Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 marca 2023 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Magdalena Łukaszewicz

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Zuzga

po rozpoznaniu w dniu 09 marca 2023 r. na rozprawie

sprawy z wniosku J. K. (1), D. K. (1)

z udziałem E. K., I. K. Szlachcic, S. N. (1), A. F. (1), M. S.

o zasiedzenie nieruchomości

p o s t a n a w i a:

1.  Oddalić wniosek.

2.  Zasądzić od wnioskodawców J. K. (1) i D. K. (1) solidarnie na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 45,85 zł (czterdzieści pięć złotych 85/100 groszy).

3.  Ustalić, iż zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie we własnym zakresie.

UZASADNIENIE

J. K. (1) i D. K. (1) wnieśli o stwierdzenie, że wnioskodawcy nabyli - na prawie ustawowej wspólności majątkowej - przez zasiedzenie prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położonej w obrębie G. w gminie R., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą (...). Nadto wnioskodawcy wnieśli o wezwanie do udziału w sprawie osób zainteresowanych poprzez ogłoszenie.

W uzasadnieniu wnioskodawcy podnieśli, że umową przeniesienia własności nieruchomości z dnia 25 listopada 2016 roku, sporządzoną w formie aktu notarialnego za nr rep. (...), nabyli od M. M. (1), E. M. i E. C. prawo własności położonej w G. nieruchomości stanowiącej działki gruntu oznaczone nr geod. (...) i (...). Z informacji posiadanych przez wnioskodawców wynika, że ww. działki gruntu zostały nabyte przez małżonków C. w 1973 roku i od tego momentu były przez nich użytkowane aż do czasu ich zbycia na rzecz wnioskodawców. W dniu 14 maja 2021 roku wnioskodawca J. K. (1) otrzymał od E. K. pismo stanowiące wezwanie do wydania działki oznaczonej nr geod. (...). Dopiero z chwilą otrzymania ww. pisma wnioskodawcy powzięli wiadomość, że oprócz stanowiącej ich własność działki (...), użytkują także działkę (...). Co więcej, również sprzedający nie wiedzieli, że istnieją dwie niezależne od siebie działki oznaczone różnymi numerami, bowiem od 1973 roku obie te działki traktowali je jak jedną nieruchomość, którą użytkowali i rozporządzali nią jak właściciele. Nikt nigdy władania tego nie kwestionował, nie zakłócał i nie protestował przeciwko wykonywaniu czynności związanych z samoistnym posiadaniem. Dlatego i wnioskodawcy, dokonując zakupu, pozostawali w przeświadczeniu, iż nabywają prawo własności całej tej nieruchomości, która jak się teraz okazuje, składa się z dwóch działek.

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2022 roku Sąd Rejonowy w Piszu wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestników: E. K., I. K. Szlachcic, S. N. (2) i A. F. (1).

Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2023 roku Sąd Rejonowy w Piszu wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika M. S..

Uczestniczka postępowania E. K. w odpowiedzi na wniosek wniosła o jego oddalenie w całości i zasądzenie na jej rzecz od wnioskodawców solidarnie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu uczestniczka podniosła, że działka (...) nieprzerwanie od początku lat 90-tych była przez cały czas użytkowana przez uczestniczkę i członków jej najbliższej rodziny, którzy manifestowali wolę i chęć jej posiadania, ponosili ciężary (opłacali wszelkie należności publicznoprawne) oraz czynili nakłady, w tym nakłady konieczne w celu utrzymania nieruchomości w niepogorszonym stanie, jak i nakłady inwestycyjne mające na celu upiększanie i adaptowanie nieruchomości do swoich potrzeb (nawożenie, rekultywacja terenu, sadzenie drzew owocowych i innych roślin). Próba wejścia przez wnioskodawców w posiadanie przedmiotowej nieruchomości miała miejsce dopiero w kwietniu 2021 roku (usunięcie kamieni granicznych, wycięcie drzew owocowych) i została stanowczo zanegowana przez uczestniczkę. Dodała, że działka (...) nigdy nie stanowiła jednej nieruchomości z działką (...), którą wnioskodawcy kupili w 2016 roku. Działki te do kwietnia 2021 roku były wyraźnie oddzielone od siebie kamieniami granicznymi i wizualnie różniły się wyglądem z uwagi na różne koncepcje gospodarowania tymi działkami, np. częstotliwość koszenia, sposób użytkowania. Działka wnioskodawców była koszona częściej, więc gdyby traktowali oni działkę (...) jako jedną całość z działką (...), to również by ją kosili. W dniu 14 maja 2021 roku uczestniczka zwróciła się do Burmistrza Miasta i Gminy R. z wnioskiem o wznowienie granic między działkami (...) z uwagi na usunięcie rozdzielających je punktów granicznych oraz złożyła zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa polegającego na wycięciu, a następnie zaboru w celu przywłaszczenia 10 sztuk wieloletnich drzew owocowych na szkodę uczestniczki i innych. Nadto uczestniczka podniosła, że w § 3 ust. 1 umowy przeniesienia własności nieruchomości z dnia 25 listopada 2016 roku, wyraźnie wskazano powierzchnię nabywanej przez wnioskodawców nieruchomości. Wnioskodawcy winni byli zapoznać się z dokumentacją geodezyjną i przed zakupem dokonać fizycznego-wizualnego sprawdzenia stanu-wielkości nieruchomości.

Pozostałe uczestniczki postępowania nie zajęły stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

Nieruchomość stanowiąca działkę gruntu oznaczoną nr geod. (...) położona w G. w gminie R., dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...), stanowi aktualnie własność - na prawie majątkowej wspólności ustawowej – J. K. (1) i D. K. (1).

Prawo własności ww. nieruchomości małżonkowie K. nabyli na podstawie umowy przeniesienia własności nieruchomości zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 25 listopada 2016 roku. Pierwotnie nieruchomość ta stanowiła współwłasność E. C. i L. C.. Ta ostatnia zbyła następnie swój udział w prawie własności na rzecz M. i E. małżonków M..

(bezsporne, dowód: umowa przeniesienia własności nieruchomości k. 8-18; wypis z rejestru gruntów k. 35)

Opisana wyżej nieruchomość graniczy z nieruchomością stanowiącą działkę gruntu o nr geod. (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta (...).

Od 1994 roku właścicielem ww. nieruchomości, tj. działki (...), była W. K., nazwisko rodowe K., córka A..

W. K. zmarła 22 maja 2016 roku w H.. W chwili śmierci była rozwódką, nie posiadała dzieci, jej rodzice nie żyli. Spadkodawczyni miała troje rodzeństwa: siostrę E. S., brata H. K. i siostrę I. K. Szlachcic.

E. S. zmarła 24 lutego 2016 roku w H., a spadek po niej - zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Piszu wydanym w sprawie I Ns 419/16 z dnia 28 kwietnia 2017 roku - nabyli: mąż T. S., córka E. K. i córka M. S..

H. K. zmarł w 1992 roku i pozostawił po sobie dwie córki: S. N. (1) oraz A. F. (2).

(bezsporne, dowód: wypis z rejestru gruntów k. 40; odpis skrócony aktu zgonu A. K., akt zgonu W. K. wraz z tłumaczeniem na język polski, odpis skrócony aktu małżeństwa I. K. Szlachcic, odpis skrócony aktu urodzenia H. K., odpis skrócony aktu małżeństwa S. N. (1) k. 6 akt sprawy I Ns 34/22 Sądu Rejonowego w Piszu; zapewnienie spadkowe złożone przez E. K. w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po A. K. k. 27 akt sprawy I Ns 34/22 Sądu Rejonowego w Piszu; postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po E. S. k. 52 akt sprawy I Ns 419/16 Sądu Rejonowego w Piszu; odpis skrócony aktu zgonu E. S., odpis skrócony aktu małżeństwa E. K. i M. S. i odpis skrócony aktu urodzenia M. S. k. 4-8, 44 akt sprawy I Ns 419/16 Sądu Rejonowego w Piszu)

Na prośbę W. K., zamieszkującej na co dzień w H., stanowiąca jej własność nieruchomość - działka gruntu (...), począwszy od lat 90-tych do 2020 roku znajdowała się w posiadaniu jej siostrzenicy E. K. i członków jej najbliższej rodziny (męża D. K. (2) oraz dzieci M. K. (1) i S. K.). Wymienieni co roku w sezonie letnim przyjeżdżali do Gałkowa i spędzali urlop na zabudowanej domem letniskowym nr 15 nieruchomości, która niegdyś należała do matki E. K.. Wtedy też doglądali działki (...), zbierali owoce z rosnących na niej drzew owocowych i osobiście lub za pomocą sąsiada K. P. kosili trawę. Dysponowali oni działką (...) jak właściciele, opłacali podatek od tej nieruchomości, czynili nakłady konieczne w celu utrzymania nieruchomości w niepogorszonym stanie.

Do kwietnia 2021 roku działki (...) były wyraźnie oddzielone kamieniami granicznymi i wizualnie różniły się wyglądem z uwagi na różne koncepcje gospodarowania nimi, np. częstotliwość koszenia, sposób użytkowania. Stanowiąca własność małżonków K. działka (...) była koszona znacznie częściej.

W kwietniu 2021 roku J. K. (1) usunął kamienie graniczne, wyciął stare drzewa owocowe rosnące na działce (...) i zrekultywował na niej trawnik, a w 2022 roku wykonał od strony drogi asfaltowej jednorodne ogrodzenie drewniane dla działek (...) z bramą wjazdową na wysokości działki (...).

Powyższe próby wejścia J. K. (1) w posiadanie działki (...) zostały stanowczo zanegowane przez E. K., która w dniu 14 maja 2021 roku wystąpiła do Burmistrza Miasta i Gminy R. z wnioskiem o wznowienie granic między ww. działkami, złożyła zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa polegającego na wycięciu, a następnie zaboru w celu przywłaszczenia 10 sztuk wieloletnich drzew owocowych na szkodę uczestniczki i innych, a ponadto skierowała do J. K. (1) pisemne wezwanie do zaprzestania naruszeń prawa własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu (...).

(dowód: decyzje w sprawie podatku od nieruchomości wraz z dowodami przelewów k. 120-138; pismo z 14.05.2021r. wzywające do zaprzestania naruszeń k. 20; wniosek o wznowienie granic 140-141; postanowienie o umorzeniu dochodzenia k. 142; zeznania świadków: D. K. (3) k. 187v-188, K. P. k. 188, E. P. k. 188v, J. M. k. 190v oraz M. K. (2), M. K. (1), S. K., D. K. (2), P. S. i P. T. – nagrane za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk w drodze odezwy wykonanej przez Sąd Rejonowy w Biskupcu pod sygn. akt I Cps 3/22)

Sąd zważył, co następuje:

Na początku należy zauważyć, że zasiedzenie polega na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu. Podstawową funkcją zasiedzenia jest eliminacja długotrwałej rozbieżności między faktycznym wykonywaniem uprawnień właścicielskich a formalnoprawnym stanem własności, co przyczynia się do ustabilizowania i uporządkowania stosunków społecznych pod względem prawnym. Jurydyczną istotą zasiedzenia jest nabycie ex lege własności rzeczy przez jej posiadacza samoistnego po upływie oznaczonego przez ustawodawcę terminu.

W myśl art. 172 § 1 i 2 k.c., posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa jej własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu, jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Zasiedzenie jest odstępstwem od zasady nienaruszalności prawa własności. Dlatego wszelkie wątpliwości powinny być tłumaczone na korzyść ochrony własności (innych praw majątkowych), bez względu na to, czy chodzi o własność (prawa majątkowe) osób fizycznych, jednostek samorządu terytorialnego, Skarbu Państwa, czy innych podmiotów. Nie ma bowiem żadnych podstaw ani prawnych ani aksjologicznych ani teleologicznych, aby oznaczonej grupie właścicieli ochronę tę ograniczać (vide postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie z 10.10.2018r., IX Ca 412/18, portal orzeczeń).

Dobrą lub złą wiarę posiadacza należy oceniać na datę rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia. Dla ustalenia tej daty istotne znaczenie ma określenie, od kiedy istniał stan prowadzący, zgodnie z art. 172 k.c., do nabycia własności przez zasiedzenie, a więc od kiedy wnioskodawca korzystał z nieruchomości jak posiadacz samoistny.

W złej wierze jest ten, kto wie albo wiedzieć powinien, że prawo własności przysługuje nie jemu, lecz innej osobie. Oznacza to, że ocenie podlega zasadność przeświadczenia nabywcy o przysługującym mu prawie przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności towarzyszących (vide postanowienie Sądu Najwyższego z 7 października 2010r., IV CSK 152/10, LEX nr 707912).

Przepis art. 7 k.c. wprowadza normatywny nakaz traktowania osoby, która wykazała status posiadacza, jako będącego w dobrej wierze, zmieniając w tym zakresie ogólną zasadę obciążenia obowiązkiem dowodzenia faktów tego, kto z faktów tych wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne. Domniemanie to jest bowiem wzruszalne, zaś ciężar jego obalenia spoczywa na osobie, która zmierza do przypisania posiadaczowi złej wiary (tak Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 16 grudnia 2009r., I CSK 184/09, Legalis nr 336584 i z dnia 5 listopada 2010r., I CSK 3/10, Legalis nr 407485).

Zgodnie z art. 610 § 1 k.p.c. w sprawach o zasiedzenie stosuje się odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku, w tym art. 670 i art. 677 § 1 k.p.c., które nakładają na sąd obowiązek działania z urzędu, w tym w celu wyjaśnienia przeciwko komu biegło zasiedzenie, jaki był charakter posiadania przez wnioskodawcę oraz czy był w dobrej czy w złej wierze (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 1997r., I CKU 55/96, Prok. i Pr. - wkładka 1997, nr 6, s. 37).

Z tych względów w postępowaniu o zasiedzenie istotnego znaczenia nabiera ugruntowany w orzecznictwie pogląd, że do obalenia domniemania prawnego, w tym wypadku domniemania z art. 7 k.c., może dojść na skutek oceny wszystkich dowodów zebranych w sprawie, niezależnie od tego, czy zostały one przeprowadzone na skutek inicjatywy wnioskodawcy, czy uczestnika postępowania (tak Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 20 kwietnia 1994r., I CRN 44/94, OSNC 1994, Nr 12, poz. 245; z dnia 10 października 1997r., II CKN 378/97, OSP 1998, Nr 6, poz. 111; z dnia 7 października 2010r., IV CSK 152/10, Legalis nr 406138; z dnia 9 stycznia 2014r., V CSK 87/14).

Należy również podnieść, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego za posiadacza w dobrej wierze uznaje się jednolicie osobę, która włada cudzą nieruchomością lub z niej korzysta w zakresie posiadania samoistnego pozostając w błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu o przysługiwaniu mu uprawnień do takiego władania lub korzystania i tę koncepcję dobrej wiary Sąd Najwyższy odnosi do oceny każdego posiadania zmierzającego do nabycia prawa przez zasiedzenie (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991r., III CZP 108/91, OSNC 1992, Nr 4, poz. 48).

Jak zostało to już zauważone, domniemanie dobrej wiary może wzruszyć zaś dowód, że posiadacz w chwili rozpoczęcia posiadania wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o tym, że narusza swym zachowaniem prawo innej osoby.

Zgodnie z powyższą koncepcją nie jest w dobrej wierze ten, kto wykonuje prawo, o którym wie, że mu nie przysługuje, ale także ten, kto nie ma takiej świadomości, o ile przy dołożeniu należytej staranności mógłby dowiedzieć się o rzeczywistym stanie prawnym danej sytuacji (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2014r., II CSK 659/13, Legalis nr 1092044).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, zauważyć należy, że wnioskodawcy nabyli prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu (...) w dniu 25 listopada 2016 roku na podstawie umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego. Z treści tego aktu wprost wynika, że sporządzającemu go notariuszowi okazano m.in. dokumenty geodezyjne, zawierające szczegółowy opis ww. działki, jej powierzchnię, granice, położenie. W § 6 pkt 5 umowy znajduje się ponadto oświadczenie kupujących, że nabywaną nieruchomość widzieli osobiście i w takim stanie ją kupują.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu, J. i D. małżonkowie K. mieli podstawy, aby uświadomić sobie, że działka (...) nie stanowiła przedmiotu umowy sprzedaży z 25 listopada 2016 roku, a w konsekwencji, że nie jest ich własnością. Posiadane przez nich informacje (wynikające z treści aktu notarialnego i dokumentów geodezyjnych), racjonalnie ocenione w wyniku dołożenia należytej staranności, powinny były skłonić ich do refleksji, że nie przysługuje im prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie i ich posiadanie nie jest zgodne ze stanem prawnym.

Ze sformułowania art. 172 § 1 k.c. wynika, iż podstawową przesłanką zasiedzenia jest samoistne posiadanie nieruchomości. Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto postępuje z rzeczą (włada nią) jak właściciel, o czym świadczą okoliczności dostrzegalne dla innych osób, wyrażając tym samym wolę wykonywania względem niej prawa własności (vide: wyrok SN z dnia 19 grudnia 2000 r., V CKN 164/00, Lex nr 52668; postanowienie SN z dnia 28 lutego 2002 r., III CKN 891/00, Lex nr 54474).

W uzasadnieniu złożonego wniosku o stwierdzenie zasiedzenia wnioskodawcy podali, że byli samoistnymi posiadaczami przedmiotowej działki (...) od dnia nabycia prawa jej własności, zaś przedtem działka ta znajdowała się w samoistnym posiadaniu ich poprzedników prawnych, tj. małżonków C.. Twierdzenia powyższe miał potwierdzić zawnioskowany przez nich świadek – D. K. (3).

Tymczasem świadek D. K. (3), mieszkający w G. od 1972 roku, zeznał, że dopiero w 2021 roku wnioskodawca wyciął stare drzewa owocowe rosnące na działce (...), oczyścił jej teren z zakrzaczeń i zaczął ją kosić, a w 2022 roku postawił od strony drogi drewniane ogrodzenie obejmujące działkę (...). Świadek nie widział, aby wcześniej wnioskodawca wykonywał jakieś czynności na działce (...). Widywał natomiast D. K. (2) i jego syna, jak kosili trawę na tej działce.

Podobnie zeznali mieszkający naprzeciwko spornej działki świadkowie K. P. i E. P., którzy podali, że E. C. nie zajmowała się działką (...) od lat 90-tych, tj. od momentu, w którym dowiedziała się, że stanowi ona czyjąś własność. Około 2000 roku świadkowie dowiedzieli się, że działka (...) stanowi własność cioci E. K. i od E. K. otrzymali zgodę na korzystanie z tej działki poprzez zbieranie owoców i koszenie trawy. Świadek E. P. dodała, że w 2021 roku zwróciła wnioskodawcy uwagę na fakt, iż działka (...) nie stanowi jego własności i o działaniach wnioskodawcy polegających na wycinaniu drzew owocowych i porządkowaniu działki (...) niezwłocznie powiadomiła D. K. (2).

Pozostali przesłuchani w sprawie świadkowie: J. M., M. K. (2), M. K. (1), S. K., D. K. (2), P. S. i P. T., potwierdzili twierdzenia uczestniczki postępowania E. K., że działka (...) od lat 90-tych znajduje się w posiadaniu tej uczestniczki i członków jej rodziny. Żaden ze świadków nie zauważył, żeby wnioskodawcy, a wcześniej ich poprzednicy prawni, zachowywali się jak właściciele względem przedmiotowej nieruchomości.

Sąd uznał powyższe zeznania świadków za wiarygodne, bowiem były logiczne, obiektywne i nawzajem się uzupełniały.

Nie budzi zatem wątpliwości Sądu, że od lat 90-tych do dnia 25 listopada 2016 roku, tj. do dnia zawarcia umowy przeniesienia własności nieruchomości – działki (...), poprzednicy prawni wnioskodawców nie posiadali samoistnie przedmiotowej działki (...). Mieszkańcom wsi od lat 90-tych znany był właściciel działki (...). Świadkowie potwierdzili, że od lat 90-tych to uczestniczka E. K. osobiście i z pomocą swoich bliskich, a także z pomocą mieszkających naprzeciwko tej nieruchomości małżonków P., interesuje się przedmiotową nieruchomością, dogląda jej. Żaden ze świadków nie potwierdził, aby przed 2021 roku wnioskodawcy inwestowali w tą nieruchomość i manifestowali wobec otoczenia wolę posiadania tej nieruchomości „jak właściciele”. Stan fizyczny działki przez wiele lat nie zmieniał się, dopiero w 2022 roku wnioskodawca ogrodził działkę, a rok wcześniej wyciął drzewa owocowe, oczyścił teren i zaczął ją kosić, co spotkało się z reakcją współwłaściciela i wezwaniem do zaniechania naruszeń prawa własności.

Dlatego też, w oparciu o powołane w treści rozważań przepisy, Sąd oddalił wniosek J. K. (2) o stwierdzenie zasiedzenia, uznając, iż brak jest przesłanek do ustalenia, że wnioskodawcy i ich poprzednicy prawni byli samoistnymi posiadaczami przedmiotowej nieruchomości przez okres wymagany ustawą.

Mając na uwadze wynik postępowania, na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U. z 2020r., poz. 755), Sąd nakazał pobrać wnioskodawców J. K. (1) i D. K. (1) solidarnie na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 45,85 zł tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych związanych z oględzinami nieruchomości z udziałem biegłego.

O pozostałych kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy uczestnik postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.