Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 17 października 2022 r., sygn. akt VIII GUp 715/21 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy XV Wydział Gospodarczy:

I.  ustalił plan spłaty następujących wierzycieli upadłego A. H.:

a)  Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Bydgoszczy z wierzytelnością w kwocie 4 592,91 zł z tytułu zwrotu tymczasowo poniesionych kosztów postępowania;

b)  Zakład Ubezpieczeń Społecznych z wierzytelnością w łącznej kwocie 28 082,96 zł,

c)  (...) z wierzytelnością w łącznej kwocie 1 983,22 zł,

d)  (...) z wierzytelnością w łącznej kwocie 7 886,44 zł,

e)  (...)z wierzytelnością w łącznej kwocie 38 391,70 zł,

II.  ustalił, że upadła A. H. nie doprowadziła do niewypłacalności lub istotnego zwiększenia jej stopnia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa;

III. do okresu spłaty zaliczył okres od upływu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości do dnia ustalenia planu spłaty wierzycieli;

IV. określił, że upadła A. H. jest obowiązana w terminie do 15 dnia każdego miesiąca przez okres 36 miesięcy, począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się niniejszego postanowienia, spłacać koszty postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa oraz zobowiązania, które zostałyby uznane na liście wierzytelności, przeznaczając na ten cel łącznie kwotę 200 zł miesięcznie, przy czym:

-

w ramach rat od pierwszej do dwudziestej drugiej na rzecz wierzyciela Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa;

-

w ramach raty dwudziestej trzeciej:

a)  na rzecz wierzyciela Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 192,91 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa;

b)  na rzecz wierzyciela (...) kwotę 2,61 zł,

c)  na rzecz wierzyciela (...)kwotę 0,73 zł,

d)  na rzecz wierzyciela (...)kwotę 3,57 zł,

e)  na rzecz wierzyciela (...)kwotę 0,18 zł,

- w ramach rat od dwudziestej czwartej do trzydziestej szóstej miesięcznie:

a)  na rzecz wierzyciela (...)kwotę 73,57,

b)  na rzecz wierzyciela (...) kwotę 20,66 zł,

c)  na rzecz wierzyciela (...)kwotę 100,57 zł,

d)  na rzecz wierzyciela (...) kwotę 5,20 zł

V. po wykonaniu przez A. H. planu spłat wierzycieli pozostała część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości tj. przed dniem 27 grudnia 2021 r. zostanie umorzona, z wyjątkiem wierzytelności wynikających z zobowiązań, o których mowa w art. 491 ²¹ ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe.

Na podstawie dokumentów z akt sprawy, których wiarygodność nie była kwestionowana i nie budziła zastrzeżeń, Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Postanowieniem z dnia 27 grudnia 2021 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił upadłość A. H. jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej. Dłużniczka ma 45 lat, jest matką samotnie wychowującą małoletnią córkę. Mieszka w B., ukończyła studia wyższe i uzyskała tytuł magistra. Pracuje jako nauczycielka. Będąc zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy uzyskiwała wynagrodzenie miesięcznie w kwocie netto 1 393,49 zł. Otrzymuje również alimenty na córkę w kwocie 1100 zł miesięcznie oraz świadczenie wychowawcze 500+. Łączna kwota dochodów oscyluje zatem w granicach 3000 zł i w całości przeznaczana jest na pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem koniecznym na podstawowym poziomie. Wydatki upadłej na czynsz to kwota 1400 zł miesięcznie oraz 549,82 zł za opłaty eksploatacyjne. Ponadto upadła przeznacza na prąd ok. 100 zł miesięcznie, telefon, Internet i inne media ok. 280 zł, dojazdy do pracy 181,12 zł, żywność 600 zł, leki 100 zł, środki czystości, odzież, obuwie ok. 300 zł, wydatki związane z edukacją dzieci 100 zł. W toku postępowania syndykowi zgłosiło swoje wierzytelności czterech wierzycieli. Z uwagi na brak majątku w niniejszej sprawie nie został sporządzony plan podziału funduszów masy. Wynagrodzenie syndyka pokrył tymczasowo Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy odwołał się do treści przepisów: art. 491 ¹⁴ ust. 1, 4 i 7, art. 491 ^14a ust. 1, art. 491 ¹⁵ ust. 1, art. 491 ¹⁶ ust. 1 lub 2a Prawa upadłościowego. Podkreślił, że Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego oraz wierzycieli co do treści planu spłaty. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.

W ocenie Sądu upadłościowego, nie zaszły przesłanki do umorzenia zobowiązań upadłej bez ustalenia planu spłaty albo warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty bowiem sytuacja upadłej nie wskazuje w sposób oczywisty, że jest ona trwale niezdolna do dokonywania jakichkolwiek płatności na rzecz wierzycieli. Zdaniem tego Sądu, upadła jest w stanie dokonywać miesięcznych płatności w kwocie nie wyższej niż 200 zł.

Z uwagi na fakt, że w masie upadłości brak było jakichkolwiek zgromadzonych środków, Sąd nie dokonał podziału funduszów masy upadłości (art. 491 ¹³ ust. 1 pkt 2 Prawa upadłościowego).

Dokonując analizy materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie oraz w sprawie w przedmiocie ogłoszenia upadłości Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że upadła nie doprowadziła do powstania niewypłacalności ani istotnego zwiększenia jej stopnia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. W niniejszym postępowaniu upadłościowym Sąd postanowił ustalenie planu spłaty na poziomie 200 zł przez okres 36 miesięcy.

Sąd Rejonowy zważył, że upadła osiąga dochód z tytułu wynagrodzenia za pracę. Jest to dochód dość niski, ale co istotne dotyczy zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy. Tymczasem w ocenie Sądu Rejonowego doświadczenie zawodowe upadłej, wykształcenie i obecna sytuacja rynkowa uzasadniają przekonanie, że upadła jest w stanie podjąć zatrudnienie przynajmniej w pełnym wymiarzę godzin, a w takim wypadku, będzie w stanie realizować ustalony plan spłaty. Sąd przyjął zatem, że zdolności zarobkowe upadłej zapewnią utrzymanie konieczne dla siebie i córki na podstawowym poziomie i pozwalają również na wygospodarowanie kwoty 200 zł miesięcznie na rzecz wierzycieli bez ryzyka dla utrzymania koniecznego. W ocenie Sądu upadłościowego, osobista sytuacja upadłej wskazuje, iż ma ona możliwość realizowania planu spłaty wierzycieli z miesięczną ratą w wysokości wskazanej w planie spłaty. Za ustaleniem takiego planu spłaty przemawiała również okoliczność, że wierzyciele nie zostali na etapie postępowania upadłościowego w żaden sposób zaspokojeni a celem postępowania upadłościowego jest również zabezpieczenie słusznych praw wierzycieli.

Sąd Rejonowy wskazał, że po wykonaniu planu spłaty wierzycieli w zasądzonej przez Sąd kwocie, wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności zostaną zaspokojeni w najwyższym możliwym stopniu, natomiast w pozostałym zakresie wierzytelności zostaną umorzone. Tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa koszty postępowania zostaną spłacone przez upadłego w całości. W ten sposób zostanie zrealizowany zasadniczy cel postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osób nieprowadzących działalności gospodarczej, to jest oddłużenie upadłego, a roszczenia wierzycieli zaspokojone w najwyższym możliwym stopniu.

W związku z powyższym, na podstawie art. 491 ¹⁵ Prawa upadłościowego, Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji.

Wierzyciel –(...) w W., w zażaleniu zaskarżył w/w postanowienie w części, tj. w zakresie dotyczącym punktu II, III i IV. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu skarżący zarzucił naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj.

1. art. 491 ¹⁵ ust. la Prawa upadłościowego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i ustalenie, że upadła nie doprowadziła do swojej niewypłacalności lub istotnie nie zwiększyła jej stopnia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, podczas gdy:

- upadła zaciągała kolejne zobowiązania bez spłaty poprzednio zwartych, pomimo braku poprawy swojej sytuacji majątkowej, a więc wpadła w klasyczną spiralę zadłużenia,

- upadła mając zobowiązania już wcześniej zawarte, których nie była w stanie spłacić, zaciągając następne zobowiązania działała za świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

- niewypłacalność upadłej powstała w latach 2013/2014, natomiast działalność gospodarcza wykreślona została z CEIDG w 2017 r, a więc po ok. 5 latach od powstania niewypłacalności, w związku z czym nie dochowała fundamentalnych obowiązków ciążących na przedsiębiorcy, czym istotnie doprowadziła do zwiększenia stopnia niewypłacalności,

- upadła nie wykorzystuje swoich możliwości zarobkowych i nie podejmuje pracy na pełen etat, pomimo braku przeciwskazań, tym samym działając na szkodę wierzycieli,

a zatem zasadnym jest ustalenie, że upadła doprowadziła do swojej niewypłacalności i istotnie zwiększyła jej stopień, co najmniej wskutek rażącego niedbalstwa, a co za tym idzie biorąc pod uwagę wiek upadłej oraz wysokość niezaspokojonych zobowiązań, ale także niepodejmowanie pracy na pełen etat powinno doprowadzić do ustalenia planu spłaty na maksymalny ustawowo dopuszczalny okres tj. 84 miesiące;

2. art. 327 ¹ k.p.c. w zw. z art. 229 Prawa upadłościowego poprzez niewłaściwe zastosowanie i sporządzenie uzasadnienia postanowienia w zakresie przyczyn powstania niewypłacalności jedynie poprzez wskazanie „Dokonując analizy materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie oraz w sprawie w przedmiocie ogłoszenia upadłości Sąd doszedł do przekonania, że upadły nie doprowadził do powstania niewypłacalności ani istotnego zwiększenia jej stopnia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa”, podczas gdy uzasadnienie powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności, a co za tym idzie brak jest możliwości ustalenia sfery motywacyjnej orzeczenia;

3. art. 491 ¹⁵ ust. 1 pkt 4 i ust. 4 w zw. z ust. la Prawa upadłościowego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i umorzenie zobowiązań upadłej ponad te, które zostały ustalone w planie spłaty wierzycieli, w wyniku błędnego przyjęcia, że tak ustalony plan spłaty wierzycieli, tj. miesięczna rata w wysokości 200 zł, pozwoli na zaspokojenie roszczeń wierzycieli w najwyższym możliwym stopniu, podczas gdy sytuacja osobista i majątkowa upadłej dowodzi, że ma ona możliwość realizowania planu spłaty wierzycieli w kwotach wyższych aniżeli ustalił to Sąd I instancji, gdyż nie wykorzystuje swoich możliwości zarobkowych, nie podejmuje również pracy na pełen etat, nadto jako osoba wobec której ogłoszono upadłość winna czynić oszczędności, zatem uwzględniając minimum socjalne w II kwartale 2022 r. wyliczone przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych na podstawie danych śródrocznych dla 2 - osobowego gospodarstwa pracowniczego wynoszące 2 503,72 zł, stwierdzić należy, że upadła jest w stanie realizować plan spłaty na poziomie co najmniej 900 zł miesięcznie przez okres 84 miesięcy, co pozwoli na spłatę wierzycieli w większym stopniu, bez uszczerbku dla swojego gospodarstwa domowego,

4. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 229 Prawa upadłościowego poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, braku wszechstronnego rozważenia całokształtu materiału dowodowego, polegające na błędnym przyjęciu, że upadła:

- nie doprowadziła do swojej niewypłacalności oraz istotnie nie zwiększyła jej stopienia wskutek rażącego niedbalstwa, podczas gdy upadła zaciągając kolejne zobowiązania, nie była wstanie spłacać już tych poprzednio zawartych, a więc zaciągała zobowiązania sprzecznie z zasadami gospodarowania, a więc doprowadziła do swojej niewypłacalności wskutek rażącego niedbalstwa, a niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w odpowiednim czasie, a także niepodejmowanie pracy na pełen etat doprowadziła do istotnego zwiększenia swojej niewypłacalności co najmniej wskutek rażącego niedbalstwa - co zaś jest podstawą do ustalenia okresu planu spłaty wierzycieli na okres dłuższy niż 36 miesięcy;

- nie jest w stanie przeznaczać kwoty wyższej aniżeli 200 zł miesięcznie na spłatę wierzycieli, podczas gdy upadła nie wykorzystuje swoich możliwości zarobkowych, nie podejmuje pracy na pełen etat, a zatem przyjmując, że upadła powinna podjąć pracę na pełen, jej zarobki zwiększą się x 2, co prowadzi do wniosku, że skoro do tej pory przy dotychczasowych zarobkach była w stanie się utrzymać, to zwiększając dochód o co najmniej 1300 zł miesięcznie ma on możliwość realizowania planu spłaty wierzycieli w kwotach co najmniej 900 zł miesięcznie;

- nie jest w stanie przeznaczać kwoty wyższej aniżeli 200 zł miesięcznie na spłatę wierzycieli, podczas gdy upadła wykorzystując swoje możliwości zarobkowe jest w stanie uzyskać wynagrodzenie na poziomie co najmniej 2800 zł netto miesięcznie, a zatem ma ona możliwość realizowania planu spłaty wierzycieli w kwotach co najmniej 900 zł miesięcznie;

5. art. 491 ¹⁵ ust. 1d Prawa upadłościowego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i zaliczenie do ustalonego planu spłaty wierzycieli okresu od upływu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości do dnia jego ustalenia, podczas gdy przepis ten ma zastosowanie w przypadku, gdy w toku postępowania upadłościowego dokonywane są potrącenia do masy upadłości i w chwili wydawania postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli koszty postępowania zostały spłacone w całości, zaś w niniejszej sprawie koszty postępowania nie zostały w toku postępowania upadłościowego spłacone w całości, a tym samym brak jest podstaw do skracania okresu wykonywania planu spłaty wierzycieli.

W tej sytuacji wierzyciel wniósł:

- o zmianę pkt. II zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że upadła doprowadziła do swojej niewypłacalności i istotnie zwiększyła jej stopień, co najmniej wskutek rażącego niedbalstwa,

- uchylenie pkt. III zaskarżonego postanowienia;

- zmianę pkt. IV zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie planu spłaty wierzycieli w ten sposób, że upadła będzie zobowiązana do spłaty zobowiązań w miesięcznych ratach po 900 zł przez okres 84 miesięcy.

Ewentualnie skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na zażalenie upadła wniosła o oddalenie zażalenia w całości.

W odpowiedz na zażalenie syndyk masy upadłości podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w sprawie w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli w kwocie 200 zł miesięcznie przez okres 36 miesięcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie wierzyciela podlegało oddaleniu.

W ocenie Sądu drugiej instancji, rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, należy uznać za prawidłowe.

Nie był uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, zadowalających dla skarżącego, ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej oceny materiału dowodowego (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136). Jeśli bowiem z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena taka nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby nawet w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brak jest logiki w wysnuwaniu wniosków ze zgromadzonego materiału dowodowego lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza reguły logiki formalnej, albo też - wbrew zasadom doświadczenia życiowego - nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906).

Bezwzględnie konieczne jest przy tym wskazanie przyczyn dyskwalifikujących ocenę przyjętą przez sąd, w szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (tak Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniach z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753, a także z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136).

Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd upadłościowy trafnie ocenił stan aktualnej sytuacji osobistej i majątkowej upadłej na potrzeby ustalenia planu spłaty wierzycieli. Zaakcentować dodatkowo należy trudną sytuację życiową upadłej, podkreśloną także przez syndyka w piśmie z 24 grudnia 2022 r. (k. – 132 – 132 verte akt), związaną z jej schorzeniami psychicznymi, a także koniecznością samotnego wychowywania małoletniej córki, która również na takie schorzenia cierpi.

Należy zwrócić w szczególności uwagę na treść pisma syndyka z 6 września 2022 r. (k. 17 verte akt – 18 verte akt) oraz oświadczenie upadłej o jej przychodach i wydatkach (k. 19 verte akt), z których wynika, że upadła ponosi miesięczne wydatki w kwocie ok 3700 – 3900 zł, przy czym, w ocenie syndyka, zadeklarowana przez dłużniczkę kwota 600 zł tytułem wyżywienia, została zdecydowanie zaniżona, uwzględniając fakt, że upadła ma na utrzymaniu siebie oraz córkę.

Z niezakwestionowanych skutecznie ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że upadła pracuje jako nauczycielka i będąc zatrudnioną w niepełnym wymiarze czasu pracy, uzyskiwała ona wynagrodzenie w kwocie 1 393,49 zł. Ponadto, upadła otrzymuje również alimenty na córkę w kwocie 1100 zł miesięcznie, natomiast otrzymywane przez nią świadczenie 500 + nie powinno być, zdaniem Sądu Okręgowego, brane pod uwagę przy uwzględnianiu jej dochodów. Uzyskiwane z tytułu programu 500 + środki są bowiem przeznaczone wyłącznie na pokrycie wydatków związanych z wychowaniem dzieci, w tym na opiekę nad nimi i zaspokajanie ich potrzeb życiowych.

Podzielić należy stanowisko skarżącego co do tego, że miernikiem możliwości zarobkowych dłużnika nie może być okoliczność, że nie wykonuje on pracy zarobkowej w pełnym wymiarze i w związku z tym osiąga niewysokie dochody. Przez możliwości zarobkowe należy rozumieć bowiem dochody, które zobowiązany może uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności. Rzecz jednak w tym, że Sąd Rejonowy taki właśnie pogląd zaprezentował w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Sąd ten wskazał bowiem, że doświadczenie zawodowe upadłej, jej wykształcenie oraz obecna sytuacja na rynku pracy uzasadniają przekonanie, że upadła jest w stanie podjąć zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin, w związku z czym będzie ona w stanie realizować ustalony plan spłaty. Sąd Rejonowy uznał, że zdolności zarobkowe upadłej są tego rodzaju, że zapewnią jej samej oraz jej córce utrzymanie konieczne na podstawowym poziomie i pozwolą również na wygospodarowanie kwoty 200 zł miesięcznie na spłatę wierzycieli, bez ryzyka dla utrzymania koniecznego.

Jak wynika z akt sprawy, upadła podjęła od września 2022 r. zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy, wcześniej natomiast podjęła studia magisterskie, które ukończyła. Upadła podjęła zatem konkretne czynności dążąc do podniesienia swoich kwalifikacji i zwiększenia swojego potencjału na rynku pracy. Podzielając w tym miejscu stanowisko skarżącego co do tego, że możliwości zarobkowe upadłej zakładać obecnie należy na poziomie przynajmniej 2 800 zł netto (wynagrodzenie za pracę podjętą w pełnym wymiarze) oraz uwzględniając fakt, że upadła otrzymuje alimenty w kwocie 1 100 zł, stwierdzić należy, że jej miesięczny dochód można zakładać na poziomie ok 4000 zł. Biorąc jednakże pod uwagę fakt, że miesięczne wydatki upadłej oscylują pomiędzy 3 700 – 3900 zł (k. 17 verte akt, 19 verte akt), uznać trzeba, że upadłej pozostaje maksymalnie kwota ok 300 zł, przy czym oczywistym dla Sądu Okręgowego jest (jak również i dla syndyka), że upadła zaniżyła kwotę, którą przeznaczyć trzeba na miesięczne wyżywienie dwuosobowego gospodarstwa domowego. W ocenie Sądu Okręgowego, powinna to być kwota przynajmniej 1000 zł (a nie 600 zł – jak deklaruje dłużniczka). Ponadto, upadłej nie pozostaje już żadna „wolna” kwota w dyspozycji na wypadek tzw. „nieprzewidzianych wydatków”. Tym samym wnioskowana przez skarżącego kwota 900 zł tytułem miesięcznej spłaty na rzecz wierzycieli, jawi się w odniesieniu do dłużniczki, jako całkowicie nierealna.

Trzeba zauważyć, że skarżący wierzyciel nie odniósł się do poszczególnych wydatków przedstawionych przez upadłą, ogólnikowo jedynie uznając, że są one zawyżone, a jednocześnie wskazując – z powołaniem się na kryterium „minimum socjalnego”, że powinny one wynosić w odniesieniu do dwuosobowego gospodarstwa domowego w II kwartale 2022 r. kwotę 2 503,72 zł. W przekonaniu Sądu Okręgowego sztywne, wręcz mechaniczne określanie koniecznych wydatków upadłej w konkretnych, niskich kwotach - na co wierzyciel wskazuje w zażaleniu - nie może być uznane za słuszne bez uwzględnienia indywidualnej sytuacji życiowej i zdrowotnej upadłej. Publikowane bowiem przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych wskaźniki minimum socjalnego (mające w założeniu pozwolić na ustalenie kosztów utrzymania gospodarstw domowych) przy ustaleniu planu spłaty mogą mieć charakter wyłącznie pomocniczy. Pozbawione podstaw byłoby ich mechaniczne stosowanie, bez uwzględnienia indywidualnych okoliczności konkretnej sprawy. Skoro przedstawiciel wierzyciela nie odniósł się do oświadczenia upadłej i przedstawionych dokumentów, należy uznać w konsekwencji, że nie zakwestionował twierdzeń upadłej o wysokości ponoszonych przez nią wydatków (uzasadnionych sytuacją życiową), co pozwalało uznać je za przyznane w postępowaniu pierwszoinstancyjnym (art. 229 i 230 k.p.c. w zw. z art. 229 i art. 491 ² ust. 1 Prawa upadłościowego).

W ocenie Sądu Odwoławczego, ustalenie planu spłaty na wyższym niż 200 zł poziomie groziłoby upadłej tym, że wpadłaby w kolejną spiralę długów, które i tak nigdy nie zostałyby spłacone, przy jej możliwościach finansowych. Mając na uwadze względy humanitarne oraz aktualną sytuację osobistą upadłej, w szczególności fakt, że samotnie wychowuje małoletnie dziecko, bezprzedmiotowe i bezcelowe jest zatem ustalanie w jej przypadku planu spłaty wierzycieli w kwocie wyższej niż 200 zł miesięcznie. Zobowiązanie upadłej do wyższych spłat podważyłoby zresztą cel postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, którym jest oddłużenie konsumentów tak, aby mogli oni powrócić do normalnego życia, a nie popaść w ubóstwo. Istotnie, upadłość ogłaszana wobec osób fizycznych wiąże się z wyrzeczeniami i zmianą stylu życia, mając tym samym pełnić – obok funkcji windykacyjnej – także funkcję wychowawczą. W przedmiotowej sprawie, funkcja wychowawcza nie została jednakże – wbrew stanowisku skarżącego - pominięta przez Sąd Rejonowy. Na upadłą nałożono bowiem obowiązek spłaty wierzycieli, co oznacza, że upadła będzie zobowiązana swój dług uregulować, oczywiście w stopniu, w jakim Sąd upadłościowy uznał to za realne, a jednocześnie miesięczne raty we wskazanej wysokości, umożliwią skuteczne jej oddłużenie. Uwzględniony zostanie zatem również postulowany przez ustawodawcę „zasłużony nowy start” dłużnika.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie zasługiwały na uwzględnienie podnoszone w zażaleniu okoliczności związane z tym, że upadła miała doprowadzić do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyć jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

W rozumieniu art. 491 ⁴ ust. 1 Prawa upadłościowego, umyślność oznacza objęcie przez dłużnika zamiarem doprowadzenia do niewypłacalności albo jej pogłębienia, a nie sam fakt umyślnego dokonania czynności, które ostatecznie do niewypłacalności doprowadziły. Przykładowo, umyślne zaciągnięcie zobowiązań w sytuacji, gdy zamiarem dłużnika nie było doprowadzenie do niewypłacalności, nie będzie oznaczało zawinionego wywołania stanu niewypłacalności. Winę umyślną będzie można przypisać dłużnikowi, gdy zaciągnie kilka kredytów, wiedząc, że za chwilę straci źródło dochodu, a uzyskane w ten sposób środki przeniesie na osoby trzecie lub roztrwoni, a następnie złożył wniosek oddłużeniowy. W doktrynie wskazuje się, że rażącym niedbalstwem jest zachowanie dłużnika, polegające na niedołożeniu należytej staranności wymaganej w danych okolicznościach, konieczne jest przy tym ustalenie, że w konkretnych okolicznościach danego przypadku dłużnik mógł zachować się z należytą starannością. Zakwalifikowanie zachowania dłużnika jako rażącego niedbalstwa uniemożliwiają przykładowo błędne informacje, na podstawie których dłużnik podejmował decyzję lub fakt, że do nieostrożnego zachowania dłużnik został zmuszony warunkami, w jakich działał albo czynnikami wewnętrznymi (np. wiek, choroba). Jako przykład rażącego niedbalstwa wskazuje się zachowanie dłużnika, który zaciąga kredyty znacznie przekraczające w chwili ich udzielania jego możliwości zarobkowe, w sytuacji braku perspektyw na poprawę aktualnej sytuacji. Wedle bowiem rozsądnej oceny winien liczyć się z tym, że w najbliższym czasie – bez dodatkowego zadłużenia – nie będzie w stanie obsłużyć swojego długu (zob. P. Zimmerman, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2014, Legalis). Jeśli chodzi o pojęcie zwiększenia stopnia niewypłacalności, to należy je rozumieć jako niedochowanie przynajmniej minimalnej staranności, nawet w sytuacji, w której już zaistniały przesłanki do ogłoszenia upadłości.

W poczynionych w przedmiotowej sprawie ustaleń wynika, że upadła w latach 2011 – 2014 prowadziła działalność gospodarczą polegającą na wydawaniu książek. Firma upadłej prosperowała dobrze, do czasu gdy córka upadłej zaczęła chorować. Poważne problemy pojawiły się w drugiej połowie 2012 r. Dziecko było często hospitalizowane, przechodziło liczne zabiegi operacyjne, dochodziło do częstych infekcji i zakażań. U córki upadłej stwierdzono także zaburzenia emocjonalne skutkujące stanami lękowymi i depresyjnymi, w związku z czym niezbędne okazało się objęcie jej leczeniem psychiatrycznym i psychologicznym, które trwa do chwili obecnej (dowód: dokumentacja medyczna w aktach sprawy Sądu Rejonowego w Bydgoszczy o sygnaturze XV GU 800/21 – k. 24 – 55 akt). Znaczną część kosztów leczenia upadła pokrywała samodzielnie, korzystała z wizyt prywatnych (na przykłada zabieg usunięcia migdała), który z uwagi na długi czas oczekiwania w publicznej służbie zdrowia, wykonany został w szpitalu prywatnym. Sama upadła podjęła leczenie psychiatryczne. Upadła musiała dużo czasu poświęcić chorej córce, co negatywnie odbiło się na jej działalności gospodarczej, której nie była w stanie prowadzić w normalnym trybie. Z uwagi na zaangażowanie w opiekę nad córką, upadła straciła część klientów, w ich miejsce nie była w stanie pozyskać nowych. Celem spłaty narastającego zadłużenia, pokrycia kosztów leczenia dziecka, a także zapewnienia bieżących potrzeb jej gospodarstwa domowego, upadła w latach 2013 - 2014 zaczęła zaciągać pożyczki, początkowo regulując ich spłatę w sposób terminowy. W chwili zaciągania zobowiązań upadła posiadała zdolność kredytową, przy czym to od instytucji finansowych udzielających pożyczek czy kredytów należy wymagać skrupulatnego zbadania zdolności kredytowej swojego klienta (w tym przypadku upadłej). Z uwagi na brak poprawy zdrowia córki oraz brak nowych zleceń zawodowych, upadła zawiesiła działalność gospodarczą, co w przedmiotowych okolicznościach ocenić należy jako decyzję racjonalną.

W ocenie Sądu Okręgowego, w zachowaniu dłużniczki nie sposób dopatrzyć się postępowania odbiegającego od zachowania przeciętnej osoby, która z uwagi na potrzeby rodziny, gdzie dodatkowo pojawiły się schorzenia medyczne, z zamiarem spłacenia, korzystała z pożyczek i kredytów, na cele konsumpcyjne oraz związane z leczeniem dziecka, które wychowuje samotnie, przy czym sama korzysta z pomocy psychiatry. Zdaniem Sądu Odwoławczego, okoliczności przedmiotowej sprawy z całą pewnością nie pozwalają uznać za celowe działanie upadłej na szkodę wierzycieli. Jeszcze raz bowiem podkreślić należy, że środki uzyskane z zaciągniętych zobowiązań upadła przeznaczała na cele związane z leczeniem dziecka i utrzymaniem rodziny. Samotnie wychowując małoletnie dziecko nie mogła zaś, co jest dla Sądu Okręgowego okolicznością oczywistą, podjąć dodatkowego zatrudnienia.

Nadto, w sprawie nie budzi wątpliwości, że wierzytelności (...) pochodzą z okresu od grudnia 2013 r. do sierpnia 2015 r. zaś wierzytelności (...) - z tytułu umowy z dnia 21 stycznia 2014 r., zawartej przez upadłą z wierzycielem pierwotnym - (...) (dowód: zgłoszenie wierzytelności Sądu Rejonowego w aktach sprawy XV GUp 715/21). Nie ma natomiast informacji co do tego, kiedy dokładnie powstało zadłużenie upadłej względem skarżącego wierzyciela oraz (...) Wiadomym jest jedynie, że skarżący uzyskał względem dłużniczki nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym wydany przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny w dniu 8 marca 2017 r., sygn. akt VI Nc-e 2147743/16, zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 31 maja 2017 r. W tej sytuacji wątpliwości Sądu nie budzi fakt, że zaciągnięcie przez upadłą zobowiązań względem wszystkich wskazanych wierzycieli stanowiło konsekwencję jej ówczesnej sytuacji rodzinnej, a nie „spiralę” nowych długów, w które wpadała ona z premedytacją. Skoro skarżący zarzucił, że w sprawie zaistniała sytuacja, o której mowa w art. 491 ^{( 15)} ust. 1a. Prawa upadłościowego, powinien Sądowi zaoferować dowody, z których wynikałoby, że faktycznie upadła doprowadziła do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyła jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, czego nie uczynił.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd Okręgowy doszedł do przekonania o braku podstaw do zmiany zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego, a w konsekwencji oddalił zaskarżone orzeczenie na podstawie (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. i art. 229 Prawa upadłościowego).

Eliza Grzybowska Elżbieta Kala Jacek Wojtycki

sędzia z uwagi na nieobecność spowodowaną urlopie wypoczynkowym nie mógł złożyć podpisu