Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI ACa 833/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA – Aldona Wapińska

Sędzia SA – Krzysztof Tucharz (spr.)

Sędzia SA – Ewa Zalewska

Protokolant: – sekr. sądowy Beata Pelikańska

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództw (...) z siedzibą w P.

przeciwko (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 15 lutego 2013 r., sygn. akt XVII AmC 1230/12

I zmienia w całości zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala powództwa i zasądza od (...) z siedzibą w P. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 1.457 zł (jeden tysiąc czterysta pięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II zasądza od (...) z siedzibą w P. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. kwotę 3.388 zł (trzy tysiące trzysta osiemdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uwzględnił 4 powództwa (...) z siedzibą w P. (po połączeniu 4 spraw do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia) skierowane przeciwko (...) sp. z o.o. z siedziba w K. o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone i zakazał pozwanej wykorzystywania w umowach z konsumentami postanowień wzorca umowy o treści:

1)  Organizator nie ponosi odpowiedzialności za skuteczność dostarczania wiadomości tekstowych (SMS-ów) ...

2)  Organizator nie ponosi odpowiedzialności za (...) działania instytucji bankowych (...)

3)  Organizator nie ponosi odpowiedzialności za skuteczności (...) połączeń telefonicznych (...)

4)  Organizator nie ponosi odpowiedzialności za (...) działania (...) (...)”.

Ponadto zasądził od pozwanej na rzecz powodowego Stowarzyszenia koszty zastępstwa procesowego, nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 2.400 zł tytułem opłaty sądowej od 4 pozwów, od której uiszczenia powód był zwolniony i zasądził publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanej.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Pozwana Spółka prowadzi działalność gospodarczą m. in. w zakresie wydawnictwa, nadawania programów telewizyjnych i radiofonicznych. W dniach od 2 kwietnia 2011 r. do 2 września 2011 r. zorganizowała ona loterię, której zasady zostały określone we wzorcu o nazwie „Regulamin loterii promocyjnej (...), zawierającej postanowienia, które zakwestionowała strona powodowa.

Warunkiem uczestnictwa w loterii było dokonanie zakupu mobilnego gadżetu multimedialnego poprzez przesłanie wiadomości SMS, zlecenie przelewu bankowego albo realizację przekazu pocztowego. Każdy prawidłowo dokonany zakup stanowił równocześnie potwierdzenie zwrotnym SMS-em zgłoszenie udziału w loterii a spośród wszystkich prawidłowo nadesłanych zgłoszeń wyłonieni zostali zwycięzcy dla których przewidziano nagrody pieniężne wartości 1.000 i 100 zł. Miały one zostać przekazane tym osobom na wskazany rachunek bankowy, lub przelewem pocztowym. Natomiast nagrody rzeczowe były wysyłane pocztą kurierską.

W postanowieniach końcowych regulaminu organizator loterii zastrzegł, że nie ponosi odpowiedzialności za: skuteczność dostarczenia wiadomości tekstowych (SMS – ów) oraz połączeń telefonicznych, jak również za działania instytucji bankowych praz (...).

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko powoda, że wszystkie przytoczone wyżej klauzule mają abuzywny charakter, w rozumieniu przepisu art. 385 1 § 1 zd. 1 k.c. i mieszczą się hipotezie art. 385 3 pkt 2 k.c. zgodnie z którym w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności wyłączają lub istotne ograniczają odpowiedzialność przedsiębiorcy względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

Wyłączenie odpowiedzialności przedsiębiorcy w stosunku do konsumenta za działania podmiotów z pomocą których wykonuje swoje zobowiązanie umowne prowadzi do przesunięcia ryzyka gospodarczego na konsumenta, które z natury rzeczy powinno obciążać podmiot prowadzący działalność gospodarczą. W rozpoznawanej sprawie dobrym obyczajem jest aby przedsiębiorca organizujący loterię zapewnił prawidłowość jej funkcjonowania. Konsument przystępujący do loterii powinien mieć pewność i jasność stosunku prawnego łączącego go z organizatorem.

Brzmienie zakwestionowanych postanowień sugeruje wyłącznie odpowiedzialność pozwanej spółki w każdej sytuacji a nie jak sugerowała to ta strona – jedynie co do podejmowanych przez konsumenta czynności przedkontraktowych.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy rozstrzygnął stosownie do wyniku sprawy.

W złożonej od tego wyroku apelacji pozwana zarzuciła:

1)  naruszenie prawa materialnego tj.:

a)  art. 65 § 1 oraz § 2 k.c. w zw. z art. 474 k.c. przez błędną wykładnię pkt 16.2 regulaminu skutkujące przyjęciem poglądu, że poprzez wprowadzenie takiego postanowienia do regulaminu pozwana wyłączyła swoją odpowiedzialność względem konsumentów za nienależyte działania podmiotów – usługodawców (pocztowych, telekomunikacyjnych itp.), za pomocą których wykonuje ona swoje świadczenia względem konsumentów, podczas gdy prawidłowa wykładnia tego zapisu wskazuje jednoznacznie, że odnosi się on jedynie do relacji przedkontraktowych,

b)  art. 385 1 § 1 zd. 21 k.c. poprzez uznanie, że postanowienie pkt 16.2 Regulaminu loterii promocyjnej kształtuje w jakikolwiek sposób prawa i obowiązki konsumentów w sytuacji gdy nie wywołuje ono żadnych skutków prawnych,

c)  art. 65 k.c. poprzez uznanie, że w umowach (oraz regulaminach) zawartych przez przedsiębiorcę z konsumentami można dokonywać wykładni postanowień umownych opierając się jedynie na literalnej treści postanowienia,

d)  naruszenie art. 385 1 § 1 k.c. raz art. 58 § 3 k.c. poprzez wskazanie, że przedmiotowe postanowienie jest sprzeczne z art. 474 k.c. co powinno prowadzić do oceny, że jest nieważne z mocy prawa, a tym samym nie może być objęte hipotezą art. 385 1 § 1 k.c.,

e)  naruszenie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o kosztach sądowych w (...) cywilnych poprzez pobranie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa nieuiszczonej opłaty sądowej od czterech połączonych pozwów (2.400 zł) zamiast jednej kwoty 600 zł.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie wszystkich powództw połączonych do łącznego rozpoznawania pod sygn. akt XVIII Amc 1230/12 oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu.

Ponadto wnosiła o przyznanie jej od strony przeciwnej kosztów postępowania apelacyjnego.

W piśmie procesowym z dnia 14 lutego 2014 r. stanowiącym uzupełnienie zarzutów apelacyjnych pozwana powołała się na dodatkowy zarzut tj. naruszenia art. 128 ustawy Ordynacja podatkowa w zw. z art. 8 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych oraz art. 2 k.p.c. a ponadto naruszenie art. 7 ust. 1, art. 32 ust. 4 i art. 46 ustawy o grach hazardowych oraz art. 207 ustawy Ordynacja podatkowa przez ich błędną wykładnię i w konsekwencji sprzeczne z prawem uznanie, że określone w zaskarżonym wyroku postanowienia regulaminu loterii promocyjnej (...) są niedozwolone w rozumieniu art. 385 ( 1) k.c. w sytuacji gdy przedmiotowy regulamin, zgodnie z przepisami ustawy o grach hazardowych z dnia 19 listopada 2009 r. musiał być, przed rozpoczęciem jego stosowania, przez pozwaną, w obrocie z konsumentami, zatwierdzony w formie decyzji administracyjnej przez Dyrektora Izby Celnej – co nastąpiło na podstawie decyzji Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia 31 marca 2011 r. sygn. (...).

Pozwany przedstawił na tę okoliczność dowód z poświadczonej za zgodność z oryginałem decyzji Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia 13 marca 2011 r. o udzielenie pozwanej zezwolenia na urządzenie loterii o nazwie (...) w okresie od dnia 2 kwietnia 2011 r. do dnia 2 września 2011 r., wraz z załącznikiem do tej decyzji w postaci Regulaminu Loterii Promocyjnej (...) (k. 178 – 191 a.s.).

Strona powodowa wnosiła o oddalenie apelacji w całości, jako bezzasadnej i zasądzenie od pozwanej, na rzecz (...) w P. kosztów postępowania w drugiej instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlega uwzględnieniu z przyczyn wskazanych przez stronę pozwaną w piśmie z dnia 14 lutego 2014 r.

Należy zgodzić się z zarzutem skarżącej, że niedopuszczalne było dokonywanie abstrakcyjnej kontroli zakwestionowanych przez powodowe Stowarzyszenie postanowień przedmiotowego regulaminu pod kątem dyspozycji art. 385 1 § 1 k.c. Za powyższym stanowiskiem przemawiają takie względy jak: obowiązek przedstawienia przez podmiot ubiegający się o zezwolenie na urządzenie loterii promocyjnej projektu regulaminu planowanej gry do zatwierdzenia przez właściwy organ administracyjny państwowej, który weryfikuje zgodność postanowień regulaminu z przepisami powszechnie obowiązującego prawa, brak pełnej swobody przedsiębiorcy przy opracowywaniu postanowień regulaminu, który musi uwzględniać przepisy ustawy o grach hazardowych, określającej zasady prowadzenia działalności w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych oraz gier na automatach a ponadto obligatoryjny dla stron charakter regulaminu bez możliwości jego zmiany przez przedsiębiorcę.

W niniejszej sprawie nie ulega żadnej wątpliwości okoliczność, że sporne zapisy znalazły się w regulaminie loterii promocyjnej, będącej grą losową.

Wydanie decyzji administracyjnej, zezwalającej na urządzenie i przeprowadzenie loterii promocyjnej oznacza akceptację na stosowanie przedstawionego organowi administracyjnemu regulaminu.

Co się zaś tyczy samego charakteru prawnego regulaminów gier hazardowych to istnieją w tej kwestii rozbieżności w orzecznictwie.

W wyroku z dnia 26 października 2012 r. sygn. VI ACa 613/12 tut. Sądu Apelacyjnego uznał, że są one wzorcami umownymi w rozumieniu art. 384 k.c. jako zbiór postanowień umownych, opracowanych przed zawarciem umowy i wprowadzonych do stosunku prawnego w ten sposób, że konsument nie ma wpływu na jego treść.

Natomiast w wyroku z dnia 13 grudnia 2012 r. sygn. akt VI ACa 826/13 Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że przedmiotowe regulaminy nie kwalifikują się do wzorców umownych (ar. 384 § 1 k.c.) gdyż obowiązek opracowania przez przedsiębiorcę regulaminu loterii promocyjnej został na niego nałożony przez ustawodawcę, który określił wymaganą zawartość tego regulaminu.

Bez względu na te różnice utrwalona jest już linia orzecznicza, którą akceptuje również Sąd Apelacyjny w tym składzie, że do regulaminów gier hazardowych nie ma zastosowania przepis art. 385 1 § 1 k.c. i to zarówno w przypadku kontroli incydentalnej jak i kontroli abstrakcyjnej, dokonywanej przez sąd antymonopolowy.

Ustawodawca wprowadził tu bowiem formę kontroli administracyjnej tego rodzaju regulaminów przyznając dyrektorowi izby celnej uprawnienie do badania zgodności z prawem projektu regulaminu, który zgodnie z art. 39 ustawy o grach hazardowych obowiązany jest przedstawić wnioskodawca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na urządzenie m. in. loterii promocyjnej. Pozytywne rozstrzygnięcie tego organu polega na zatwierdzeniu rzeczonego regulaminu (art. 60 ust. 3 cyt. ustawy), która to czynność jest nierozerwalnie związana z udzieleniem zezwolenia.

Należy też powtórzyć argumentację, która już wcześniej przytaczana była w wyrokach tut. Sądu (dotyczących tej samej problematyki), że nakazanie pozwanemu przez Sąd powszechny zaniechania stosowania części zatwierdzonego regulaminu bez uprzedniego zatwierdzenia zmiany w drodze decyzji administracyjnej skutkowałoby działaniem sprzecznym z przepisami ustawy o grach hazardowych.

W rezultacie powyższych rozważań tracą na znaczeniu inne zarzuty, które przytaczała strona pozwana w swojej apelacji.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok poprzez oddalenie wszystkich powództw, które stały się przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, poprzez ich oddalenie. Stosownej zmianie podlegało również orzeczenie o kosztach procesu poprzez zasądzenie ich od powoda na rzecz pozwanego w kwocie 1457 zł, co stanowi sumę wynagrodzeń pełnomocnika Spółki (...) z tytułu reprezentowania tej strony w postępowaniu pierwszoinstancyjnym (4x360 zł) plus opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

Połącznie kilku spraw do łącznego rozpoznania nie odbiera żadnej z nich jej samodzielnego bytu, co uzasadnia zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz strony wygrywającej spór z uwzględnieniem udziału jej pełnomocnika w każdej z tych spraw z osobna.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.

Na zasądzoną z tego tytułu od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3388 zł składają się następujące pozycje: opłata od apelacji – 2.400 zł, wynagrodzenie pełnomocnika (480 zł tj. 4 x 120 zł) oraz koszty związane z dwukrotnym przyjazdem pełnomocnika pozwanej na rozprawę apelacyjną (508 zł) gdzie cena biletu kolejowego za 1 przejazd z K. do W. wyniosła 127 zł (k. 195 a.s.)

af