Pełny tekst orzeczenia

1na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 422/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Legnicy z 3 października 2022 roku w sprawie III Ko 27/20 dotyczącym wnioskodawcy S. S. (1) tenże Sąd orzekł, że:

I. na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23.02.1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ( Dz. U. nr 34 poz. 149, z późn. zm.) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz S. S. (1):

- kwotę 247.500,00 złotych (dwieście czterdzieści siedem tysięcy pięćset złotych) tytułem zadośćuczynienia i kwotę 11.513,22 zł (jedenaście tysięcy pięćset trzynaście złotych dwadzieścia dwa grosze) tytułem odszkodowania za krzywdy i szkody, jakie poniósł S. S. (1) wynikłe z jego internowania w okresie od 5 maja 1982 r. do 16 października 1982 r. na podstawie decyzji Komendy (...) Milicji Obywatelskiej w L. z dnia 5 maja 1982 r. Nr (...) o internowaniu z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia się niniejszego wyroku,

- kwotę 136.500,00 złotych (sto trzydzieści sześć tysięcy pięćset złotych) tytułem zadośćuczynienia i kwotę 11.224,53 zł (jedenaście tysięcy dwieście dwadzieścia cztery złote pięćdziesiąt trzy grosze) tytułem odszkodowania za krzywdy i szkody, jakie poniósł S. S. (1) wynikłe z jego tymczasowego aresztowania i pozbawienia wolności w okresie od 26 kwietnia 1983 r. do 25 lipca 1983 r., w związku z postępowaniem prowadzonym przez Prokuraturę (...) L. sygn. akt (...) z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia się niniejszego wyroku,

II.  w pozostałym zakresie wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie oddala;

III.  na podstawie § 11 ust. 6 i § 17 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy S. S. (1) kwotę 1056 zł tytułem zwrotu kosztów poniesionej pomocy prawnej;

IV.  na podstawie art. 13 Ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny, pełnomocnik wnioskodawcy radca prawny K. S..

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

– zmiana poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia w dalszej kwocie 480.790,82 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku oraz odszkodowania w kwocie 1.001,18 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku.

– zmianę wyroku w pkt II i zasądzenie na rzecz skarżącego dalszej kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za I instancję według norm przypisanych tj. w minimalnej wysokości 288 złotych, z ostrożności w wysokości 6 – krotnej stawki minimalnej, z uwagi na rodzaj i zawiłość sprawy, wraz z przewidzianym podatkiem VAT

– zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych wraz z należnym podatkiem VAT.

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

. 

Pełnomocnik zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I.  w zakresie zasądzonego zadośćuczynienia:

1.Na zasadzie art. 427 § 2 w zw. z art. 438 pkt 2 k.p.k. – obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ a jego treść:

a) art. 7 k.p.k. poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, tj. uznanie, że zadośćuczynienie w kwocie 247.500,00 zł spełnia cel i wymogi określone w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa, ustawa rehabilitacyjna) w przypadku krzywd poniesionych przez wnioskodawcę wynikłe z jego internowania w okresie od 5 maja 1982 r. do 16 października 1982 r. na podstawie decyzji Komendy (...) Milicji Obywatelskiej w L. z dnia 5 maja 1982 r. Nr (...) o internowaniu w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego;

b) art. 7 k.p.k. poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, tj. uznanie, ż zadośćuczynienie w kwocie 136.500,00 zł spełnia cel i wymogi określone w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: ustawa lutowa, ustawa rehabilitacyjna) w przypadku krzywd poniesionych przez wnioskodawcę wynikłe z jego tymczasowego aresztowania i pozbawienia wolności od 26 kwietnia 1983 r. do 25 lipca 1983 r. w związku z postępowaniem prowadzonym przez Prokuraturę Rejonową w Lubinie sygn.. akt: (...) w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

2. Na zasadzie art. 427 § 2 w zw. z art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść:

a) skutkujący bezpodstawnym uznaniem, że w okolicznościach niniejszej sprawy sumą adekwatna i proporcjonalną zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez S. S. (1) wynikłe z jego internowania w okresie od 5 maja 1982 r. do 16 października 1982 r. na podstawie decyzji Komendy (...) Milicji Obywatelskiej w L. z dnia 5 maja 1982 r. Nr (...) o internowaniu w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego jest kwota 247.500,00 zł, pomimo, iż jest to kwota niewspółmierna do rozmiaru doznanych przez niego krzywd i cierpień, ich intensywności i nieodwracalnego charakteru, podczas gdy te względy przemawiają za zasądzeniem na rzecz wnioskodawcy kwoty zadośćuczynienia wskazanej we wniosku;

b) skutkujący bezpodstawnym uznaniem, że w okolicznościach niniejszej sprawy sumą adekwatną i proporcjonalną zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez S. S. (1) wynikłe z jego tymczasowego aresztowania i pozbawienia wolności od 26 kwietnia 1983 r. do 25 lipca 1983 r. w związku z postępowaniem prowadzonym przez Prokuraturę (...)w L.sygn.. akt: (...) w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego jest kwota 136.500,00 zł, pomimo, iż jest to kwota niewspółmierna do rozmiaru doznanych przez niego krzywd i cierpień, ich intensywności i nieodwracalnego charakteru, podczas gdy te względy przemawiają za zasądzeniem na rzecz wnioskodawcy kwoty zadośćuczynienia wskazanej we wniosku.

II. w zakresie zasądzonego odszkodowania:

1.Na zasadzie art. 427 § 2 w zw. z ar. 438 pkt 2 k.p.k. – obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na jego treść:

a) art. 7 k.p.k. poprzez wadliwą ocenę zgromadzonego materiału, w szczególności zeznań świadków – A. S., K. K. i M. Ł. oraz dokumentacji, w tym listy płac uzyskanych z (...) S.A. w L. i w konsekwencji wyciągnięcie nieprawidłowych wniosków, że wynagrodzenie wnioskodawcy było wypłacane jego małżonce A. S. lub innym osobom upoważnionym, podczas gdy pani S. wskazała w swoich zeznaniach, że to nie jej podpisy widnieją na liście odbioru wypłaty, jak również świadkowie K. K. i M. Ł. wskazali, że w 1982 r. byli nastolatkami i nigdy nie przebywali w L..

III. w zakresie odsetek:

1.Na zasadzie art. 427 § 2 oraz art. 438 pkt 1a) k.p.k. – obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art.. 481 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i nieprzyznanie od zasądzonej sumy odsetek ustawowych z opóźnieniem liczonych od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, pomimo iż takie żądanie zostało zgłoszone we wniosku inicjującym postępowanie.

☒ zasadny zarzut III.

☒ częściowo zasadny zarzut niezasądzenia odszkodowania za koszty dojazdu

☒ niezasadny zarzut I. i II.

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja pełnomocnik wnioskodawcy w zakresie, w jakim dotyczy nie rozpoznania tej części wniosku S. S. (1) o zrekompensowanie kosztów dojazdów żony wnioskodawcy do miejsca jego odosobnienia zasługuje na uwzględnienie. Oczywiście w tej części apelacja pełnomocnik wnioskodawcy nie jest wolna od wady. Wszak norma art. 427 § 2 k.p.k. wymaga, aby skarżący rozstrzygnięcie profesjonalnie przygotowany reprezentant strony wskazał zarzuty stawiane zaskarżonemu orzeczeniu oraz ich uzasadnienie. Tymczasem apelująca, choć podnosi zastrzeżenia dotyczące tej części orzeczenia, którym oddalono część roszczenia S. S. (1), to koncentruje się na nie zasądzeniu przez Sąd meriti tej części roszczenia, które związane było z żądaniem odszkodowania za utracone przez S. S. (1) wynagrodzenie za pracę w okresie jego internowania. Zarzut ten nie zawiera wskazań o uchybieniu Sądu Okręgowego polegającym na pominięciu żądania zrekompensowania kosztów dojazdu żony wnioskodawcy do miejsc jego odosobnienia. Taki postulat został natomiast sformułowany w uzasadnieniu apelacji i z tego powodu konieczne było jego rozpoznanie.

Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym tę sprawę podziela wypracowane poglądy sądów apelacyjnych, w tym tutejszego Sądu, iż wydatki związane z dojazdami żony wnioskodawcy należy traktować, jako szkodę pokrzywdzonej osoby i z tego powodu dokonano zmiany zaskarżonego orzeczenia w tej części. ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10 listopada 2010 roku w sprawie II AKa 323/10, wyrok tego Sądu z 15 kwietnia 2011 roku w sprawie II AKa 96/11, wyrok tutejszego Sądu z 11 września 2012 roku w sprawie II AKa 195/12).

Skoro we wniosku inicjującym postępowanie w tej sprawie wnioskodawca za pośrednictwem swego pełnomocnika domagał się 245 złotych z tytułu wydatków poniesionych na dwa (a nie trzy jak to stwierdziła na rozprawie z 1 lutego 2022 roku A. S.) dojazdy przez jego żonę do miejsca jego izolowania podczas prowadzenie postępowania w sprawie (...), o taką też kwotę podwyższono należne wnioskodawcy odszkodowanie. Sąd Okręgowy dał wiarę zarówno wnioskodawcy jak i jego żonie, zatem jego powinnością było ustalenie, że żona wnioskodawcy odwiedzała go w czasie, gdy był pozbawiony wolności w toku tego postępowania. Skoro ustaleń takich nie poczynił tenże Sąd ustalenia takiego dokonał Sąd odwoławczy i zrekompensował wnioskodawcy związaną z tym szkodę.

Przyznano także rację skarżącej w zakresie zarzutu III. Treść art. 481 § 1 k.p.c. nakazuje uznanie, że konieczne było doprecyzowanie rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w tej części, która dotyczyła zasądzonych odsetek. Norma ta stanowi bowiem, że Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.(podkreślenie SA).

Nie może być wątpliwości, że nie ma zastosowania w tej sytuacji regulacja sformułowana w art. 359 § 1 k.c., bowiem w tym przepisie mowa jest o odsetkach kapitałowych (od kapitału) nie zaś związanych z opóźnieniem regulacji należności, dotychczasowe poglądy w tym zakresie były błędne.

Jeśli przy tym mieć na względzie treść uzasadnienia Sądu Okręgowego i zapisy zawarte w sekcji 5.1. i 5.2. dotyczącej odszkodowań (s. 14) oraz 5.3. i 5.4. dotyczącej zadośćuczynienia (s. 16) to jasnym się staje, że korekta dokonana przez Sąd Apelacyjny oddaje intencje Sądu a quo, a tylko przez nieuwagę nie znalazły one swego miejsca w wyroku tego Sądu.

Niezasadna okazała się natomiast ta część apelacji, w której skarżąca podnosi zarzut II. 1. a.

Apelująca kwestionuje ustalenie Sądu meriti w tej jego części, w której ten uznał, że wynagrodzenie należne wnioskodawcy podczas jego internowania było wypłacane jego żonie lub osobie upoważnionej.

Jednak argumentacja skarżącej w żadnym razie nie podważyła ustaleń Sądu Okręgowego, który ustalił, iż w czasie izolacji wnioskodawcy jego wynagrodzenie nie było wypłacane jego żonie lub innej osobie upoważnionej. Skarżąca w istocie swój zarzut popełnienia przez Sąd Okręgowy uchybienia w zakresie błędnej oceny zeznań A. S. sprowadza swoje wywody do stwierdzenia, że należało dać jej wiarę w tej części, w której kwestionowała ona swoje podpisy na liście płac z zakładu pracy jej męża w czasie jego izolacji. Wbrew twierdzeniom apelującej oświadczenia A. S. nie były tak stanowcze jak zdaje się to widzieć skarżąca. Wszak podała ona podczas rozprawy z 1 lutego 2022 roku, że podpis na liście płac za czerwiec jest jej. Nie miała pewności, że za maj to jej podpis ( nie wiem), podobnie za wrzesień nie była pewna czy to jej podpis. Jej zeznania wskazują, że także nie była pewna czy podpisy za kwiecień – lipiec 1983 roku są jej ( nie kojarzę czy to moje podpisy). Świadek zeznała także, że nie przypomina sobie czy ktoś upoważniony odbierał wynagrodzenie.

Tym samym nie jest tak, jak twierdzi się w apelacji, że część wynagrodzenia nie została wypłacona lub wypłacona została do rąk osób nieuprawnionych.

Wypada zauważyć, że jeśli A. S. z całą pewnością odebrała wynagrodzenie męża za czerwiec 1982 roku, zaś nie była pewna czy podpis na tej liście z maja 1982 roku nie jest jej to nie znaczy, że to nie był jej podpis. Ta okoliczność wskazuje, że A. S., która po internowaniu męża z przyczyn oczywistych pozostawała w trudniejszej sytuacji finansowej miała świadomość tego, że nie tylko należy jej się wynagrodzenie męża, ale że sama może je odebrać, bo na pewno uczyniła tak w czerwcu 1982 roku. Co więcej, nawet jeśli nie uczyniła tego sama to wszak jej wypowiedź nie wykluczała, iż uczynił to ktoś upoważniony w jej imieniu lub imieniu jej męża. A. S. odwołuje się w tym zakresie do braku pamięci, ale nie wyklucza to, iż tak właśnie było. Podobnie należy stwierdzić, iż w ten sam sposób ocenić należało jej wypowiedzi o podpisach na liście płac za okres 1983 roku. To, że ona nie kojarzy czy podpisy na tej liście są jej nie oznacza, że dowiedziono w sposób jednoznaczny, że to nie ona podpisy te złożyła i odebrała wynagrodzenie za męża. Należy pamiętać, że okres internowania S. S. (1) to czas, gdy powszechna była wiedza o tym, co działo się z internowanymi, ale także nie tylko internowani, lecz i ich rodziny znały swoje prawa wspierani przez osoby pomagające tym rodzinom. Uprawniony był zatem wniosek Sądu Okręgowego, że wynagrodzenie za pracę, poza dodatkami, które stanowiły szkodę ustaloną przez Sąd, było wypłacane i trafiało do rodziny internowanego, a tym bardziej było to w kolejnym roku, gdy został on aresztowany.

Jest przy tym charakterystycznym, że A. S. nie twierdzi, że nie pobierała wynagrodzenia za męża, notabene pracując w tym samym zakładzie pracy, świadek oświadczyła natomiast, że chyba nie pobierała wynagrodzenia i nie pamięta tego. Ergo nie można zasadnie uznać, że świadek wynagrodzenia nie pobierała, bo tak jednoznacznie oświadczyła. A. S. jedynie stwierdziła, że chyba tego nie robiła i że tego nie pamięta. Ustalenie zatem Sądu Okręgowego nie jest dowolne. Należy przypomnieć, że roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie oparte na ustawie o uznaniu za nieważnie orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego mają charakter cywilnoprawny, co rodzi ten procesowy skutek, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. w zw. z art. 558 k.p.k.). Tym samym wnioskodawca, w ramach ciężaru dowodu, zobligowany jest do wykazania poprzez odpowiednią inicjatywę dowodową istnienia po jego stronie podstaw faktycznych i prawnych do odszkodowania jak też zadośćuczynienia, wynikających ze wskazanego art. 8 lub też art. 11 ustawy. ( wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 26.06.2014 r., II AKa 171/14, LEX nr 1489210).

Zarzut apelacji w tym zakresie uznano za nietrafny. Nie popełnił uchybienia normie art. 7 k.p.k. Sąd Okręgowy, bo w ramach swoich uprawnień ocenił zgromadzone dowody, w tym i zeznania A. S. skonfrontowane z dokumentami, w sposób zgodny z regułami prawidłowego rozumowania, ale zwłaszcza zgodnie z doświadczeniem życiowym.

Wywody apelacji nie przekonały o uchybieniach w tym zakresie.

Sąd Apelacyjny nie zaakceptował także zarzutów I. 1. i 2. w zakresie odnoszącym się do uchybień popełnionych, zdaniem skarżącej, przez Sąd I instancji przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia przyznanego wnioskodawcy za jego internowanie oraz pozbawienie wolności.

Apelacja ta, jak zresztą inne tej autorki, choć podnosi zarzut obrazy art. 7 k.p.k., która wpłynęła na treść orzeczenia to jednak nie wskazuje, które elementy oceny dowodów zostały naruszone przez Sąd I instancji. Zarzut ten może być skuteczny tylko wtedy, gdy skarżący dowiedzie, że wyrokujący Sąd rozstrzygając w określonej sprawie zasadnicze dowody ocenił sprzecznie z regułami logicznego rozumowania, wbrew doświadczeniu życiowemu bądź w sposób nieprzystający do wskazań wiedzy. Tymczasem, choć apelująca podnosi naruszenie tej zasady oceny dowodów nie wskazuje, które z reguł poprawnego wnioskowania i w jaki sposób zostały złamane przez wyrokujący Sąd ani też nie dowodzi, iż Sąd ten postąpił sprzecznie ze wskazaniami wiedzy oraz jego oceny pozostają w kolizji z doświadczeniem życiowym. Przedstawia natomiast własne oceny, nawet nie dowodów, ale warunków izolowania wnioskodawcy i nadaje im większe znaczenie twierdząc, iż były one zdecydowanie cięższe niż ustalił to Sąd meriti, a finalnie łączna kwota zadośćuczynienia jest za niska.

Aby zarzut sformułowany przez skarżącą był skuteczny konieczne jest wykazanie, że Sąd orzekający dokonując oceny dowodów złamał reguły poprawnego rozumowania, postąpił sprzecznie ze wskazaniami wiedzy lub też jego wartościowanie nie przystaje do doświadczenia życiowego. Żadnej takiej okoliczności nie przedstawiła apelująca. Swoje zastrzeżenia w istocie pełnomocnik sprowadziła do stwierdzenia, że – według skarżącej – formy represji łączyły się z udręczeniem, były realizowane w warunkach urągających ludzkiej godności, gdzie celem było wyniszczenie fizyczne i złamanie psychiki młodego człowieka zaangażowanego w walkę o wolną Polskę. Jednakże Sąd Okręgowy miał na uwadze okoliczności związane z izolacją wnioskodawcy, co więcej lojalnie przyznaje to także skarżąca, podnosząc, że Sąd Okręgowy uwzględnił co do internowania - traktowanie osadzonych jak więźniów kryminalnych, ograniczony kontakt z rodziną, przebywanie w wieloosobowych celach, cenzura korespondencji, rewizje, złej jakości i zepsute jedzenie, brak ciepłej wody, obecność szkodników m.in. szczurów, wielokrotne przesłuchania, przemoc fizyczna, pogorszenie się stanu zdrowia, w tym rozwinięcie się choroby wrzodowej żołądka; natomiast co do okresu tymczasowego aresztowania — osadzenie z więźniami kryminalnymi i wielokrotnymi recydywistami, znaczne pogorszenie się stanu zdrowia, co wymagało interwencji chirurgicznej i zabiegu operacyjnego), a nadto wskazał na napiętnowanie wnioskodawcy po opuszczeniu zarówno Ośrodka (...), jak i Zakładu Karnego.

Przywołanie tych okoliczności przez skarżąca i ich wsparcie w motywacyjnej części apelacji w żadnym razie nie dowodzą o naruszeniu reguł określonych w art. 7 k.p.k. oraz o pominięciu istotnych okoliczności mających decydujące znaczenie dla czynionych ustaleń przez Sąd I instancji. Tenże Sąd wszak uwzględnił relewantne dla czynionych ustaleń o wyrządzonej pokrzywdzonemu krzywdzie okoliczności i wskazał, jakie pociągały one dla niego skutki. Dał temu wyraz zarówno w części ustalającej (s. 4 – 6 oraz 7 – 9) jak i części rozważającej podkreślając przy tym, że w związku z działaniami dla dobra społeczeństwa poczucie krzywdy i niesprawiedliwości po stronie represjonowanego było większe, bowiem represjonowany był za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego(s. 17, 23, 24). To, że zdaniem skarżącej należało nadać większe znaczenie tym okolicznościom nie oznacza, że Sąd popełnił błędy w ocenie tych okoliczności. To wszak Sąd czyni określone ustalenia i ocenia na podstawie reguł poprawnego rozumowania i doświadczenia życiowego oraz wskazań wiedzy znaczenie tychże dla ustalenia wysokości należnego zadośćuczynienia.

Należy jednak mieć na uwadze nie tylko negatywne okoliczności, które były udziałem pokrzywdzonego internowaniem i tymczasowym aresztem wnioskodawcy, ale uwzględnić również niewynikające z jego wypowiedzi okoliczności świadczące o specjalnym traktowaniu, nadzwyczajnej skali krzywd wyrządzonych mu, które odbiegałyby swym natężeniem od będących udziałem innych internowanych, czy podobnie jak wnioskodawca tymczasowo aresztowanych w tamtych czasach.

Jeśli uwzględnić okres internowania wnioskodawcy od 5 maja 1982 roku do 16 października 1982 roku to nie może być wątpliwości, co do tego, że był to czas, gdy społeczeństwo objęte stanem wojennym miało wiedzę o tym, co jest udziałem osób internowanych i jakie są warunki takiej izolacji. Był to zupełnie inny czas i warunki oraz okoliczności niż te, które były udziałem internowanych 13 grudnia 1981 roku i w kolejnych dniach grudnia. Wypada zauważyć, że osoby internowane były zatrzymywane 13 grudnia 1981 roku w nocy, nierzadko poprzez wyłamywanie drzwi ich mieszkań i zabieranie z domu w obecności rodzin (małżonków i dzieci), zabierano je bez wskazywania miejsce, do którego byli wywożeni. Opis emocji towarzyszących takim osobom wskazuje, że liczyli się wówczas z najgorszymi możliwymi scenariuszami, włącznie z możliwością pozbawienia ich życia czy też wywiezienia poza granice Polski (na Sybir do ZSRR). Przez wiele dni stan takiej niepewności utrzymywano wobec tych osób, ale także ich bliskich, którzy nie wiedzieli co się stało z zatrzymanymi. Osoby wówczas pozbawione wolności nie miały żadnej orientacji, co się z nimi dzieje i co będzie się działo, gdzie zostaną umieszczone i jaki będzie los ich samych i ich bliskich. Przeżycia wówczas będące udziałem tych osób były niewątpliwie bardziej głębokie i budzące lęk i strach niż tych, którzy o internowaniu i warunkach pozbawienia wolności wiedzieli w kolejnych miesiącach stanu wojennego.

Gdy porówna się te fakty z sytuacją S. S. (1) to jawi się ona, jako zupełnie coś innego. On wszak został zatrzymany niemalże pięć miesięcy po tym jak wprowadzono stan wojenny zaś następnie aresztowany rok i 4 miesiące po jego wprowadzeniu. Nie bez znaczenie pozostaje fakt, że internowanie osób oskarżanych o działanie na szkodę państwa odbywały się na początku stanu wojennego, gdy nikt nie wiedział, co się może zdarzyć i jakie będą następstwa dla działaczy opozycyjnych. W tym czasie, gdy zatrzymano S. S. (1), wiedza o tym, czego można się spodziewać od represyjnego reżimu była już w istocie powszechna, a rygory znane, co pozwalało się do nich dostosować.

To, że w subiektywnej ocenie pełnomocnika wnioskodawcy jego krzywda zasługiwała na wyższe zadośćuczynienie nie oznacza, że błędnie ocenił te okoliczności Sąd I instancji. Był uprawniony do obiektywnej oceny tych okoliczności i w żaden rażący sposób nie umniejszył rekompensaty za krzywdy wyrządzone wnioskodawcy. Jest tak tym bardziej, że mający go uzasadniać zarzut obrazy przepisów procesowych w istocie jest kwestionowaniem ustaleń faktycznych o randze i znaczeniu przeżyć i obciążeń będących udziałem pokrzywdzonego, a nie naruszeń reguł swobodnej oceny dowodów.

Oczekiwanie pełnomocnika wnioskodawcy przyznania wyższego zadośćuczynienia ponad to, które ustalił Sąd I instancji nie zasługuje na uwzględnienie. Zagadnienie zadośćuczynienia regulowane jest w k.c. w przepisach art. 24 § 1, art. 445 i art. 448. Zadośćuczynienie to rekompensata za niemajątkową szkodę, jaką poniosła osoba poszkodowana działaniami organów Państwa związanymi z wykonaniem w stosunku do niej środka przymusu, którego nie powinno się stosować, a przy tym motywowanego chęcią zmuszenia do zaprzestania działań wynikających z walki o podstawowe prawa i wolności człowieka i obywatela. Ta rekompensata odnosi się do negatywnych przeżyć psychicznych, utrudnionych kontaktów z osobami bliskimi. Zarazem należy kwotę zadośćuczynienia oznaczać z umiarem, stosownie do realiów społecznych, jak zamożność mieszkańców, wartość pieniądza itp., by nie pozostało poczucie krzywdy represjonowanego niesłusznie, ale i by orzeczenie nie było sposobem uzyskania nadmiernych korzyści finansowych ( zob. o tym postanowienie SA w Krakowie z KZS 6-8/93 poz. 55) [wyrok z dnia 9 kwietnia 2008 roku Sądu Apelacyjnego w Krakowie w sprawie II AKa 46/08 zamieszczony w KZS 2008/6/48].

Wszystkie te elementy wzięte zostały pod uwagę przez Sąd I instancji i wyartykułował tenże Sąd te okoliczności w swym uzasadnieniu.

Jeśli więc warunki internowania, ale i następnie pozbawienia wolności w ramach tymczasowego aresztowania, były formą represjonowania za walkę przeciwko obowiązującemu reżimowi komunistycznemu, i były identyczne dla S. S. (1) jak i dla innych wówczas zatrzymywanych działaczy opozycji antykomunistycznej, to fakt, niezasłużonej krzywdy wynikającej z jego internowania, ale i tymczasowego aresztowania został zrekompensowany właśnie ustalonymi wysokościami zadośćuczynienia i te muszą być akceptowane przez Sąd odwoławczy. Tym bardziej, że na pewno nie są to kwoty symboliczne, które iluzorycznym czyniłyby rekompensatę doznanych dolegliwości.

W tych warunkach skoro apelująca wywodzi, że nie doceniono pewnych okoliczności faktycznych relewantnych dla czynionych ustaleń, a nie, że błędnie oceniono dowód i odmówiono wiary twierdzeniom wnioskodawcy, bo wszak o jego przeżyciach wyjaśniał on sam gdyż wiedza o tym, co było jego udziałem mogła pochodzić tylko od niego skoro, żadnych innych dowodów na te okoliczności nie przeprowadzono, zarzut obrazy prawa procesowego uznano za oczywiście chybiony.

Sąd Apelacyjny nie podzielając zasadności zarzutu obrazy prawa procesowego, ale także odrzucając zarzut błędnych ustaleń faktycznych uznaje za konieczne na poparcie swego stanowiska przywołać znane mu z urzędu okoliczności odbywania internowania w ośrodku izolacyjnym w G.. Do tych warunków nawiązuje wszak pełnomocnik wnioskodawcy cytując we wniosku relację G. K. zawartą „Internowani w G. 1981 – 1982”.

W sprawie prowadzonej przez tutejszy Sąd pod sygnaturą II AKa 302/21 dysponowano, jako dowodem, relacją P. L. osadzonego w ośrodku odosobnienia w G.. Wspomnienia osoby, która sama była internowana i jej opis warunków pobytu w ośrodku internowania dobitnie świadczy o braku podstaw do przyjęcia stosowania szczególnych form oddziaływania fizycznego na internowanych. P. L. stwierdza w opracowaniu Wymuszone dojrzewanie, (...) Rocznik Historii Mówionej 1, 213 – 252, że Ośrodki odosobnienia były różne, ale zarówno ten w N., który widziałem, funkcjonujący w dużym więzieniu, jak i ten w G., nie były specjalnie uciążliwe (…) warunki socjalne nie urągały przyzwoitości. Jeśli ktoś mówi, że strasznie cierpiał, będąc internowaniu, to ja nie bardzo wierzę. Chyba, że cierpiał ze względu na długa rozłąkę. Ale na przykład wolność, swoboda wyrażania opinii w ośrodkach internowania była chyba większa, niż na zewnątrz. (239, k. 175). Prawdą jest, że P. L. opisuje w, dołączonej jako dowód, relacji głównie warunki internowania w G., gdzie sam przebywał. Jednak zna on także relacje własnego ojca internowanego w ośrodku w N. i w żadnej części opracowania nie wskazuje, iżby w tym miejscu stosowane były jakieś szczególne represje wobec internowanych. Wypada zauważyć, że jego relacja dotyczy okresu m.in. czerwiec 1982 roku i odnosi się także do czasu internowania jego ojca w ośrodku w N.. Stwierdza on zaś w odniesieniu do tego co było udziałem jego ojca, że „(…)tato podczas internowania zdecydowanie poprawił swoją kondycję psychiczną. Jemu się tam podobało, był w świetnej formie.(…)Był tam jednym z najstarszych. (…)A w N. był w swoim żywiole. Mógł tam dyskutować, mógł opowiadać. Dla taty to przecież rewelacja.”(248, k. 176).

W tych okolicznościach uwzględniając wszystkie okoliczności dotyczące internowania, ale i tymczasowego aresztowania Sąd I instancji w żadnym razie nie popełnił błędu ustaleń faktycznych poprzez niedocenienie krzywd wyrządzonych wnioskodawcy. Sąd odwoławczy z pełnym przekonaniem stwierdza, że rekompensata przyznana wnioskodawcy nie ma charakteru symbolicznego i wobec kierunku apelacji musi być zaakceptowana.

Wniosek

O zmianę poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy S. S. (1) dalszej części dochodzonego odszkodowania i zadośćuczynienia oraz zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec tego, że argumentacja skarżącej o popełnieniu naruszeń prawa procesowego okazała się nietrafna zaś o błędnych ustaleniach faktycznych i obrazie prawa materialnego (w zakresie odsetek za opóźnienie) była w pewnym fragmencie przekonująca tylko częściowo uwzględniono wniosek apelacji i zasądzono należne wnioskodawcy odszkodowanie (w zakresie wskazanym w uzasadnieniu apelacji, co do kosztów dojazdu żony wnioskodawcy do miejsca jego izolacji). Natomiast w pozostałej części apelacja była chybiona, a zatem nie mógł zostać spełniony postulat zmiany wyroku i zasądzenia dalszych kwot w wysokości oczekiwanej przez apelującą.

Lp.2

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.0.1Zmieniono zaskarżony wyrok w części dotyczącej odszkodowania zasądzonego na rzecz S. S. (1) i zasądzono 245 złotych tytułem kosztów dojazdu bliskich wnioskodawcy do miejsc jego odosobnienia oraz ustalono, że odsetki należne wnioskodawcy od zasądzonych kwot mają postać odsetek ustawowych za opóźnienie.

Zwięźle o powodach zmiany

Powody zmiany zostały przedstawione w tej części uzasadnienia, która dotyczyła rozważań o zasadności zarzutu błędnego ustalenia faktycznego i błędu materialnego.

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II.

Na podstawie art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. i art. 632 pkt 2 k.p.k. i § 11 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (DZ.U. poz. 1800, z p.zm.) zasądzono na rzecz wnioskodawcy poniesione przez niego koszty ustanowienia pełnomocnika w sprawie do reprezentacji przed Sądem Apelacyjnym w postępowaniu odwoławczym.

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III.

Orzeczenie o wydatkach związanych z postępowaniem odwoławczym oparto na podstawie art. 13 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2099 z późn. zm.).

Wszystkie przytoczone wyżej rozważania doprowadziły Sąd odwoławczy do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

7.  PODPIS

SSA Wiesław Pędziwiatr SSA Jerzy Skorupka SSA Maciej Skórniak

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1.

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy adwokat K. S.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Pkt I w zakresie dotyczącym odsetek ustawowych.

i II części rozstrzygającej w zakresie oddalającym żądanie wnioskodawcy tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania w pozostałej części.

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☐

Zmianę poprzez zasądzenie w pkt I odsetek ustawowych za opóźnienie oraz zmianę poprzez uwzględnienie żądań wnioskodawcy w dalszej dochodzonej części.