Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2022r.

Sąd Okręgowy we Włocławku Sekcja Odwoławcza I Wydziału Cywilnego

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2022 r. we Włocławku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.

przeciwko S. O.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego
od wyroku Sądu Rejonowego we Włocławku
z dnia 16 lutego 2022 r. , sygn. akt I C 3578/19 upr

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego S. O. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o.
z siedzibą w K. kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego we Włocławku na rzecz radcy prawnego E. W. kwotę 300 zł (trzysta złotych) powiększoną o należny podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu
w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  obciąża Skarb Państwa kosztami sądowymi w postępowaniu apelacyjnym,
od uiszczenia których zwolniony był pozwany.

SSO Mariusz Nazdrowicz

I 1 Ca 150/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy we Włocławku zasądził od pozwanego S. O. na rzecz powoda (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 3.000 złotych (z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 września 2019 roku do 16 lutego 2022 roku) tytułem niewywiązania się przez pozwanego z umowy pożyczki nr (...) zawartej 1 sierpnia 2019 roku, na podstawie której powód oddał do dyspozycji pozwanego środki pieniężne, które nie zostały przez niego zwrócone (pkt 1). Powyższą należność powiększoną o skapitalizowane odsetki za wskazany w punkcie 1 okres w kwocie 455,08 złotych (łącznie 3.455,08 złotych) Sąd rozłożył na 23 raty miesięczne zastrzegając przy tym, że w przypadku uchybienia w terminie płatności którejkolwiek z rat cała pozostała do zapłaty należność stanie się natychmiast wymagalna (pkt 2). W pozostałej części powództwo zostało oddalone (pkt 3). Ponadto Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.047,63 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 4) oraz przyznał radcy prawnemu E. W. od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego we Włocławku wynagrodzenie w kwocie 900 złotych powiększone o stawkę podatku VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanemu (pkt. 5).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany (zaskarżając ten wyrok w punktach 1, 2 i 4) zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 58 kc i art. 5 kc w zw.
z art. 9 ust. 1 ustawy z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ( tekst jedn.: Dz.U. 2022.246 – dalej: „ukk”) poprzez niewłaściwe zastosowanie tych przepisów i uznanie,
że umowa zawarta przez pozwanego z powodem jest częściowo ważna w zakresie kwoty 3.000 złotych, mimo że cała umowa jako zawarta w celu obejścia przepisów ustawy regulujących udzielanie kredytów konsumenckich jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami godzącymi w interesy pozwanego jako konsumenta.

Powołując się na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Ponadto domagał się zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych oraz zasądzenia kosztów pomocy prawnej udzielonej mu z urzędu w II instancji według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja - mimo trafności znacznej części podniesionego zarzutu – nie mogła przynieść oczekiwanego przez skarżącego skutku, gdyż kwestionowany wyrok odpowiada prawu.

Skarżący nie zanegował prawidłowości dokonanych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, które były w pełni wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy. W tych okolicznościach ustalenia te Sąd odwoławczy przyjął (jako własne) za podstawę orzekania w postępowaniu apelacyjnym.

Przechodząc do oceny zasadności podniesionego zarzutu należy w pierwszej kolejności zauważyć, że pewne zastrzeżenia budzi jego konstrukcja. Skarżący bowiem kwestionując ważność całej przedmiotowej umowy jednocześnie zarzuca Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 5 kc . Tymczasem wyrażoną w tym przepisie klauzulę generalną można stosować wyłącznie wtedy, gdy stosunek prawny stanowiący źródło nadużywanego prawa podmiotowego jest ważny (por. np. wyrok SA w Krakowie z 08.09.2022 r., I AGa 105/21, nie publ., LEX nr 3431795). Kwestia nieważności czynności prawnej ze względu na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego powinna być natomiast rozpatrywana na gruncie art. 58 § 2 kc, którego to przepisu apelujący wprawdzie nie skonkretyzował, jednakże w końcowej części zarzutu jak również w uzasadnieniu apelacji powołał na sprzeczność całej w/w umowy z tymi zasadami jak też dobrymi obyczajami godzącego w jego interesy jako konsumenta.

Przechodząc do dalszych rozważań wskazać należy, że z uzasadnienia kwestionowanego wyroku zdaje się wynikać ( jest ono w tej kwestii pozbawione wymaganej precyzji ), że zdaniem Sądu a quo niezbadanie – wbrew obowiązkowi wyrażonemu w art. 9 ukk – zdolności kredytowej pozwanego przed udzieleniem pożyczki sprawiło, że umowa ta była nieważna w świetle art. 58 § 1 kc. ale nieważność odnosiła się tylko do jej części (art. 58 § 3 kc) tj. jedynie do zapisów dotyczących prowizji oraz bliżej wskazanych odsetek umownych. Sąd Rejonowy w żaden sposób nie wskazał jednak (co stanowi rażącą obrazę przepisu art. 327 ¹ § 1 pkt. 2 kpc.), dlaczego sankcja nieważności nie dotyczyć ma całej umowy, a jedynie jej wybranych elementów. Pozwany zasadnie zauważy, że nie ma żadnych podstaw do takiego zróżnicowania. Zgodnie z art. 58 § 1 i 3 kc. nieważność może się odnosić i ograniczać do poszczególnych postanowień czynności prawnej (tzw. nieważność części czynności prawnej). Chodzi tu przy tym o nieważność części czynności prawnej, która wynika z jej sprzeczności z prawem. Przy umowach przez „postanowienie” (części umowy) należy rozumieć składające się na oświadczenie woli jednostki zdaniowe albo te ich fragmenty (czasami nawet pojedyncze wyrazy), które ucieleśniają pewną dającą się sensownie wyodrębnić, normatywnie relewantną decyzją (postanowienie) stron. Tak więc aby przyjąć częściową nieważność umowy to tylko te jednostki zdaniowe (ich fragmenty) musiałyby być niezgodne z prawem. Taka sytuacja w rozpatrywanej sprawie nie zachodzi. Nie istnieje żadna korelacja między przyjętą przez Sąd Rejonowy nieważnością odnoszącą się do prowizji oraz umownych odsetek a niezbadaniem sytuacji kredytowej kredytobiorcy (pożyczkobiorcy) przed zawarciem umowy. Jeżeli przyjąć - tak jak to uczynił Sąd meriti – że wspomniane niezbadanie pociąga za sobą nieważności umowy to musi się ona automatycznie rozciągać na całą umowę, a nie jej część. Naturalnie nie da się wykluczyć,
że konkretne postanowienia w umowie pożyczki będą z innych przyczyn nieważne
i ewentualnie wchodziłby w grę przepis art. 58 § 3 kc., ale nie z uwagi na zaniechanie wspomnianego obowiązku. Marginalnie można też zauważyć, że do skutku przyjętego przez Sąd I Instancji (czyli istnienia umowy w „okrojonym” kształcie) doszłoby w razie uznania abuzywności określonych postanowień umownych (art. 385 ¹ § 2 kc.).

Jednakże w ocenie Sądu odwoławczego udzielenie przez kredytodawcę (przedsiębiorcę zawodowo zajmującego się tego rodzaju działalnością) kredytu osobie niemającej zdolności kredytowej nie wywołuje żadnych konsekwencji w aspekcie prywatnoprawnym stosownej umowy, w szczególności nie ma wpływu na jej ważność ( tak przykładowo wyroki Sądów Apelacyjnych: w Warszawie z 7 maja 2014r. VI Ca 945/13 nie publ., LEX nr.1469473 i Białymstoku z 6 listopada 2014r. I ACa 452/14 nie publ., LEX
nr 1566930). Tym bardziej więc samo tylko zaniechanie dokonania badania, o którym mowa w art. 9 ukk nie może pociągać za sobą skutku w postaci nieważności umowy. Identyczne stanowisko Sąd Okręgowy we Włocławku wyraził już w wyroku z 17 października 2022r.
I 1 Ca 491/21, nie publ. W konsekwencji nie było podstaw do przyjęcia nieważności łączącej strony umowy w świetle art. 58 § 1 kc. Nie sposób także uznać, aby zawarcie tej umowy przez pozwanego znajdującego się w ciężkiej sytuacji materialnej (który popadł w „pętle kredytową” zaciągając kolejne krótkoterminowe pożyczki w celu spłacenia wcześniejszych) skutkowało nieważnością analizowanej czynności prawnej z uwagi na treść przepisu art. 58
§ 2 kc. Podstawową zasadę obrotu prawnego jest regulowanie swoich zobowiązań zgodnie
z zasadą „pacta sunt servanda”. Apelujący będąc osobą w sile wieku i dysponującą w związku z tym doświadczeniem życiowym powinien mieć świadomość konsekwencji związanych
z zaciąganiem pożyczek. Stosowne decyzje podejmował doskonale wiedząc, jaka jest jego sytuacja finansowa. Nie widać żadnych przyczyn dla przyjęcia, by kolejna umowa pożyczki była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, w tym by działanie powoda było ukierunkowane na spotęgowanie trudności finansowych skarżącego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy we Włocławku oddalił apelację (art. 385 kpc.), gdyż mimo częściowo wadliwego uzasadnienia zaskarżony wyrok był zgodny
z prawem.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 kpc. Powodowi jako wygrywającym w całości sprawę w drugiej instancji przysługiwał zwrot wszelkich poniesionych przez niego kosztów, sprowadzających się do wynagrodzenia reprezentującego go pełnomocnika w osobie radcy prawnego ( 450zł - § 2 pkt. 3 w związku
z §10 ust. 1 pkt.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych – tekst jedn.: Dz.U.2018.265).

W pkt. III wyroku Sąd Okręgowy we Włocławku na podstawie art. 22 ³ ust. 1 ustawy

z 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. 2022. 1166.) przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego we Włocławku na rzecz radcy prawnego E. W. ustaloną na podstawie § 8 pkt. 3 w zw. z § 16 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jedn.: Dz.U.2019.18) kwotę 300 złotych powiększoną o należny podatek VAT tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

O kosztach sądowych w postępowaniu apelacyjnym, od uiszczenia których zwolniony był pozwany orzeczono w myśl art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. : Dz.U. 2022.1125) a contrario w zw. z art. 98 § 1 kpc.

SSO Mariusz Nazdrowicz