Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 listopada 2022 r. w Szczecinie

sprawy U. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o przyznanie emerytury z rekompensatą

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 25 listopada 2021 r., sygn. akt VI U 672/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie,

2.  zasądza od U. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu apelacyjnym.

III AUa 41/22

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. decyzją z 2.10.2020 r. znak: (...) przyznał ubezpieczonej U. K. prawo do świadczenia emerytalnego oraz odmówił prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych ze względu na nieudowodnienie 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczona odwołała się od tej decyzji i wniosła o przyznanie prawa do emerytury z rekompensatą. Podała, że przebieg jej pracy w warunkach szczególnych był analizowany przez (...) Oddział w G. w 2006 roku. Tenże organ rentowy w dniu 13.12.2006 wydał decyzję odmowną przyznania prawa do emerytury, z uwagi na nieosiągnięcie wieku 55 lat. Jednak w tej samej decyzji stwierdził, że odwołująca udowodniła okres pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat i 7 dni. Nadto ubezpieczona wskazała, że raport do decyzji ZUS nie uwzględnia okresu od 5.07.1982 do 30.06.1984, kiedy była zatrudniona na stanowisku operatora urządzeń mechanicznych obróbki włókna w przedsiębiorstwie (...) w S..

Organ wniósł o oddalenie odwołania. Wskazał, że rozpoznając wniosek o emeryturę z 20.08.2020 dokonał ponownej analizy akt i w zaskarżonej decyzji ustalił, iż U. K. udowodniła staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat i 8 m-cy. Jednocześnie organ wskazał, iż brak jest podstaw do uwzględnienia jako wykonywanego w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w (...) w S., bowiem wnioskodawczyni nie przedłożyła świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach spełniającego wymogi określone w § 2 ust. 2 rozporządzenia z dn. 7.02.1983 r.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 25 listopada 2021 r. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. i przyznał ubezpieczonej prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych oraz zasądził na jej rzecz 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona, ur. (...), w dniu 20.08.2020 złożyła wniosek o emeryturę z rekompensatą. Jako okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych organ rentowy uwzględnił ubezpieczonej czas pracy w Zakładach (...) w G. od 21.12.1979 do 30.06.1982 oraz od 25.01.1986 do 31.12.1998, z którego to wyłączył przypadające po dniu 14.11.1911 okresy, w których ubezpieczona nie wykonywała pracy i za które otrzymywała świadczenia z ubezpieczenia społecznego w okresie choroby i macierzyństwa. Organ rentowy nie uwzględnił jako wykonywanego w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...) w S.. Łącznie zaliczono ubezpieczonej 14 lat i 8 miesięcy okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący przebieg zatrudnienia ubezpieczonej:

- (...) Spółdzielnia (...) oddział w G. od 17.04.1979 do 10.10.1979 na stanowisku sprzedawcy,

- Zakłady (...) w G. od 21.12.1979 do 30.06.1982 na stanowisku aparatowego formowania włókien oraz od 20.01.1986 do 31.03.2009, od 01.10.2010 do 30.09.2012 roku od 01.10.2012 do 19.03.2015 na stanowisku operatora urządzeń mechanicznej obróbki włókna,

- Zakłady (...) w S. od 5.07.1982 do 30.06.1984 jako operator urządzeń mechanicznej obróbki włókien,

- Przedsiębiorstwo Budowlano-Usługowe (...) S.A. w S. od 10.07.1984 do 18.01.1986 na stanowisku kawiarki,

- (...) Sp. z o.o. w G. od 2.05.2016 do 31.12.2016 na stanowisku konserwatora powierzchni płaskich,

- od 09.02.2017 do 26.08.2020 w Nadodrzańskim Oddziale Straży Granicznej w K. na stanowisku sprzątaczki.

Ubezpieczona przebywała na urlopie wychowawczym w okresach od 26.09.1983 do 30.06.1984, od 16.11.1984 do 18.01.1986.

W okresie pracy w Zakładach (...) w S. wykonywała czynności, jako operator chemicznej obróbki włókna. Pracowała przy maszynie dziewiarskiej. Była to praca w ruchu ciągłym. Na hali było około 14-15 pracujących osób. Jedna osoba obsługiwała jedną maszynę. Praca odbywała się w hałasie i zapyleniu. Pracownicy z uwagi na hałas używali wkładek do uszu. Otrzymywali również mleko z powodu pracy w warunkach szkodliwych. W dniu (...) urodziła syna. Tydzień przed porodem przestała pracować i została wysłana na urlop macierzyński, który trwał 112 dni. Później do końca zatrudnienia w (...) przebywała na urlopie wychowawczym.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona posiada staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący co najmniej 15 lat.

Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie. Wyjaśnił, że zgodnie z art. 21 ust. 1 i 2 ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2018 r., poz. 1924 j.t.; dalej jako ustawa pomostowa), rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2021, poz. 291; dalej jako ustawa emerytalna), wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie zaś z art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych, ustalenie prawa do rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy emerytalnej.

Przesłankami nabycia prawa do rekompensaty są:

1/ utrata możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po 31.12.2008 - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948, a przed dniem 1.01.1969 - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2/ niespełnienie warunków do nabycia prawa do emerytury pomostowej;

3/ legitymowanie się co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej;

4/ nieuzyskanie prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie emerytalnej.

Prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 roku, które przed dniem 1.01.2009 roku wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej. Przy ustalaniu tego okres stosuje się zatem analogiczne zasady, jak dla wcześniejszej emerytury na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej.

W art. 32 ustawy emerytalnej określono zasady ustalania prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z tym przepisem, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1.01.1949 roku, będący pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się zaś pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

W myśl art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14.11.1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

W przedmiotowej sprawie odwołująca się nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Przedmiot sprawy koncentrował się na ocenie pracy w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia w Zakładach (...) w S. od 5.07.1982 do 30.06.1984. Organ rentowy nie uwzględnił do ustalenia prawa do rekompensaty w/w okresu zatrudnienia, bowiem wnioskodawczyni nie przedłożyła świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach spełniającego wymogi określone w § 2 ust. 2 rozporządzenia z dnia 07.02.1983 roku.

Aktem wykonawczym, o którym mowa powyżej i do którego odsyła ustawa emerytalna jest rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43; dalej jako rozporządzenie). W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami uzasadniającymi prawo do świadczeń są okresy, w których praca w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Natomiast zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia, okresy pracy w szczególnych warunkach, na podstawie posiadanej dokumentacji, stwierdza zakład pracy w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy. W judykaturze przyjmuje się, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Za pracę w szczególnych warunkach uznać należy taką pracę, która spełnia kryteria określone w przepisach w/w rozporządzenia Rady Ministrów – a mianowicie na stanowiskach wymienionych w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Konkretne stanowiska, na których wykonywana praca została uznana za pracę w szczególnych warunkach wymienione są w zarządzeniach resortowych wydanych przez właściwych kierowników urzędów centralnych. W wypadku wnioskodawczyni jest to Zarządzenie Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7.07.1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach resortu przemysłu chemicznego i lekkiego ( Dz. Urzędowy Ministra P.Ch. i L. nr 4 z dnia 03.08.1987) i tak w przypadku ubezpieczonej było to stanowisko ujęte w dziale IV poz. 22 pkt 8 zarządzenia - operator urządzeń mechanicznej obórki włókien.

