Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Ka 632/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Zamościu z dnia 4 września 2023r., sygn. akt II K 49/21

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

1. Obraza przepisów postępowania, w postaci art. 4 k.p.k, art. 5 § 2 k.p.k. i art. 7 k.p.k., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny zebranych w sprawie dowodów i pominięcie okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonego (prawdopodobieństwo zaistnienia przesłanek zawartych w treści art. 31 k.k.), z jednoczesnym naruszeniem zasady domniemania niewinności i bezstronności, w tym przede wszystkim rozstrzygnięcia wszystkich istniejących na tle materiału dowodowego wątpliwości faktycznych i prawnych na niekorzyść oskarżonego - w tym również dotyczących przesłanek uchybień prawa materialnego, zawartych w treści przywołanego powyżej art. 31 k.k. - i oparcie ustaleń w zakresie winy P. S. jedynie na przekonaniu Sądu wynikłym z oparcia się na zeznaniach skonfliktowanych z oskarżonym sąsiadów, co miało zasadniczy wpływ na wynik sprawy i doprowadziło do błędnego ustalenia, że oskarżony dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu w sposób opisany w sentencji wydanego orzeczenia oraz w czasie i miejscu przyjętym przez Sąd pierwszej instancji i uczynił to w stanie wyłączającym zaistnienie przesłanek zawartych w treści art. 31 k.k., podczas gdy z opinii biegłych wydanych na rozprawie wynika, że mogły one zaistnieć w przypadku faktycznego dopuszczenia się przez oskarżonego popełnienia zarzucanego mu czynu i wystąpienia tych ograniczeń nie wykluczyły, jak również pominięcie faktu, że finalnie, pokrzywdzona pojednała się z oskarżonym;

2. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na treść wydanego orzeczenia, polegający na niezasadnym przyjęciu, że w okresie od 2005r. daty bliżej nieustalonej do 27 września 2020r. w Z. woj. (...), oskarżony P. S. znęcał się fizycznie i psychicznie nad żoną I. S., w ten sposób, że popychał ją, szarpał za ubranie, wyganiał z mieszkania, wyzywał słowami wulgarnymi, poniżał, krytykował i ciągle niepokoił, podczas gdy:

a) nie mogło to mieć miejsca w czasie przed Pierwszą Komunią córki stron O. S., która to miała miejsce dopiero w 2014 r.,

b) nie było bezpośrednich świadków którzy mogliby potwierdzić takie kryminogenne zachowania oskarżonego,

c) były to zachowania noszące znamiona znęcania, a nie zwykłego dokuczania,

d) w trakcie opisywanych zdarzeń, nie występowało u P. S. zakłócenie czynności psychicznych i zachowywał on pełną zdolność do rozpoznawania znaczenia popełnianego przez siebie czynu oraz pokierowania swoim postępowaniem, w sytuacji, gdy opiniujące w sprawie biegłe, nie wykluczyły tego, że w tym czasie i miejscu, mogły występować u oskarżonego stany psychozy.

