpodstawnego wzbogacenia w związku z nieważnością umowy kredytu hipotecznego z 8 lipca 2008 roku. Najdalej idącym zarzutem sformułowanym przez powoda był zarzut nieważności przedmiotowej umowy. Powoduje to konieczność rozważenia tego zarzutu w pierwszej kolejności gdyż będzie to przesądzało o zasadności roszczeń dochodzonych w sprawie.

Zgodnie z art. 58 k.c.

§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Zdaniem Sądu umowa kredytowa którą zawarły strony jest nieważna ponieważ wykracza poza granice swobody umów określone w art. 353 1 k.c.

Zgodnie z art. 353 1 k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy kredytu, tekst jedn. Dz. U. z 2002 r., nr 72, poz. 665 ze zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Jak stanowi ust. 2 art. 69 prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W przedmiotowej umowie znalazły się następujące postanowienia:

1.  § 2 ust. 1 in fine Umowy w brzmieniu: „ Kredyt indeksowany jest do waluty obcej CHF”.

2.  „ kredyt oprocentowany według stopy procentowej, opartej na stopie referencyjnej, dotyczącej waluty innej niż złote, którego wypłata oraz spłata odbywa się w złotych w oparciu o kurs waluty obcej do złotych, według Tabeli.” Tabelę natomiast zdefiniowano jako „ tabelę kursów walut obcych obowiązującą w Banku” (§ 2 pkt 2) i 12) Regulaminu).

3.  § 7 ust. 4 Regulaminu w brzmieniu: „ W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. Aktualne saldo zadłużenia w walucie kredytu Kredytobiorca otrzymuje listownie na podstawie postanowień § 11.”

4.  § 9 ust. 2 Regulaminu w brzmieniu „ W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej:

1)  raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu,

2)  jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu.”

5.  § 13 ust. 7 Regulaminu w brzmieniu: „W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wcześniejsza spłata dokonywana jest w oparciu o kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku w momencie realizacji dyspozycji”

6.  W § 21 ust. 3 Regulaminu postanowiono, że „ W przypadku postawienia kredytu indeksowanego do waluty obcej w stan wymagalności, Bank dokonuje zmiany waluty kredytu na złote według kursu sprzedaży zgodnie z aktualną Tabelą obowiązującą w Banku.

Z postanowień tych wynika jednoznacznie, że warunki umowy dotyczące ustalania kursów waluty CHF, które miały zastosowanie do ustalania wysokości salda kredytu jak i wysokości rat kapitałowo- odsetkowych dawały pozwanemu bankowi uprawnienie do dowolnego kształtowania zobowiązań drugiej strony umowy. W tym zakresie postanowienia umowy nie zawierały żadnych ograniczeń, pozwalając bankowi na niczym nieograniczone ustalanie kursu CHF w swoich tabelach, a tym samym wysokości zobowiązań kredytobiorcy. Zasadą kształtowania stosunków zobowiązaniowych jest równouprawnienie ich stron, czyli brak uprzywilejowanej pozycji jednego podmiotu w stosunku do drugiego. W konsekwencji nie jest dopuszczalne, aby postanowienia umowne dawały jednej ze stron uprawnienie do kształtowania według swojej woli zakresu obowiązków drugiej strony. Byłoby to sprzeczne z naturą stosunku zobowiązaniowego. (zob. SN w uchwale 7 sędziów z dnia 22 maja 1991 r., sygn. akt III CZP 15/91). W sytuacji gdy oznaczenie świadczenia zostało pozostawione jednej ze stron, powinno być ono oparte na obiektywnej podstawie, nie zaś pozostawione do swobodnego uznania strony. W przeciwnym wypadku zobowiązanie należałoby z reguły uznać za nieważne ( zob. Agnieszka Pyrzyńska w Systemie Prawa Prywatnego, Prawo zobowiązań – część ogólna, tom 5, pod redakcją prof. dr hab. Ewy Łętowskiej, str. 205). Tak nie było w przypadku przedmiotowej umowy w której nie znalazły się żadne kryteria zgodnie z którymi miałby być ustalany kurs CHF. Jej zapisy nie przewidywały też żadnej możliwości wpływania przez kredytobiorcę na wysokość tego kursu. Nie ma przy tym znaczenia w jaki sposób bank ustalał kursu CHF w swoich tabelach do których odwoływały się postanowienia umowy oraz to czy kurs ten był zbliżony do kursu rynkowego. Sama bowiem potencjalna możliwość kształtowania go w dowolny sposób przesądza o tym, że tak ukształtowany stosunek zobowiązaniowy jest sprzeczny z jego naturą (por. wyrok Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 2011 roku III CSK 206/10, postanowienie Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2003 roku, III CZP 82/02, wyrok Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2014 roku IV CSK 585/13).

Konsekwencją poczynionych wyżej ustaleń jest także to, że nie sposób uznać, że postanowienia przedmiotowej umowy określają w wystarczający sposób wysokość zobowiązań jej stron. Możliwość dowolnego ustalania kursu CHF przez bank powoduje, że nie można ustalić na podstawie postanowień umowy jaka będzie wysokość zobowiązania kredytobiorcy w dacie wypłaty kredytu, jak i w trakcie wykonywania umowy przez kredytobiorcę (saldo) i jaka będzie wysokość zobowiązań kredytobiorcy z tytułu obowiązku zapłaty rat kapitałowo- odsetkowych. Wszystkie te wartości mogą być dowolnie kształtowane przez bank poprzez ustalanie kursu CHF. Powoduje to sprzeczność umowy z bezwzględnie obowiązującymi przepisami art. 69 prawa bankowego.

Konsekwencją podniesionych wyżej okoliczności jest ustalenie, że przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna.

Zakładając natomiast, że umowa ta jest zgodna co do zasady z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa należałoby poczynić ustalenia czy postanowienia tej umowy nie stanowią klauzul abuzywnych.

Zgodnie z art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z przepisów tych wynika więc, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki tj.: zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy. Kontrola abuzywności postanowień umowy jest wyłączona gdy postanowienie takie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem lub gdy określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 lutego 2019 r. w sprawie II CSK 19/18 postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych. Natomiast rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie.

Powód w dacie zawierania umowy był konsumentem w znaczeniu przewidzianym w art. 22 1 k.c. Nie było co do tego sporu między stronami. Postanowienia umowy dotyczące ustalania kursów waluty nie były indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcą. Brak indywidualnego uzgodnienia tych postanowień wynika z samego sposobu zawarcia umowy tj. zastosowania przez bank wzorca umowy. Jest oczywiste, że w takim przypadku kredytobiorca nie ma żadnego wpływu na postanowienia umowy w tej części. Ponadto jeśliby tak było, to na banku spoczywa ciężar dowodu w tym zakresie zgodnie z art. 385 1 par. 4 k.c.

Zdaniem Sądu wskazane wyżej klauzule umowne w zakresie ustalającym zasady przeliczania zobowiązań stron wynikających z umowy z CHF na PLN (bądź odwrotnie) i ustalania kursów waluty mających do tego zastosowanie nie są głównymi świadczeniami stron, co umożliwia ich kontrolę pod względem abuzywności. Te postanowienia dotyczą kwestii nie mających istotnego znaczenia z punktu widzenia istoty stosunku zobowiązaniowego łączącego strony. Istotą umowy kredytu jest bowiem zobowiązanie banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy określonej kwoty środków pieniężnych oraz zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami.

Powyższe ustalenia pozwalają na ocenę postanowień umowy w świetle pozostałych przesłanek abuzywności, tj. sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta. W sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszają interesy konsumenta postanowienia umowne godzące w równowagę kontraktową stron, a także te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd, wykorzystując jego zaufanie i brak specjalistycznej wiedzy. Klauzula dobrych obyczajów nawiązuje do wyobrażeń o uczciwych, rzetelnych działaniach stron, a także do zaufania, lojalności, jak również - w stosunkach z konsumentami - do fachowości. Zatem sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta (czy szerzej klienta), wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między partnerami kontraktowymi (por. M.Bednarek w: System Prawa Prywatnego Tom 5 Prawo zobowiązań - część ogólna, 2013, s.766.). Przypomnieć w ty miejscu trzeba to co zostało przytoczone wyżej, że warunki umowy dotyczące ustalania kursów waluty CHF dawały pozwanemu bankowi uprawnienie do dowolnego kształtowania zobowiązań drugiej strony umowy. W tym zakresie postanowienia umowy nie zawierały żadnych ograniczeń, pozwalając bankowi na niczym nieograniczone ustalanie kursu CHF w swoich tabelach, a tym samym wysokości zobowiązań kredytobiorców. Nie ma przy tym znaczenia to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 2 k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta (por. uchwała 7 sędziów SN w sprawie III CZP 27/18). Zdaniem Sądu postanowienia te są oczywiście sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy kredytobiorców. Wobec tego kredytobiorcy nie są tymi postanowieniami związani.

Na tym etapie konieczne jest więc ustalenie jakie są skutki uznania tych klauzul za abuzywne i w związku z tym za niewiążące kredytobiorcę. Po wyeliminowaniu tych zapisów umowy nie jest możliwe ustalenie wysokości świadczenia kredytobiorcy, tj. ustalenie wysokości kwoty, która podlega zwrotowi na rzecz banku i która stanowi podstawę naliczenia odsetek należnych od kredytobiorcy. Wobec nieuzgodnienia przez strony wysokości podstawowego świadczenia choćby jednej ze stron, umowę należy uznać za nieważną. Jednocześnie wyrok TSUE z 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 zakazuje uzupełniania powstałej w ten sposób luki w umowie przepisami dyspozytywnymi - w szczególności pozwalającym na zastosowanie kursu średniego NBP (na podstawie art. 358 § 2 k.c.). Ponadto ustalenie, że umowa jest nieważna nie wywoła niekorzystnych skutków dla powoda. Ze stanowiska procesowego wynika, że powód zdaje sobie sprawę z konsekwencji takiego rozstrzygnięcia, o które ostatecznie wnosił.

Przechodząc do oceny roszczenia powoda Sąd uznał je za wykazane zarówno co do zasady jak i wysokości.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Zgodnie z art. 410 k.c.

§ 1. Przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego.

§ 2. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W związku z ustaleniem, że łącząca strony umowa była nieważna powód na podstawie powyższych przepisów mógł domagać się zwrotu tego co na jej podstawie świadczył na rzecz banku. Wysokość żądanej przez powoda kwoty nie była ostatecznie kwestionowana i wynikała z dokumentów. Sąd zasądził odsetki ustawowe na podstawie art. 481 par. 1 k.c. w związku z art. 455 k.c. Odsetki od pierwotnie dochodzonej pozwem kwoty zostały zasądzone od 13 października 2018r. czyli po upływie 7 dni od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, zaś od pozostałej kwoty od 20 lutego 2020r. czyli po upływie 7 dni od daty doręczenia pozwanemu odpisu pisma zawierającego ostateczne żądanie. W piśmie tym powód sformułował żądanie odsetek w ten sposób, że domagał się ich zasądzenia od całej kwoty od dnia doręczenia pozwu, więc w pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo w zakresie odsetek.

Podstawą powództwa o ustalenie jest przepis ar. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w rozumieniu powyższego przepisu to obiektywna, czyli wywołana rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania przez stronę powodową odpowiedniej treści wyroku. Interes prawny istnieje wówczas, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich kwestionowania lub naruszenia, zatem gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia, wynikająca z sytuacji prawnej w jakiej znajduje się powód. Zdaniem Sądu powódka posiada interes prawny, o którym mowa w art. 189 k.p.c. Ustalenia w zakresie ważności umowy kredytowej, a tym samym co do istnienia stosunku prawnego łączącego strony, przesądzą definitywnie o zobowiązaniach stron związanych z zawarciem przedmiotowej umowy. Istniejący stan niepewności może być usunięty jedynie w drodze roszczenia opartego na art. 189 k.p.c. (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8 marca 2018 r., sygn. I ACa 915/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 grudnia 2019r., sygn. I ACa 697/18).

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 w zw. z art. 108 par. 1 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

(...)