Sąd Okręgowy uznał, że dla oceny czy odwołująca pracowała w szczególnych warunkach, najistotniejsze znaczenie ma nie tyle konieczność posiadania przez nią świadectwa pracy w warunkach szczególnych, lecz rodzaj i okres rzeczywiście wykonywanych i powierzonych obowiązków. Ubezpieczona wprost wskazała, że w okresie zatrudnienia w (...) S.A. w S. stale i w pełnym wymiarze czasu pracowała przy przędzy wiskodowej jako operator maszyny dziewiarskiej. Była to praca w ruchu ciągłym. Na hali pracowało kilkanaście osób. Każdy pracownik obsługiwał maszynę. Panował ogromny hałas i zapylenie. Każdy z pracowników otrzymywał wkładki do uszu i mleko (k.27). Dodatkowo ubezpieczona wskazała, że pracę świadczyła do dnia 28-29.05.1983 roku (tydzień przed 05.06.1983 roku), a później do końca zatrudnienia (30.06.1984 roku) przebywała na urlopie macierzyńskim, a następnie na urlopie wychowawczym.

Mając na uwadze powyższe, w kontekście zatrudnienia w Zakładach (...) w S., Sąd Okręgowy przyjął, że ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze pracy świadczyła pracę w warunkach szczególnych, co najmniej od dnia 5.07.1982 (rozpoczęcie pracy) do dnia 28.05.1983 (data zaprzestania wykonywania pracy - poprzedzająca dzień rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego). Skoro więc ubezpieczona we wskazanym powyżej okresie zatrudnienia w (...) przez 10 miesięcy i 23 dni wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy, pracę w warunkach szczególnych na stanowisku operatora urządzenia mechanicznej obróbki włókien, należało uwzględnić ten okres w ogólnym stażu zatrudnienia w warunkach szczególnych ubezpieczonej.

Pozwany nie wykazał dowodów przeciwnych. Jak już wyżej wskazano, to nie nazwa stanowiska pracy lecz rzeczywiście wykonywane obowiązki mają istotne znaczenie przy rozstrzyganiu sporu co do ustalenia czy praca wykonywana była w warunkach szczególnych. Dlatego też Sąd uznał iż, bez względu na brak posiadania świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia w (...) w S., od 05.07.1982 do 28.05.1983 rou ubezpieczona przez cały okres zatrudnienia wykonywała pracę w warunkach szczególnych - jako operator urządzeń mechanicznej obróbki włókna, a zatem pracę wskazaną w Dziale IV, poz. 22 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r. (prace w chemii) oraz w dziale IV poz. 22 pkt 8 zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 07.07.1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Natomiast okres od 29.05.1983 do 30.06.1984 nie został uwzględniony z uwagi na przebywanie na urlopie macierzyńskim i wychowawczym, a co za tym idzie brak świadczenia pracy w rozumieniu § 2 ust. rozporządzenia. Uwzględniwszy okresy zatrudnienia w Zakładach (...) w S. od 5.07.1982 do 28.05.1983, tj. 10 miesięcy i 23 dni, przy bezspornie zaliczonym przez organ okresie 14 lat i 8 miesięcy, ubezpieczona wykazała staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący co najmniej 15 lat, co z kolei skutkować musiało zmianą spornej decyzji.

Apelację od wyroku złożył organ rentowy, który zarzucił naruszenie art. 233 §1 k.p.c. przez przyjęcie, że istnieją przesłanki do zmiany decyzji organu rentowego i przyznanie ubezpieczonej prawa do rekompensaty, gdyż do 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze będącego jedną z przesłanek do nabycia prawa do rekompensaty należy zaliczyć ubezpieczonej okres zatrudnienia w Zakładach (...) w S. od 5 lipca 1982 do 28 maja 1983, co przy doliczeniu tego okresu spowodowało, że ubezpieczona legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania oraz orzeczenie o kosztach zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja jest zasadna.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym zarzutów apelacyjnych, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że wyrok Sądu Okręgowego nie odpowiada prawu, ponieważ Sąd pierwszej instancji nie rozważył wszystkich zgromadzonych dowodów i w konsekwencji nieprawidłowo zastosował prawo materialne.

Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności podnosi, że celem postępowania apelacyjnego jest wszechstronne zbadanie sprawy pod względem faktycznym i prawnym. Sąd Apelacyjny jest bowiem przede wszystkim merytorycznym sądem orzekającym na podstawie całego materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (wyrok Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2014, I CSK 497/13, wyrok Sądu Najwyższego z 29 listopada 2002, IV CKN 1574/00). W związku z tym uprawniony jest, a wręcz zobowiązany do dokonania własnych ustaleń faktycznych, nawet odmiennych od tych przyjętych przez Sąd orzekający w pierwszej instancji. Sąd odwoławczy musi bowiem samodzielnie dokonać również jurydycznej oceny żądania i skonfrontować ją z zaskarżonym orzeczeniem oraz stojącymi za nim motywami; rozpoznaje sprawę w taki sposób, w jaki mógł i powinien uczynić to sąd pierwszej instancji, tyle że uwzględnia szerszy materiał, zebrany w postępowaniu przed sądami dwu instancji (art. 382 k.p.c.). Stosownie więc do wyników tych ustaleń, powinien zastosować właściwe przepisy prawa materialnego, a więc także usunąć ewentualne błędy prawne Sądu pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały one wytknięte w apelacji (wyrok Sądu Najwyższego z 23 lutego 2010, II UK 194/09). Jakkolwiek więc postępowanie apelacyjne jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednak za każdym razem zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że Sąd drugiej instancji ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia.

Podstawę prawną w niniejszej sprawie stanowią przepisy art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 1924). Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata rozumiana jest jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Stosownie zaś do treści art. 173 ustawy z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 53) - zwanej ustawą emerytalną – kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy (tj. przed dniem 1.01.1999) opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których były składki opłacali płatnicy składek.

Tytułem wprowadzenia, należy wskazać, że organ odmówił ubezpieczonej przyznania prawa do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych za co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ ubezpieczona nie udokumentowała wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz.U. z 2021 r., poz. 291), jako że za tego rodzaju pracę nie uznano zatrudnienia w Zakładach (...) w S. od 5.07.1982 do 30.06.1984 jako operator urządzeń mechanicznej obróbki włókien.

Sąd pierwszej instancji, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego uznał, że ubezpieczona udowodniła 15 lat pracy w szczególnych warunkach i uwzględnił okres od 5 lipca 1982 do 28 maja 1983, jako okres pracy w szczególnych warunkach - jako operator urządzeń mechanicznej obróbki włókien, tj. w zakresie produkcji włókien chemicznych, półproduktów do wyrobu włókien chemicznych oraz innych produktów wytwarzanych na tej samej bazie co włókna chemiczne, produkcji i przetwórstwa włókien szklanych, produkcji folii podłożowej i taśmy magnetycznej, tj. pracy wymienionej w Dziale IV pkt 22 wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8, poz.43) oraz w dziale IV poz. 22 pkt 8 zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7.07.1987 (Dziennik Urzędowy Ministra P.Ch. i L. nr 4 z dnia 03.08.1987).

Sąd Apelacyjny, analizując ustalenia sprawy dokonane przez Sąd pierwszej instancji i dokonując własnej oceny dowodów oraz własnych ustaleń stwierdził, że ubezpieczona nie udowodniła pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat, a jedynie – jak prawidłowo ustalono w zaskarżonej decyzji – 14 lat i 8 miesięcy. W przeciwieństwie bowiem do Sądu pierwszej instancji, Sąd Apelacyjny nie dał wiary zeznaniom ubezpieczonej wskazującym na nieprzerwane wykonywanie pracy w szczególnych warunkach od 5 lipca 1982 do 28 maja 1983, kiedy to U. K. (wówczas K.) rozpoczęła urlop macierzyński. Jak bowiem wynika z dokumentacji pracowniczej ubezpieczonej przekazanej z archiwum pracodawcy (koperta na k. 52), ubezpieczona zataiła fakt, że ze względu na ciążę, zgodnie z zaleceniem lekarskim wystawionym już w listopadzie 1982 r., została przeniesiona ze stanowiska operatora urządzeń mechanicznej obróbki włókien na stanowisko pakowaczki – formalnie od 1 grudnia 1982 r. Wcześniej, już po zatrudnieniu w C.-W., ubezpieczona została przeniesiona - na jej wniosek - dopiero od 12 lipca 1982 z pierwotnego działu włókienniczego, gdzie pracowała od 5 lipca 1982, na dział W., gdzie miała wykonywać pracę jako operator urządzeń mechanicznej obróbki włókien.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, fakt że zabrakło w zeznaniach ubezpieczonej choćby wzmianki o przeniesieniu, w związku z ciążą, na inne stanowisko pracy, które to stanowisko przy pakowaniu produktów, niewątpliwie nie należy do prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, podważył wiarygodność jedynego dowodu, na którym Sąd Okręgowy oparł swoje ustalenia co do charakteru pracy ubezpieczonej w Zakładach (...) w S., a był to dowód z przesłuchania ubezpieczonej. Należy podkreślić, że to właśnie charakter tego zatrudnienia był jedynym przedmiotem sporu w niniejszej sprawie i to on zadecydował o ustaleniu przez Sąd pierwszej instancji, że ubezpieczona spełniła warunki do uzyskania emerytury z rekompensatą.

Sąd Apelacyjny, z uwagi na sprzeczność z zapisami zamieszczonymi w dokumentacji pracowniczej, stanowczo więc nie zgadza się z ustaleniem Sądu Okręgowego, że w praktyce, w okresie zatrudnienia od 5 lipca 1982 do 28 maja 1983, ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace z zakresu produkcji włókien chemicznych, półproduktów do wyrobu włókien chemicznych oraz innych produktów wytwarzanych na tej samej bazie co włókna chemiczne w charakterze operatora urządzeń mechanicznej obróbki włókien, tj. prace wymienione w Dziale IV pkt 22 wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r., nr 8, poz.43) oraz w dziale IV poz. 22 pkt 8 zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 07.07.1987 r. (Dziennik Urzędowy Ministra P.Ch. i L. nr 4 z dnia 03.08.1987). Za błędną Sąd Apelacyjny uznaje ocenę, iż zeznania ubezpieczonej w tym zakresie były logiczne i spójne i korespondowały z materiałem dokumentarnym zgormadzonym w sprawie. Wręcz przeciwnie, ubezpieczona wyraźnie pominęła w swej relacji okoliczności, które mogłyby potwierdzić stanowisko organu rentowego co do nie wykonywania przez nią pracy w szczególnych warunkach przez 15 lat, co jest niezbędne dla uzyskania rekompensaty.

Sąd Apelacyjny zwraca w tym miejscu uwagę, że na gruncie spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych zeznania świadków oraz przesłuchanie stron mogą mieć jedynie charakter uzupełniający i precyzujący zapisy zachowanej dokumentacji, dotyczącej przebiegu zatrudnienia. Oznacza to, iż nie mogą zostać przyjęte za wiarygodne takie zeznania, które wskazują na zupełnie inne okoliczności danego zatrudnienia niż wynikające z dokumentacji, wytwarzanej na bieżąco przez pracodawcę. Zeznania takie należy uznać przynajmniej za niewystarczające do rozstrzygania, niepełne. Ocena zgromadzonego materiału dowodowego musi być wszechstronna i jako taka musi uwzględniać całokształt okoliczności danego zatrudnienia, a rozstrzygnięcie powinno być zgodne z regulacjami prawnymi związanymi z obszarem zatrudnienia, z rodzajem działalności pracodawcy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, ustalenia Sądu pierwszej instancji w zakresie charakteru pracy ubezpieczonej były dowolne, ponieważ w znaczącej mierze były wynikiem niemiarodajnych zeznań ubezpieczonej, a twierdzenia ubezpieczonej oczywiście były niemiarodajne, ponieważ zataiła istotne dla sprawy fakty, tj. przeniesienie na inne stanowisko służbowe ze względu na ciążę. Oceny dowodu z przesłuchania ubezpieczonej Sąd dokonał bez uwzględnienia dokumentacji związanej z przeniesieniem U. K. (wówczas K.) na stanowisko nie stanowiące zagrożenia dla jej stanu, a w związku z tym pozbawiające jej zatrudnienie charakteru pracy w szczególnych warunkach.

Istotne w tej kwestii jest także to, że Zakłady (...) w S. (później (...) S.A.) był to duży pracodawca, który wśród swoich pracowników miał liczne grono osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach – bowiem główny charakter jego działalności to wymieniona powyżej jako prace w szczególnych warunkach, produkcja włókien chemicznych, półproduktów do wyrobu włókien chemicznych oraz innych produktów wytwarzanych na tej samej bazie co włókna chemiczne. Oznacza to, że nie można było ocenić jako przypadkowe wystawienia przez takiego pracodawcę ubezpieczonej zwykłego świadectwa pracy z 29 czerwca 1984 r., czyli tuż po rozwiązaniu umowy o pracę oraz jego kolejnej wersji z 20 stycznia 2000 r. zamiast świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach. Sądowi Apelacyjnemu wiadomo z urzędu, że ten pracodawca, z uwagi na sprofilowaną działalność produkcyjną, rzetelnie prowadził dokumentację pracowniczą i wszystkie wymagane dokumenty wystawiał na bieżąco. Brak dokumentu takiego jak świadectwo pracy w warunkach szczególnych, nie mógł zatem wynikać z braku kompetencji, czy doświadczenia pracodawcy, ale z faktu, że nie było podstaw do wystawienia tego rodzaju dokumentu. Brak takiego dokumentu, Sąd Apelacyjny zatem potraktował jako świadomą deklarację pracodawcy co do rzeczywistego charakteru zatrudnienia ubezpieczonej. Ona zaś, wbrew ustaleniom Sądu pierwszej instancji, nie zdołała podważyć domniemania zwykłego charakteru jej zatrudnienia w Zakładach (...) wynikającego z dokumentacji pracowniczej wystawionej na bieżąco, czyli tzw. zwykłego świadectwa pracy.

Należy też podkreślić, że wyrażone w zeznaniach ubezpieczonej jej subiektywne przekonanie o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach - nawet w okresie dłuższym niż 15 lat - nie może stanowić podstawy do kwalifikacji takiego zatrudnienia (wyrok Sądu Apelacyjnego z 27 maja 2015 r. III AUa 283/15, wyrok Sądu Apelacyjnego z 26 marca 2015 r. III AUa 822/14). W analizowanej sprawie zachowała się dokumentacja pracownicza podważająca ustalenia Sądu Okręgowego co do nieprzerwanego zatrudnienia ubezpieczonej w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych w Zakładach (...), a ubezpieczona tę okoliczność zataiła przed sądem, co z kolei uniemożliwiło przyznanie jej rekompensaty do emerytury.

W konsekwencji przedstawionych ustaleń i oceny prawnej, Sąd Apelacyjny uznał, że rekompensata nie przysługuje ubezpieczonej, ponieważ w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych nie legitymowała się okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W rezultacie powyższego, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzekając co do istoty sprawy, zmienił zaskarżony wyrok w całości i oddalił odwołanie. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 i art. 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.). Skoro uwzględniono apelację organu rentowego uznać należało, że ubezpieczona przegrała postępowanie odwoławcze w całości, a wobec tego, zgodnie z wnioskiem apelującego, zasądzono od niej na rzecz organu rentowego zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 240 zł.

Sędziowie:

Urszula Iwanowska Jolanta Hawryszko Beata Górska