Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 października 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że G. P. (1) od 1 lipca 2022 r. nie podlega ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że G. P. (1) zawarł umowę o pracę, na mocy której powierzono mu obowiązki dyrektora ds. promocji i analizy rynku z wynagrodzeniem w wysokości 15.000 zł , w wymiarze czasu pracy wynoszącym cały etat, zaś już od 2 sierpnia 2022 r. stał się niezdolny do pracy.

W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w przedmiotowej sprawie świadczenie pracy w ramach umowy o pracę nie miało miejsca , a zgodnym zamiarem i wolą stron zawartej umowy było jedynie nadanie jej nazwy ,,umowa o pracę", sporządzone zaś dokumenty związane ze stosunkiem pracy miały tę formę uzasadniać. W ocenie organu rentowego G. P. (1) nie wykonywał pracy w firmie płatnika, a został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako pracownik jedynie w celu skorzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, co oznacza, że umowa o pracę zawarta między G. P. (1) a płatnikiem składek, jako zawarta dla pozoru, jest nieważna.

/decyzja k.5 – 9 akt ZUS/

G. P. (1) odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że podlega od 1 lipca 2022 r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wskazał, że od 2018 r. pozostaje w stałym zatrudnieniu osiągając tożsame z uzyskiwanym w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wynagrodzenie. Podkreślił, że zmienił jedynie podmiot, w którym był zatrudniony w ramach grupy powiązanych spółek i wykonywał powierzone mu obowiązki pracownicze, na co wskazuje załączona dokumentacja techniczna. /odwołanie k.3 – 4 odwrót/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. /odpowiedź na odwołanie k.55 – 56/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. P. (1) urodził się (...), z wykształcenia jest magistrem inżynierem w dziedzinie elektrotechniki. Od kilku lat leczy się na astmę. /okoliczności bezsporne/

Płatnik składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. została zawiązana na mocy umowy spółki z dnia 27 listopada 2015 r. W zakresie prowadzonej działalności gospodarczej podmiot ten zajmuje się produkcją, handlem oraz montażem instalacji sanitarnych i urządzeń wentylacyjnych. Prezesem zarządu spółki jest J. K.. /okoliczności bezsporne , wyciąg z KRS k.11 – 17 akt ZUS/

Płatnik składek - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa wchodzi w skład (...). Spółka będąca płatnikiem zarządza spółką komandytową. /okoliczność bezsporna/

W okresie od 6 sierpnia 2018 r. do 30 czerwca 2022 r. G. P. (1) był pracownikiem (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej, zatrudnionym na stanowisku dyrektora działu ofertowania, w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 15.000 zł. /świadectwo pracy k.6 – 7/

W dniu 1 lipca 2022 r. G. P. (1) odbył badania lekarskie, które nie wykazały przeciwwskazań do wykonywania przez niego obowiązków na stanowisku dyrektora ds. promocji i analizy rynku. /zaświadczenie lekarskie k.29 akt ZUS/

Płatnik składek dopełnił formalności związanych ze zgłoszeniem wnioskodawcy do ubezpieczeń społecznych. Zgłoszenie dokonane zostało w obowiązującym terminie. /okoliczność bezsporna/

W związku ze zmianami organizacyjnymi w (...) i zmianą sposobu prowadzenia dotychczasowej działalności (w tym w związku z koncepcją przeniesienia stanowisk zarządzających ze spółki komandytowej do (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.) doszło do zawarcia pomiędzy G. P. (1) a płatnikiem, reprezentowanym przez J. K., umowy o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 lipca 2022 r. , na podstawie której wnioskodawcy powierzono obowiązki dyrektora ds. promocji i analizy rynku, w pełnym wymiarze czasu pracy z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 15.000 zł. / /

Z dniem wskazanym w umowie (1 lipca 2022 r.) wnioskodawca miał zająć się przede wszystkim promocją oraz handlem elementami instalacyjnymi, a także pozyskać nowych klientów i zwiększyć sprzedaż. Powierzone mu stanowisko było stanowiskiem nowoutworzonym, przy czym wnioskodawca nie miał podległych pracowników, a sam bezpośrednio podlegał pod prezesa spółki będącej płatnikiem. Obowiązki wykonywane przez wnioskodawcę od 1 lipca 2022 r. w istocie nie uległy zmianie - nadal zajmował się pozyskiwaniem klientów, przygotowywaniem ofert, negocjacjami z klientami, doradztwem, analizą rynku, prowadził korespondencję e-mail. Powierzone obowiązki wykonywał w godzinach od 8 do 16, głównie w siedzibie płatnika, a jedynie wyjątkowo spotykał się klientami na placach budów.

/ umowa o pracę k.25 akt ZUS, dokumentacja k.66 – 263, zeznania świadków: M. Ł. e-protokół rozprawy zapis: 00:27:05 – 00:36:59, P. J. e-protokół rozprawy zapis:00:36:59 – 00:42:57, M. J. e-protokół rozprawy zapis: 00:46:02 – 00:53:50, M. B. e-protokół rozprawy zapis: 00:53:50 – 01:02:25, Ł. M. e-protokół rozprawy zapis: 01:02:25 – 01:09:33, B. B. e-protokół rozprawy zapis: 01:11:48 – 01:23:32, A. S. e-protokół rozprawy zapis: 01:25:05 – 01:34:16, W. S. e-protokół rozprawy zapis: 01:35:55 – 01:44:24, G. P. (2) e-protokół rozprawy zapis: 01:48:22 – 01:59:40, G. K. e-protokół rozprawy zapis: 01:59:40 – 02:07:17, M. O. e-protokół rozprawy zapis: 02:07:17 – 02:14:5 , przesłuchanie wnioskodawcy e-protokół rozprawy zapis: 02:24:09 – 02:25:13 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami e-protokół rozprawy zapis: 00:04:06 – 00:23:48, 02:14:53 – 02:18:17 , płyta CD k.317/

Od dnia 2 sierpnia 2022 r. - z uwagi na atak astmy wnioskodawca stał się niezdolny do pracy. Podczas nieobecności wnioskodawcy w pracy spółka nie zatrudniła pracownika w jego miejsce, a obowiązki odwołującego zostały przejęte przez prezesa spółki będącej płatnikiem. /okoliczność bezsporna/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zawartej w aktach sprawy oraz w oparciu o zeznania świadków, korespondujące logicznie z przesłuchaniem wnioskodawcy, nie znajdując podstaw do zakwestionowania wiarygodności tych dowodów.

Zeznający w sprawie wykazali się zgodną i spójną wiedzą co do tego, na czym polegało wykonywanie przez ubezpieczonego obowiązków pracowniczych na powierzonym mu stanowisku, a także przyczyn zatrudnienia wnioskodawcy u płatnika.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 ,3, 5 k.p.c. Sąd pominął wniosek pełnomocnika organu rentowego o zobowiązanie płatnika do przedstawienia sytuacji finansowej spółki w okresie od stycznia 2021 r. do grudnia 2022 r. , jako nieprzydatny i zmierzający tym samym do przedłużenia niniejszego postępowania. Podkreślić należy, że przedmiotem niniejszego postępowania było rozstrzygnięcie wyłącznie kwestii czy G. P. (1) faktycznie wykonywał powierzone mu obowiązki pracownicze, a tym samym czy podlega on ubezpieczeniom społecznym w rozpatrywanym okresie. Wyłącznie zatem pod tym kątem Sąd prowadził postępowanie dowodowe, a zgromadzone w sprawie dowody ponad wszelką wątpliwość pozwoliły na rozstrzygnięcie tej kwestii. Podkreślić również należy, że wprawdzie dokumentacja finansowa spółki może wskazywać nie tylko jej zyski, ale również ponoszone straty, to jednak takie dane w żaden sposób nie mogą mieć znaczenia dla oceny czy dana osoba faktycznie wykonywała powierzone jej obowiązki pracownicze.

S ąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2022 r., poz.504) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art.8 ust.1 cytowanej ustawy, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy.

Pojęcie stosunku pracy, o jakim mowa w art.8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanego przez art. 22 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Stosownie do treści art.22§1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Legalis nr 88987).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu jest uwarunkowane nie tyle samym faktem zawarcia umowy o pracę i opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Sam bowiem fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art.22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna. Jeżeli bowiem strony umowy o pracę przy składaniu oświadczeń woli mają świadomość tego, że osoba określona w umowie o pracę, jako pracownik pracy świadczyć nie będzie, a osoba wskazana, jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy i do podjęcia i wykonywania pracy nie doszło a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, to umowę taką uważa się za zawartą dla pozoru - art.83§1 k.c. Umowa taka nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2008 roku II UK 148/07, Lex nr 846577; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2001 roku II UKN 244/00, OSNP 2002/20/496; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 roku II UK 204/09, Lex nr 590241).

Przy czym nie jest to jedyna postać pozorności umowy o pracę. Pozorność umowy o pracę ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. W każdym przypadku decydujące znaczenie ma treść umowy i okoliczności faktyczne jej wykonywania.

Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku (II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym stwierdza się, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art.58§1 k.c. w zw. z art.300 k.p.).

Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji, gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia. Nawiązanie umowy o pracę może, bowiem wynikać z czynności faktycznych wyrażających się z jednej strony zobowiązaniem pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, z drugiej zobowiązaniem pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art.22§1 k.p.).

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy zakwestionował ważność umowy o pracę zawartej pomiędzy G. P. (1) a płatnikiem składek (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, stojąc na stanowisku, iż jej zawarcie miało służyć G. P. (1) jedynie skorzystaniu przez ubezpieczonego ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle dokonanych ustaleń faktycznych, nie ma podstaw do uznania takiej tezy, bowiem zawarta między G. P. (1) a płatnikiem składek umowa o pracę nie była realizowana.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego jako podstawowe cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych wymienione zostały: dobrowolność; osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się; podporządkowanie, wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie wyznaczonym przez niego; ryzyko pracodawcy; odpłatny charakter zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2006 roku I PK 110/06 Lex nr 207175; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 roku, III PK 39/09, Lex nr 578140). W wyroku z dnia 25 listopada 2005 roku (I UK 68/05, Lex nr 177165)

Sąd Najwyższy stwierdził, iż wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy (pracy podporządkowanej) jest cechą o charakterze konstrukcyjnym dla istnienia stosunku pracy. Z kolei w uzasadnieniu do wyroku z dnia 7 marca 2006 roku (I PK 146/05 (Lex nr 234370) Sąd Najwyższy przypomniał, iż cechami charakterystycznymi dla stosunku pracy – wskazywanymi w orzecznictwie – są także: obowiązek osobistego wykonywania pracy, zakaz wyręczania się osobami trzecimi; bezwzględne obowiązywanie zasady odpłatności; pracowniczy obowiązek starannego działania, a nie osiągnięcia rezultatu, oraz obciążenie pracodawcy ryzykiem prowadzenia działalności; wykonywanie pracy skooperowanej, zespołowej; ciągłość świadczenia pracy; występowanie pewnych cech charakterystycznych dla stosunku pracy, np. wypłaty wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Sąd Najwyższy wskazał także, że o kwalifikacji stosunku prawnego jako stosunku pracy decyduje przede wszystkim sposób wykonywania zatrudnienia. Strony mogą więc złożyć wyraźne oświadczenia woli co do ukształtowania podstawy prawnej zatrudnienia. Jednak nawet bez wyraźnego wyrażenia woli przez strony (złożenia oświadczeń woli w tym zakresie) stosunek prawny może być kwalifikowany jako stosunek pracy, jeżeli strony wykonują go w sposób charakterystyczny dla tego stosunku prawnego.

W ocenie Sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę - z zebranego materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż umowa o pracę zawarta przez wnioskodawcę i płatnika była realizowana.

Wskazać bowiem należy, że od 1 lipca 2022 r. wnioskodawca faktycznie wykonywał powierzone mu obowiązki pracownicze, które sprowadzały się m.in. do pozyskiwania klientów, promocji produktów, negocjacji, kontaktów z klientami, czy też do wykonywania czynności doradczych. Co również istotne - zakres obowiązków wnioskodawcy nie uległ zasadniczej zmianie w stosunku do czynności wykonywanych wcześnie do 30 czerwca 2022 r. na rzecz spółki należącej do (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - spółki komandytowej.

Nie uległo zmianie również jego wynagrodzenie, a jedyna różnica dotyczyła wyłącznie kwestii zmiany zatrudniającego go podmiotu, którym od 1 lipca 2022 r. stała się (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wprawdzie powierzone wnioskodawcy stanowisko dyrektora ds. promocji i analizy rynku było stanowiskiem nowoutworzonym w spółce płatnika, a w czasie nieobecności jego obowiązki zostały przejęte przez prezesa płatnika, to jednak jedynie na tej podstawie nie sposób przyjąć, że zawarcie spornej umowy o pracę zmierzało wyłącznie do uzyskania przez wnioskodawcę nienależnych świadczeń z systemu ubezpieczeń.

Co ważne w niniejszej sprawie – celem przeniesienia wnioskodawcy ze spółki komandytowej do płatnika – (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością była koncepcja przeniesienia do płatnika całej kadry kierowniczej. W sprawie niesporne jest, że spółka będąca płatnikiem zarządza (...) spółką ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytową, w której wcześniej był nieprzerwanie do 30 czerwca 2022 r. zatrudniony wnioskodawca, na tych samych warunkach.

Świadczenie pracy przez odwołującego odbywa się więc nieprzerwanie w ramach tego samego holdingu, a zatem przeniesienie G. P. (1) nie może być uznane za okoliczność nadzwyczajną, skutkującą uznanie nowego stosunku pracy jako zawartego dla pozoru.

Podkreślić należy, iż organ rentowy nie przedstawił żadnych dowodów świadczących o tym, że sporna umowa nie była faktycznie realizowana przez strony. Tymczasem w przypadku decyzji wyłączającej z ubezpieczeń społecznych to na organie rentowym ciąży ciężar dowodu w rozumieniu art. 6 kc.

Reasumując - w sprawie ustalono, że G. P. (1) w dniu 1 lipca 2022 r. podjął i faktycznie powierzone mu obowiązki pracownicze wykonywał, zaś pracodawca świadczenie to przyjmował, płacąc umówione wynagrodzenie. W postępowaniu wykazano realną potrzebę zatrudnienia wnioskodawcy jako pracownika, jak również to, iż stan zdrowia w dacie podejmowania pracy umożliwiał mu realizację obowiązków pracowniczych. Ustalono także, że płatnik dopełnił formalności związanych ze zgłoszeniem wnioskodawcy do ubezpieczeń społecznych. Zgłoszenie dokonane zostało w obowiązującym terminie.

Powyższe okoliczności pozwalają na ustalenie, że strony umowy z dnia 1 lipca 2022 r. łączył rzeczywisty stosunek pracy. W przypadku wnioskodawcy zostały spełnione wszystkie konstytutywne cechy stosunku pracy wymienione w art. 22 k.p.

W tej sytuacji, kiedy umowa o pracę była rzeczywiście realizowana, nie można było przyjąć pozorności jej zwarcia. Wykonywanie praw i obowiązków pracowniczych na podstawie przedmiotowej umowy o pracę rodziło w konsekwencji dla odwołującego tytuł do ubezpieczeń pracowniczych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zaskarżoną decyzję zmienił stwierdzając, że G. P. (1) jako pracownik płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. podlega od 1 lipca 2022 roku obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. w związku z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

S.B.