Niniejszy dokument nie stanowi doręczenia w trybie art. 15 zzs 9 ust. 2 ustawy COVID-19 (Dz.U.2021, poz. 1842)
Sygn. akt I AGa 155/20
Dnia 3 marca 2022 r.
Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący: |
SSA Beata Kurdziel |
Protokolant: |
starszy sekretarz sądowy Marta Sekuła |
po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2022 r. w Krakowie na rozprawie
sprawy z powództwa M. K. i M. M.
przeciwko E. Ł.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 26 lutego 2020 r., sygn. akt IX GC 1313/18,
1. oddala apelację;
2. zasądza od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;
3. przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata D. S. kwotę 4050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) brutto tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu pozwanej w postępowaniu apelacyjnym.
SSA Beata Kurdziel
Sygn. akt I ACa 155/20
Pozwem w postępowaniu nakazowym wniesionym w dniu 12 marca 2018 r. powodowie M. K. i M. M. domagali się zasądzenia na ich rzecz od pozwanej E. Ł. kwoty 97.785 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 marca 2018 r. do dnia zapłaty i z kosztami procesu.
Na uzasadnienie żądania podali, że strony łączyły dwie umowy (nr (...). (...) na wykonanie projektu konstrukcji dla budowy Centrum (...) w Z. i nr (...) na opracowanie koncepcji oraz wielobranżowej dokumentacji projektowo- kosztorysowej branży konstrukcyjnej wraz z uzyskaniem pozwolenia na budowę budynków w W.. Na mocy porozumienia z 27 stycznia 2018 r. pozwana zobowiązała się zapłacić na rzecz powodów kwotę 153.905 zł, z czego kwotę 138.407 zł w terminie do dnia 28 lutego 2018 r. Na zabezpieczenie roszczeń powodów pozwana wystawiła dwa weksle in blanco. W związku z tym, że pozwana nie uregulowała należności powodowie wypełnili jeden z weksli na kwotę 138.407 zł. Pomimo wezwania do wykupienia weksla pozwana uregulowała należność w części- do zapłaty pozostała kwota 97.785 zł.
Nakazem zapłaty z dnia 30 marca 2018r. wydanym w postępowaniu nakazowym Sąd Okręgowy w Krakowie nakazał pozwanej, aby w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaciła powodom do ich niepodzielnej ręki kwotę 97.785 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 marca 2018r. do dnia zapłaty oraz kwotę 4840 zł tytułem kosztów procesu albo wniosła w tym terminie zarzuty.
W zarzutach od nakazu zapłaty pozwana domagała się uchylenia nakazu oraz oddalenia powództwa w całości i zasądzenia od powodów kosztów procesu. Zarzuciła, że przekazana przez powodów dokumentacja dotycząca projektu budowlanego sanatorium w K. posiadała wady, o czym pozwana powzięła wiadomość dopiero po podpisaniu porozumienia z 27 stycznia 2018 r. Wady były wielokrotnie zgłaszane, pomimo tego powodowie nie usunęli wad, ani nie dostarczyli dzieła wolnego od wad. W konsekwencji pozwana wezwała powodów do zapłaty kwoty 129.150 zł tytułem odszkodowania (jest to kwota potrzebna do sporządzenia nowego projektu budowlanego i wykonawczego). W związku ze stwierdzonymi wadami pozwana złożyła również oświadczenie o obniżeniu ceny o 36.900 zł za wykonany przez powodów projekt. Ponadto według wiedzy pozwanej wykonany przez powodów projekt na podstawie umowy nr (...) również posiadał liczne wady. W toku procesu pozwana przyznała, że nie kwestionowała roszczeń powodów wynikających z umowy z 14 kwietnia 2017 r. nr (...) na wykonanie projektu konstrukcji dla budowy Centrum (...) w Z.. Z kolei z powodu nienależytego wykonania dwóch pozostałych umów (nr (...)) pozwana poniosła szkodę w łącznej wysokości nie mniejszej, niż 126.075 zł.
Wyrokiem z dnia 26 lutego 2020r. Sąd Okręgowy w Krakowie utrzymał w całości w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 30 marca 2018 r. wydany pod sygnaturą akt (...) (pkt I), zasądził od pozwanej na rzecz powodów kwotę 5.320,60 tytułem kosztów procesu poniesionych po wydaniu nakazu zapłaty (pkt II), nakazał wypłacić Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata D. S. kwotę 4.428 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu (pkt III).
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Strony łączyły trzy umowy, na podstawie których pozwana zamówiła u powodów (prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej) wykonanie określonych projektów:
w dniu 14 kwietnia 2017 r. strony zawarły umowę nr (...) na wykonanie projektu konstrukcji dla budowy Centrum (...) w Z.;
w dniu 23 maja 2017 r. strony zawarły umowę nr (...) na wykonanie projektu przebudowy z nadbudową budynku (...)w K.;
w dniu 31 maja 2017 r. strony zawarły umowę nr (...) na opracowanie koncepcji oraz wielobranżowej dokumentacji projektowo- kosztorysowej branży konstrukcyjnej wraz z uzyskaniem pozwolenia na budowę określonych budynków w W..
Powodowie przekazali pozwanej wykonany projekt budowlany dotyczący sanatorium w K. w dniu 31 maja 2017 r., a dniu 12 grudnia 2017 r. przekazali dokumentację projektową wraz z instalacjami wewnętrznymi i infrastrukturą zewnętrzną.
W dniu 27 stycznia 2018 r. strony zawarły porozumienie, zgodnie z którym m. in.:
potwierdzono wykonanie w całości umowy nr (...);
potwierdzono wykonanie umowy nr (...) w zakresie projektu rozbiórki oraz w zakresie projektu budowlanego, za który pozwana nie dokonała zapłaty wynagrodzenia; nie wykonano projektu wykonawczego;
potwierdzono wykonanie umowy nr (...) w zakresie koncepcji i projektu budowlanego- pozwana nie uregulowała należności za te prace;
strony rozwiązały umowę nr (...) w zakresie niewykonanym;
z tytułu wykonania projektu budowlanego objętego umową nr (...) powodom przysługiwało wynagrodzenie w wysokości 36.900 zł płatne w terminie do dnia 28 lutego 2018 r.;
pozwana zwolniła powodów z obowiązku wykonania projektu wykonawczego objętego umową nr (...) i zrzekła się wszelkich roszczeń z tego tytułu;
pozwana uznała co do zasady i co do wysokości dług względem powodów w wysokości 153.905 zł wynikający z faktury VAT nr (...) (faktury dotychczas wystawione, obejmujące wynagrodzenie z trzech umów) oraz tytułem wynagrodzenia w wysokości 36.900 zł za wykonanie projektu budowlanego objętego umową nr (...) i tytułem wynagrodzenia w wysokości 38.745 zł za wykonanie projektów wykonawczych objętych umową nr (...);
dług w wysokości 153.905 zł miał być uregulowany przez pozwaną w ten sposób, że kwota 138.407 zł miała być zapłacona w terminie do dnia 28 lutego 2018 r., a kwota 15.498 zł w terminie późniejszym przy spełnieniu określonych przesłanek wskazanych w porozumieniu;
na zabezpieczenie roszczeń powodów o zapłatę kwoty 153.905 zł pozwana wystawiła dwa weksle in blanco wraz z deklaracją wekslową.
Powodowie zgodnie z deklaracją wekslową wypełnili jeden z weksli in blanco na kwotę 138.407 zł z terminem zapłaty do dnia 28 lutego 2018 r. Pismem z dnia 20 lutego 2018 r. zawiadomili pozwaną o wypełnieniu weksla i wezwali do jego wykupienia w terminie do dnia 28 lutego 2018 r. Pozwana uregulowała jedynie część należności. Do zapłaty pozostała kwota 97.785 zł, wobec czego powodowie ponownie wezwali pozwaną do zapłaty pismem z 6 marca 2018 r.
Rzekome wady dotyczące wykonanego przez powodów projektu budowlanego sanatorium w K. (umowa nr (...)) zostały zgłoszone po raz pierwszy przez pozwaną w dniu 31 stycznia 2018 r. w e- mailu skierowanych do powodów, a następnie w kolejnych e- mailach i pismach.
W piśmie z 16 marca 2018 r. pozwana wezwała powodów do zapłaty kwoty 129.150 zł tytułem rzekomo poniesionej szkody mającej wynikać z nieusunięcia wad dotyczących projektu sanatorium w K. i zlecenia prac innemu podmiotowi.
W piśmie z 26 marca 2018 r. pozwana złożyła oświadczenie o obniżeniu ceny o 36.900 zł z tytułu rzekomych wad projektu budowlanego sanatorium w K..
Powodowie w e- mailu z 14.02.2018 r. ustosunkowali się do rzekomych wad, a w piśmie z 3 kwietnia 2018 r. ustosunkowali się do żądania obniżenia ceny.
Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił dowodów z dokumentów, kserokopii dokumentów i korespondencji elektronicznej, których autentyczność nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana przez strony.
W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy wskazał, że powodowie wywodzili powództwo z weksla in blanco wystawionego przez pozwaną na zabezpieczenie ich roszczeń wynikających z porozumienia zawartego między stronami w dniu 27 stycznia 2018 r., stosownie do deklaracji wekslowej z tej samej daty. Z art. 485 § 2 k.p.c. (w brzmieniu ówcześnie obowiązującym) wynika, że Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym przeciwko zobowiązanemu z weksla należycie wypełnionego, którego prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. Powodowie wypełnili weksel zgodnie z deklaracją wekslową. Weksel służył na zabezpieczenie roszczeń powodów wynikających z zawartego porozumienia na łączną kwotę 153.905 zł, przy czym powodowie wypełnili jeden z dwóch weksli na kwotę 138.407 zł. Weksel został należycie wypełniony, a jego prawdziwość i treść nie nasuwały wątpliwości. W konsekwencji Sąd uwzględnił powództwo i wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla.
Wbrew twierdzeniom powodów możliwe było co do zasady badanie tzw. stosunku podstawowego, tj. badanie, czy powodom przysługiwała wierzytelność względem pozwanej objęta sumą wekslową. Weksel in blanco został bowiem wystawiony przez pozwaną na zabezpieczenie roszczeń powodów wynikających z zawartego porozumienia, będącego konsekwencją zawarcia między stronami trzech umów o dzieło w rozumieniu art. 627 k.c. W konsekwencji możliwe było zbadanie, czy powodom przysługiwała wierzytelność zabezpieczona wekslem in blanco, czyli czy powodowie zasadnie wypełnili weksel. Dopuszczalność badania w takim stanie stosunku podstawowego jest powszechnie akceptowana. W ocenie Sądu I instancji zarzuty pozwanej nie dawały jednakże podstaw do uchylenia nakazu zapłaty i do oddalenia powództwa.
Pozwana twierdziła, że projekt budowlany wykonany na podstawie umowy z 23 maja 2017 r. nr (...) (dot. budynku (...) w K.) miał wady. Z powodu rzekomych wad pozwana wezwała powodów do zapłaty kwoty 129.150 zł tytułem odszkodowania, a także złożyła oświadczenie o obniżeniu ceny o 36.900 zł za wykonany przez powodów projekt na podstawie rękojmi za wady. Twierdzenia pozwanej o istnieniu rzekomej szkody w wysokości 129.150 zł były bez znaczenia, albowiem pozwana nie sprecyzowała w związku z tym żadnych żądań bądź zarzutów. W szczególności pozwana nie złożyła oświadczenia o potrąceniu rzekomej wierzytelności w wysokości 129.150 zł z wierzytelnościami powodów i tym samym nie podniosła procesowego zarzutu potrącenia. Nie było podstaw do uznania, że w zarzutach od nakazu zapłaty zostało złożone oświadczenie o potrąceniu i zarzut potrącenia, a gdyby nawet, to z uwagi na ograniczenia wynikające z art. 493 § 3 k.p.c. (w brzmieniu sprzed nowelizacji, która weszła w życie z dniem 07.11.2019 r.) pozwana nie mogła skutecznie dokonać potrącenia (jej rzekoma wierzytelność nie była udowodniona dokumentami z art. 485 k.p.c.). Ponadto, w zarzutach od nakazu zapłaty pozwana nie podniosła żadnych zarzutów co do pozostałych projektów, poza ogólnikowym twierdzeniem, że wg jej wiedzy wykonany przez powodów projekt na podstawie umowy nr (...) (W.) również posiadał liczne wady. Dopiero w załączniku do protokołu rozprawy z 26 lutego 2020 r. pozwana twierdziła, że projekt wykonany na podstawie umowy nr (...) miał wady; nadto analiza kalkulacji rzekomo poniesionej szkody opisanej w tym załączniku prowadziła do wniosku, że szkoda obejmowała również rzekomo nienależyte wykonanie umowy nr (...). W związku z tym należy podnieść, że nowe twierdzenia i dowody zawarte w załączniku do protokołu rozprawy były spóźnione. Niezależnie od tego ponownie należy podnieść, że z uwagi na brak sprecyzowania przez pozwaną żądań bądź zarzutów (w tym zarzutu potrącenia) twierdzenia pozwanej dotyczące rzekomego nienależytego wykonania umowy nr (...) były bez znaczenia.
Twierdzenia pozwanej o rzekomo wadliwym wykonaniu umowy nr (...) (dot. budynku (...) w K.), w wyniku czego pozwana złożyła oświadczenie o obniżeniu wynagrodzenia o 36.900 zł za wykonany przez powodów projekt na podstawie rękojmi za wady były bez znaczenia. Należy w tym miejscu podkreślić, że zarzut obniżenia wynagrodzenia dotyczył wyłącznie umowy nr (...) (ani w zarzutach od nakazu zapłaty, ani w załączniku do protokołu rozprawy z 26.02.2020 r. pozwana nie twierdziła, że rzekome nienależyte wykonanie drugiej umowy nr (...) skutkowało obniżeniem wynagrodzenia z tytułu rękojmi). Pozwana nie mogła skutecznie złożyć oświadczenia o obniżeniu wynagrodzenia z tytułu umowy nr (...), albowiem stosownie do art. 563 § 1 k.c. w zw. z art. 638 § 1 k.c. utraciła uprawnienia z tytułu rękojmi za wady. Zgodnie z art. 563 § 1 k.c., mającym odpowiednio zastosowanie do umowy o dzieło, przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później - jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu. Strony były przedsiębiorcami. Ponadto z uwagi na wykonywany zawód (architekt) i posiadane doświadczenie przez pozwaną należało od niej wymagać podwyższonej staranności. Z poczynionych ustaleń faktycznych wynikało, że powodowie przekazali pozwanej wykonany projekt budowlany dotyczący sanatorium w K. (umowa nr (...)) w dniu 31 maja 2017 r., a dniu 12 grudnia 2017 r. przekazali dokumentację projektową wraz z instalacjami wewnętrznymi i infrastrukturą zewnętrzną. Pozwana posiadała zatem kompletną dokumentację projektową w dniu 12 grudnia 2017 r. Z uwagi na kwalifikacje i doświadczenie zawodowe pozwanej należało uznać, że powinna niezwłocznie zbadać jakość wykonanych projektów i zawiadomić powodów o rzekomych wadach. Tymczasem z poczynionych ustaleń faktycznych wynikało, że pierwsze wady co do wykonanego projektu pozwana zgłosiła w e- mailu z 31 stycznia 2018 r. (wg twierdzeń pozwanej po raz pierwszy wady zgłosiła ustnie w dniu 29.01.2018 r.- różnica w datach 29.01.2018 r. i 31.01.2018 r. jest nieznaczna i nie miała wpływu na ocenę stanu prawnego). Z powyższego wynikało, że pozwana zgłosiła po raz pierwszy wady około półtora miesiąca po przekazaniu projektu, co należało uznać za zachowanie sprzeczne z aktami staranności wynikającymi z art. 563 § 1 k.c. Powołany przepis jest niezwykle istotny w obrocie profesjonalnym i ma służyć bezpieczeństwu tego obrotu poprzez zapobieganie korzystaniu z uprawnień bądź roszczeń z tytułu rękojmi ponad czas niezbędny do zbadania wad i ich zgłoszenie. Pozwana- choć tego nie podnosiła- nie powinna oczekiwać na zbadanie projektów przez jej zleceniodawców. Powodów bowiem łączyła umowa z pozwaną, a nie z innymi podmiotami; nadto pozwana miała wiedzę i doświadczenie niezbędne do oceny projektów pod kątem istnienia wad. Ponadto wymaga podkreślenia, że na kilka dni przed pierwszym zgłoszeniem wad, tj. w dniu 27 stycznia 2018 r. pozwana zawarła porozumienie z powodami, w którym w istocie potwierdziła wykonanie projektu bez wad i zobowiązała się zapłacić z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 36.900 zł, czyli uznała dług. Przystępując do zawarcia porozumienia pozwana tym bardziej powinna zbadać projekt wykonany przez powodów pod kątem rzekomego istnienia wad, czego albo zaniechała albo uznała, że projekt nie miał wad. Należy ponadto dodać, że nie było podstaw do uznania, że wady mogły wyjść na jaw później (wady projektowe nie są co do zasady wadami ukrytymi, a pozwana nie twierdziła, że wady były ukryte). Sąd ponadto zwraca uwagę, że w przypadku projektu dotyczącego umowy nr (...) (W.) strony wprowadziły do porozumienia określone postanowienia dotyczące zbadania projektu oraz zgłaszania wad i uwag. W przypadku projektu dotyczącego umowy nr (...) (K.) takich postanowień brak, co dodatkowo potwierdzało przyjęcie, że projekt musiał być uprzednio zbadany przez pozwaną i nie miała żadnych zastrzeżeń. Jeżeli natomiast pozwana nie zbadała projektu, to jak wskazano wyżej, utraciła uprawnienia z tytułu rękojmi.
Wskazane powyżej stanowisko Sądu Okręgowego prowadziło do wniosku, że przeprowadzenie zawnioskowanych przez pozwaną dowodów powołanych zarówno w zarzutach od nakazu zapłaty (za wyjątkiem dowodów, na podstawie których Sąd poczynił niezbędne ustalenia faktyczne), jak i w załączniku do protokołu rozprawy z 26 lutego 2020 r. było zbędne. Dowody te zmierzały bowiem do wykazania istnienia wad i wysokości szkody.
W konsekwencji, Sąd Okręgowy utrzymał w całości w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 30 marca 2018 r. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.
Apelację od ww. wyroku wniosła pozwana E. Ł., zaskarżając go w zakresie punktu I i II oraz zarzucając:
I. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj.:
a) art. 217§1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie przez Sąd Okręgowy wniosków dowodowych złożonych w zarzutach od nakazu zapłaty, w piśmie procesowym z dnia 4 stycznia 2020r. , a następnie ponowionych na rozprawie w dniu 26 lutego 2020r. o dopuszczenie dowodu z dokumentów, zeznań świadków oraz opinii biegłego, w sytuacji, gdy te środki dowodowe zmierzały do wykazania faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, co doprowadziło do nierozpoznania przez Sąd Okręgowy istoty sprawy poprzez niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności, a w szczególności poprzez :
- brak zbadania prawidłowości wykonania przez powodów tzw. stosunku podstawowego łączącego strony czyli umów o dzieło nr (...) wraz z aneksem z dnia 6.11.2017r. oraz umowy nr (...) wraz z aneksem z dnia 31 .05.2017r.;
- brak zbadania kwestii ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej powodów wynikającej z niewłaściwego wykonania ww. umów na zasadach ogólnych (art. 471 k.c.), na którą powoływała się pozwana;
- pominiecie przez Sąd kwestii podniesionego przez pozwaną zarzutu wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową, z uwagi na fakt, że powodowie nienależycie wywiązali się z umów o dzieło, a wobec tego nie należało im się wynagrodzenie w wysokości, jaka została wpisana na wekslu;
II. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:
a) art. 563§1 k.c. w zw. z art. 638§1 k.c. oraz art. 471 k.c. poprzez ich niewłaściwą wykładnię polegającą na uznaniu, iż powództwo jest zasadne, a wszystkie zarzuty pozwanej były bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy oraz że pozwana utraciła uprawnienia do podnoszenia roszczeń z tytułu rękojmi za wady dzieł, podczas, gdy w istocie pozwana prawidłowo podnosiła twierdzenia i zarzuty zmierzające do oddalenia powództwa zarówno na podstawie odpowiedzialności z rękojmi za wady dzieła, jak i na podstawie odpowiedzialności odszkodowawczej za nieprawidłowe wykonanie zobowiązań przez powodów (art./. 471 k.c.);
II. błąd w ustaleniach faktycznych będących podstawą zaskarżonego wyroku polegający na przyjęciu przez Sąd Okręgowy, że pozwana nie zgłosiła powodom wad dzieła w postaci dokumentacji projektowej niezwłocznie po ich ujawnieniu.
W oparciu o ww. zarzuty pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Krakowie oraz przyznanie pełnomocnikowi z urzędu pozwanej kosztów nieopłaconej pomocy prawnej w postępowaniu odwoławczym.
Nadto, w piśmie z dnia 31 maja 2020r. pozwana wskazała, że jest architektem i nie posiada wiedzy do samodzielnego sprawdzania projektów konstrukcyjnych.
Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.
Rozważania w sprawie rozpocząć należy od wskazania, że niniejsze postępowanie wszczęte zostało na skutek pozwu złożonego w dniu 12 marca 2018r. w postępowaniu nakazowym. Zgodnie z art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2019.1469), która weszła w życie 7 listopada 2019r., sprawy wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej rozpoznawane w postępowaniu nakazowym podlegają rozpoznaniu zgodnie z przepisami w brzmieniu dotychczasowym. Istotne jest, że powodowie domagali się zapłaty roszczenia wynikającego z weksla. Trafnie Sąd Okręgowy wskazał, że w niniejszej sprawie możliwe było badanie zarzutów dotyczących tzw. stosunku podstawowego. Pozwana była bowiem wystawcą weksla na zabezpieczenie roszczeń wynikających z umów o dzieło łączących strony, zaś posiadaczami weksla – powodowie, będący pierwotnymi wierzycielami. Podkreślić należy również, iż konstrukcja zobowiązania wekslowego wpływa w sposób zasadniczy na rozkład ciężaru dowodu w procesie, w którym posiadacz weksla dochodzi należności z weksla; to dłużnik wekslowy ma obowiązek wykazać okoliczności wykazujące brak zasadności zobowiązania wekslowego. Przeniesienie sporu na płaszczyznę stosunku podstawowego skutkuje uznaniem, iż udowodnienie okoliczności dotyczących nieistnienia lub mniejszego rozmiaru zadłużenia ze stosunku podstawowego, którego dotyczy weksel, obciąża dłużnika wekslowego.
Za Sądem Okręgowym wskazać należy, że pozwana podnosiła w sprawie dwojakiego rodzaju zarzuty świadczące w jej ocenie o bezzasadności roszczenia powodów i wypełnieniu weksla niezgodnie z deklaracją wekslową. Po pierwsze, wskazując na wady dokumentacji projektowej, podnosiła, że poniosła szkodę w wysokości 129.150 zł, którą powodowie mają obowiązek naprawienia, oraz powoływała się na zgłoszone żądanie obniżenia ceny o 36.900 zł. Na okoliczność nieprawidłowego wykonania umów powódka domagała się przeprowadzenia dowodu z dokumentacji projektowej sporządzonej przez powodów, zeznań świadków oraz dowodu z opinii biegłego.
Prawidłowo Sąd I instancji przyjął, że twierdzenia pozwanej dotyczące poniesienia szkody, której domagała się naprawienia przez pozwanych na podstawie art. 471 k.c., nie mają w niniejszej sprawie żadnego znaczenia. Pozwana nie złożyła żadnego oświadczenia w przedmiocie potrącenia przysługującej jej wierzytelności z tytułu naprawienia szkody (nawet w sytuacji, gdyby okazało się że powódka poniosła z tytułu niewłaściwego wykonania umowy łączącej strony szkodę we wskazywanej wysokości) i nie podniosła zarzutu potrącenia. W apelacji wprost wskazane zostało, że pozwana takiego oświadczenia nie złożyła, bowiem byłoby ono jednoznaczne z niewłaściwym uznaniem długu, którego istnienie pozwana kwestionuje. Dodatkowo wskazać należy (co wyszczególnione zostało w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku), że w niniejszej sprawie zastosowanie ma przepis art. 493§3 k.p.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji, zgodnie z którym w postępowaniu nakazowym mogą być zgłoszone do potrącenia tylko wierzytelności udowodnione dokumentami, określonymi w art. 485 k.p.c. Zatem, nawet gdyby powódka zgłosiła zarzut potrącenia wierzytelności z tytułu poniesionej szkody, zarzut ten nie mógłby zostać uwzględniony z uwagi na ograniczenia dowodowe. Zauważyć należy, że roszczenie zamawiającego dzieło o naprawienie szkody istnieje niezależnie od przysługującego wykonawcy roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za wykonanie dzieła, a wzajemne umorzenie ww. wierzytelności może nastąpić przez potrącenie.
Odnośnie zarzutów powódki opierających się na przepisach dotyczących rękojmi za wady, wskazać należy, że strony łączyły umowy o dzieło. Zgodnie zatem z art. 638§1 k.c., do odpowiedzialności za wady dzieła zastosowanie będą miały odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży tj. art. 556-576 k.c. Pozwana podnosząc zarzuty dotyczące nieprawidłowego wykonania dokumentacji powoływała się na oświadczenie o obniżeniu ceny za wykonanie projektu budowlanego (...) w K. przy ul. (...). Ocena ww. zarzutu musi zostać dokonana przez pryzmat art. 563 k.c., powodowie powoływali się bowiem na utratę przez pozwaną uprawnień z rękojmi z uwagi na niezbadanie rzeczy i niezawiadomienie niezwłoczne o wadzie. Zgodnie z ww. przepisem, przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku, gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu (§1); do zachowania terminu wystarczy wysłanie przed jego upływem zawiadomienia o wadzie (§2 ). Pozwana nie przeczy, że w dniu 12 grudnia 2017r. posiadała całość dokumentacji projektowej sporządzonej przez powodów w ramach ww. projektu (...). Zgłoszenie zastrzeżeń co do prawidłowości wykonania projektu i zawiadomienie powodów o występowaniu wad dokonane w dniu 27 stycznia 2018r., prawidłowo uznane została przez Sąd Okręgowy za niespełniające wymogów z art. 563 k.c. Z dokumentów dołączonych do akt, w szczególności z treści zawartego w dniu 27 stycznia 2018r. porozumienia wynika, że strony przewidziały miesięczny termin do sformułowania przez zamawiającego (tj. pozwaną) uwag do projektów odnośnie kamienic przy ul. (...)), co jest równoznaczne z jednoczesnym zbadaniem ww. projektów w powyższym terminie. Zastrzeżeń takich nie zawarto odnośnie projektu (...), co – jak wskazał Sąd Okręgowy – potwierdza stanowisko, że projekt był już zbadany. Nawet, gdyby uznać, że takiego badania nie było, należy przyjąć, że zbadanie projektu (...) i zawiadomienie o tym powodów pod koniec stycznia 2018r. odbyło się z przekroczeniem terminów z art. 563 k.c. Z treści ww. porozumienia wynika bowiem, że miesięczny termin jest terminem odpowiednim na dokonania badania projektów oraz niezwłoczne zawiadomienie kontrahenta i stosowanym w stosunkach między stronami. Nie mógł zostać uwzględniony zarzut pozwanej, iż jest ona z zawodu architektem i sama nie mogła dokonać zbadania przedłożonych projektów. Jest oczywistym, że pozwana – uznając brak odpowiednich kwalifikacji po swojej stronie, winna posłużyć się osobą trzecią. Na marginesie zaznaczyć należy, że z korespondencji mailowej znajdującej się w aktach (k.628, 668), przedłożonej przez pozwaną, wynika, że sprawdzenie dokumentacji odbywało się i nie było dokonywane przez nią („obawiam się, że w ten sposób próbował uniknąć sprawdzenia projektu przez K. i T.”; „Dzień dobry, współpracujący z nami konstruktor przejrzał wstępnie przesłane materiały”).
Poza oświadczeniem o obniżeniu ceny, pozwana nie skorzystała z żadnych uprawnień przewidzianych przepisami o rękojmi, w szczególności nie złożyła oświadczenia o odstąpieniu od umowy ani dalszych oświadczeń o obniżeniu ceny.
W uwzględnieniu ww. wywodów, brak podstaw do uznania za zasadne podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia prawa procesowego oraz prawa materialnego. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy były wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy i ustalenia te Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje za własne. Prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność wadliwego wykonania umowy przez powodów, w sytuacji utraty uprawnień z rękojmi oraz w sytuacji braku możliwości uwzględnienia zarzutów związanych z roszczeniami odszkodowawczymi, było zbędne. Trafnie zatem wnioski dowodowe zmierzające do wykazania wadliwości dzieła zostały oddalone. Chybiony jest także zarzut nierozpoznania istoty sprawy. Sąd Okręgowy ocenił zgłoszone żądanie, właściwie uznając, że zarzuty podniesione przez pozwaną nie mogły odnieść skutku.
Wobec powyższego, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.
O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c., zasądzając od pozwanej jako strony przegrywającej spór na rzecz powodów kwotę 4050 zł, obejmującą wynagrodzenie pełnomocnika obliczone na podstawie §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Jednocześnie przyznane zostało od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie wynagrodzenie na rzecz pełnomocnika pozwanej z urzędu, obliczone na podstawie §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie. Sąd Odwoławczy nie znajduje bowiem dostatecznych i przekonujących racji prawnych przemawiąjących za różnicowaniem stawek tego wynagrodzenia pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami tylko z tego powodu, że źródła ich umocowań dla reprezentowania stron postępowań sądowych, w odniesieniu do mandatariuszy z wyboru i z urzędu, są różne. Takie zróżnicowanie jest sprzeczne z przepisami Ustawy Zasadniczej.
SSA Beata Kurdziel