Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 573/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 1 lipca 2022 r., sygn. akt II K 933/21

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca oskarżonego

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

1  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

------------------

----------------------------------------------------

--------------

----------

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

------------------

----------------------------------------------------

------------

----------

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

--------------

------------------------------

--------------------------------------------------------------

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

--------------

------------------------------

--------------------------------------------------------------

  3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający istotny wpływ na treść wyroku, a polegający na bezkrytycznym daniu wiary wyjaśnieniom oskarżonego R. D. (1), zeznaniom R. D. (2), P. D. z których wynika, że w 2018 i 2019 roku (...) Z. K. była świadoma i podjęła świadomą decyzję o przepisaniu mieszkania w dniu 16.06.2020 r. na niego, nie miał świadomości co do stanu zdrowia psychicznego Z. K. w sytuacji, gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci zaświadczeń lekarskich, dokumentacji lekarskiej, opinii sądowo-psychiatrycznej dowodzi tego, że w tym okresie Z. K. miała wyłączoną zdolność samodzielnego wyrażania woli i podejmowania świadomych decyzji i miała wyłączoną zdolność do pokierowania swoim postępowaniem z powodu otępienia starczego, co potwierdzają także dowody w postaci zeznań H. M. i S. M. oraz treść darowizny mieszkania zawartej w formie aktu notarialnego, która nie zabezpiecza prawa zamieszkania w darowanym mieszkaniu w oparciu o te dowody zasadne jest ustalenie, że oskarżony swoim działaniem wyczerpał ustawowe znamiona zarzucanego mu przestępstwa, bowiem zgromadzone w sprawie dowody prowadzą do wniosku, że popełnił on zarzucany mu czyn.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

2. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający istotny wpływ na treść wyroku, a polegający na bezkrytycznym daniu wiary wyjaśnieniom oskarżonego R. D. (1), zeznaniom R. D. (2), P. D. z których wynika, że w 2018 i 2019 roku (...) Z. K. była świadoma i podjęła o zawarciu umowy kredytu w dniu 9 listopada 2018 w (...) w kwocie do spłaty 29.310 zł z bankowością elektroniczną, a oskarżony nie miał świadomości co do stanu zdrowia psychicznego Z. K. w sytuacji, gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci zaświadczeń lekarskich, dokumentacji lekarskiej, opinii sądowo-psychiatrycznej dowodzi tego, że w tym okresie Z. K. miała wyłączoną zdolność samodzielnego pokierowania swoim postępowaniem z powodu otępienia starczego, co potwierdzają także dowody w postaci zeznań H. M. i S. M. oraz treść darowizny mieszkania zawartej w formie aktu notarialnego i w oparciu o te dowody zasadne jest ustalenie, że oskarżony swoim działaniem wyczerpał ustawowe znamiona zarzucanego mu przestępstwa, bowiem nakłonił pokrzywdzoną do zawarcia umowy kredytowej, z której w całości otrzymał środki finansowe, był w pełni świadomy, że osoba Z. K. jest pozornym kredytobiorcą, bo nie ma on zdolności kredytowej i nakłonił pokrzywdzoną do wprowadzenia banku w błąd, a pieniądze były dla niego in miał spłacać kredyt, a zatem zgromadzone w sprawie dowody prowadzą do wniosku, że popełnił on zarzucany mu czyn.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Ad. 1

Odnosząc się do zarzutów podniesionych przez oskarżyciela publicznego w wywiedzionej przez niego apelacji przede wszystkim zaznaczyć należy, na co trafnie wskazywał również Sąd I instancji w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku, iż analiza działania oskarżonego R. D. (1) musi być przeprowadzona pod kątem oceny, czy zrealizował on ustawowe znamiona zarzucanych mu czynów z art. 286 § 1 k.k., opisanych w pkt 1 i 2 części wstępnej zaskarżonego wyroku.

W przekonaniu Sądu Odwoławczego zgromadzony w badanej sprawie materiał dowodowy został oceniony w sposób całościowy, z zachowaniem zasad wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego, a zatem odpowiadający wymogom art. 7 k.p.k. Bez wpływu na ocenę okoliczności badanej sprawy nie mógł pozostać konflikt rodzinny pomiędzy R. D. (2) a H. M. i S. M., którego tłem była kwestia zaangażowania w opiekę nad ich matką, Z. K., na co wskazują nie tylko zeznania wymienionych świadków, ale także kopie wymienianych przez nich listów, które zostały dołączone do akt badanej sprawy. W konflikt ten – w związku z zawartą umową kredytu, a następnie dokonaną darowizną mieszkania, został zaangażowany także R. D. (1).

Odnosząc się do kwestii obserwowanej u Z. K. postępującej demencji zauważyć należy, iż jak wynika z doświadczenia życiowego, postępujące z wiekiem otępienie naczyniowe może mieć różne nasilenie, a ponadto może dynamicznie zmieniać się wraz z upływem czasu. Nie zawsze jednak zdiagnozowanie zespołu dementywnego jest równoznaczne z wyłączeniem możliwości świadomego wyrażania swojej woli i rozumienia skutków podejmowanych czynności. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, iż stan zdrowia Z. K. w chwili dokonywania wskazanych w treści zarzutów czynności, tj. zawierania umowy kredytu, a następnie darowizny, w sposób ewidentny wskazywał na to, iż ze względu na zespół otępienny nie rozumiała ona znaczenia dokonywanych czynności. Świadczą o tym chociażby zeznania notariusza D. G. (k. 94-97), iż czynność darowizny z udziałem oskarżonego i Z. K. nie zapadła jej w pamięć, co daje postawy do przyjęcia, iż nie powzięła ona wątpliwości co do świadomości osób biorących udział w tej czynności. Ponadto świadek zeznała, iż zawsze informuje strony o charakterze dokonywanej czynności i skutkach prawnych, jakie będzie ona za sobą pociągała. Notariusz zaznaczyła, iż gdyby miała jakiekolwiek wątpliwości co do świadomości darczyńcy, nie doszłoby do sporządzenia aktu notarialnego. Zdaniem Sądu Odwoławczego nie ma żadnych podstaw do kwestionowania osądu osoby będącej funkcjonariuszem publicznym i nie mającej żadnego interesu w tym, aby brać udział w dokonaniu czynności z naruszeniem interesu Z. K..

Pierwsza opinia dotycząca stanu psychicznego pokrzywdzonej została sporządzona przez biegłą psycholog M. G. 16 grudnia 2020 r. (k. 43-44), a zatem pół roku po dokonaniu czynności darowizny. Podczas tego przesłuchania Z. K. posiadała umiejętność nawiązywania werbalnego kontaktu, choć zauważono u niej obniżoną zdolność koncentracji uwagi i męczliwość psychiczną. Obserwowane u niej obniżenie sprawności poznawczej wskazywało na organiczne uszkodzenie centralnego układu nerwowego, związane z zespołem otępiennym i wiekiem. Kolejna opinia psychiatryczno-psychologiczna (k. 126-129) została sporządzona 21 maja 2021 r., niespełna rok po dokonaniu umowy darowizny. Z. K. przebywała już wtedy w (...) w M., nie poruszała się samodzielnie, nie nawiązywała kontaktu werbalnego, nie była zdolna do komunikowania się w sposób zrozumiały i logiczny. Wynikająca z treści tych opinii znaczna różnica w kondycji fizycznej i psychicznej pokrzywdzonej wskazuje na to, iż istotnie zmiany organiczne w obrębie centralnego układu nerwowego były nieodwracalne i postępowały szybko. Nie sposób jednak z treści tych opinii wywodzić, iż oskarżony musiał mieć świadomość, iż ze względu na podeszły wiek i demencję, Z. K. nie miała możliwości świadomego wyrażenia woli przy zawieraniu wskazanych w zarzutach czynności, skoro opinie te sporządzone zostały znacznie później, aniżeli zawarta umowa kredytu, a następnie darowizny – w związku ze znacznym tempem obserwowanych zmian, trudno w oparciu o treść powołanych opinii ustalić, jak Z. K. funkcjonowała w czerwcu 2020 r. – zwłaszcza, iż jak wynika ze wspomnianych już zeznań notariusz D. G., nie powzięła ona wątpliwości co do świadomości pokrzywdzonej przy sporządzaniu umowy darowizny.

Dodać jeszcze należy, że świadek H. M. w swoich zeznaniach (k. 46) twierdziła, że mama powiedziała jej, że zabrali ją do banku gdzie podpisywała jakieś dokumenty, a R. miał spłacać raty. S. M. zeznała (k. 141), że jej mama mówiła, iż chce to odkręcić. Te relacje śiadków zdaniem Sądu Okręgowego wskazują, że Z. K. miała jednak świadomość podejmowanych z jej udziałem czynności jak i

Za zbyt daleko idące uznać należy insynuacje skarżącego, który zamiar przestępnego i oszukańczego działania oskarżonego upatruje w tym, iż w akcie darowizny nie zawarto chociażby służebności mieszkania, gwarantującej pokrzywdzonej prawo do dożywotniego w nim zamieszkiwania. Okoliczności badanej sprawy nie dają bowiem podstaw do przyjęcia, iż R. D. (1) zamierzał podstępem przejąć mieszanie swojej babci, a następnie ją z niego usunąć. Z. K. ostatecznie, z końcem 2020 r. została umieszczona w (...) w M., ale było to konsekwencją znacznego pogorszenia się stanu zdrowia pokrzywdzonej, a nie skutkiem działań oskarżonego.

Sąd Rejonowy w pisemnych motywach wydanego orzeczenia słuszne zwrócił uwagę na interes majątkowy H. M. i S. M., które oczekiwały równego podziału majątku Z. K. pomiędzy troje rodzeństwa. Nawet jeśli jednak Z. K. była osobą w podeszłym wieku, to nie ograniczało to jej prawa do dysponowania swoim majątkiem zgodnie z uznaniem – tym bardziej, iż z wyjaśnień oskarżonego popartych zeznaniami R. D. (2) i P. D. wynika, iż decyzja ta podyktowana była współczuciem dla wnuka po stracie dziecka, a pokrzywdzona podobnej straty również kiedyś doświadczyła. Nawet jeśli takie rozporządzenie mieszkaniem nie było zgodne z oczekiwaniami H. M. i S. M., a także nie było zbieżne z ewentualnym podziałem majątku w drodze dziedziczenia ustawowego, nie sposób wywodzić z tego ustaleń, iż R. D. (1) dopuścił się zarzucanego mu przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. – tym bardziej, iż wszczęto postępowanie u nieważnienie przedmiotowej darowizny na drodze cywilnoprawnej (Sądowi Odwoławczemu z urzędu wiadomo, iż w Sądzie Okręgowym w Jeleniej Górze 28 listopada 2022 r. zapadł wyrok zaoczny o sygn. akt I C 1240/22, w którym uznano umowę darowizny z dnia 16 czerwca 2020 r. za nieważną), a nawet gdyby powództwo nie zostało uwzględnione, ciotkom oskarżonego przysługiwałoby prawo do zachowku. Zgodzić się należy przy tym ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, iż nie każda wada oświadczenia woli wiąże się z przestępnym zamiarem dokonania oszustwa.

Ad. 2

W świetle okoliczności badanej sprawy za zupełnie chybiony uznać należy zarzut, jakoby oskarżony R. D. (1) dopuścił się przestępstwa oszustwa na szkodę banku (...). Umowa kredytu została zawarta w dniu 9 listopada 2018 r. i przez dość długi czas kredyt ten był przez oskarżonego spłacany, choć nie zawsze regularnie. Nawet jeśli doszło do opóźnienia w zapłacie raty, kolejnej wpłaty oskarżony dokonywał w podwójnej wysokości. Brak terminowych wpłat wynikał jednak z trudnej sytuacji życiowej i materialnej oskarżonego, którego żona po stracie dziecka zaprzestała pracy zarobkowej, a on sam w okresie pandemii zamknął prowadzoną działalność gospodarczą. Zauważyć przy tym należy, iż w okresie pandemii wiele podmiotów gospodarczych i osób fizycznych borykało się z problemami finansowymi, nie sposób zatem wywodzić, iż w przypadku oskarżonego wynikało to z powziętego przez niego zamiaru dokonania przestępstwa oszustwa – zwłaszcza, iż umowa kredytu została wypowiedziana przez bank dopiero 4 maja 2021 r., a do tego czasu oskarżony spłacił większą jego część. Co najważniejsze jednak, R. D. (1) nie był stroną umowy kredytu z bankiem (...), a zatem brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, iż dopuścił się on czynu z art. 286 § 1 k.k. na szkodę tego podmiotu.

Podsumowując stwierdzić należy, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia, iż R. D. (1) dopuścił się zarzucanych mu przestępstw z art. 286 § 1 k.k., bowiem ani nie wprowadził on pokrzywdzonej w błąd, ani nie doprowadził jej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Samo zaś subiektywne przekonanie H. M. i S. M. o „oszukańczym” działaniu oskarżonego, godzącym w ich interesy majątkowe, nie jest wystarczające do stwierdzenia, iż R. D. (1) wypełnił znamiona ustawowe zarzucanych mu przestępstw. W związku z powyższym uniewinnienie go od popełnienia zarzucanych mu czynów w okolicznościach badanej sprawy było w pełni zasadne i prawidłowe.

Wniosek

Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wbrew stanowisku prokuratora, Sąd Rejonowy w badanej sprawie trafnie i prawidłowo ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy i wydał rozstrzygnięcie, które Sąd Odwoławczy w pełni aprobuje, nie znajdując tym samym podstaw do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot utrzymania w mocy

Sąd Odwoławczy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok wobec oskarżonego R. D. (1).

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Sąd Odwoławczy nie uwzględnił zarzutów podniesionych w apelacji wywiedzionej przez prokuratora, w pełni aprobując ustalenia i oceny Sądu I instancji leżące u podstaw wydanego orzeczenia. Nie było również konieczności ingerowania w jego treść z urzędu, dlatego też zaskarżony wyrok jako trafny i prawidłowy podlegał utrzymaniu w mocy.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach zmiany

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

---------------------------------------------------------------------

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.1.

---------------------------------------------------------------------

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

--------------------------------------------------------------------------------------------

6  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

Sąd Odwoławczy w oparciu o art. 636 § 1 k.p.k. stwierdził, iż koszty sądowe za postępowanie odwoławcze ponosi Skarb Państwa.

PODPIS

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanych mu czynów

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana