Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący Sędzia Katarzyna Powalska

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2023 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Banku SA z siedzibą w W.

przeciwko I. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 19 października 2022 roku, sygn. akt I C 251/22

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Wieluniu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 564/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 19 października 2022 r. wydanym w sprawie I C 251/22 w sprawie z powództwa (...) Bank S.A. z siedzibą w W. przeciwko I. K. oddalono powództwo (pkt 1. wyroku) oraz zasądzono od powoda na rzecz pozwanej 3.600,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Powyższe orzeczenie zapadło na podstawie następujących ustaleń i wniosków:

Za pośrednictwem usług bankowych dostarczanych przez (...) Bank S.A. został złożony wniosek o kredyt konsolidacyjny. Wniosek zawierał w pkt I Dane klienta, w pkt II Umowę o Kredyt konsolidacyjny, w pkt III Umowę ramową w zakresie elektronicznych oświadczeń woli, natomiast w pkt IV Postanowienia wspólne.

Pismem z dnia 31 stycznia 2022 roku powód, z uwagi na niedotrzymanie warunków umowy kredytu Nr (...) oraz nieuregulowanie zadłużenia, działając na podstawie art. 75c ustawy Prawo bankowe, wezwał pozwaną I. K., do dokonania w terminie 14 dni roboczych, licząc od dnia otrzymania wezwania, spłaty zadłużenia przeterminowanego, które na dzień wystawienia pisma wynosiło 1.449,04 zł. Jednocześnie, w piśmie tym Bank poinformował pozwaną, o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania pisma wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Poinformowano jednocześnie pozwaną, iż brak spłaty w zakreślonym terminie oraz nie wystąpienie z wnioskiem o restrukturyzację zadłużenia, spowoduje złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy przez (...) Bank S.A.

Pismem z dnia 27 kwietnia 2022 roku, z powodu niedotrzymania warunków umowy i nieuregulowania zaległości, pomimo wezwania do zapłaty, bank przesłał do pozwanej I. K. oświadczenie, w którym wypowiedział umowę pożyczki Nr (...) z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, liczonego od daty doręczenia niniejszego pisma. Na dzień wystawienia pisma, zobowiązanie wynikające z umowy wynosiło 2.733,83 zł. Pismo zostało odebrane przez pozwaną.

Pismem z dnia 08 czerwca 2022 roku, powód wezwał pozwaną I. K. do zapłaty w terminie 7 dni wymagalnego zadłużenia z tytułu umowy Nr (...), które na dzień 07 czerwca 2022 roku wynosiło 43.686,19 zł.

W dniu 24 czerwca 2022 roku (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wystawił wyciąg z ksiąg banku, w którym wskazał, iż wymagalne zadłużenie I. K. z tytułu umowy Nr (...) z dnia 25 czerwca 2018 roku, stanowi kwotę 44.104,16 zł i składają się na nią: niespłacony kapitał w kwocie 41.624,70 zł, odsetki umowne w kwocie 1.912,62 zł, odsetki umowne za opóźnienie w kwocie 566,84 zł. Dodatkowo powód podniósł, że bankowi należne są również dalsze odsetki ustawowe za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 k.c., naliczane od kwoty zadłużenia przeterminowanego tj. kwoty z tytułu niespłaconego zadłużenia w kwocie 44.104,16 zł.

Pozwana posiada wobec powoda zobowiązania wynikające z zawartych z nim umów kredytowych.

Sąd Rejonowy rozpoznając niniejszą sprawę w oparciu o tak ustalony przez siebie stan faktyczny, doszedł do przekonania, że zaoferowane przez powoda dokumenty nie stanowią wystarczającego dowodu na zawarcie umowy oraz istnienie zobowiązania po stronie pozwanej. W ocenie Sądu I instancji, strona powodowa nie wykazała roszczenia co do zasady i wysokości. Sąd Rejonowy w pisemnym uzasadnieniu wyroku dodał nadto, że wobec wątpliwości dotyczących tego, czy strona pozwana złożyła oświadczenie woli skutkujące zaciągnięciem zobowiązania, rozstrzygnięcie sprawy nie mogło zostać oparte na samych twierdzeniach powoda, lecz wymagało odwołania się do ogólnych reguł dotyczących ciężaru dowodu w procesie.

Apelację od tego wyroku wywiódł pełnomocnik powoda, zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił mające wpływ na wynik sprawy naruszenie:

1)  przepisów prawa procesowego:

a)  art. 327 ¹ § 1 pkt 1 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie w uzasadnieniu wyroku sądu pierwszej instancji dokonującego ustaleń faktycznych:

- wykazania dowodów i podstaw na mocy których sąd odmówił im wiarygodności i mocy dowodowej, jednocześnie brak jest przytoczenia faktów, które są uznał za wykazane,

- brak odniesienia się do faktu, iż strona pozwana uznała zasadność roszczenie i nie kwestionowała samego faktu zawarcia umowy, podczas gdy Sąd w odwołaniu do zarzutów pozwanej poddał w wątpliwość fakt zawarcia umowy, gdy omawiana okoliczność powinna być uznana za bezsporną i przyznaną,

- odwołania się w treści uzasadnienia wyroku do faktu, iż pozwany jest konsumentem podczas gdy Sąd wydał uprzednio nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uznając co do zasady zasadność roszczenia, a przynajmniej brak oczywistej bezzasadności;

b)  art. 316 k.p.c. – poprzez jego niezastosowanie polegające na pominięciu stanowiska powoda i pozwanej, w szczególności pism procesowych zgromadzonych w aktach sprawy uznających przez obie strony fakt zawarcia umowy i oddalenia roszczenia jako niewykazane co do zasady i co do wysokości,

c)  art. 233 § 1 k.p.c. – przez jego niezastosowanie polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów w postaci bezzasadnego pominięcia materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie a złożonego przez stronę powodową, w tym pominięcie faktów, na których okoliczność zostały złożone, jak również brak odniesienia się do uznania roszczenia co do zasady za stronę pozwana – w sprzeciwie od nakazu zapłaty,

d)  art. 233 § 1 w zw. z art. 243 ² k.p.c. – poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego bądź dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z materiałem dowodowym w postaci złożonych do akt sprawy dokumentów i w konsekwencji przyjęcie dodatkowo, że mimo uznania przez pozwaną roszczenia co do zasady i kwestionowania wyłącznie roszczenia co do wysokości zostało ono w ocenie Sądu niewykazane co do zasady i co do wysokości,

e)  art. 386 § 4 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy polegające na unicestwieniu dochodzonego roszczenia, które nie zostało poprzedzone merytorycznym rozważaniem przesłanek dochodzonego roszczenia, w tym pism procesowych stron postępowania uznających roszczenie co do zasady,

f)  art. 229 k.p.c. poprzez pominięcie przy rozstrzyganiu sprawy stanowiska pozwanej uznającej zasadność roszczenia, oraz brak odmówienia w tym zakresie wiarygodności i braku wątpliwości;

2)  przepisów prawa materialnego:

a)  art. 6 k.c. w postaci naruszenia reguły rozkładu ciężaru dowodu poprzez uznanie, iż bez względu na okoliczność sprawy, obowiązek dowodzenia wszelkich faktów spoczywa na stronie powodowej, podczas gdy powód wykazał istnienie roszczenia, zaś strona pozwana przyznała jego istnienie co do zasady,

b)  art. 7 prawa bankowego – poprzez jego niezastosowanie i uznanie, iż brak złożenia podpisu na umowie świadczy o braku zawarcia przedmiotowej umowy, a zarazem niewykazania istnienia roszczenia co do zasady

Ponadto z ostrożności procesowej powód wskazał również, że podstawą apelacji są nowe fakty i dowody których powód nie mógł powołać w postępowaniu w pierwszej instancji (art. 381 w zw. z art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c.) a zarazem potrzeba ich powołania wynikła później, gdyż sąd pierwszej instancji uznał roszczenia za niewykazane co do zasady z kolei jego zasadność została przyznana przez same strony procesu, zaś pozwana kwestionowała wyłącznie wysokość dochodzonego roszczenia, brak wiec było możliwości podjęcia polemiki w zakresie wysokości roszczenia. Powód wniósł tym samym o dopuszczenie i przeprowadzenie przed Sądem II instancji dowodów oraz o uzupełnienie i powtórzenie postępowania dowodowego.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o:

zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa w całości i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu, jednocześnie wnosząc o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o:

uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, co finalnie musiało poskutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Zarzuty strony skarżącej w istocie skoncentrowały się na niezasadnym uznaniu przez Sąd I instancji niewykazania roszczenia co do zasady. Powyższe ma daleko idące skutki procesowe, gdyż tym samym nie mogło dojść do rozpatrzenia istoty sprawy w tym co do wysokości roszczenia, jak również ewentualnych zarzutów strony pozwanej, które wprost odnosiły się do treści umowy, nie zaś do kwestionowania faktu jej zawarcia.

Dogłębna analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego – tego samego, którym dysponował Sąd I instancji – w zestawieniu z podnoszonymi przez stronę pozwaną okolicznościami (zarówno w pismach procesowych jak i w toku składanych przez pozwaną zeznań) prowadzą do odmiennego wniosku, aniżeli przyjętego przez Sąd Rejonowy co do istnienia stosunku zobowiązaniowego między stronami. W szczególności nie sposób zgodzić się również w wnioskami Sądu Rejonowego, że pozwana w sprzeciwie zaprzeczyła zawarciu spornej umowy. W uzasadnieniu tego sprzeciwu wprost wskazuje, że „pozwany zawarł z powodem kolejną już (trzecią) umowę o kredyt konsolidacyjny” nr (...) z dnia 25 czerwca 2018 r.; „odsetki umowne winny być naliczone do dnia wypowiedzenia umowy, w przeciwieństwie do powoda, który naliczył odsetki umowne nie tylko od powiększonej podstawy, ale również cały okres po wypowiedzeniu umowy, zamiast do dnia wypowiedzenia umowy”; „powód świadomie przyczynił się do nadmiernego zadłużenia u pozwanego, gdyż kolejno w latach 2013 r., 2015 r. oraz w 2018 r. udzielił pozwanemu kredytów konsolidacyjnych na poważne sumy”. W toku zaś zeznań złożonych przez pozwaną 19 października 2022 r. przed Sądem Rejonowym w Wieluniu wskazała ona, że przed zawarciem umowy zapoznała się jej treścią, lecz nie wie której umowy dotyczy to postępowanie.

Powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego, skłania do przyjęcia, że pozwana nie zaprzeczyła okoliczności zawarcia umowy, która jest podstawą dochodzonego przez bank roszczenia. Trudno wobec tego uznać, iż zasadnym jest stwierdzenie, że powód w niewystarczający sposób przedstawił materiał dowodowy do sprawy, gdyż zgodnie z art. 229 k.p.c. „nie wymagają również dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości”. Nawet gdyby przyjąć, iż przyznaniem nie może być objęte istnienie określonego stosunku prawnego, to zarówno przyznanie faktu wypłaty środków finansowych pozwanej (w sprzeciwie) jak i zgromadzony materiał dowodowy, któremu strona nie zaprzecza, winien być wystarczający do stwierdzenia, iż doszło do skutecznego zawarcia umowy, gdyż żadnych faktów w tym zakresie strona pozwana nie kwestionowała.

Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego również dopuszczalność zawarcia rzeczonej umowy w drodze elektronicznej. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe „oświadczenia woli związane z dokonywaniem czynności bankowych mogą być składane w postaci elektronicznej”. Dokumenty związane z czynnościami bankowymi mogą być sporządzane na informatycznych nośnikach danych, jeżeli dokumenty te będą w sposób należyty utworzone, utrwalone, przekazane, przechowane i zabezpieczone. Dokumenty te mają zatem charakter dokumentów elektronicznych i nie wymagają zaopatrzenia ich w pieczęci oraz podpisy. W realiach niniejszej sprawy, bez wątpienia przedstawione przez stronę powodową dokumenty były wystarczające do wywiedzenia skutecznej oceny co do kwestii skutecznego zawarcia umowy przez pozwaną z bankiem. Sąd Rejonowy w oparciu o tak zgromadzony materiał dowodowy doszedł do niezrozumiałego wniosku, o niewykazaniu przez powoda tej - fundamentalnej z punktu widzenia dochodzenia zapłaty - okoliczności.

Tym samym Sąd Rejonowy nie poczynił jakichkolwiek ustaleń, nawet na poziomie hipotetycznym, co do zasadności roszczenia zgłoszonego przez powoda, albowiem a priori uznał że nie został udowodniony fakt zawarcia umowy między stronami procesu. Przyjął bowiem z góry, że sporna umowa nie została zawarta (nie zostało to udowodnione) wobec czego nie czynił już dalszych ustaleń w zakresie zasadności żądania strony powodowej co do wysokości roszczenia i innych okoliczności, podnoszonych zresztą przez pozwaną w sprzeciwie od nakazu zapłaty.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy, lub gdy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, niezasadnie uznając, że konieczność taka nie zachodzi ze względu na występowanie materialno-prawnych lub procesowych przesłanek, które unicestwiają roszczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 22, z dnia 13 marca 2014 r., I CZ 10/14 i z dnia 6 sierpnia 2014 r., I CZ 48/14, nie publ.). Nierozpoznanie istoty sprawy ma miejsce także w razie dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby czynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej. Respektowanie uprawnień stron wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego uzasadnia w takich wypadkach uchylenie orzeczenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, OSNC 2013, Nr 5, poz. 68, z dnia 23 września 2016 r., II CZ 73/16, nie publ., z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 126/16 nie publ. i z dnia 8 marca 2017 r., IV CZ 130/16, nie publ.).

W tych okolicznościach, skoro Sąd II instancji nie podziela zapatrywania Sądu Rejonowego w aspekcie braku wykazania istnienia stosunku zobowiązaniowego między stronami, respektując zasadę dwuinstancyjności postępowania, Sąd Okręgowy nie może merytorycznie rozpoznać sprawy i orzec o zasadności żądania powoda.

Z tych względów, zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, przy pozostawieniu sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego zgodnie z treścią art. 108 § 2 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy – mając na względzie poczynione wcześniej uwagi – powinien, przy przyjęciu założenia o wykazaniu przez stronę powodową faktu skutecznego zawarcia umowy między stronami, dokonać merytorycznej oceny zgromadzonego materiału dowodowego przez pryzmat przesłanek koniecznych do zasądzenia żądanych przez stronę powodową kwot od pozwanej.

Biorąc powyższe pod uwagę, orzeczono jak w sentencji wyroku.