Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt.

VIII Ga 220/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2014r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący

Sędzia

Sędzia

SSO Barbara Jamiołkowska

SO Elżbieta Kala

SR del. Wiesław Łukaszewski (spr.)

Protokolant

Karolina Glazik

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2014r. w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z powództwa: Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

przeciwko: Niepublicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 13 sierpnia 2013r. sygn. akt VIII GC 124/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania za instancję odwoławczą.

Sygn. akt VIII Ga 220/13

UZASADNIENIE

W dniu 12 października 2012 r. powód Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej (...) sp. z o.o. wniósł o zasądzenie od pozwanego Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej (...) sp. z o.o. kwoty 15879,66 zł z ustawowymi odsetkami od kwot:

1.  837 zł liczonymi od dnia 20 października 2011 r. do dnia zapłaty,

2.  150 zł liczonymi od dnia 29 października 2011 r. do dnia zapłaty,

3.  176,16 zł liczonymi od dnia 18 listopada 2011 r. do dnia zapłaty,

4.  759 zł liczonymi od dnia 19 listopada 2011 r. do dnia zapłaty,

5.  2,50 zł liczonymi od dnia 20 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty,

6.  1563 zł liczonymi od dnia 21 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty,

7.  7 zł liczonymi od dnia 15 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty,

8.  2,50 zł liczonymi od dnia 15 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty,

9.  128 zł liczonymi od dnia 15 grudnia 2011r. do dnia zapłaty,

10.  49 zł liczonymi od dnia 15 grudnia 2011r. do dnia zapłaty,

11.  1458 zł liczonymi od dnia 24 stycznia 2012r. do dnia zapłaty,

12.  1732 zł liczonymi od dnia 22 lutego 2012 r. do dnia zapłaty,

13.  80 zł liczonymi od dnia 22 lutego 2012 r. do dnia zapłaty,

14.  1094,50 zł liczonymi od dnia 23 marca 2012 r. do dnia zapłaty,

15.  1799,50 zł liczonymi od dnia 25 maja 2012 r. do dnia zapłaty,

16.  1080,50 zł liczonymi od dnia 7 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty,

17.  1454 zł liczonymi od dnia 20 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty,

18.  1169 zł liczonymi od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia zapłaty,

19.  223,50 zł liczonymi od dnia 19 lipca 2012 r. do dnia zapłaty,

20.  1280 zł liczonymi od dnia 24 sierpnia 2012 r. do dnia zapłaty,

21.  834,50 zł liczonymi od dnia 24 września 2012 r. do dnia zapłaty

oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód podał, że na podstawie umowy o współpracy z dnia 1 sierpnia 2011 r. przyjął obowiązek udzielania świadczeń zdrowotnych dla osób zgłoszonych przez pozwanego, które zostały bliżej opisane w załączniku nr (...) do umowy. Powód w okresie od października 2011 r. do sierpnia 2012 r. wykonał na rzecz osób wskazanych przez pozwanego szereg świadczeń medycznych. Z tego tytułu powód wystawił faktury nr (...) na kwotę 837 zł, nr (...) na kwotę 150 zł, nr (...) na kwotę 176,16 zł, nr (...) na kwotę 759 zł, nr (...) na kwotę 2,50 zł, nr (...) na kwotę 1563 zł, nr (...) na kwotę 7 zł, nr (...) na kwotę 2,50 zł, nr (...) na kwotę 128 zł, nr (...) na kwotę 49 zł, nr (...) na kwotę 1458 zł, nr (...) na kwotę 1732 zł, nr (...) na kwotę 80 zł, nr (...) na kwotę 1094,50 zł, nr (...) na kwotę 1799,50 zł, nr (...) na kwotę 1080,50 zł, nr (...) na kwotę 1454 zł, nr (...) na kwotę 1239,50 zł, nr (...) na kwotę – 70,50 zł, nr (...) na kwotę 223,50 zł, nr (...) na kwotę 1280 zł i nr (...) na kwotę 834,50 zł. Łączna wartość wskazanych faktur wyniosła 15879,66 zł. Powód wezwał pozwanego do zapłaty, a pozwany nie spełnił żądania powoda.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 15 grudnia 2012 r., sygn. akt VIII GNc 6287/12 Sąd Rejonowy Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem powoda wyrażonym w pozwie oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany oświadczył, że potrąca wierzytelności przysługujące mu wobec powoda w kwocie 36254,89 zł wynikającej z wymagalnych faktur VAT nr (...) w stosunku do roszczenia powoda z tytułu nie zapłaconego czynszu dzierżawnego z dochodzoną pozwem wierzytelnością. Jednocześnie pozwany podniósł zarzut potrącenia kwoty 15879,66 zł dochodzonej przez powoda z jego wierzytelnością. Pozwany podał, iż strony w dniu 1 lutego 2008 r. zawarły umowę dzierżawy nieruchomości położonej przy ul. (...) w B.. Wysokość czynszu ustalono na kwotę 5000 zł netto miesięcznie. Powód nie wykonywał regularnych płatności czynszu. Na dzień wniesienia sprzeciwu powód dokonał częściowych wpłat zaliczonych na poczet faktury nr (...) w kwocie 3874,99 zł, a aktualna należność z tego tytułu wynosi 16189,95 zł.

W odpowiedzi na sprzeciw powód podtrzymał swoje stanowisko w sprawie. Zarzucił, że pozwany nie udowodnił zasadności zarzutu potrącenia. Następnie wskazał, iż wierzytelności przysługujące pozwanemu zostały przez powoda zapłacone przelewami na rachunek bankowy pozwanego do dnia 1 października 2012 r. Wobec tego w ocenie powoda zarzut potrącenia podniesiony przez pozwanego okazał się nieskuteczny. Kwestionował co do zasady istnienie wierzytelności pozwanego z tytułu czynszu.

W piśmie procesowym z dnia 3 lipca 2013 r. pozwany wnosił jak dotychczas. W uzasadnieniu podał, iż wpłaty wynikające z przelewów przedłożonych przez powoda były księgowane na poczet najstarszych należności. W żadnym z przedłożonych dowodów wpłat powód nie wskazał jako tytułu wpłaty faktur, z których wynikała potrącona należność. Skoro powód nie podał z jakiego tytułu wykonał określone wpłaty, to pozwany zgodnie z art. 451 § 3 k.c. mógł zaliczyć owe wpłaty na poczet wierzytelności najdawniejszych.

W piśmie procesowym z dnia 13 sierpnia 2013 r. określonym jako „załącznik do protokołu rozprawy z dnia 13 sierpnia 2013 r.” powód zakwestionował przedstawione przez pozwanego wyliczenia oraz twierdził, iż poszczególne przelewy gotówki zostały wykonane w sposób oraz z tytułami określonymi w załączniku do przedmiotowego pisma. Powód wnosił także o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia prawidłowości księgowań przez strony wzajemnych rozliczeń, ustalenia rzeczywistych dat w których zobowiązania były regulowane, a także rzeczywistego stanu zaległości płatniczych pozwanego wobec powoda.

Wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2013 r. w sprawie o sygn. akt VIII GC 124/13 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy powództwo oddalił oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd ustalił, że w dniu 1 lutego 2008 r. strony zwarły umowę dzierżawy na podstawie której pozwany oddał powodowi w dzierżawę nieruchomość położoną w B. przy ul. (...) dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą nr (...), a powód zobowiązał się płacić pozwanemu czynsz dzierżawy w wysokości 5000 zł netto miesięcznie. Następnie w dniu 3 czerwca 2008 r. przedsiębiorstwo (...) S.A. oraz pozwany zwarli umowę najmu lokalu użytkowego, na podstawie której spółka (...) wynajęła pozwanemu nieruchomość położoną w B. przy ul. (...) dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą nr (...), a pozwany zobowiązał się płacić wynajmującemu czynsz najmu w wysokości 15250 zł netto miesięcznie. W dniu 1 sierpnia 2011 r. strony zwarły umowę o współpracy na podstawie której powód przyjął obowiązek udzielania świadczeń zdrowotnych dla osób zgłoszonych przez pozwanego, które zostały opisane w załączniku nr 1 do umowy, a pozwany zobowiązał się do zapłaty wynagrodzenia na podstawie faktur VAT wystawionych przez powoda.

Powód zgodnie z w/w umową wykonywał świadczenia medyczne na rzecz pacjentów pozwanego. Na tej podstawie obciążył pozwanego fakturami VAT: nr (...) na kwotę 837,00 zł, nr (...) na kwotę 150,00 zł, nr (...) na kwotę 176,16 zł, nr (...) na kwotę 759,00 zł, nr (...) na kwotę 2,50 zł, nr (...) na kwotę 1563 zł, nr (...) na kwotę 7,00 zł, nr (...) na kwotę 2,50 zł, nr (...) na kwotę 128,00 zł, nr (...) na kwotę 49,00 zł, nr (...) na kwotę 1458 zł, nr (...) na kwotę 1732 zł, nr (...) na kwotę 80 zł, nr (...) na kwotę 1.094,50 zł, nr (...) na kwotę 1799,50 zł, nr (...) na kwotę 1080,50 zł, nr (...) na kwotę 1.454,00 zł, nr (...) na kwotę 1239,50 zł, nr (...) na kwotę – 70,50 zł, nr (...) na kwotę 223,50 zł, nr (...) na kwotę 1280 zł i nr (...) na kwotę 834,50 zł. Łączna wartość wskazanych faktur wyniosła 15879,66 zł. W dniu 16 czerwca 2010 r. powód zapłacił pozwanemu kwotę 22.700,00 zł tytułem należności z faktury. W tytule przelewu nie określono numeru faktury. W dniu 21 czerwca 2010 r. powód zapłacił pozwanemu kwoty 23.300,00 zł i 300,00 zł tytułem należności z faktury. W tytule przelewów nie określono numerów faktur. W dniu 29 czerwca 2010 r. powód zapłacił pozwanemu kwotę 11.000,00 zł tytułem należności z faktury. W tytule przelewu nie określono numeru faktury. W dniu 5 lipca 2010 r. powód zapłacił pozwanemu kwotę 7.700,00 zł tytułem należności z faktury. W tytule przelewu nie określono numeru faktury. W dniu 24 sierpnia 2011 r. powód zapłacił przedsiębiorstwu (...) S.A. Oddział w Polsce kwotę 15.000,00 zł tytułem umowy cesji. Tego dnia powód zapłacił także Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy – J. D. kwotę 20.755,36 zł tytułem (...)”. W dniu 22 września 2011 r. powód zapłacił przedsiębiorstwu (...) s.c. T. B., B. B. kwotę 3.148,22 zł tytułem (...)W dniu 27 września 2011 r. powód zapłacił przedsiębiorstwu (...) S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. kwotę 15.000,00 zł tytułem umowy cesji. W dniu 26 stycznia 2012 r. powód zapłacił pozwanemu kwotę 23.667,02 zł tytułem należności z faktury nr (...). W dniu 22 lutego 2012 r. powód zapłacił pozwanemu kwotę 32.731,75 zł tytułem faktury nr (...). W dniu 3 września 2012 r. powód zapłacił pozwanemu kwotę 23.848,38 zł tytułem faktury nr (...). Z kolei pozwany w dniu 1 czerwca 2010 r. obciążył powoda fakturą VAT nr (...) na kwotę 20.064,94 zł tytułem czynszu najmu budynku przy ul. (...) za czerwiec 2010 r., a w dniu lipca 1 lipca 2010 r. fakturą VAT nr (...) na kwotę 20.064,94 zł tytułem czynszu najmu budynku przy ul. (...) za lipiec 2010 r. W dniu 11 stycznia 2013 r. pozwany udzielił pełnomocnictwa radcy prawnemu M. R. do reprezentowania jego w postępowaniu sądowym i egzekucyjnym w sprawie o zapłatę z powództwa Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotne (...) Sp. z o.o. Pełnomocnictwo to upoważniało także do składania w imieniu mocodawcy oświadczeń woli w rozumieniu prawa cywilnego w stosunku do Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotne (...) Sp. z o.o., w tym do złożenia oświadczenia o potrąceniu.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów prywatnych przedłożonych przez strony, które nie budziły wątpliwości, co do swej autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron. W ocenie Sądu I instancji poza sporem pozostawał generalny obowiązek zapłaty przez pozwanego należności dochodzonych przez powoda w niniejszej sprawie. Pozwany podnosił zarzut potrącenia dochodzonej przez powoda kwoty 15.879,66 zł z jego wierzytelnością wynikającą z faktury VAT nr (...) i faktury VAT nr (...). Pozwany nadmienił, że powód dokonał częściowej zapłaty faktury VAT nr (...) i na dzień wniesienia sprzeciwu należność pozwanego z tytułu tej faktury wynosiła 16.189,95 zł. Z kolei powód stał na stanowisko, że w/w faktury zostały przez niego opłacone.

Przechodząc do rozważenia istoty sporu w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy podkreślił, iż podniesiony przez pozwanego zarzut potrącenia był zasadny. Sąd I instancji uznał, że potrącenie jest jednostronną czynnością prawną, oświadczeniem woli uprawnionego, złożonym z zachowaniem warunku przewidzianego art. 61 k.c., które powinno czynić zadość wymaganiom przewidzianym w prawie materialnym, w odniesieniu do określonych w nim przesłanek i skutków. Spełnia ono funkcję zapłaty, egzekucji i zabezpieczenia, nie wymaga zgody osoby, do której jest kierowane. Prowadzi ono do zaspokojenia potrącającego i zarazem jego wierzyciela w definitywny sposób, do wysokości niższej wierzytelności oraz zapewnia realizację obu wierzytelności.

W ocenie Sądu I instancji od potrącenia jako czynności materialnoprawnej odróżnić trzeba zarzut potrącenia będący czynnością procesową. Oświadczenie o potrąceniu, o którym mowa w art. 499 k.c., jest czynnością materialnoprawną powodującą – w razie wystąpienia przesłanek określonych w art. 498 § 1 k.c. – następuje umorzenie wzajemnych wierzytelności. Natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową, polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r., sygn. II CSK 243/08). Sąd Rejonowy ustalił, iż w niniejszej sprawie pełnomocnik pozwanego w sprzeciwie nie tylko, że podniósł zarzut potrącenia, ale także złożył oświadczenie o potrąceniu.

Sąd I instancji stanowczo podkreślił, że przewidziany w art. 91 k.p.c. zakres umocowania z mocy ustawy nie uprawnia pełnomocnika procesowego do złożenia materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2004 r., sygn. I CK 204/04, OSNC 2005/10/176). W ocenie Sądu Rejonowego pełnomocnictwo udzielone przez pozwanego nie budziło w zakresie umocowania pełnomocnika pozwanego do złożenia oświadczenia o potrąceniu wątpliwości, a powód nie kwestionował generalnego obowiązku zapłaty należności wynikających z wystawionych przez pozwanego faktury VAT nr (...) i faktury VAT nr (...).

Sąd I instancji zważył, iż powód wykazał jedynie, że wykonywał przelewy na rzecz pozwanego, a z tychże przelewów nie wynikało, że dokonał zapłaty należności wynikających z wystawionej przez powoda faktury VAT nr (...) i faktury VAT nr (...). Zdaniem Sądu Rejonowego skoro powód nie wskazał na poczet których faktur dokonuje zapłaty to on jako wierzyciel na podstawie art. 451 § 3 k.c. miał prawo zaksięgować te wpłaty na poczet długów najdawniej wymagalnych. Konsekwencją powyższego jest niezaspokojenie wierzytelności pozwanego wynikającej z faktur przedstawionych do potrącenia.

Sąd I instancji na podstawie art. 217 § 2 k.p.c. pominął jako spóźnione, jak i powodujące zwłokę w rozpoznaniu sprawy, wnioski dowodowe powoda zawarte w załączniku do protokołu z dnia 13 sierpnia 2013 r. Z kolei na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. Sąd Rejonowy pominął dowód z przesłuchania stron mając na uwadze, że zgodnie z art. 299 k.p.c. jest to dowód posiłkowy, a zwłaszcza to, iż dowód z przesłuchania stron nie mógł zastąpić dowodu z dokumentów, w tym dokumentów, których strona powodowa nie przedłożyła. W ocenie Sądu I instancji powód jak profesjonalista prowadzący działalność gospodarczą nie tylko mógł, ale powinien liczyć się z tym, że jeżeli w przelewach nie wskazywał faktur, za które dokonywał zapłaty to pozwany był uprawniony do ich zaliczenia na poczet konkretnych należności. Sąd podkreślał, iż w myśl art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału procesowego spoczywa na stronach (art. 232, art. 3 k.p.c., art. 6 k.c.). Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem. Samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą. Skoro pozwany szczegółowo wskazał na poczet jakich należności zaliczył przedmiotowe wpłaty powoda to powód kwestionując przedstawione przez pozwanego zestawienie powinien wykazać, że faktury na poczet których pozwany dokonał zaliczenia wpłat powoda zostały już wcześniej zapłacone. Tymczasem powód powyższemu obowiązkowi nie sprostał.

W tym stanie sprawy mając na uwadze zgłoszony przez pozwanego zarzut potrącenia i skuteczność oświadczenia o potrąceniu (art. 499 k.c.) oraz niewykazanie przez powoda, że faktury na poczet których pozwany dokonał zaliczenia wpłat powoda zostały już wcześniej zapłacone (art. 6 k.c.) Sąd I instancji powództwo oddalił. O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, które obejmowały kwotę 2.417,00zł stanowiącą koszty zastępstwa procesowego przez pełnomocnika będącego radcą prawnym oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa.

W apelacji od powyższego orzeczenia powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 15.879,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwot wskazanych w pozwie, ewentualnie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Powód zarzucał, że przy wydaniu zaskarżonego orzeczenia Sąd I instancji naruszył:

1)  prawo materialne, tj.:

a)  art. 451 § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnie i ustalenie, że powód nie mógł wskazać, w jaki sposób zaliczone mają zostać dokonane wpłaty na poczet kilku długów względem pozwanego pomimo nieotrzymania od pozwanego pokwitowania potwierdzającego zaliczenie wpłat na poczet długów niewskazanych,

b)  art. 498 i 499 k.c. poprzez błędne ich zastosowanie w sytuacji gdy pozwanemu nie przysługiwały wierzytelności do potrącenia, albowiem zostały one uregulowane przez powoda dużo wcześniej, niż pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu, a w konsekwencji doszło do bezpodstawnego umorzenia wierzytelności powoda,

2)  naruszenia prawa procesowego, tj.:

a)  art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., które miało istotny wpływ na wynik sprawy ze względu na oddalenie przez Sąd I instancji wniosku dowodowego powoda w zakresie dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego i uznanie, że ten wniosek został zgłoszony jedynie dla zwłoki, podczas gdy powód uzasadnił, iż konieczność powołania tego wniosku wynikła dopiero na tym etapie postępowania, zaś jego uwzględnienie miało znaczenie dla rozstrzygnięcia istoty sprawy, której rozstrzygnięcie wymagało wiadomości specjalnych i w konsekwencji nierozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy,

b)  art. 233 k.p.c., które miało istotny wpływ na wynik sprawy ze względu na przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i uznanie za wiarygodny sposób zaliczenia wpłat dokonywanych przez powoda przedstawiony przez pozwanego.

W uzasadnieniu apelacji powód zarzucał, iż Sąd I instancji dokonał wadliwej wykładni art. 451 § 1 k.c. i niesłusznie przyjął, że powód (dłużnik) nie mógł wskazać w jaki sposób mają zostać dokonane wpłaty na poczet kilku długów względem pozwanego, pomimo nieotrzymania od pozwanego pokwitowania potwierdzającego zaliczenie wpłat na poczet długów niewskazanych. Powód podał, iż w odpowiedzi na sprzeciw nie tylko wskazał jakimi przelewami spłacono konkretne należności, ale przede wszystkim przedłożył dokumenty – pisma skierowane do pozwanego, których treść wyraźnie wskazywała jakie zobowiązania wobec pozwanego powód uregulował i jak powinny być one zaksięgowane. Tymczasem Sąd I instancji zignorował te dowody i uznał, iż pozwanemu wobec powoda przysługiwały wierzytelności, gdy w rzeczywistości tak nie było. W takiej sytuacji pozwany nie mógł skutecznie podnieść zarzutu potrącenia.

Powód zarzucał także, iż Sąd I instancji oddalając wnioski dowodowe powoda naruszył przepisy postępowania dowodowego na skutek czego pozbawił powoda możliwości obrony swoich praw. Wywodził, że aż do zamknięcia rozprawy może przytaczać okoliczności faktyczne i wnioski dowodowe dla odparcia wniosków i zarzutów strony przeciwnej. Zgłoszone przez powoda wnioski nie były spóźnione, gdyż powód na etapie wnoszenia powództwa nie miał obowiązku przewidywania wszystkich ewentualnych zarzutów pozwanego. Także wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego był reakcją procesową powoda na stanowisko strony pozwanej przedstawione podczas postępowania. Powód zarzucał także, iż co do wyliczenia przedstawionego przez pozwanego w piśmie procesowym z dnia 3 lipca 2013 r. odnoszącego się do zaliczenia wpłat dokonywanych przez powoda na poczet najdalej wymagalnych długów Sąd I instancji dokonał naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd Rejonowy w ocenie powoda wywiódł swoje wnioski w oderwaniu od okoliczności faktycznych sprawy. Strony w czasie wystawienia spornych faktur korzystały z usług księgowego, którego zadaniem było dbanie o zgodne księgowanie dokonanych wpłat. Tymczasem samo twierdzenie pozwanego z pisma z dnia 3 lipca 2013 r. zostało uznane za wiarygodne pomimo odmiennych twierdzeń strony powodowej w tym zakresie oraz całokształtu okoliczności sprawy.

W odpowiedzi na apelację pozwany wnosił o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany podał, iż wyrok Sądu I instancji w pełni odpowiada przepisom prawa, a Sąd Rejonowy nie dopuścił się uchybień wskazanych w zarzutach apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie była uzasadniona i podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy w pełni podziela poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną, uznając je za własne. Wbrew argumentacji powódki nie miały miejsca podniesione w apelacji uchybienia przybierające postać błędnych ustaleń faktycznych, ani uchybienia o charakterze proceduralnym, jak również nie miała miejsce dowolna ocena materiału dowodowego przez Sąd I instancji.

W ocenie Sądu Okręgowego niezasadny był zarzut obrazy art. 233 k.p.c. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, który Sąd Okręgowy podziela, iż dla skuteczności zarzutu naruszenia tego przepisu konieczne jest wykazanie, że Sąd pierwszej instancji uchybił podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy dowodowej poszczególnych dowodów, tj. zasadom logicznego myślenia, doświadczenia życiowego, właściwego kojarzenia faktów lub też nie uwzględnił całokształtu zebranego materiału dowodowego bądź przeprowadził dowody z naruszeniem przepisów procedury cywilnej (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05,Lex nr 172176 i z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, Lex nr 174185). Sąd drugiej instancji takich naruszeń nie stwierdził, o czym w dalszej treści uzasadnienia. W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy - w oparciu o wszechstronną analizę materiału dowodowego, nie naruszającą zasady swobodnej oceny dowodów z art. 233 § 1 k.p.c. i z analizy tego materiału wyprowadził logicznie poprawne wnioski. W uzasadnieniu wyroku w sposób wyczerpujący wyjaśnił, jakie konkretnie dowody mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy uznał za wiarygodne i mające moc dowodową, a którym dowodom takiego waloru odmówił i dlaczego. Należy przy tym podkreślić, że kwestionowanie dokonanej przez Sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (zob.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 czerwca 2013 r., I ACa 221/13, LEX nr 1353604 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r. sygn. II CKN 572/99, Lex nr 53136).

Za nietrafny należało także uznać podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., gdyż Sąd I instancji prawidłowo zastosował w/w przepisy oddalając wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości. Dowód ten został zgłoszony dopiero w piśmie procesowym określonym przez powoda jako załącznik do protokołu rozprawy z dnia 13 sierpnia 2013 r. Tymczasem zgodnie z art. 6 k.p.c. na stronach ciąży obowiązek przytaczania okoliczności faktycznych i dowodów bez zbędnej zwłoki. Powód powinien zgłosić w/w wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego najpóźniej w odpowiedzi na sprzeciw z dnia 15 maja 2013 r.

W apelacji zostały postawione przede wszystkim zarzuty dotyczące wadliwości oceny materiału dowodowego przez Sąd I instancji. Dotyczyły one kwestii ustalenia, że powód nie mógł wskazać, w jaki sposób zaliczone mają zostać dokonane wpłaty na poczet kilku długów względem pozwanego pomimo nieotrzymania od pozwanego pokwitowania potwierdzającego zaliczenie wpłat na poczet długów niewskazanych, co skutkowało tym, że Sąd I instancji uznał, iż pozwanemu wobec powoda przysługiwały wierzytelności, gdy w rzeczywistości tak nie było. W takiej sytuacji pozwany nie mógł skutecznie podnieść zarzutu potrącenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, wbrew twierdzeniom skarżącego powyższe zarzuty były bezzasadne. Wobec zarzutów podniesionych przez powoda, istotne znaczenie dla rozpoznania apelacji miała wykładnia treści art. 451 k.c. Zastosowanie tego przepisu wchodzi w grę, gdy dłużnik ma wobec tego samego wierzyciela kilka długów, a spełnione przez niego świadczenie nie wystarcza na zaspokojenie całej wierzytelności. Zachodzi w tym przypadku konieczność rozstrzygnięcia, na poczet którego z długów zaliczyć świadczenie dłużnika. O ile nie ustaliły tego strony stosunku zobowiązaniowego, sposób zaliczenia dokonanej przez dłużnika wpłaty określa art. 451 k.c. Przepis ten stwarza możliwość dokonania wyboru, który dług ma być zaspokojony w pierwszej kolejności dłużnikowi (art. 451 § 1 k.c.), z zastrzeżeniem, że dłużnik powinien wskazać dług, który chce zaspokoić przy spełnieniu świadczenia. W braku oświadczenia dłużnika z uprawnienia tego rodzaju może skorzystać wierzyciel (art. 451 § 2 k.c.), przy czym dłużnik sposobem wyboru dokonanym przez wierzyciela nie jest związany, dopóki nie przyjmie pokwitowania wystawionego przez wierzyciela. Próba skorzystania przez wierzyciela z uprawnienia przewidzianego w art. 451 § 2 k.c. otwiera zatem dłużnikowi ponownie możliwość wskazania długu, który on chciałby zaspokoić. Treść art. 451 § 2 k.c. nie pozwala natomiast przyjąć, że bierność wierzyciela, który mógłby skorzystać z uprawnienia przewidzianego w tym przepisie, lecz tego nie czyni powoduje, że dłużnik może nadal dokonywać wyboru, na poczet którego długu chce zaliczyć swoje świadczenie. Nadto wymaga podkreślenia, iż przyjęcie takiej możliwości wiązałoby się z niekorzystnymi konsekwencjami dla pewności obrotu i podważeniem funkcji, które w tym zakresie spełnia regulacja przewidziana przez art. 451 k.c. Brak oświadczenia dłużnika, a następnie wierzyciela o sposobie zaliczenia dokonanej wpłaty zezwalałby dłużnikowi na decydowanie o zaspokojeniu wybranego przez siebie długu w dowolnie długim terminie i jednocześnie pozbawiał wierzyciela możliwości zaliczenia spełnionego już świadczenia na poczet jakiejkolwiek jego wierzytelności (por. wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2005 r. II CK 582/04 lex nr 1110948).

Próba więc skorzystania przez wierzyciela z uprawnienia przewidzianego w art. 451 § 2 k.c. ponownie uprawnia dłużnika tj. daje mu możliwość skutecznego wskazania długu, który chciałby zaspokoić, niemniej dłużnik jest uprawniony tego dokonać tylko niezwłocznie po otrzymaniu pokwitowania. Niedokonanie wyboru przez dłużnika w chwili realizacji świadczenia i bierność wierzyciela w kwestii zarachowania nie uprawnia już dłużnika do dokonywania w dalszym ciągu wyboru, na poczet którego długu chce zaliczyć swoje świadczenie. Wykładnia ta znajduje przede wszystkim potwierdzenie w brzmieniu art. 451 k.c., jako całości, gdyż prawo do zarachowania dłużnika i wierzyciela jest ograniczone w czasie, co wynika bezpośrednio z treści art. 451 § 3 k.c. Przepis ten potwierdza tezę, że prawo wskazania, który z kilku długów ma zostać zaspokojony przez dane świadczenie, trwa do spełnienia świadczenia lub do otrzymania pokwitowania, gdyż przepis ten swą hipotezą obejmuje dopiero stan, w którym nie dokonano zarachowania. Skoro art. 451 § 1 i 2 k.c. wyraźnie wskazują, że dłużnik może dokonać zarachowania co do zasady przy spełnieniu świadczenia nie później jednak niż do chwili przyjęcia pokwitowania wystawionego przez wierzyciela, to już wykładnia językowa wskazuje, iż błędny jest pogląd, zgodnie z którym w razie niezłożenia przez wierzyciela w pokwitowaniu oświadczenia na rzecz jakiego długu ma być dane świadczenie zarachowane prawo do zarachowania zachowuje dłużnik. Nie było więc trafne stanowisko powoda, że gdy wierzyciel nie wskazał sposobu zarachowania określonego w art. 451 § 2 k.c., to wówczas następuje powrót do reguły zarachowania określonej w art. 451 § 1 k.c. ratio legis omawianego unormowania polega na wprowadzeniu reguł zaliczenia spełnionego świadczenia i tym samym uporządkowanie stosunków prawnych łączących strony. Gdyby założyć, że dłużnik może w każdym czasie złożyć oświadczenie o zarachowaniu, to cel omawianego przepisu zostałby zniweczony. Wierzyciel, dochodząc swojej wierzytelności na drodze sądowej, nigdy nie miałby pewności, czy dłużnik nie złoży oświadczenia o zaliczeniu wcześniej spełnionego świadczenia na poczet tego właśnie długu, którego spełnienia wierzyciel żąda w tym procesie. Gdy żadna ze stron nie dokonała zarachowania, unormowanie zawarte w art. 451 § 3 k.c. leży w interesie wierzyciela, skoro spełnione świadczenie na jego podstawie podlega zaliczeniu na poczet wierzytelności najwcześniej wymagalnych, a zatem tych, co do których istnieje największe ryzyko ich przedawnienia (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 listopada 2011 r. V ACa 570/11 lex nr 1129812, wyrok SN z dnia 17 stycznia 2007 r. II CSK 412/06 OSNC – ZD 2008/1/15).

Zważyć należy także, iż w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 listopada 2002 r. (I CKN 1331/00) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że między spełnieniem świadczenia przez dłużnika, który nie wskazał, na poczet którego z wielu długów dokonał zapłaty, a wystawieniem przez wierzyciela pokwitowania, o którym mowa w art. 451 § 2 k.c., winno zachodzić bezpośrednie następstwo czasowe. W przeciwnym razie należy zaś przyjąć, że żadna ze stron nie skorzystała z możliwości wyboru i wówczas długi podlegają zaspokojeniu według ustawowej reguły określonej w art. 451 § 3 k.c.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym było, że w dniu 21 czerwca 2010 r. powód zapłacił pozwanemu kwoty 23.300,00 zł i 300,00 zł tytułem należności z faktury. W tytule przelewów nie określono numerów faktur. W dniu 29 czerwca 2010 r. powód zapłacił pozwanemu kwotę 11.000,00 zł tytułem należności z faktury. W tytule przelewu nie określono numeru faktury. W dniu 5 lipca 2010 r. powód zapłacił pozwanemu kwotę 7.700,00 zł tytułem należności z faktury, a w tytule przelewu nie określono numeru faktury. Także strona pozwana nie skorzystała z możliwości oznaczenia długu, na który zalicza otrzymane wpłaty i nie wystawiła stosownego pokwitowania. Strona powodowa po spełnieniu świadczenia nie była już zatem uprawniona do wskazania sposobu zaliczenia wpłat. W sytuacji, gdy żadna ze stron nie oznaczyła sposobu zaliczenia wpłat dokonanych przez stronę powodową w dniach 21, 29 czerwca 2010 r. oraz w dniu 5 lipca 2010 r., to stosownie do wymogów wynikających z brzmienia art. 451 § 1 i 2 k.c., podlegały one zaliczeniu według reguł określonych w art. 451 § 3 k.c.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że Sąd I instancji słusznie ustalił, iż treść art. 451 § 2 k.c. nie pozwala przyjąć, że bierność wierzyciela, który mógłby skorzystać z uprawnienia przewidzianego w tym przepisie, lecz tego nie czyni powoduje, iż dłużnik może nadal dokonywać wyboru, na poczet którego długu chce zaliczyć swoje świadczenie. Przyjęcie takiej możliwości wiązałoby się bowiem z niekorzystnymi konsekwencjami dla pewności obrotu i podważeniem funkcji, które w tym zakresie spełnia regulacja przewidziana w art. 451 k.c. Między spełnieniem świadczenia przez dłużnika, który nie wskazał, na poczet którego z wielu długów dokonał zapłaty, a wystawieniem przez wierzyciela pokwitowania winno więc zachodzić bezpośrednie następstwo czasowe. W przeciwnym razie należy przyjąć, że żadna ze stron nie skorzystała z możliwości wyboru przewidzianej w art. 451 k.c. (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 11 października 2005 r. I ACa 746/05 lex nr 177004).

Na marginesie należy także dodać, iż wierzyciel nie jest zobowiązany informować dłużnika o zaliczeniu spełnionego świadczenia na poczet należności z tytułu odsetek. Nie jest także zobowiązany do wystawienia pokwitowania, z którego treści wynika, że dokonał takiego zaliczenia. Artykuł 462 § 1 k.c. daje dłużnikowi uprawnienie do żądania od wierzyciela pokwitowania, ale obowiązek wystawienia takiego pokwitowania, obwarowany sankcjami (por. art. 463 k.c.), powstaje dopiero po zgłoszeniu przez dłużnika takiego żądania (por. wyrok SN z dnia 9 lutego 2005 r. II CK 433/04 lex nr 284127).

Skoro powód nie skorzystał z uprawnień określonych w art. 451 § 1 k.c. podczas dokonywania wpłat w/w należności pieniężnych w dniach 21, 29 czerwca 2010 r. oraz w dniu 5 lipca 2010 r., to stosownie do wymogów wynikających z brzmienia art. 451 § 1 i 2 k.c., podlegały one zaliczeniu według reguł określonych w art. 451 § 3 k.c. przez pozwanego, który mógł określić, na poczet których długów powoda zalicza jego wpłaty. W tej sytuacji pozwany mógł podnieść zarzut potrącenia wierzytelności. Podniesiony przez powoda w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 498 i 499 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie okazał się również bezzasadny. Powód nie wykazał bowiem swojego zarzutu, że zapłacił za te wierzytelności (art. 6 kc).

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał apelację powoda za nieuzasadnioną i orzekł o jej oddaleniu na podstawie 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na mocy art. 98 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. W myśl tej zasady strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W niniejszej sprawie, koszty poniesione przez pozwanego wyniosły kwotę 1.200,00 złotych, a ich wysokość stanowiła wynagrodzenie radcy prawnego pozwanego ustalone na podstawie § 2 w zw. z § 6 pkt 5 w zw. § 12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.