3. Rażąca niewspółmierność wymierzonej kary w stosunku do stopnia zawinienia i społecznej szkodliwości opisywanego w sentencji wyroku czynu i zaniechania skorzystania z dobrodziejstwa przepisu z art. 60 k.k. znajdującego podstawy w tym, że pokrzywdzona pojednała się z oskarżonym.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja jest zasadna o ile podnosi zarzut błędu w ustaleniach faktycznych dotyczących czasu oraz sposobu popełnienia przez oskarżonego przypisanego mu w zaskarżonym wyroku czynu. W pozostałym zakresie jest niezasadna. Jakkolwiek okoliczność skorzystania przez pokrzywdzoną I. S. z prawa do odmowy składania zeznań wkluczyła możliwość udowodnienia oskarżonemu P. S. znęcania się nad nią w sposób fizyczny – po wyeliminowaniu złożonych przez nią zeznań w postępowaniu przygotowawczym brak było innych dowodów wskazujących na fizyczną formę znęcania, to jednakże nie uniemożliwiała przypisania mu formy znęcania psychicznego. Dowody z zeznań najbliższych sąsiadów w osobach I. i A. małżonków A. w wystarczającym stopniu wykazały, że od czasu Pierwszej Komunii córki O. oskarżony P. S. cykliczne - praktycznie w każdy piątek i w sobotę znajdując się pod wpływem alkoholu znieważał swoją żonę słowami wulgarnymi oraz innymi obraźliwymi zwrotami. Wspólne kilkunastoletnie zamieszkiwanie przez świadków małżonków A. w bezpośrednim sąsiedztwie ( naprzeciwko ) mieszkania pokrzywdzonej oraz oskarżonego dawało im bezpośrednią możliwość zaobserwowania oraz przede wszystkim usłyszenia zachowania się oskarżonego, zaś brak jakichś szczególnych konfliktów pomiędzy nimi a oskarżonym pozwalał ich zeznania uznawać za miarodajne oraz wiarygodne. Wprawdzie świadkowie wskazali na to, że w ostaniem okresie czasu oskarżony źle się wobec nich zachowywał, to jednakże miał to być odwet za opowiedzenie się przez nich po stronie pokrzywdzonej. Innych konfliktów nie mieli. Nie można zatem zgodzić się z obrońcą co do tego, że w. w. świadkowie byli skonfliktowani z oskarżonym na tyle, że ów „konflikt” powinien wzbudzić w sądzie a quo wątpliwości co do ich wiarygodności. Nawet sam oskarżony przyznał przecież, że zdarzało mu się użyć wobec żony słów wulgarnych ( k. 48 ). Wprawdzie twierdził, że zachowane takie było obopólne, to jednakże najbliżsi sąsiedzi tego nie potwierdzali wskazując, że I. S. zawsze wobec oskarżonego była cicha i potulna i te jego zachowania cierpliwie znosiła ( k. 22V ). Sąd Okręgowy zgadza się także z ocenami sądu in meriti co do tego, że w czasie tych zachowań oskarżony był w pełni poczytalny. Zarzut apelacji o naruszeniu przepisu art. 31 kk nie ma potwierdzenia w przeprowadzonych dowodach, ponieważ biegli lekarze psychiatrzy, którzy wydali pisemną opinię o stanie zdrowia psychicznego P. S., w której nie kwestionowali jego pełnej poczytalności, w toku postępowania sądowego potwierdzili jej wnioski, zaś ich wypowiedzi będące próbą udzielania odpowiedzi na teoretyczne wątpliwości obrońcy w żadnym razie nie można traktować jako zmiany postawionych w pisemnej opinii jej końcowych wniosków. Nie można zgodzić się też z obrońcą co do tego, że pokrzywdzona pojednała się z oskarżonym. Z protokołu mediacyjnego wynika bowiem wyraźnie, że z winy oskarżonego do pojednania nie doszło ( k. 89 ). Okoliczność zaś skorzystania przez I. S. w postępowaniu sądowym z przysługującego jej prawa do odmowy złożenia zeznań nie może być traktowana równoważnie z pojednaniem się z byłym mężem lub zastępować przebaczenia.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od stawianego mu zarzutu, względnie, przy uznaniu jego winy warunkowe umorzenie postępowania ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Żaden z alternatywnie postawionych w apelacji wniosków nie zasługiwał na uwzględnienie. W sytuacji, w której przeprowadzone i prawidłowo przez sąd pierwszej instancji ocenione dowody z zeznań małżonków A. wskazywały w sposób niewątpliwy na to, że oskarżony P. S. swoim zachowaniem wyczerpał znamiona znęcania się co najmniej psychicznego nad byłą już obecnie żoną I. S., zaś w inkryminowanym mu czasie był poczytalny, to o „ całkowitym” uniewinnieniu go od popełnienia zarzuconego mu czynu nie mogło być mowy. Tak samo w sytuacji, kiedy nie doszło do skutecznego pojednania się oskarżonego z byłą żoną, zaś okres znęcania się był ponad sześcioletni, a sam oskarżony nie przyznawał się do winy i nie wyrażał skruchy, to trudno było wymagać od sądu orzekającego in meriti ale też i od sądu orzekającego ad quem zastosowania wobec niego dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania, ewentualnie nadzwyczajnego złagodzenia kary. Jeżeli zaś chodzi o wniosek natury kasatoryjnej to trzeba stwierdzić, że wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku w celu przekazania sprawy P. S. do ponownego rozpoznania w sądzie pierwszej instancji jest bezzasadny. Powody uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania normuje przepis art. 437 § 1 kpk in fine. W sprawie P. S. żaden z wymienionych tam powodów nie zachodzi.

OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Czas oraz sposób popełnienia przestępstwa.

Zwięźle o powodach zmiany

Akceptując bezkrytycznie opis zarzutu postawionego oskarżonemu w akcie oskarżenia i przypisując go w całości w zaskarżonym wyroku sąd pierwszej instancji nie dysponował wystarczającą pulą dowodową na takie postąpienie. Dowodami osobowymi na podstawie których ustalił akty znęcania – jak to wynika z szablonu uzasadnienia są zeznania sąsiadów I. A. i A. A. (3), zeznania funkcjonariuszy Policji S. M. i B. M., którzy wzięli udział w interwencji domowej, która miała miejsce w dniu 25 września 2020r., zakończonej wszczęciem procedury Niebieskiej Karty oraz zeznania dzielnicowego P. N., który w związku z tą procedurą dwukrotnie w miesiącu październiku 2020r., rozmawiał z pokrzywdzoną na okoliczność nagannego zachowania oskarżonego P. S.. Z dowodów nieosobowych sąd a quo wskazuje na kopię dokumentu samej Niebieskiej Karaty. W świetle treści przepisu art. 174 kpk, ale przede wszystkim w świetle treści art. 186 § 1 kpk tzw. Niebieska Karta nie mogła stanowić samodzielnego dowodu winy oskarżonego. Odzwierciedla bowiem zapisy dokonane na podstawie oświadczeń pokrzywdzonej I. S., która odmówiła złożenia zeznań. Tak samo nie wolno było sądowi in meriti opierać swoich ustaleń na zeznaniach funkcjonariuszy Policji S. M., B. M. oraz P. N., którzy dopytywali pokrzywdzoną w ramach procedury Niebieskiej Karty. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że przepis art. 186 § 1 k.p.k. nie ustanawia bezwzględnego zakazu przeprowadzenia dowodu, co do treści informacji przekazywanych innym osobom przez świadka korzystającego następnie z prawa do odmowy zeznań. Zakazem tym objęta jest jedynie treść „uprzednio złożonego zeznania" oraz możliwość dokonania na jego podstawie ustaleń faktycznych. Wolno zatem odtwarzać wypowiedzi osoby, która skorzysta z prawa odmowy zeznań, jeżeli były one składane spontanicznie poza protokołem przesłuchania w charakterze świadka ( por. postanowienie z dnia 30 czerwca 2015r., sygn akt V KK 141/15 – Lex nr 1781768 ). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 kwietnia 2022r., sygn. akt II KK 52/22 opublikowanym w systemie Lex nr 3343179 stwierdził jednakże, że nie budzi wątpliwości to, że w ramach procedury tzw. Niebieskiej Karty dochodzi do formalnego zbierania przez interweniujących policjantów depozycji różnych osób. Nie można zatem mówić, że są to wypowiedzi spontaniczne, czy jedynie zasłyszane przez tych funkcjonariuszy - por. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury Niebieskiej Karty oraz wzorów formularzy Niebieska Karta (Dz. U. Nr 209, poz. 1245). Procedura ta służy bardzo konkretnym celom związanym z istotą ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 1249). Sąd ten stwierdził, że odmienna interpretacja czyniłaby dopuszczalne przeprowadzanie przesłuchania lub utrwalanie zeznań świadka z naruszeniem przepisów procesowych, a następnie przesłuchiwanie osób odbierających te zeznania, mimo skorzystania przez świadka z prawa odmowy składania zeznań, zaś Termin „zeznania" należy rozumieć w sensie materialnym - jako przekazanie informacji przez świadka podmiotowi wykonującemu czynności procesowe w ramach szeroko rozumianego postępowania karnego, dla celów tego postępowania i z inspiracji tego podmiotu, a którym to „postępowaniem” jest właśnie procedura Niebieskiej Karty. Sądowi a quo nie było wolno wykorzystywać do dokonania ustaleń faktycznych również zeznań P. N.. Ten świadek, jak sam zeznał informacje dotyczące zachowania oskarżonego nie uzyskał w ramach spontanicznych wypowiedzi, ale podczas rozmowy przeprowadzonej z pokrzywdzoną w związku z procedurą Niebieskiej Karty ( k. 36V ). Tylko więc wyłącznie zeznania małżonków A. mogły stanowić pełnoprawny materiał dowodowy, na podstawie którego sąd wyrokujący w pierwszej instancji mógł czynić zgodne z prawdą ( art. 2 § 2 kpk ) ustalenia faktyczne. Z zeznań tych wynika, że wyżej wymienieni nie byli bezpośrednimi obserwatorami znęcania fizycznego, a jednie słyszeli to jak oskarżony ( nawet w ich obecności ) wyzywał swoją żonę. Wprawdzie I. A. zeznała, że jeden raz pokrzywdzona pokazała jej zasinienia na rękach ( k22V), to jednakże ze względu na jednokrotność takiego zdarzenia oraz z uwagi na zbytnią ogólność tego zeznania okoliczność ta nie wystarczała do przyjęcia wystąpienia znęcania fizycznego , które przecież również ( tak jak znęcanie psychiczne ) zakłada pewną powtarzalność aktów tego rodzaju agresji. Podobnie opierając się wyłącznie na zeznaniach małżonków A. nie sposób było przyjąć, że okres znęcania datuje się od 2005 roku, szczególnie, że jak to wynika z zeznań członków najbliższej rodziny oskarżonego ( siostry oraz ojca ) przez pierwszy okres małżeństwa pożycie pokrzywdzonej i oskarżonego było normalne ( k. k. 65 – 66, 68 -70, 153 ). Z zeznań A. A. (3) wynika natomiast, że do czasu Pierwszej Komunii córki O. ( czerwiec 2014r. ) stosunki pomiędzy małżonkami J. i P. S. były dobre i dopiero od tego momentu zachowanie oskarżonego wobec żony zaczęło się zmieniać na gorsze ( k. 139 ). Jeżeli zaś chodzi o datę końcową znęcania, to ostatnim aktem tego rodzaju był dzień 25 września 2020r., a nie dzień 27 września 2020r. – jak błędnie przyjął to sąd pierwszej instancji. W dniu 27 września 2020r. pokrzywdzona złożyła tylko ustne zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa ( k. 6 ). Z tych to względów sąd odwoławczy dokonał zmian w opisie przypisanego czynu w zakresie czasu oraz formy znęcania, pozostawiając na dotychczasowym poziomie orzeczony przez sąd in meriti wymiar kary, a która to - jak na przyjęty w zaskarżonym wyroku znaczny okres znęcania była i tak dosyć łagodna.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

I. lit. c

Pozostając w ramach apelacji wniesionej „na korzyść”, skierowanej do całości wyroku sąd odwoławczy, pomimo braku takiego zarzutu uchylił rozstrzygnięcie o podaniu wyroku do publicznej wiadomości. Podanie wyroku do publicznej wiadomości powinno mieć miejsce przede wszystkim w takich przypadkach, które wzbudziły szczególne zainteresowanie społeczne, wywołały powszechne oburzenie czy też niepokój. Celowe jest również sięganie do tego środka w przypadku przestępstw nagminnie popełnianych na danym terenie lub w określonym środowisku - ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 czerwca 2007r., sygn akt II AKa 190/07 – Lex 370433 ). O podaniu wyroku do publicznej wiadomości decyduje także wzgląd na interes pokrzywdzonego, który to nie zawsze wymaga takiej „reklamy” – ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1971r., sygn akt II Kr 89/71 – Lex nr 166603 ). Jakkolwiek – co wynika z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku decydując się na takie rozstrzygnięcie sąd pierwszej instancji kierował się względami społecznego oddziaływania kary, to jednakże z okoliczności niniejszej sprawy nie wynika aby wzbudzała jakieś szczególne zainteresowanie społeczne, wywołała powszechne oburzenie czy też niepokój. Nie można jej również zaliczyć ( jakkolwiek spraw tego rodzaju jest niemało ) do przestępstw nagminnie popełnianych na danym terenie lub w określonym środowisku. Tak samo interes pokrzywdzonej nie wymagał takiej ochrony, a już szczególnie kiedy aktualnie jej małżeństwo z oskarżonym zostało rozwiązane przez rozwód.

Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

Zwolnieniu oskarżonego od obowiązku zapłaty kosztów postępowania odwoławczego uzasadniają zasady słuszności określone w przepisie art. 624 §1 k.p.k.

PODPIS

/-/ Na oryginale właściwy podpis.

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana