Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący:

SSO Grażyna Jaszczuk

Protokolant:

st.sekr.sądowy Agata Polkowska

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Ka 1/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Łukowie z dnia 20 października 2022 r., sygn. II K 124/22

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości – na niekorzyść K. R.

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

----

----------------------

-------------------------------------------------------------

--------------

--------------

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

---------

---------------------

--------------------------------------------------------------

--------------

--------------

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

-----------------

-------------------------------------

---------------------------------------------------------------------------

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

------------------

-------------------------------------

--------------------------------------------------------------------------

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

Obraza przepisów prawa procesowego art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 176 § 1 kpk, art. 366 § 1 kpk i art. 399 § 1 kpk, przez:

- uwzględnienie wbrew depozycji art. 4 kpk, jedynie okoliczności oraz dowodów przemawiających na korzyść oskarżonej w postaci jej wyjaśnień oraz pism oskarżonego M. S. uznanych za jego wyjaśnienia i postanowienia Prokuratury Rejonowej w Tychach z dnia 24 maja 2021 r. o umorzeniu dochodzenia sygn. akt PR 1 Ds. 1810.2020 przeciwko K. R., podejrzanej o czyn z art. 286 § 1 kk, przy przedwczesnym zastosowaniu określonej w art. 5 § 2 kpk zasady domniemania niewinności, bez wyczerpania pełnej inicjatywy dowodowej, bez uwzględnienia i należytej oceny dowodów, przemawiających na niekorzyść oskarżonej w postaci informacji z banku (...) S.A.;

- wadliwą ocenę, wbrew dyspozycji art. 7 kpk, w sposób sprzeczny z zasadami prawidłowego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności przez błędną ocenę przeprowadzonych w sprawie i ujawnionych na rozprawie dowodów w postaci postanowienia Prokuratury Rejonowej w Tychach z dnia 24 maja 2021 r. o umorzeniu dochodzenia sygn. akt PR 1 Ds. 1810.2020 przeciwko K. R., podejrzanej o czyn z art. 286 § 1 kk oraz informacji z banku (...) S.A.;

- sprzeczne z dyspozycją art. 176 § 1 kpk, uznanie pisemnego stanowiska oskarżonego M. S. za jego pisemne wyjaśnienia, w sytuacji gdy przesłuchania w charakterze podejrzanego w toku postępowania przygotowawczego skorzystał on z odmowy złożenia zeznań;

- zaniechanie, wbrew dyspozycji art. 366 § 1 kpk, sprowadzenia na rozprawę oskarżonego M. S., celem umożliwienia mu złożenia wyjaśnień, w których mógłby ustosunkować się do treści pism uznanych przez Sąd wbrew dyspozycji art. 176 § 1 kpk za jego pisemne wyjaśnienia oraz zażądania akt dochodzenia sygn. akt PR 1 Ds. 1810.2020 lub akt sprawy sądowej, celem zapoznania się z zebranym w sprawie materiałem dowodowy, w szczególności z wyjaśnieniami obojga oskarżonych oraz protokołami tych czynności, a także zażądania od Prokuratury Rejonowej w Tychach kopii elektronicznego dowodu doręczenia K. R. odpisu postanowienia o umorzeniu dochodzenia;

-zaniechanie wbrew dyspozycji art. 366 § 1 kpk i art. 399 § 1 kpk, rozważenia i uprzedzenia stron procesu o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzuconego oskarżonego K. R. przez przyjęcie, że zarzucone jej przestępstwo z art. 286 § 1 kk może stanowić także pomocnictwo, wyczerpujące dyspozycję art. 18 § 3 kk w zw. z art. 286 § 1 kk, co miało wpływ na treść orzeczenia, albowiem skutkowało poczynieniem błędnych ustaleń faktycznych oraz brakiem refleksji Sądu nad ewentualnym dostosowaniem odpowiedzialności karnej oskarżonej za zarzucone jej przestępstwo do poczynionych na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego ustaleń faktycznych;

- co skutkowało niezasadnym, a co najmniej przedwczesnym uniewinnieniem oskarżonej K. R. od popełnienia zarzuconego jej czynu.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja wniesiona „na niekorzyść” oskarżonej K. R. jako zasadna, zasługiwała na uwzględnienie, w efekcie czego prokuratorskiemu wnioskowi odwoławczemu Sąd II instancji uczynił zadość. Zaskarżony wyrok zapadł, bowiem w następstwie obrazy przepisów procesowych art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 176 § 1 kpk, art. 366 § 1 kpk i art. 399 § 1 kpk, co niewątpliwie miało wpływ na wydane w I instancji rozstrzygnięcie uniewinniające w/w oskarżoną od popełnienia zarzucanego jej czynu z art. 286 § 1 kk „wspólnie i w porozumieniu” z byłym partnerem, a ojcem jej dziecka oskarżonym M. S..

Do stwierdzonej obrazy wskazanych przez prokuratora przepisów Sąd Okręgowy dodałby jeszcze obrazę przepisu art. 8 § 1 kpk i zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego, albowiem Sąd Rejonowy w Łukowie w sposób nieuprawniony oparł swoje rozstrzygnięcie na postanowieniu Prokuratury Rejonowej w Tychach z dnia 24 maja 2021 r. o umorzeniu dochodzenia sygn. akt PR 1 Ds. 1810.2020 i w ten sposób, zdaniem Sądu Okręgowego, należało w istocie zakwalifikować wskazywane przez oskarżyciela publicznego uchybienie.

Zgodnie z art. 8 § 1 kpk sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu. Na krytykę zasługuje teza o prawie sądów do uczynienia częścią swojego uzasadnienia - uzasadnienia w innej sprawie chociażby, tak jak w niniejszej sprawie, dotyczyło to przestępstwa o tożsamej kwalifikacji prawnej z art. 286 § 1 kk. Dokonana ocena dowodów w innej sprawie karnej zakończonej umorzeniem w postępowaniu przygotowawczym nie może mieć żadnego przełożenia na ocenę dowodów w sprawie niniejszej. Sąd co do zasady nie jest związany żadnym wyrokiem wydanym w innej sprawie karnej i tym bardziej nie jest związany orzeczeniem wydanym przez prokuratora.

Z faktu wydania w/w postanowienia sygn. akt PR 1 Ds. 1810.2020 Sąd Rejonowy mógł zresztą wyciągnąć zupełnie inne wnioski niż tego dokonał, w sposób nieuprawniony zagłębiając się w jego treść i okoliczności zupełnie innego oszustwa. Przechodząc do meritum, Sąd Rejonowy w Łukowie nie pochylił się w ogóle nad prostą chronologią czasową postępowań prowadzonych przeciwko M. S. i tego jaką świadomość co do ich istnienia, charakteru sprawczych czynności i wykorzystanych oszukańczych zabiegów i sposobów miała K. R..

Postanowienie Prokuratury Rejonowej w Tychach powinno bowiem zostać doręczone oskarżonej na kilka tygodni przed popełnieniem czynu w sprawie niniejszej (a/o – 28 czerwca 2021 r.). Jeszcze wcześniej musiało dojść do postawienia K. R. zarzutów w sprawie PR 1 Ds. 1810.2020 Prokuratury Rejonowej w Tychach o czyn popełniony w dniu 4 listopada 2020 r. A to z kolei wskazuje na doniosłą okoliczność - mianowicie to, że oskarżona w dacie czynu z a/o w tej sprawie zdawała sobie sprawę z przestępczej działalności oskarżonego i mogła zapobiec użyciu przez niego jej rachunku bankowego, który jak wskazał prokurator - założyła na odległość w dniu 7 maja 2021 r. i na który oprócz przelewu od pokrzywdzonego W. S., wpływały także inne przelewy od M. S..

W przekonaniu Sądu Okręgowego, powyższe okoliczności warunkowały konieczność rozważenia przez Sąd Rejonowy przypisania oskarżonej działania w warunkach pomocnictwa do oszustwa. Udostępnienie innej osobie danych dostępowych do rachunku bankowego może bowiem ułatwić sprawcy dokonanie oszustwa poprzez dokonanie wpłaty na ten rachunek przez pokrzywdzonego kwoty wyłudzonej przez sprawcę głównego. Zajęcie komornicze jest tylko jedną z możliwych przyczyn, dla których sprawca główny nie chce korzystać z własnego rachunku. Niewątpliwie korzystanie z rachunku innej osoby w dokonanym oszustwie utrudnia dotarcie do sprawcy głównego. Sąd I instancji nie rozważył, czy oskarżona udostępniając oskarżonemu dane do logowania posiadała świadomość, że może być wykorzystany do celów niezgodnych z prawem, a od tego zdaniem Sądu Okręgowego, należało wyjść oceniając jej deklaracje – nie bezkrytycznie jak dokonał tego Sąd Rejonowy – lecz analizując je przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, a zatem w sposób zgodny z art. 7 kpk, czego należało od tegoż Sądu oczekiwać.

Pamiętać należało także, iż dla przypisania odpowiedzialności za pomocnictwo do przestępstwa oszustwa nie ma znaczenia, czy pomocnik posiadała szczegółową wiedzę na temat planowanego przestępstwa i okoliczności związanych z jego popełnieniem. Istotą działania w tej formie zjawiskowej jest bowiem jedynie ułatwienie innej osobie popełnienia czynu zabronionego przy świadomości, że dokonane przez pomocnika działania, tutaj udostępnienie danych dostępowych do rachunku bankowego, stwarza możliwość jego popełnienia.

Sad Najwyższy również prezentuje stanowisko, iż w ramach pomocnictwa do przestępstwa oszustwa możliwe jest działanie z zamiarem ewentualnym (postanowienie SN z dnia 3.11.2021 r., sygn. III KK 320/21, LEX nr 3275322).

Odróżniając sytuację procesową oskarżonego M. S. i oskarżonej K. R. dodać można, iż przestępstwo z art. 286 § 1 kk jako charakteryzujące się celem w postaci osiągnięcia korzyści majątkowej należy do tzw. przestępstw kierunkowych i może być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim. Natomiast w przypadku formy zjawiskowej pomocnictwa do tego przestępstwa sprawca może działać również z zamiarem ewentualnym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.03.2013 r., III KK 308/12, LEX nr 1308127).

Sąd Rejonowy w Łukowie uniewinniając oskarżoną od popełnienia zarzucanego jej czynu, w sposób nieuprawniony, bez wyczerpania inicjatywy dowodowej i z naruszeniem obowiązków Przewodniczącego z art. 366 § 1 kpk, dokonał oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Prokurator zasadnie wskazał, iż Sąd ten w sposób wybiórczy i tendencyjny ocenił wyjaśnienia oskarżonej i pisemne stanowiska obojga oskarżonych, które dodatkowo w przypadku oskarżonego M. S. uznał za jego pisemne wyjaśnienia, zastępujące ustne wyjaśnienia w tracie czynności przesłuchania, a zatem bez spełnienia standardów przesłuchania w charakterze podejrzanego/oskarżonego.

Treść art. 176 § 1 kpk jest jednoznaczna i w ocenie Sądu Okręgowego nie powinna stwarzać jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych. Zgodnie z tym przepisem, w postępowaniu przygotowawczym oskarżonemu należy, na jego żądanie lub jego obrońcy, umożliwić w toku przesłuchania złożenie wyjaśnień na piśmie. Przesłuchujący podejmie w tym wypadku środki zapobiegające porozumieniu się oskarżonego z innymi osobami w czasie spisywania wyjaśnień. W w/w przepisie wyraźnie mowa zatem o postępowaniu przygotowawczym, a nie o sądowym. W orzecznictwie również kategorycznie wskazuje się, iż wyjątek wskazany w art. 176 kpk nie może zostać rozciągnięty na postępowanie przed sądem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15.04.2015 r., sygn. II AKa 78/15, LEX nr 1680076).

W świetle powyższej regulacji, podejrzany może złożyć wyjaśnienia na piśmie verba legis „w toku przesłuchania", co oznacza, że winny być one sporządzone w trakcie ustnego przesłuchania. Wówczas wyjaśnienia składane przez podejrzanego w formie pisemnej nie mają samoistnego bytu, ale stanowią załącznik do protokołu przesłuchania podejrzanego (zob. art. 176 § 4 kpk). Nie jest zatem możliwe złożenie pisemnych wyjaśnień bez sporządzenia protokołu przesłuchania.

Pisemne stanowisko oskarżonego, czy też oskarżonej, powinno być zatem potraktowane przez Sąd I instancji jako informacja o dowodzie, a nie dowód sensu stricte. Informacja o dowodzie powinna skutkować przesłuchaniem oskarżonego w celu umożliwienia mu złożenia wyjaśnień, w czasie których w sprawach obszernych podsądni mogą korzystać ze wcześniej sporządzonych notatek. Sprawa niniejsza nie należała jednak do obszernych, dotyczyła bowiem sprzedaży 1 przedmiotu - Thermomixa, tj. sprzętu ADG za pośrednictwem internetowej platformy sprzedażowej. Z tego też względu, Sąd Okręgowy nie widział racjonalnych przyczyn, aby odstępować od zasady bezpośredniości.

Na zakończenie dodać można, iż obraza art. 399 § 1 kpk ze strony Sądu I instancji wynikała z braku rozważenia możliwości skazania oskarżonej za pomocnictwo do oszustwa. Był to jednak zarzut skutkowy, a zatem Sąd Okręgowy nie czuł się zobligowany do jego omawiania, przy jednoczesnym omówieniu uchybień pierwotnych, z których wynikały dalsze nieprawidłowe decyzje procesowe Sądu Rejonowego w Łukowie.

Wniosek

- o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej oskarżonej K. R. i przekazanie w tej części sprawy Sądowi Rejonowemu w Łukowie do ponownego rozpoznania;

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zasadność zarzutu warunkowała zasadność wniosku.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

--------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach zmiany

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

-----------------------------------------------------------------------------------

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.1.

Zakaz orzekania na niekorzyść

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Zgodnie z regułą ne peuis z art. 454 § 1 kpk, sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Rozpoznając przedmiotową sprawę po raz kolejny, Sąd Rejonowy w Łukowie przeprowadzi postępowanie w sposób pozbawiony wyżej opisanych uchybień, dogłębnie analizując kwestie wskazane przez Sąd Odwoławczy, a pominięte lub niedostrzeżone poprzednio. Sąd Rejonowy zażąda również akt dochodzenia sygn. PR 1 Ds. 1810.2020 Prokuratury Rejonowej w Tychach lub akt sprawy sądowej, celem zapoznania się z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, w szczególności wyjaśnieniami obojga oskarżonych oraz protokołami tychże czynności, a także w razie potrzeby zażąda od Prokuratury Rejonowej w Tychach kopii elektronicznego dowodu doręczenia K. R. odpisu postanowienia o umorzeniu dochodzenia i także w oparciu o powyższe dokumenty, przy rozważeniu prostej chronologii zdarzeń, wyciągnie wnioski dotyczące działania lub zaniechania oskarżonej, tj. strony podmiotowej.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

---------------------

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6.  Koszty Procesu

P unkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

--------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

7.  PODPIS

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Cały wyrok w części dotyczącej K. R.

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana